Η ψυχορραγία του κεφαλαίου

Ανάλυση στα γεγονότα - Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Αυτοί που μέχρι πρόσφατα αλαζονικά απέρριπταν την πιθανότητα οικονομικής κρίσης, διαβεβαιώνοντας ότι ουδείς λόγος ανησυχίας υπήρχε, συναγωνίζονται σήμερα μεταξύ τους στο να τρομοκρατούν με την επίκληση της κατάρρευσης, την οποία έχουν οι ίδιοι προκαλέσει. Ο στόχος παραμένει σταθερός: όχι η ανόρθωση της οικονομίας, αλλά το πρόσθετο ιδιοτελές όφελος, είτε επισπεύδοντας την κρίση είτε επισείοντας το ενδεχόμενο καταποντισμού της οικονομίας.

Σύμφωνα με τον Αμερικανό χρηματιστή Γουόρεν Μπάφετ, «τα όπλα μαζικής καταστροφής που αναζητούνταν στη Βαγδάτη βρέθηκαν στη Γουόλ Στριτ: είναι τα χρηματοπιστωτικά παράγωγα, που εξάγουν σήμερα την ύφεση σε ολόκληρο τον πλανήτη, με εκατομμύρια θύματα».
Στο παρελθόν ήσαν απαγορευμένα, από την εποχή του Ρούζβελτ (1935), λόγω της ανευθυνότητας των εκδοτών τους και της αδυναμίας δημοσίων ελέγχων. Νομιμοποιήθηκαν το προτελευταίο έτος της δεύτερης θητείας Κλίντον (1998), ενώ ο τότε πρόεδρος της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας Αλαν Γκρίνσπαν, επονομαζόμενος «μάγος», εξήρε την «καινοτόμο δυναμική» και τις «θετικές» επιπτώσεις τους στην οικονομία.
Διαπιστώνοντας προϊούσα αναντιστοιχία ανάμεσα στη χρηματοπιστωτική σφαίρα και την παραγωγική, ο θεωρητικός της γαλλικής Αριστεράς Αντρέ Γκορζ, ο Βρετανός Αντονι Γκίντενς, ο Ιταλός Τόνι Νέγκρι και ο Γερμανός Ούλριχ Μπεκ είχαν σπεύσει να προεξοφλήσουν ότι το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο φέρει «καινοτομίες και δημιουργικότητα», που καθιστούν «απηρχαιωμένη» την παραγωγή υλικών αγαθών και ωθούν την κοινωνία έξω από τη σφαίρα της υλικής παραγωγής, καταργούν την έννοια της εργασίας, διαγράφοντας ένα μέλλον τελείως διαφορετικό από ό,τι είχαν φανταστεί ο Μαρξ και τα κοινωνικά κινήματα του 19ου και του 20ού αιώνα.

Όμως, η φούσκα των τεχνολογικών αξιών και της οικονομίας της γνώσης κατέρρευσε από το 2001, συμπαρασύροντας προσδοκίες, ιδεολογήματα, θεωρήματα. Τη θέση της κατέλαβε στη συνέχεια η φούσκα του υπερδανεισμού.
Ποτέ άλλοτε στην Ιστορία του καπιταλισμού τα διαθέσιμα κεφάλαια των τραπεζών δεν ήσαν τόσο περιορισμένα σε σχέση με τις χορηγήσεις τους.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Αγγλίας, οι αμερικανικές τράπεζες διέθεταν το 1900 τετραπλάσια κεφάλαια σε σχέση με τις χορηγήσεις απ' ό,τι σήμερα. Η υπερδιόγκωση της νομισματοπιστωτικής σφαίρας σε σχέση με την παραγωγική δεν λύνει αλλά επιδεινώνει το πρόβλημα της σημερινής ψυχορραγίας του κεφαλαίου.
Οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» διαπιστώνουν ότι «το σημερινό χρηματοπιστωτικό σύστημα αποδεικνύεται το πιο επικίνδυνο στην Ιστορία του καπιταλισμού και, με τη συμβολή των απορρυθμίσεων και κρατικών εγγυήσεων, κατήντησε θανάσιμη παγίδα για την οικονομία».

Ο συντηρητικός Γάλλος οικονομολόγος (Νόμπελ 1988) Μορίς Αλέ διαπιστώνει ότι η δημιουργία από τις ιδιωτικές τράπεζες απεριόριστων ποσοτήτων πιστωτικού χρήματος χωρίς αντίκρισμα (ex nihilo) συνιστά σε τελευταία ανάλυση μηχανισμό αναδιανομής των εισοδημάτων υπέρ των πλουσίων και των κερδοσκόπων και επέκτασης της δυστυχίας στον σύγχρονο κόσμο.
Οι τράπεζες βαρύνονται με την κύρια ευθύνη για τη σημερινή κρίση: αντί να μετριάζουν τις οικονομικές διακυμάνσεις, τις εξωθούν κάθε φορά στα άκρα, ενώ οι υπεύθυνες Αρχές έχουν απεμπολήσει τον εξισορροπητικό ρόλο τους.

Στην Αμερική, που προβαλλόταν ως παγκόσμιο υπόδειγμα, το ιδιωτικό χρέος ανήλθε σε 300% του εθνικού εισοδήματος. Στην Ευρώπη πώς είναι δυνατόν, ενώ η οικονομία αυξάνεται με 3% τα κέρδη ν' αυξάνονται με 15%, τα οφέλη των τραπεζών και των κερδοσκοπικών κεφαλαίων κατά 40% έως 80% ετησίως;
Αυτό προϋποθέτει ασφαλώς μεταβιβάσεις εισοδήματος από τα κατώτερα εισοδήματα προς τα ανώτερα. Και υλοποιείται όχι τόσο με την αφθονία νομισματο-πιστωτικών μέσων, όπως φοβάται ο συντηρητικός οικονομολόγος, όσο κυρίως με την υστέρηση του παραγωγικού αποτελέσματος σε σχέση με τη διόγκωση των νομισματο-πιστωτικών μέσων. Οταν το εθνικό προϊόν αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό 4%, αλλά ο δανεισμός της οικονομίας με ρυθμό ανώτερο του 8%, αυτό σημαίνει ότι τα βάρη του δανεισμού επιρρίπτονται στο σύνολο του πληθυσμού, ενώ τα οφέλη από την ανάπτυξη συγκεντρώνονται σε όλο και μικρότερο αριθμό ανθρώπων.
Οι τράπεζες με τις επιλογές τους, συμπεραίνει ο Γάλλος νομπελίστας, απέβησαν την τελευταία δεκαετία βασική αιτία αποσταθεροποίησης της οικονομίας αλλά και της κοινωνίας.
Στην ευρωζώνη με την αφαίρεση του χρέους των νοικοκυριών ο ρυθμός αύξησης της πραγματικής ευρωπαϊκής οικονομίας θα ήταν μηδενικός ήδη από το 2000. Στη Βρετανία το χρέος των νοικοκυριών ανέρχεται σε 160% του εθνικού προϊόντος και χωρίς αυτό η βρετανική οικονομία θα βρισκόταν σε ύφεση από το 2002.
Ο υπερδανεισμός δεν είναι μόνο «μετατόπιση των σημερινών προβλημάτων στο μέλλον», αλλά αποφέρει μείζονα ανακατανομή του πραγματικού εισοδήματος υπέρ των υψηλών εισοδημάτων και εις βάρος των χαμηλών, αποσταθεροποιώντας παράλληλα τις οικονομικές λειτουργίες.

Όταν σήμερα γίνεται λόγος για χρηματοπιστωτική κρίση, αυτό στην ουσία αποκαλύπτει την κοινωνική κρίση, που υποβόσκει και οξύνεται κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες.
Και είναι ιδιαίτερα παράλογο να αναμένεται η έξοδος από το σημερινό αδιέξοδο με τη μονόπλευρη και άνευ όρων ενίσχυση, με τη συνδρομή ολόκληρης της κοινωνίας, του τομέα που κατ' εξοχήν βαρύνεται με την ιστορική ευθύνη της εμπλοκής στο σημερινό βαθύ αδιέξοδο.
Αντί ν' ανησυχούν μονομερώς οι διεθνείς οργανισμοί και οι κυβερνήσεις για τις «απώλειες» των κερδοσκόπων, που απρεπώς αναβαθμίζουν σε «επενδυτές», θα όφειλαν να ενδιαφέρονται για τα εκατομμύρια των θυμάτων τους -ανέργους, αστέγους, απόρους- που πληρώνουν τα σπασμένα από τη νέα συγκέντρωση του πλούτου.

Η σημερινή προνομιακή και άνευ όρων «διάσωση» αυτών που ευθύνονται για την κρίση και το αδιέξοδο δεν είναι καν πρωτότυπη:
επαναλαμβάνει την πρωτοβουλία του φιλελεύθερου Αμερικανού προέδρου Χούβερ (1930), που οδήγησε στην επιδείνωση της «μεγάλης ύφεσης» και στη χρεοκοπία των αμερικανικών τραπεζών κατά τη διετία που ακολούθησε.
Μόνον όταν η οικονομική πολιτική με την προεδρία του Φραγκλίνου Ρούζβελτ (1935) άλλαξε κατεύθυνση και μερίμνησε για τα θύματα μπόρεσε η οικονομία ν' ανακάμψει. kvergo@gmail.com

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 07/11/2008

===========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"