Το στρατήγημα του Γιώργου: "Η μόνη βεβαιότητα... είναι η αβεβαιότητα..."

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου

Σήμερα, μετά από έναν σχεδόν χρόνο κυβερνητικής εξουσίας του ΠΑΣΟΚ υπό τον Γιώργο Παπανδρέου, μπορούμε εύλογα να συμπεράνουμε ότι ο ηγέτης αυτός και το κόμμα του δεν διέθεταν καμία απολύτως στρατηγική εξουσίας ή ότι εξαπάτησαν το εκλογικό σώμα υποτασσόμενοι σε μια στρατηγική που διαμορφώθηκε έξω από τα σύνορα της Ελλάδας. 

Άρα έχουμε να κάνουμε με δύο διακριτά πράγματα σε επίπεδο εφαρμοσμένης πολιτικής: το ένα αφορά στην στρατηγική της πολιτικοοικονομικής ελίτ που εμπλέκεται στην διαμόρφωση του εξουσιαστικού φαινομένου στην ελληνική συγκυρία, ενώ το δεύτερο αφορά στο στρατήγημα του Γιώργου ώστε να μην χαθεί και τυπικά η πολιτική νομιμοποίηση που θα οδηγούσε αναπόδραστα στην απώλεια της νομιμότητας της κυβέρνησης.

Σε ότι αφορά στο πρώτο, ο συντάκτης αυτών των γραμμών έχει αφιερώσει πολλά κριτικά σχόλια με απομυθοποιητικές διαστάσεις. Ως προς το δεύτερο, όμως, ελάχιστα πράγματα έχω σημειώσει, ενώ τίποτα σχετικό δεν...

έχω διαβάσει να γράφεται στα ΜΜΕ. Το «στρατήγημα» σχετίζεται ασφαλώς με την μορφή πολιτικής επικοινωνίας που έχει επιλέξει ο Γιώργος Παπανδρέου. Αξίζει να το προσεγγίσουμε διότι είναι παράγοντας που προσβάλει όχι μόνον την πολιτική διαδικασία στην χώρα, αλλά και την ίδια την θετική, οντολογική διάσταση του ορθολογισμού στην οποία ομνύει η κυβέρνηση και οι σύμμαχοί της.
Από την πρώτη μέρα που η κυβέρνηση αυτή ήρθε στα πράγματα ακολούθησε μία κλιμακούμενη πολιτική επικοινωνίας βασιζόμενη στην αβεβαιότητα. Με δυο λόγια ο κυβερνητικός λόγος και η σχετική προπαγάνδα που αναπτύσσεται μέσω των ΜΜΕ, στηρίζεται στην διασπορά φημών από «έγκυρες κυβερνητικές πηγές», φυσικά, με απολύτως αντιφατικό χαρακτήρα, οι οποίες κατατείνουν στην δημιουργία ενός περιβάλλοντος αβεβαιότητας στην ελληνική κοινωνία. Αν ανατρέξετε στους μήνες αυτούς της νέας κυβερνητικής εξουσίας του ΠΑΣΟΚ θα «στρεσαριστείτε» ίσως από την τρομερή αντίφαση, όχι απλώς λόγων και πολιτικής πρακτικής, αλλά κυρίως από την αντίφαση των πληροφοριών που εν είδη φημών ή κυβερνητικής βούλησης κομίζει ο Γιώργος Παπανδρέου και τα στελέχη του στον δημόσιο διάλογο. Τα παραδείγματα είναι άπειρα. Ποτέ μα ποτέ δεν ελήφθη κάποιο μέτρο χωρίς να υπάρξει επικοινωνιακό κομφούζιο. Με τις γραμμές αυτές υποστηρίζω ότι τούτο αποτελεί πολιτική επιλογή, προδίδοντας το συγκεκριμένο στρατήγημα του Γιώργου και δεν είναι αποτέλεσμα ανικανότητας του κυβερνητικού μηχανισμού δόμησης προπαγάνδας.
Στις σύγχρονες μορφές της λεγόμενης «rational choice theory», τις οποίες τεστάρουν εμπειρικά στην Ελλάδα οι ξένοι σύμβουλοι του πρωθυπουργού, η αβεβαιότητα είναι ο παράγοντας που ακινητοποιεί τον λαό. Το στρατήγημα, δηλαδή, αυτό του Γιώργου κατατείνει στην παράλυση ευρύτερων στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας, ώστε παθητικά να δεχθεί τα αποτελέσματα εφαρμογής του περίφημου Μνημονίου, που αντικατέστησε το κοινωνικό συμβόλαιο μέσω του οποίου το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις προηγούμενες εκλογές. Διασπείροντας την αβεβαιότητα – σύμφωνα με την θεωρητική αυτή προσέγγιση – ο πολίτης αδυνατεί να αναπτύξει συγκεκριμένη συνείδηση ως προς τα οφέλη και την χρησιμότητα της πολιτικής του δράσης. «Μπερδεύεται» και ζει σε έναν νοητικά κενό χωρόχρονο, αδυνατώντας να εκδηλώσει πολιτικά τα πιστεύω του ως αδιαπραγμάτευτες επιθυμίες.
Το στρατήγημα της αβεβαιότητας δεν επιτρέπει, με άλλα λόγια, την πολιτικά ορθολογική δράση του πολίτη, καθώς αδρανοποιεί και τους τρεις παράγοντες που συνθέτουν την ατομική πολιτική δράση: motivations, resources και recruitment. Πάντα σύμφωνα με την θεωρία αυτή, την οποία διακονούν οι σύμβουλοι του Γιώργου και η οποία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η εφαρμογή οικονομικών (νεοφιλελεύθερων) μοντέλων στην δόμηση πολιτικής στρατηγικής, ο πολίτης (rational actor) επιλέγει να δραστηριοποιηθεί πολιτικά με όλους τους δυνατούς τρόπους, μόνον εάν αυτό είναι το αποτελεσματικότερο μέσο για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του, οι οποίες ασφαλώς σχετίζονται με ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης.
Εάν ο πολίτης ζει μέσα στην αβεβαιότητα, αντί να εξεγερθεί θυμώνοντας με αυτούς που στρατηγικά διαμορφώνουν αυτό το επικοινωνιακό πλαίσιο αβεβαιοτήτων, ενδόμυχα θεωρεί τις αβεβαιότητες αυτές «φυσικό» φαινόμενο, το οποίο στον βαθμό που εσωτερικεύεται έτσι, συνειδητοποιείται ως βεβαιότητα. Η μόνη βεβαιότητα, δηλαδή, του πολίτη σήμερα είναι η αβεβαιότητα. Αυτό ακριβώς είναι το αποτέλεσμα του στρατηγήματος του Γιώργου, το οποίο κλονίζει την αυτοπεποίθηση του πολίτη και τον απενεργοποιεί πολιτικά.
Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος η οποία εξηγεί την παθητικότητα της ελληνικής κοινωνίας. Βεβαίως για να λάβει κανείς μία απόλυτα ικανοποιητική εικόνα θα πρέπει να συνεκτιμήσει και μερικούς άλλους σοβαρούς παράγοντες, όπως η αντοχή των μηχανισμών του πελατειακού καθεστώτος, η έλλειψη πολιτικής στρατηγικής - πέραν του μικροκομματικού συμφέροντος – από την αντιπολίτευση και η ποιοτικά ασθενής κοινωνία των πολιτών.
Το στρατήγημα, όμως, αυτό του Γιώργου έχει ευρύτερες συνέπειες για την ελληνική κοινωνία. Δεν αδρανοποιεί απλώς τις αντιδράσεις των λαϊκών στρωμάτων και των μικροαστών που θίγονται από την εφαρμοζόμενη πολιτική της κυβέρνησης, αλλά και της επιχειρηματικής τάξης της χώρας. Η αβεβαιότητα, αν και ως προς τους επιχειρηματίες έχει πολύ μικρότερη σημασία καθώς υπάρχει εσωτερική πληροφόρηση, δημιουργεί και σε αυτούς, σε κάποιο βαθμό, σύγχυση.
Δεν γνωρίζουν ούτε αυτοί πως θα αναπτύξουν την επιχειρηματική τους στρατηγική και δεν μπορούν να προβούν σε σοβαρές εκτιμήσεις με επιστημονικά έγκυρο τρόπο, για να πείσουν τους μετόχους τους, τους δανειστές τους και τους αλλοδαπούς συνεργάτες τους. Με άλλα λόγια το στρατήγημα αυτό που ακολουθεί η κυβέρνηση για αν διασκεδάσει τις πολιτικές αντιδράσεις, βραχυκυκλώνει, όχι μόνον τις κοινωνικές δυνάμεις, αλλά και ολόκληρη την παραγωγική δραστηριότητα στην χώρα, δημιουργώντας ένα αφόρητα αρνητικό κλίμα για την τροχοδρόμηση της ανάπτυξης. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, όχι μόνο πράσινη ανάπτυξη δεν δημιουργείται, αλλά ούτε καν… σέλες για να ιππεύσει τα πράσινα άλογα ο Έλλην «free rider». 

==========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"