Προδημοσίευση: Πέτρος Μάρκαρης "Οι τέσσερις εξισώσεις της αποτυχίας"
Όποιος θέλει να περιγράψει την οικονομική κρίση που περνάμε σήμερα, και η οποία είναι, ίσως, η χειρότερη μετά την πτώχευση της κυβέρνησης Τρικούπη, θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να ξεκινήσει διαχρονικά από τρεις διαφορετικές αφετηρίες.
Όσο κι αν θα ξαφνιάσει κάποιους, η πρώτη απ’ αυτές είναι η δολοφονία του Καποδίστρια. Ο Καποδίστριας είχε έρθει στην Ελλάδα με ένα όνειρο στις αποσκευές του: να δημιουργήσει ένα σύγχρονο ελληνικό κράτος σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα της εποχής του. Η δολοφονία του δεν ...
σηματοδότησε απλώς το τέλος αυτής της προσπάθειας, αλλά εγκαινίασε και μια νοοτροπία η οποία έβαζε πάντα τα προσωπικά συμφέροντα πάνω από το «γενικό καλό», που προστατεύει –και ρυθμίζει– ένα οργανωμένο κράτος. Από τα προνόμια της περιόδου της οθωμανικής κυριαρχίας, όπως τα εξέφραζαν οι διάφοροι Μαυρομιχάληδες, ως τα στενά, συντεχνιακά συμφέροντα του σήμερα, εμείς οι Έλληνες δεν μπορέσαμε να απαλλαγούμε ποτέ από τη νοοτροπία αυτή, να οικοδομήσουμε, δηλαδή, ένα σύγχρονο κράτος, αφού αποδεχόμαστε όλοι, τουλάχιστον στη θεωρία, ότι το σύγχρονο κράτος δεν συγκροτείται μόνο από τις δημόσιες υπηρεσίες, τα υπουργεία, την τοπική αυτοδιοίκηση και τους οργανισμούς, αλλά αποτελεί κυρίως ένα συνεκτικό και κοινά αποδεκτό οικοδόμημα, το οποίο τοποθετεί το γενικό συμφέρον πάνω από το προσωπικό και την κοινωνία πάνω από το άτομο. Τα θεμέλια αυτής της καταστροφικής νοοτροπίας βρίσκονται στη δολοφονία του Καποδίστρια.
Η δεύτερη αφετηρία είναι η περίοδος του Όθωνα και η Αντιβασιλεία. Με όλα τα στραβά τους και κυρίως την ξένη προς τους Έλληνες αυταρχική νοοτροπία τους, οι Βαυαροί είχαν βάλει ως στόχο τη δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους. Η ευκαιρία χάθηκε, και η δημιουργία του σύγχρονου κράτους αφέθηκε στα χέρια των Ελλήνων πολιτικών, οι οποίοι ούτε τέτοιο στόχο είχαν, αλλά ούτε και τις γνώσεις για να τον υλοποιήσουν.
Η διδασκαλία της Ελληνικής Ιστορίας, σε όλες τις βαθμίδες, αναφέρεται εκτενώς στα λάθη των Βαυαρών. Αυτό δεν είναι, τουλάχιστον σε ένα μεγάλο ποσοστό, ούτε λάθος, ούτε άδικο. Όταν ωστόσο αναφερόμαστε στα λάθη των Βαυαρών, ξεχνάμε ταυτόχρονα ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας ούτε Βαυαρός ήταν, ούτε τα λάθη τους έκανε. Προσέκρουσε όμως πάνω σε οργανωμένα συμφέροντα, τα οποία του στοίχισαν τη ζωή. Αυτά τα «οργανωμένα συμφέροντα» ταλανίζουν ως σήμερα τη χώρα.
Η τρίτη μεγάλη ευκαιρία για μια νέα αφετηρία παρουσιάζεται μετά τη γερμανική κατοχή και με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η νίκη των Συμμάχων θα μπορούσε να αποτελέσει για την Ελλάδα μια καινούργια αφετηρία, όπως συνέβη και στην υπόλοιπη Ευρώπη μέχρι και στην ολοσχερώς κατεστραμμένη Γερμανία. Δυστυχώς, η ευκαιρία αυτή σπαταλήθηκε κυρίως από δική μας υπαιτιότητα και όχι με ευθύνη των ξένων, όπως μας αρέσει να υποστηρίζουμε κατά την προσφιλή μας τακτική, όταν θέλουμε να αποποιηθούμε τις ευθύνες μας.
Θα προσπαθήσω να αναλύσω αυτή την τελευταία περίοδο της αποτυχίας μας με τέσσερις εξισώσεις.
Πρώτη Εξίσωση: Μετεμφυλιακή Ελλάδα + Μυθοπλασία = Δεξιός Σοσιαλισμός
Είναι γνωστό, αλλά το υπενθυμίζω για λόγους γραφής και τεκμηρίωσης. Με τον Εμφύλιο η Ελλάδα διασπάστηκε στα δύο: στην εθνικόφρονη και στην αριστερή-προοδευτική Ελλάδα. Αυτός ο διχασμός συνεχίστηκε και μετά το τέλος του Εμφυλίου στο επίπεδο μιας αμφίπλευρης μυθοπλασίας. Από την πλευρά της Εθνικής Παράταξης υπήρχε ο μύθος των φίλων μας Άγγλων και κυρίως Αμερικανών και, ύστερα από την προσχώρησή μας, του ΝΑΤΟ. Η Αριστερά από την πλευρά της καλλιεργούσε μεθοδικά την επιρροή του ξένου παράγοντα στα εσωτερικά της χώρας, σε αντιδιαστολή με τον μύθο του χαμένου ονείρου του σοσιαλισμού.
Δεν χρειάζεται να μπει κανείς σε λεπτομέρειες αναφορικά με τον μύθο του σοσιαλισμού. Τουλάχιστον, δυο γενιές αριστερών μπορεί να γαλουχήθηκαν στην Ελλάδα με την απογοήτευση ότι η χώρα έχασε την ιστορική ευκαιρία να γίνει Βουλγαρία ή Ρουμανία, ωστόσο η πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, το 1989, διέλυσε τον μύθο από μόνη της.
Μας μένει ο μύθος του «ξένου παράγοντα» και των «ξένων επεμβάσεων». Αυτός δεν είναι ένας μύθος ως προς τις επεμβάσεις, αλλά ως προς την οικοδόμηση (και όχι ανοικοδόμηση) του κράτους. Κανένας «ξένος παράγων» δεν μας εμπόδισε να δημιουργήσουμε ένα σύγχρονο και λειτουργικό κράτος. Δεν αρνούμαι ούτε αμφισβητώ κατά το ελάχιστο ότι μεταπολεμικά οι Αμερικανοί επενέβαιναν άμεσα στα εσωτερικά ανεξάρτητων κρατών στις πέντε ηπείρους: από την Ευρώπη ως τη Λατινική Αμερική. Σε πολλές χώρες το κέντρο των αποφάσεων δεν ήταν η κυβέρνηση, αλλά η αμερικανική πρεσβεία. Οι επεμβάσεις αυτές είχαν να κάνουν όμως με τα καθεστώτα και τη «φιλική» εξάρτησή τους από τις ΗΠΑ. Δεν είχαν να κάνουν με τη συγκρότηση και την οικοδόμηση του κράτους και των μηχανισμών του. Γι’ αυτό και τα αποτελέσματα, πέραν του αντικομμουνισμού και της στήριξης του «ελεύθερου κόσμου», ήταν τόσο διαφορετικά.
Υπάρχουν τρία παραδείγματα που στηρίζουν αυτό το επιχείρημα. Είναι οι περιπτώσεις της Δυτικής Γερμανίας, της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας. Στην Ιαπωνία και στη Νότια Κορέα οι ΗΠΑ είχαν αναλάβει τον ρόλο του κατακτητή, στην πρώτη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη δεύτερη μετά τον Πόλεμο της Κορέας.
Ας μείνουμε, όμως, στο παράδειγμα της μεταπολεμικής Δυτικής Γερμανίας. Στη Δυτική Γερμανία η διοίκηση των Συμμάχων ασκούσε στην ουσία καθήκοντα ύπατου αρμοστή. Ακόμα και μετά τη δημιουργία του ομοσπονδιακού κράτους καμιά ουσιαστική απόφαση δεν μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς την έγκρισή τους. Σε καμιά άλλη χώρα της Ευρώπης οι επεμβάσεις των νικητριών δυνάμεων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν ήταν τόσο άμεσες και τόσο καθημερινές όσο στη Δυτική Γερμανία. Οι επεμβάσεις αυτές, ωστόσο, κάθε άλλο παρά εμπόδισαν τους Γερμανούς να οικοδομήσουν ένα σύγχρονο και λειτουργικό κράτος, το οποίο σήμερα αποτελεί πρότυπο για πολλές άλλες χώρες. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι οι Γερμανοί άφησαν πίσω τους ερείπια όταν αποχώρησαν από την Ελλάδα. Τα ερείπια όμως αυτά δεν συγκρίνονται με τα ερείπια που άφησαν στην ίδια τους τη χώρα από το 1943 και μετά.
Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες δύο χώρες, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Οι επεμβάσεις των ΗΠΑ δεν τις εμπόδισαν να δημιουργήσουν δύο σύγχρονα αναπτυγμένα κράτη και δύο μεγάλες οικονομικές δυνάμεις.
Τα τρία παραδείγματα ενισχύουν τη θεωρία ότι οι χώρες που δεν ήξεραν να υποκύπτουν μόνο στις εντολές των ΗΠΑ αλλά να επωφελούνται και από τη γενναιόδωρη βοήθειά τους, οικοδόμησαν και εύρωστα κράτη και εύρωστες οικονομίες. Αντίθετα, οι χώρες που σπατάλησαν την ευκαιρία, μαζί και τη βοήθεια, κατέληξαν σε «κράτη-μπανανίες». Εξήντα πέντε χρόνια μετά, αυτή είναι, δυστυχώς, η πικρή αλήθεια.
Η Γερμανία θεωρεί ακόμα και σήμερα ότι το κλειδί για την ανόρθωσή της υπήρξε το Σχέδιο Μάρσαλ. Το Σχέδιο Μάρσαλ δόθηκε, όμως, και στην Ελλάδα για την ανοικοδόμησή της. Οι σοσιαλιστικές χώρες των Βαλκανίων δεν είδαν τα λεφτά του Σχεδίου Μάρσαλ ούτε στο όνειρό τους. Και πάλι μια σύγκριση ανάμεσα στις δύο Γερμανίες αρκεί για να καταδείξει τη διαφορά. Όποιος επισκεπτόταν τη Δυτική Γερμανία και τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, πάθαινε κατάθλιψη με την εικόνα της σοσιαλιστικής Γερμανίας. Από τη μια έβλεπες μια χώρα, τη Δυτική Γερμανία, που ζούσε μια περίοδο οργιώδους ανάπτυξης και από την άλλη μια χώρα που έβραζε στο ζουμί της μιζέριας της. Την ίδια εικόνα μπορούσε να δει κανείς στην Πράγα και στη Βουδαπέστη, για να περιοριστώ σε δύο ιστορικές πόλεις της Ευρώπης.
Επειδή είχα την τύχη να ταξιδεύω στην Ευρώπη στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’60, θυμάμαι ακόμα τη θλίψη που μου είχαν προκαλέσει οι πρώτες μου επισκέψεις στην Πράγα και στη Βουδαπέστη, γιατί πίσω από την εγκατάλειψή τους διέκρινα αμυδρά την ομορφιά τους. Την ομορφιά αυτών των πόλεων την ανακάλυψα μετά το 1989, όταν ανοικοδομήθηκαν και απέκτησαν πάλι το πραγματικό τους πρόσωπο.
Όλα αυτά δεν τα γράφω γιατί έχουν κάποια ιστορική αξία, αλλά για να θυμίσω ότι η Ελλάδα ανήκε στην πλευρά των Συμμάχων, συνεπώς και στους νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Επομένως, τα λεφτά που διατέθηκαν σε άλλες χώρες οι οποίες βγήκαν τραυματισμένες από τον πόλεμο, διατέθηκαν και στην Ελλάδα. Είμαστε η μόνη χώρα στα Βαλκάνια που ανήκαμε στη Δύση και η θέση μας ήταν, τότε όπως και για πάρα πολλά χρόνια μετά, προνομιακή.
Ποιος ήταν, λοιπόν, ο λόγος που μας εμπόδισε να αναπτυχθούμε, όπως οι υπόλοιπες δυτικές χώρες που γνώρισαν τα δεινά του πολέμου στην Ευρώπη;
Το κλειδί της ελληνικής αποτυχίας βρίσκεται στον Εμφύλιο. Οι καταστροφικές συνέ-πειες του Εμφυλίου ήταν αυτές που δεν επέτρεψαν στην Ελλάδα, όχι μόνο να αναπτυχθεί, αλλά κυρίως να οικοδομήσει ένα σύγχρονο κράτος στην υπηρεσία όλων των πολιτών χωρίς περιορισμούς και εξαιρέσεις.
Πολλοί θα μου πουν ότι το ΚΚΕ και η Αριστερά γενικότερα έκαναν την κριτική τους για τον Εμφύλιο και αναγνώρισαν τα λάθη τους. Το ξέρω, όπως ξέρω επίσης πόσο βαρύ τίμημα πλήρωσαν οι αριστεροί στην Ελλάδα, με εξορίες, στρατόπεδα συγκέντρωσης και ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας μέσα στην ίδια τη χώρα τους, και μάλιστα με κριτήριο όχι τη συμμετοχή τους στον Δημοκρατικό Στρατό, αλλά απλώς και μόνο την ιδεολογία τους.
Εκείνο όμως που δεν έκανε το ΚΚΕ ήταν να αναγνωρίσει τις ευθύνες του για τα δεινά που προκάλεσε με τον Εμφύλιο σε ολόκληρη την Ελλάδα, και όχι μόνο στους αριστερούς. Γιατί από τον Εμφύλιο δεν βγήκε καταρρακωμένη μονάχα η Αριστερά, αλλά ολόκληρη η χώρα. Ακόμα και πολίτες οι οποίοι δεν είχαν κανενός είδους ανάμιξη στη σύγκρουση εθνικοφρόνων αριστερών υπέστησαν τις τραγικές συνέπειές της. Δεν υπήρξε κανένας Έλληνας πολίτης, πέραν των πολιτικών ηγεσιών, που να βγήκε αλώβητος από τον Εμφύλιο. Τον φόρο αίματος του Εμφυλίου τον πλήρωσε ολόκληρη η Ελλάδα και όχι μόνο η Αριστερά.==========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
To μπλόκ " Στοχσμός-Πολιτική" είναι υπεύθυνο μόνο για τα δικά του σχόλια κι όχι για αυτά των αναγνωστών του...Eπίσης δεν υιοθετεί απόψεις από καταγγελίες και σχόλια αναγνωστών καθώς και άρθρα που το περιεχόμενο τους προέρχεται από άλλες σελίδες και αναδημοσιεύονται στον παρόντα ιστότοπο και ως εκ τούτου δεν φέρει οποιασδήποτε φύσεως ευθύνη.