Η πολιτική στα χρόνια της τηλεόρασης

Toυ Πασχου Mανδραβελη kathimerini

Αν δεν υπήρχαν τα σχετικά αφιερώματα, λίγοι θα θυμούνταν ότι πέρασε ένας χρόνος από την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα στην προεδρία των ΗΠΑ. Το αστείο είναι ότι, ενώ δεν έκλεισε ακόμη ούτε ένα έτος στο Οβάλ Γραφείο (ορκίσθηκε την 20ή Ιανουαρίου), όλοι έχουν την αίσθηση ότι έχουν περάσει τουλάχιστον τέσσερα. Αυτό είναι εμφανές και από τα δημοσιεύματα όχι μόνο των ελληνικών εφημερίδων, αλλά και του διεθνούς Τύπου.

Οι Αραβες γκρινιάζουν γατί δεν λύθηκε το Μεσανατολικό, οι Ευρωπαίοι γιατί δεν προχωρά η αποχώρηση από το Ιράκ, οι ανατολικοευρωπαίοι για την εγκατάλειψη της αντιπυραυλικής ασπίδας, οι Αμερικανοί για όλα τα παραπάνω συν τα εσωτερικά τους.

Να ’ναι λοιπόν αυτή η αίσθηση της αποτυχίας απότοκος των υπερβολικών προσδοκιών που είχαν δημιουργηθεί; Πιθανώς, αλλά αυτό δεν εξηγεί την αίσθηση ότι έχουν περάσει τέσσερα χρόνια μέσα σε λίγους μήνες. Το τελευταίο πιθανότατα έχει να κάνει με την υπερπροβολή του Αμερικανού προέδρου από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ειδικά η τηλεόραση αναλώνει ταχύτατα ό,τι προβάλλει.

Στην αρχή δημιουργεί την αίσθηση του οικείου, αλλά η διαρκής έκθεση σ’ αυτήν καλλιεργεί την πλήξη που μπορεί να καταλήξει σε αποστροφή. Κάποιος θα μπορούσε να αστειευτεί λέγοντας ότι «ένας φυσιολογικός άνθρωπος δεν αντέχει να βλέπει τον ή την σύζυγό του κάθε μέρα· πόσο θα αντέξει να έχει τον Ομπάμα κάθε απόγευμα στο σαλόνι του;».

Η τηλεόραση είναι ένα μηχάνημα που καταβροχθίζει προσωπικότητες. Ο,τι φρέσκο υπάρχει κι έχει ενδιαφέρον, το προβάλλει τόσο πολύ μέχρι να το μπαγιατέψει πλήρως.

Το λιγότερο πολιτικό πρόβλημα των πολιτικών αλλά και το πλέον δυσεπίλυτο, είναι η διαχείριση της δημόσιας εικόνας τους. Αυτή διαμορφώνεται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, αλλά με τους κανόνες που αυτά θέτουν.

Δεν υπάρχει ασφαλής δοσολογία έκθεσης. Οι πολιτικοί δεν έχουν την πολυτέλεια άλλων δημοσίων προσώπων (σταρ, ηθοποιοί κ.λπ.) να απομακρύνονται κατά καιρούς από τα φώτα της δημοσιότητας.

Οι εκλεκτοί του λαού πρέπει διαρκώς να λογοδοτούν, που σημαίνει ότι πρέπει να είναι διαρκώς στην τηλεόραση, άρα περνούν ταχύτατα από την οικειότητα στην πλήξη. Ακόμη κι όταν αποφεύγουν τις πολλές επαφές με την TV, τα βίντεο αρχείου είναι στην μικρή οθόνη να καλλιεργούν την πλήξη.

Τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ χρειάζονται διαρκώς να εικονογραφούν τα θέματά τους, ώστε κάθε κυβερνητικό θέμα να ντύνεται με τις εικόνες του πρωθυπουργού που ανεβαίνει τις σκάλες του Μαξίμου. Κι αυτό επαναλαμβάνεται τόσες φορές μέχρι να σιχτιρίσουν οι τηλεθεατές· τον πολιτικό, όχι την τηλεόραση.

Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα της πολιτικής στα χρόνια της τηλεόρασης, είναι ότι το χαζοκούτι συμπυκνώνει τον πολιτικό χρόνο. Κάθε πολιτική διεργασία που χρειάζεται χρόνο είναι «αιώνας» για τα δελτία ειδήσεων που αναμετριούνται με τη «μέση τηλεθέαση του λεπτού».

Ειδικά για την ελληνική τηλεόραση κάθε πρόβλημα πρέπει να λύνεται κατά τη διάρκεια του δελτίου, αλλιώς το επόμενο ξεκινά με τη χαρακτηριστική φράση «με καθυστέρηση αντέδρασε η κυβέρνηση στο πρόβλημα που αποκαλύψαμε χθες...».

Γράφαμε και παλιότερα ότι η τηλεόραση αναδεικνύει ταχύτατα κάποια ζητήματα και το ίδιο γρήγορα τα εξαντλεί. Στην προ της τηλεόρασης εποχή, η πολιτική ζύμωση γινόταν με τον ρυθμό της τυπογραφίας: στην ταχύτερη περίπτωση μέρα με τη μέρα που εκδίδονται οι εφημερίδες.

Στην εποχή των ηλεκτρονικών ΜΜΕ, η πολιτική ζύμωση γίνεται λεπτό προς λεπτό, δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο. Όπως σημείωσε και ο μεγάλος θεωρητικός των media Νιλ Πόστμαν, ο τυπωμένος λόγος ευνοεί τη σκέψη πριν από τη δράση, τα ηλεκτρονικά Μέσα τη δράση πριν από τη σκέψη.

Οπως σημείωσε ο ίδιος «στην εποχή της τυπογραφίας είχαμε σοβαρή πολιτική. Oι άνθρωποι διάβαζαν βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, μπροσούρες και φυλλάδια. Είχαν να κάνουν με ιδέες και εναλλακτικές δυνατότητες ζωής. Στον πολιτισμό της εικόνας έχεις στην τηλεόραση απομίμηση δημόσιας συζήτησης».

Τα προβλήματα απογυμνώνονται από τις παραμέτρους των, το δε σοκ της εικόνας είναι τέτοιο που μπορεί να οδηγήσει σε γρήγορες και φυσικά απερίσκεπτες αποφάσεις. Το ζήσαμε εξάλλου πολλάκις στο πρόσφατο παρελθόν με πολλές πολιτικές αποφάσεις στελεχών που ελήφθησαν σε ζωντανή μετάδοση...

========================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"