Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

«Δεν είναι μια σύμβαση…[Στο μέλλον μπορεί] να γίνει μια διεθνής Magna Carta». Η Ελεάνορ Ρούζβελτ με το ισπανικό κείμενο της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα το 1949.

Μέσα από τις προσπάθειες του ΟΗΕ, οι κυβερνήσεις έχουν συνάψει πολλές πολυμερείς συμβάσεις που καθιστούν τον κόσμο ένα ασφαλέστερο και υγιέστερο μέρος, με περισσότερες ευκαιρίες και δικαιοσύνη για όλους μας. Αυτό το ολοκληρωμένο σώμα του διεθνούς δικαίου, περιλαμβανομένου του δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του ΟΗΕ.

Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα είναι μια διακήρυξη που υιοθετήθηκε από την απόφαση 217 A (III) της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στις 10 Δεκεμβρίου 1948 (A/RES/217, 10 Δεκεμβρίου 1948), περιγράφοντας την άποψή τους για τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Καθορίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες, για όλες τις γυναίκες και όλους τους άντρες. Μεταξύ αυτών, είναι το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την ιθαγένεια, στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας, στην εργασία, στην εκπαίδευση, το δικαίωμα στην τροφή και την κατοικία και το δικαίωμα συμμετοχής στη διακυβέρνηση. Η Διακήρυξη έθεσε τις βάσεις για περισσότερες από 80 συνθήκες και διακηρύξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Το προσχέδιο γράφτηκε από τον Τζον Πίτερς Χάμφρεϋ από τον Καναδά, με τη βοήθεια της Ελέανορ Ρούσβελτ από τις ΗΠΑ, του Ρενέ Κασίν από τη Γαλλία, του Π. Σ. Τσάνγκ από την Κίνα και άλλων. Παρ’ όλο που δεν είναι νομικά δεσμευτικό έγγραφο, έγινε η βάση για δύο νομικές συνθήκες, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα. Συνεχίζει να αναφέρεται από ακαδημαϊκούς, νομικούς και συνταγματικά δικαστήρια. Υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ διεθνών δικηγόρων για το ποια σημεία της αντιπροσωπεύουν διεθνές εθιμικό δίκαιο. Οι απόψεις κυμαίνονται μεταξύ μερικών άρθρων και ολόκληρης της διακήρυξης.

Ανθρώπινα δικαιώματα:
είναι και οικονομικά

Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις στρέφουν πλέον την προσοχή τους και στα δικαιώματα στην υγεία, στην παιδεία, στην τροφή

Στον «Πυγμαλίωνα», του Μπέρναρ Σο, ο στρατηγός Πίκερινγκ ρωτάει τον Αλφρεντ Ντούλιτλ αν πιστεύει σε καμία ηθική αξία. «Δεν έχω την οικονομική άνεση», απαντά ο μοιχός Ντούλιτλ. «Ούτε κι εσύ θα πίστευες αν ήσουν τόσο φτωχός όσο εγώ». Η ηθική έχει το κόστος της, όπως έχουν το κόστος τους και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ θεωρήθηκε πολύ γενικόλογη κι έτσι, στη δεκαετία του ’60, έγιναν δύο απόπειρες να γίνει πιο συγκεκριμένη και να αποκτήσει νομική ισχύ. Η μία ήταν η Διεθνής Συνθήκη για τα Αστικά και Πολιτικά Δικαιώματα (την οποία προωθούσαν οι ανά τον κόσμο καπιταλιστές) και η άλλη η Διεθνής Συνθήκη για τα Οικονομικά, Kοινωνικά και Πολιτισμικά Δικαιώματα (την οποία προωθούσαν οι ανά τον κόσμο κομμουνιστές). Kάθε φορά που η Δύση κατηγορούσε τη Σοβιετική Ενωση ότι παραβιάζει τα πολιτικά δικαιώματα του πληθυσμού, εκείνη απαντούσε ότι τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα των Σοβιετικών -όπως π.χ. το δικαίωμα στην τροφή και στη στέγη – ήταν πιο σημαντικά. Το ίδιο λέει σήμερα και το Πεκίνο.

Ως τώρα, τα δικαιώματα που προστατεύονται από την πρώτη συνθήκη είχαν βρει συνηγόρους στις οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία και το HumaRights Watch, οι οποίες έφερναν στη δημοσιότητα την τραγωδία όσων φυλακίζονται και βασανίζονται για λόγους συνείδησης. Τώρα όμως, οι οργανώσεις αυτές εστιάζουν την προσοχή τους και στα δικαιώματα που προβλέπονται από τη δεύτερη συνθήκη, το δικαίωμα στη διατροφή, στην υγειονομική περίθαλψη, στη στέγη και στην αξιοπρεπή μισθοδοσία. Ελπίζουν, μια μέρα, να πείσουν τις κυβερνήσεις ότι το δικαίωμα στην υγεία είναι το ίδιο σημαντικό με το δικαίωμα της ψήφου.

Αν αυτό ακούγεται ανόητο, οι οργανώσεις έχουν συνηθίσει την κριτική. «Πριν από εικοσιπέντε χρόνια, όταν η Διεθνής Αμνηστία άρχισε να μιλά για τα θύματα των βασανισμών, όλοι νόμιζαν ότι είμαστε γελοίοι ή παράφρονες», λέει ο Λάρι Φοξ, υπεύθυνος για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο ίδρυμα Φορντ. Ομως είναι πολύ πιο δύσκολο να δώσει τώρα κανείς νόημα στα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα απ’ ό,τι να εκθέσει τις «αγαθοεργίες» των βασανιστών.

Γι’ αυτό, οι μεγαλύτερες οργανώσεις προσεγγίζουν το ζήτημα με κάποια αβεβαιότητα. Τα τελευταία χρόνια, η επιτροπή που χαράζει την πολιτική της Διεθνούς Αμνηστίας έχει συντάξει μία σειρά ψηφισμάτων που εντάσσουν σαφώς τα οικονομικά και τα κοινωνικά δικαιώματα στην αποστολή της οργάνωσης.

Η παραδοσιακή άποψη του νομπελίστα Αμάρτια Σεν («κανένας λιμός στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν έχει πλήξει ποτέ ανεξάρτητες και δημοκρατικές χώρες όπου ο Τύπος είναι σχετικά ελεύθερος») τίθεται όλο και πεισσότερο σε δεύτερη μοίρα. Η Διεθνής Αμνηστία μπορεί να είναι η πιο γνωστή, δεν είναι όμως σε καμία περίπτωση η μόνη. Από το 1993, το καταστατικό του Kέντρου Οικονομικών και Kοινωνικών Δικαιωμάτων στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης ζητά την αντιμετώπιση της οικονομικής αδικίας με το σκεπτικό ότι αποτελεί «παραβίαση του διεθνούς δικαίου για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Η Οξφαμ, η μεγαλύτερη βρετανική οργάνωση για τη διεθνή ανάπτυξη αναφέρει στα στρατηγικά της πλάνα τα «δικαιώματα σε μία αξιοπρεπή ζωή». Το πρόγραμμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ιδρύματος Φορντ πρόσφατα χρηματοδότησε ένα πρόγραμμα δημιουργίας ενός παγκόσμιου δικτύου οργανώσεων που ενδιαφέρονται για τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, ώστε να τις ενθαρρύνει να συνεργαστούν.

Αλλά και οι οργανώσεις του ΟΗΕ δεν έχουν μείνει πίσω. Από το 1998, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ζητά από τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει την Υγεία ως ανθρώπινο δικαίωμα. Παράλληλα, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ πρόσφατα ζήτησε την εναρμόνιση του διεθνούς εμπορικού δικαίου με το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γιατί όμως θέλουν οι οργανώσεις να διευρύνουν το πεδίο της ενασχόλησής τους; Μία απάντηση είναι ότι έχουν αρχίσει να διερωτώνται μήπως το όλο ζήτημα των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων χάνει την ουσία στις φτωχές χώρες του κόσμου. Για παράδειγμα, ο δραματικός αντίκτυπος της επιδημίας του έιτζ στην Αφρική δείχνει όλο και περισσότερο ότι τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα μπορεί να αποτελούν απαραίτητη συνθήκη για τα πολιτικά. «Kοιτάξτε τη Μποτσουάνα», λέει ο Μάικλ Ιγκνάτιεφ, διευθυντής του Kέντρου Πολιτικής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Σχολή Διακυβέρνησης Kένεντι του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. «Ολες οι κατακτήσεις στον τομέα των πολιτικών δικαιωμάτων θα καταρρεύσουν εξαιτίας των καταστροφικών απωλειών στον τομέα των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Με τέτοια επίπεδα εξάπλωσης, το έιτζ καταστρέφει την υποδομή μιας κοινωνίας, καταρρίπτει τα στοιχεία που καθιστούν εφικτά τα πολιτικά δικαιώματα», προσθέτει.

Πράγματι, τόσο η Μποτσουάνα όσο και η γειτονική Νότια Αφρική, όπου το έιτζ καλπάζει επίσης, διαθέτουν δημοκρατικά συστήματα με ικανοποιητικά επίπεδα ελευθερίας του Τύπου και υγιείς αστικούς θεσμούς. Το γεγονός ότι η Μποτσουάνα υποφέρει από τους χειρότερους ρυθμούς εξάπλωσης του έιτζ στον πλανήτη, ενώ η Νότια Αφρική ακολουθεί κατά πόδας, αποδεικνύει ότι η δημοκρατία και η ελευθερία του Τύπου δεν προφυλάσσουν από όλους τους κινδύνους. Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ίσως πιστεύουν ότι οι χώρες αυτές δεν κάνουν αρκετά για την αντιμετώπιση της ασθένειας, όμως δεν μπορούν να αποδώσουν την ευθύνη στην κατάχρηση της πολιτικής εξουσίας.

Ομως, η στρατηγική αυτή ενέχει κινδύνους. Οταν κάτι χαρακτηρίζεται «αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα», σημαίνει ότι κάθε λογικός άνθρωπος πιστεύει πως η στέρηση του δικαιώματος αυτού δεν δικαιολογείται υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Παρότι τα βασανιστήρια εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία -εξαιτίας και των προσπαθειών της Διεθνούς Αμνηστίας-, τα αγαθά όπως η τροφή και η στέγη δεν εντάσσονται. Οι κυβερνήσεις μπορούν εσκεμμένα να βασανίζουν τους πολίτες τους. Συνήθως δεν τους καταδικάζουν εσκεμμένα στη φτώχεια ή στις ασθένειες. Αρα, η ηθική επιταγή για το σταμάτημα των βασανιστηρίων είναι πιο πειστική από την ηθική επιταγή για τον τερματισμό της φτώχειας και των ιάσιμων ασθενειών. Εξάλλου, η προστασία των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων σημαίνει ότι ορισμένες χώρες θα μπορούσαν να βρεθούν στο στόχαστρο μόνο και μόνο εξαιτίας της φτώχειας τους ή εξαιτίας αποφάσεων που ελήφθησαν με δημοκρατικές διαδικασίες.

Εξάλλου, όσοι διαφωνούν με τη διεύρυνση της έννοιας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επισημαίνουν μια σημαντική διαφορά μεταξύ της παλιάς και της νέας κατηγορίας δικαιωμάτων. Η εγγύηση των πολιτικών δικαιωμάτων είναι σχετικά φθηνή υπόθεση, ενώ η εξασφάλιση των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων μπορεί να έχει τεράστιο κόστος. Η διοργάνωση εκλογών με διαφανείς διαδικασίες δεν κοστίζει πολύ, ακόμη κι αν χρειάζεται την αποστολή ανεξάρτητων παρατηρητών ή τις διαρκείς επανακαταμετρήσεις, όπως έγινε πέρυσι στη Φλόριντα. Αντίθετα, η εγγύηση του δικαιώματος της υγείας για όλους είναι μία πολυέξοδη αρχή ενός ολισθηρού δρόμου. Ποιος θα καθορίσει πότε, τα χρήματα που ξοδεύονται για να κρατήσουν κάποιον υγιή, είναι αρκετά;

Οι Αμερικανοί ομφαλοσκοπούν

Αν οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταφέρουν με τις εκστρατείες τους να βελτιώσουν τις συνθήκες περίθαλψης και να μειώσουν τη φτώχεια, θα έχουν επιτύχει ένα σημαντικό στόχο. Ομως, κινδυνεύουν να αποξενώσουν δυτικές χώρες που ώς τώρα ήταν σύμμαχοί τους.

Η «πρόκληση του αύριο» στις ΗΠΑ είναι να πείσουν τον πληθυσμό για τη σημασία των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων. «Kαθώς οι Αμερικανοί θα αρχίσουν να ζητούν δικαιώματα για τους φτωχούς του πλανήτη, θα αρχίσουν να ζητούν δικαιώματα και για τους δικούς τους φτωχούς» λέει ο Λέοναρντ Ρούμπενσταϊν της οργάνωσης Γιατροί για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Μακροπρόθεσμα, ελπίζει ότι τα δικαιώματα αυτά θα γίνουν γενικά παραδεκτά, όπως είναι και τα πολιτικά δικαιώματα που οι Αμερικανοί θεωρούν δεδομένα. «Το πώς θα εκπληρωθεί το δικαίωμα στην τροφή την υγεία και τη στέγη αποτελεί αντικείμενο πολιτικής διαμάχης. Το αν υπάρχει τέτοιο δικαίωμα όμως, δεν πρέπει να είναι θέμα συζήτησης» προσθέτει.

Δυστυχώς, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι το ακριβώς αντίθετο. Τα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα, αντί να μείνουν υπεράνω πολιτικής μετατρέπονται σε θερμό πολιτικό ζήτημα. Αυτό έγινε ώς ένα βαθμό στη Βρετανία, καθώς η υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα συνοδεύτηκε παλιότερα από καταιγισμό μηνύσεων. Το αποτέλεσμα ήταν να προξενήσουν αυτά τα δικαιώματα περισσότερα προβλήματα από όσα επιλύουν. Τελικά λοιπόν, οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κινδυνεύουν να εξανεμίσουν το πολιτικό τους κεφάλαιο, μιλώντας για δικαιώματα που δεν μπορούν ούτε να προσδιοριστούν ούτε να κατοχυρωθούν.

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1948

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Επειδή η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο.

Επειδή η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση, και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα από ένα καθεστώς δικαίου, ώστε ο άνθρωπος να μην αναγκάζεται να προσφεύγει, ως έσχατο καταφύγιο, στην εξέγερση κατά της τυραννίας και της καταπίεσης.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να ενθαρρύνεται η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων ανάμεσα στα έθνη.

Επειδή, με τον καταστατικό Χάρτη, οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών διακήρυξαν και πάλι την πίστη τους στα θεμελιακά δικαιώματα του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και την αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας, στην ισότητα δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, και διακήρυξαν πως είναι αποφασισμένοι να συντελέσουν στην κοινωνική πρόοδο και να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής στα πλαίσια μιας ευρύτερης ελευθερίας.

Επειδή τα κράτη μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να εξασφαλίσουν, σε συνεργασία με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, τον αποτελεσματικό σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιακών ελευθεριών σε όλο τον κόσμο.

Επειδή η ταυτότητα αντιλήψεων ως προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αυτές έχει εξαιρετική σημασία για να εκπληρωθεί πέρα ως πέρα αυτή η υποχρέωση,

Η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

Διακηρύσσει ότι η παρούσα Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί το κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνουν όλοι οι λαοί και όλα τα έθνη, έτσι ώστε κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας, με τη Διακήρυξη αυτή διαρκώς στη σκέψη, να καταβάλλει, με τη διδασκαλία και την παιδεία, κάθε προσπάθεια για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών αυτών, και να εξασφαλιστεί προοδευτικά, με εσωτερικά και διεθνή μέσα, η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους, τόσο ανάμεσα στους λαούς των ίδιων των κρατών μελών όσο και ανάμεσα στους πληθυσμούς χωρών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους.

ΑΡΘΡΟ 1

‘Ολοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.

ΑΡΘΡΟ 2

Κάθε άνθρωπος δικαιούται να επικαλείται όλα τα δικαιώματα και όλες τις ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη, χωρίς καμία απολύτως διάκριση, ειδικότερα ως προς τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τις θρησκείες, τις πολιτικές ή οποιεσδήποτε άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, την περιουσία, τη γέννηση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση.

Δεν θα μπορεί ακόμα να γίνεται καμία διάκριση εξαιτίας του πολιτικού, νομικού ή διεθνούς καθεστώτος της χώρας από την οποία προέρχεται κανείς, είτε πρόκειται για χώρα ή εδαφική περιοχή ανεξάρτητη, υπό κηδεμονία ή υπεξουσία, ή που βρίσκεται υπό οποιονδήποτε άλλον περιορισμό κυριαρχίας.

ΑΡΘΡΟ 3

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του ασφάλεια.

ΑΡΘΡΟ 4

Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής. Η δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται.

ΑΡΘΡΟ 5

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ούτε σε ποινή ή μεταχείριση σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική.

ΑΡΘΡΟ 6

Καθένας, όπου και αν βρίσκεται, έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της νομικής του προσωπικότητας.

ΑΡΘΡΟ 7

‘Ολοι είναι ίσοι απέναντι στον νόμο και έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία του νόμου, χωρίς καμία απολύτως διάκριση. ‘Ολοι έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία από κάθε διάκριση που θα παραβίαζε την παρούσα Διακήρυξη και από κάθε πρόκληση για μια τέτοια δυσμενή διάκριση.

ΑΡΘΡΟ 8

Καθένας έχει δικαίωμα να ασκεί αποτελεσματικά ένδικα μέσα στα αρμόδια εθνικά δικαστήρια κατά των πράξεων που παραβιάζουν τα θεμελιακά δικαιώματα τα οποία του αναγνωρίζουν το Σύνταγμα και ο νόμος.

ΑΡΘΡΟ 9

Κανείς δεν μπορεί να συλλαμβάνεται, να κρατείται ή να εξορίζεται αυθαίρετα.

ΑΡΘΡΟ 10

Καθένας έχει δικαίωμα, με πλήρη ισότητα, να εκδικάζεται η υπόθεσή του δίκαια και δημόσια, από δικαστήριο ανεξάρτητο και αμερόληπτο, που θα αποφασίσει είτε για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του είτε, σε περίπτωση ποινικής διαδικασίας, για το βάσιμο της κατηγορίας που στρέφεται εναντίον του.

ΑΡΘΡΟ 11

1. Κάθε κατηγορούμενος για ποινικό αδίκημα πρέπει να θεωρείται αθώος, ωσότου διαπιστωθεί η ενοχή του σύμφωνα με τον νόμο, σε ποινική δίκη, κατά την οποία θα του έχουν εξασφαλιστεί όλες οι απαραίτητες για την υπεράσπισή του εγγυήσεις.
2. Κανείς δεν θα καταδικάζεται για πράξεις ή παραλείψεις που, κατά τον χρόνο που τελέστηκαν, δεν συνιστούσαν αξιόποινο αδίκημα κατά το εσωτερικό ή το διεθνές δίκαιο. Επίσης, δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη που ίσχυε κατά τον χρόνο που τελέστηκε η αξιόποινη πράξη.

ΑΡΘΡΟ 12

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους.

ΑΡΘΡΟ 13

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα και να εκλέγει τον τόπο της διαμονής του στο εσωτερικό ενός κράτους.
2. Καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, και να επιστρέφει σε αυτήν.

ΑΡΘΡΟ 14

1. Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και του παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες.
2. Το δικαίωμα αυτό δεν μπορεί κανείς να το επικαλεστεί, σε περίπτωση δίωξης για πραγματικό αδίκημα του κοινού ποινικού δικαίου ή για ενέργειες αντίθετες προς τους σκοπούς και τις αρχές του ΟΗΕ.

ΑΡΘΡΟ 15

1. Καθένας έχει το δικαίωμα μιας ιθαγένειας.
2. Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιθαγένειά του ούτε το δικαίωμα να αλλάξει ιθαγένεια.

ΑΡΘΡΟ 16

1. Από τη στιγμή που θα φθάσουν σε ηλικία γάμου, ο άνδρας και η γυναίκα, χωρίς κανένα περιορισμό εξαιτίας της φυλής, της εθνικότητας ή της θρησκείας, έχουν το δικαίωμα να παντρεύονται και να ιδρύουν οικογένεια. Και οι δύο έχουν ίσα δικαιώματα ως προς τον γάμο, κατά τη διάρκεια του γάμου και κατά τη διάλυσή του.
2. Γάμος δεν μπορεί να συναφθεί παρά μόνο με ελεύθερη και πλήρη συναίνεση των μελλονύμφων.
3. Η οικογένεια είναι το φυσικό και το βασικό στοιχείο της κοινωνίας και έχει το δικαίωμα προστασίας από την κοινωνία και το κράτος.

ΑΡΘΡΟ 17

1. Κάθε άτομο, μόνο του ή με άλλους μαζί, έχει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας.
2. Κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα την ιδιοκτησία του.

ΑΡΘΡΟ 18

Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή της θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και με την τέλεση θρησκευτικών τελετών.

ΑΡΘΡΟ 19

Καθένας έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης, που σημαίνει το δικαίωμα να μην υφίσταται δυσμενείς συνέπειες για τις γνώμες του, και το δικαίωμα να αναζητεί, να παίρνει και να διαδίδει πληροφορίες και ιδέες, με οποιοδήποτε μέσο έκφρασης, και από όλο τον κόσμο.

ΑΡΘΡΟ 20

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να συνέρχεται και να συνεταιρίζεται ελεύθερα και για ειρηνικούς σκοπούς.
2. Κανείς δεν μπορεί να υποχρεωθεί να συμμετέχει σε ορισμένο σωματείο.

ΑΡΘΡΟ 21

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στη διακυβέρνηση της χώρας του, άμεσα ή έμμεσα, με αντιπροσώπους ελεύθερα εκλεγμένους.
2. Καθένας έχει το δικαίωμα να γίνεται δεκτός, υπό ίσους όρους, στις δημόσιες υπηρεσίες της χώρας του.
3. Η λαϊκή θέληση είναι το θεμέλιο της κρατικής εξουσίας. Η θέληση αυτή πρέπει να εκφράζεται με τίμιες εκλογές, οι οποίες πρέπει να διεξάγονται περιοδικά, με καθολική, ίση και μυστική ψηφοφορία, ή με αντίστοιχη διαδικασία που να εξασφαλίζει την ελευθερία της εκλογής.

ΑΡΘΡΟ 22

Κάθε άτομο, ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, έχει δικαίωμα κοινωνικής προστασίας. Η κοινωνία, με την εθνική πρωτοβουλία και τη διεθνή συνεργασία, ανάλογα πάντα με την οργάνωση και τις οικονομικές δυνατότητες κάθε κράτους, έχει χρέος να του εξασφαλίσει την ικανοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων που είναι απαραίτητα για την αξιοπρέπεια και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

ΑΡΘΡΟ 23

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει ελεύθερα το επάγγελμά του, να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και να προστατεύεται από την ανεργεία.
2. ‘Ολοι, χωρίς καμία διάκριση, έχουν το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία.
3. Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η αμοιβή της εργασίας, αν υπάρχει, πρέπει να συμπληρώνεται με άλλα μέσα κοινωνικής προστασίας.
4. Καθένας έχει το δικαίωμα να ιδρύει μαζί με άλλους συνδικάτα και να συμμετέχει σε συνδικάτα για την προάσπιση των συμφερόντων του.

ΑΡΘΡΟ 24

Καθένας έχει το δικαίωμα στην ανάπαυση, σε ελεύθερο χρόνο, και ιδιαίτερα, σε λογικό περιορισμό του χρόνου εργασίας και σε περιοδικές άδειες με πλήρεις αποδοχές.

ΑΡΘΡΟ 25

1. Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες. ‘Εχει ακόμα δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του, εξαιτίας περιστάσεων ανεξαρτήτων της θέλησης του.
2. Η μητρότητα και η παιδική ηλικία έχουν δικαίωμα ειδικής μέριμνας και περίθαλψης. ‘Ολα τα παιδιά, ανεξάρτητα αν είναι νόμιμα ή εξώγαμα, απολαμβάνουν την ίδια κοινωνική προστασία.

ΑΡΘΡΟ 26

1. Καθένας έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση. Η εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται δωρεάν, τουλάχιστον στη στοιχειώδη και βασική βαθμίδα της. Η στοιχειώδης εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζεται για όλους. Η πρόσβαση στην ανώτατη παιδεία πρέπει να είναι ανοικτή σε όλους, υπό ίσους όρους, ανάλογα με τις ικανότητες τους.
2. Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιακών ελευθεριών. Πρέπει να προάγει την κατανόηση, την ανεκτικότητα και τη φιλία ανάμεσα σε όλα τα έθνη και σε όλες τις φυλές και τις θρησκευτικές ομάδες, και να ευνοεί την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των Ηνωμένων Εθνών για τη διατήρηση της ειρήνης.
3. Οι γονείς έχουν, κατά προτεραιότητα, το δικαίωμα να επιλέγουν το είδος της παιδείας που θα δοθεί στα παιδιά τους.

ΑΡΘΡΟ 27

1. Καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει ελεύθερα στην πνευματική ζωή της κοινότητας, να χαίρεται τις καλές τέχνες και να μετέχει στην επιστημονική πρόοδο και στα αγαθά της.
2. Καθένας έχει το δικαίωμα να προστατεύονται τα ηθικά και υλικά συμφέροντά του που απορρέουν από κάθε είδους επιστημονική, λογοτεχνική ή καλλιτεχνική παραγωγή του.

ΑΡΘΡΟ 28

Καθένας έχει το δικαίωμα να επικρατεί μια κοινωνική και διεθνής τάξη, μέσα στην οποία τα δικαιώματα και οι ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη να μπορούν να πραγματώνονται σε όλη τους την έκταση.

ΑΡΘΡΟ 29

1. Το άτομο έχει καθήκοντα απέναντι στην κοινότητα, μέσα στα πλαίσια της οποίας και μόνο είναι δυνατή η ελεύθερη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.
2. Στην άσκηση των δικαιωμάτων του και στην απόλαυση των ελευθεριών του κανείς δεν υπόκειται παρά μόνο στους περιορισμούς που ορίζονται από τους νόμους, με αποκλειστικό σκοπό να εξασφαλίζεται η αναγνώριση και ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων, και να ικανοποιούνται οι δίκαιες απαιτήσεις της ηθικής, της δημόσιας τάξης και του γενικού καλού, σε μια δημοκρατική κοινωνία.
3. Τα δικαιώματα αυτά και οι ελευθερίες δεν μπορούν, σε καμία περίπτωση, να ασκούνται αντίθετα προς τους σκοπούς και τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών.

ΑΡΘΡΟ 30

Καμιά διάταξη της παρούσας Διακήρυξης δεν μπορεί να ερμηνευθεί ότι παρέχει σε ένα κράτος, σε μια ομάδα ή σε ένα άτομο οποιοδήποτε δικαίωμα να επιδίδεται σε ενέργειες ή να εκτελεί πράξεις που αποβλέπουν στην άρνηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών που εξαγγέλλονται σε αυτήν.

ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ ΑΥΤΑ

• Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ (PDF)
• ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΦΩΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 
• ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΦΩΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
• ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ και  Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού για τη διαδικασία αναφορών
• ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ 
• ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΥΗΣ ΤΟΥ 1951 ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ ΤΟΥ 1967 (Ελληνικά – Αγγλικά)
• ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ 
• ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΥΤΟΧΘΟΝΩΝ ΛΑΩΝ
• ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΑΠΟ ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ
• UNESCO: ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΧΗ (Μετάφραση: Έδρα UNESCO Διαπολιτισμικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας)

=====================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"