Το πνεύμα του Συντάγματος

Tου Πασχου Μανδραβελη (kathimerini. gr)

Η αλήθεια είναι ότι και η εκλογή Πρόεδρου της Δημοκρατίας το 1985 σύμφωνα με το γράμμα του Συντάγματος έγινε. Ο καταστατικός χάρτης της ελληνικής δημοκρατίας, τότε, προέβλεπε ότι η ψηφοφορία πρέπει να είναι μυστική με ομοιόμορφα ψηφοδέλτια. Δεν ανέφερε ρητά ότι πρέπει να είναι και ομοιόχρωμα. Και το ΠΑΣΟΚ (επειδή φοβόταν τις διαρροές βουλευτών του) χρησιμοποίησε σε εκείνη την οριακή εκλογή λευκά και ροζ ψηφοδέλτια.

Βέβαια, σε μια ευνομούμενη πολιτεία αρκούσε η συνταγματική επιταγή της μυστικότητας και δεν χρειαζόταν η αναφορά των ομοιόχρωμων. Δεν χρειαζόταν καν η αναφορά περί ομοιόμορφων. Το πνεύμα του νόμου αρκούσε ώστε τα ψηφοδέλτια να είναι ομοιόμορφα και ομοιόχρωμα. Η καλή λειτουργία της δημοκρατίας προϋποθέτει την τήρηση του γράμματος του νόμου. Η καλή λειτουργία της πολιτείας προϋποθέτει και την τήρηση του πνεύματος του Συντάγματος.

Το Σύνταγμα δεν προβλέπει τίποτε περί αιφνιδιαστικού κλεισίματος της Βουλής για τις ευρωεκλογές. Δεν τιμωρεί την ανακολουθία να εκδίδεται το πρωί η ημερήσια διάταξη της επόμενης εβδομάδας και το βράδυ να εκδίδεται το διάταγμα λήξης της κοινοβουλευτικής συνόδου. Και δεν θα έπρεπε. Το Σύνταγμα πρέπει να είναι ένα κείμενο αρχών και όχι λεπτομερής νόμος, που θα περιλαμβάνει κάθε υποπερίπτωση. Δεν πρέπει να περιλαμβάνει, δηλαδή, διατάξεις που ορίζουν ότι η λήξη της συνόδου δεν πρέπει να γίνεται νύχτα και αιφνιδιαστικά. Αυτά όφειλαν να είναι ιερά εξαιτίας του μίνιμουμ της δημοκρατικής συναίνεσης που οφείλουν άπαντες σε μια δημοκρατία. Τα κόμματα μπορούν να διαφωνούν σε κάθε πτυχή της ασκούμενης πολιτικής, αλλά οφείλουν να δείχνουν τον μέγιστο σεβασμό στους κανόνες έκφρασης της διαφωνίας, στον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας. Και ας μην είναι αυτοί οι κανόνες ρητά διατυπωμένοι. Ετσι κι αλλιώς, ουδείς νόμος -πόσω δε μάλλον το Σύνταγμα- μπορεί να προβλέπει κάθε έκφραση της πραγματικότητας. Η παράδοση και η κοινή λογική συμπληρώνουν τα κενά του γράμματος του νόμου ή/και του Συντάγματος.

Αυτό όμως προϋποθέτει ότι η δημοκρατική συναίνεση είναι εμπεδωμένη σε μια χώρα. Προϋποθέτει σύστημα ελέγχου και εξισορροπήσεων των εξουσιών, ώστε κανείς να μην μπορεί να ερμηνεύει το πνεύμα των κανόνων κατά το δοκούν. Το γεγονός, όμως, ότι το ελληνικό Σύνταγμα είναι τόσο λεπτομερές δείχνει τον πρωτογονισμό της ελληνικής δημοκρατίας. Πράγματα ευκόλως εννοούμενα αναφέρονται με κάθε λεπτομέρεια, επειδή λείπει η εμπιστοσύνη. Το γεγονός, για παράδειγμα, ότι στο άρθρο 86 καταγράφεται λεπτομερώς η διαδικασία άσκησης ποινικής δίωξης των υπουργών οφείλεται σ’ αυτό το έλλειμμα. Οι πολιτικές δυνάμεις, φοβούμενες τις πολιτικές διώξεις, δεν νιώθουν ασφαλείς να αφήσουν αυτήν τη διαδικασία στον κοινό νόμο που μπορεί να αλλάξει με απλή απόφαση της πλειοψηφίας. Ετσι, φτάνουμε στο σημείο να συνομολογείται πανταχόθεν η αποτυχία της διαδικασίας, αλλά να μην μπορεί να αλλάξει επειδή είναι συνταγματική επιταγή.

Αυτή η εμπιστοσύνη στους θεσμούς, όμως, δεν γεννάται σε μια μέρα ούτε επιβάλλεται με διατάγματα. Χτίζεται τηρώντας το γράμμα και το πνεύμα του Συντάγματος, ακόμη και τους άγραφους κανόνες της πολιτικής διαδικασίας. ΄Η γκρεμίζεται παραβαίνοντάς τους. Οπως έγινε το βράδυ της Παρασκευής...

==============================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"