Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πολεμικά εμβατήρια που συνδέθηκαν κατά την διάρκεια της Επανάστασης από λαϊκούς και αμόρφωτους κατά κανόνα "ραψωδούς".
Το γεγονός ότι τραγουδούνταν από εκατοντάδες πολεμιστές - για να διασωθούν ως τις μέρες μας - σημαίνει ότι απηχούσαν τις αντιλήψεις αρκετά περισσότερων πέραν των δημιουργών τους. Οι γενικευμένες επικλήσεις των "αρχαίων ημών" από τον απλό λαό ξεφεύγει πια από κάθε όριο, θρησκευτικό ή εθνικό. Τα αποσπάσματα που ακολουθούν είναι από τα «Ἅπαντα Παναγιώτη Κάλα-Τσοπανάκου – Ἡ ζωὴ καὶ τὸ πνευματικὸ ἔργο τοῦ Τυρταίου τῆς Ἐθνεγερσίας» τοῦ Καρόλου Μωραΐτη (ἔκδ. «Νέες Ἰδέες», Ἀθήνα 1989):
Πηγές: Τα στοιχεία για τη δημοτική ποίηση, την οιωνοσκοπία και τα εμβατήρια του "Τσοπανάκου" είναι από το άρθρο του Θ.Λαμπρόπουλου για τους αγωνιστές του 1821 "Ἡ ἄθεη Δημοτικὴ Ποίηση καὶ τὰ ἀρχαῖα πολεμικὰ ἔθιμά τους", Δαυλός τ.290, Απρ. 2006«Ἀπ’ τὸ τουφέκι τὸ πολὺ στὸν ᾍδη πῆγεν ἡ βοή, καὶ τ’ ἀκοῦσαν οἱ ἀνδρειωμένοι
κ’ ἐχαρῆκαν οἱ καημένοι. Ὁ ᾍδης ἐπωδύρετο, οἱ ἀνδρειωμένοι ’σύροντο
νὰ συντρίψουνε τὰς πύλας, νὰ βρεθοῦν στὰς Θερμοπύλας. Ὦ Ἀχιλλέα κι Ἡρακλῆ καὶ θαυμαστὲ Θεμιστοκλῆ σηκωθῆτ’ ἀπὸ τάφους, νὰ ἰδῆτε νέους ἄθλους»
…
«Ποιός εἶναι ἄξιος, βρὲ παιδιά, νὰ πάγῃ μὲ ἀναφορὰ στὸν Πλούτωνα στὸν ᾍδη
καὶ νὰ ἔλθῃ ταχὺ βράδυ; νὰ φανερώ σ’ στὸν Ἡρακλῆ, τὸν θαυμαστὸν Θεμιστοκλῆ
τὸ Ἀνάπλι πὼς ’λυτρώθη κι ἡ Ἑλλὰς ὑπερυψώθη»
…
«Σένα πρέπει, ὦ Μιαούλη, τῆς θαλάσσης βασιλεῦ, τὸ δικόν σου τὸ καράβι
ὀνομάζεται Ἀχιλλεύς, πολεμεῖ μὲ τὴν ἀρμάτα εἰς τῆς Σκιάθου τὰ νερά,
Ποσειδῶν θεὸς θαλάσσης βοηθεῖ σε φανερά»
…
«Ὅσοι κάμνουν ταῖς φατρίαις θέλουν δικασθῆ σφοδρά, ὅτι ’φέραν τῆς πατρίδος
καθεκάστην τὴν φθορά. Ὦ Ἑλλάς, παρακαλέσου στὴ θεὰ τὴν Ἀθηνᾶ
νὰ παιδεύσῃ τοὺς αἰτίους, γιὰ νὰ παύσουν τὰ δεινά»
…
«Πατρίδα, ἔχεις πάλιν, ἔχεις θεὸν τὸν Ἄρην καὶ σὲ βοηθεῖ, ἔ χεις καὶ τὴν σοφίαν,
τὴν Ἀθηνᾶ τὴ θείαν, καὶ σὲ νουθετεῖ. Τότ ἡ πατρίδα κράζει καὶ τοῦ Διὸς φωνάζει,
π’ εἶναι εἰς τοὺς οὐρανούς, τὸν κεραυνὸν νὰ ρίψῃ,
σημάδι γιὰ νὰ δείξῃ στοὺς πλάνους τοὺς κρυφούς.»
Σχετικό: Αρχαία Ελλάδα και Αγωνιστές του 1821
