Το φιλμ είναι μια καταπληκτική κριτική του γραφειοκρατικού καπιταλισμού, στην εκδοχή της "γιουγκοσλάβικης αυτοδιαχείρισης" συμπεριλαμβανομένου, μια κι ο Μακαβέγιεφ είναι γιουγκοσλάβος, χωρίς να πέφτει στην παγίδα του διδακτικισμού τύπου Κεν Λόουτς (π.χ. Γη και ελευθερία), ή της προπαγάνδας της άλλης πλευράς (π.χ. "Οι ζωές των άλλων").
Για το σκοπό αυτό ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί μια "σουρεαλιστική" φόρμα στην ταινία του, πράγμα που του δίνει την ευκαιρία να δημιουργήσει μερικές σημαντικές στιγμές κινηματογραφικής ποιητικής: π.χ. η σκηνή που στο ποτάμι πλέει ένα πλοίο με το τεράστιο κεφάλι του Μαρξ στην πρύμνη του, που από το μάτι του είναι κρεμασμένη, σαν δάκρυ, μια τεράστια σακούλα γεμάτη νερό, ενώ σαν μουσική υπόκρουση ακούγονται διεθνή επαναστατικά τραγούδια, ή η στιγμή που ρώσοι επιστήμονες κάνουν ερευνητικές νεκροτομές σε ομαδικό τάφο πολωνών κατά το β παγκόσμιο πόλεμο, υπό την μουσική του Χατζηδάκι ("τα παιδιά κάτω στον κάμπο").Κατά την γνώμη μου αξίζει να δει κάποιος αυτή την ταινία. Βλέπε παρακάτω:
Σημείωση
"Τα παιδιά κάτω στον κάμπο κυνηγούνε τους αστούς πετσοκόβουν τα κεφάλια από εχτρούς κι από πιστούς"
Κριτική από το Cine.gr:
Ήταν άλλη μια καφενειακή συζήτηση γύρω από ταινίες που «σήμερα είναι κι αύριο δεν είναι» – αλλά σήμερα θα ανακηρυχθούν σε γεγονότα ώστε κουβέντα να γίνεται, και να μην αντιληφθούμε ότι αναγκαζόμαστε πια να κάνουμε το τόσο… τόοοοοσο (με το συμπάθειο). Περικυκλωμένος αυτήν την φορά από θιασώτες του Shortbus, που με κατηγορούσαν για υπερ-θεωρητικοποίηση του θέματος αναγνωρίζοντας την ίδια στιγμή στον John Cameron Mitchell την απεικόνιση της μοναδικής επανάστασης που μπορεί να γίνει σήμερα (!), αρκέστηκα να παρατηρήσω: «αν έχουν απομείνει κόκαλα στον τάφο του Ράιχ, θα έχουν κουραστεί να τρίζουν». Αλλά μάλλον δεν έχουν απομείνει, όπως και από τους λοιπούς φροϋδομαρξιστές (AKA: Σχολή της Φρανκφούρτης – αλλά τι σας λέω τώρα, ε;) που οραματίστηκαν τον συγχρονισμό «εσωτερικής» και «εξωτερικής» επανάστασης.
Αντίθετα με τους παραπάνω ομοϊδεάτες του, ο Γιουγκοσλάβος σκηνοθέτης Dusan Makavejev ζει και βασιλεύει. Μόνο που δε γνωρίζω κατά πόσο έχει συμβιβαστεί με την ιδέα ότι το καράβι με τον Μαρξ στην πλώρη, από την περίφημη ταινία του Sweet Movie (1974), όχι μόνο δεν έχει αράξει ακόμα, αλλά προς το παρόν παλεύει απλώς… για να αποφύγει το παγόβουνο. Πριν από 33 χρόνια, τουλάχιστον, ακόμα κι αν ο ίδιος είχε ήδη διωχθεί από το καθεστώς του Τίτο λόγω της ταινίας «Τα μυστήρια του οργανισμού», το παιχνίδι έμοιαζε ερεθιστικά ανοιχτό. Τόσο που να μη ντρέπεσαι να επικαλείσαι το Μαρξ και τον Φρόιντ μέσα στην ίδια κουβέντα.
«Την πρώτη φορά που ανακάλυψα το Ράιχ ήμουν 20 χρονών, μέσα από το βιβλίο “Ο μαρξισμός και η ψυχανάλυση”, όπου εντυπωσιάστηκα για τον τρόπο που μιλούσε για τη σχέση σεξ και αγάπης. Τότε υπήρχε πολύ πάθος στην ατμόσφαιρα κι εμείς οι νεαροί που θέλαμε να ασκήσουμε κριτική στα πάντα αισθανόμασταν ενθουσιασμένοι με τα βιβλία του. Οτιδήποτε παρουσιαζόταν ως αγάπη για επανάσταση, για σεξ, ήταν για μας μια άσκηση ελευθερίας κόντρα στην εξουσία. Και όλα αυτά τα βρίσκαμε στα κείμενά του.»
Φυσικά η Ιστορία, συν τοις άλλοις, είναι μια συνεχής μεταμόρφωση των λέξεων. Άρα, για τον ίδιο λόγο που η σεξουαλική «επανάσταση» του Shortbus μοιάζει τρομακτικά συντηρητική, αυτή του Sweet Movie σοκάρει τόσο, ώστε να ξορκίζεται κατεπειγόντως ως ξεπερασμένη. Έτσι είναι, εάν έτσι νομίζει η σκόνη που έχει κατακαθίσει στα βιβλία του Ράιχ.
Και πάλι όμως, αυτό το συναρπαστικό πολιτικο-σεξουαλικό μανιφέστο, φτιαγμένο με τη λογική του σινεμά-κολάζ και ευλογημένο με τη μουσική του Χατζιδάκι, είναι δύσκολο να μη σε στοιχειώσει ως μια… ιστορία φαντασμάτων. Διότι τι άλλο είναι η Άννα Πλανέτα, που γυρίζει τον κόσμο με το πλοίο-φάντασμά της, η ο ναύτης με το πηλίκιο «Ποτέμκιν» που υποκύπτει στο ερωτικό κάλεσμά της; Για να μη μιλήσουμε για το τελευταίο πλάνο, που χαρίζει στο Sweet Movie μια μορφή «φαντασματικής» ελπίδας που σήμερα μοιάζει να έχει υποστεί έκλειψη.
Υ.Γ. Φαίνεται ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας λόγοι για να αφιερώσω το παρόν κείμενο στη μνήμη του Μπάμπη Ακτσόγλου, που ξεκίνησε από τα ιστορικά περιοδικά «Οθόνη» και «Κινηματογραφικά τετράδια», επιμελήθηκε πλειάδα εκδόσεων του «Αιγόκερω» και του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και διετέλεσε επί σειρά ετών κινηματογραφικός κριτικός του «Αθηνοράματος». Από την περασμένη Τετάρτη οι νεότεροι (ο θεός να μας κάνει) συνάδελφοί του νιώθουμε ακόμη πιο μόνοι.
SWEET MOVIE - 6436_4
ΝΤΟΥΣΑΝ ΜΑΚΑΒΕΓΙΕΦ
Το σινεμά της αμφισβήτησης
Γράφει ο Στράτος Κερσανίδης
Στη δεκαετία του ΄70 όταν βλέπαμε ταινίες όπως το «Σουίτ Μούβι», το «Μοντενέγκρο», τα «Μυστήρια του οργανισμού» νιώθαμε κάτι να πάλλεται μέσα μας. Ήταν τα φλογερά χρόνια της εξέγερσης και το σινεμά της αμφισβήτησης που έκανε ο γιουγκοσλάβος Ντούσαν Μακαβέγιεφ, μας γοήτευε.
Πέρασαν πάνω από 30 χρόνια, οι ταινίες του Μακαβέγιεφ, αλλά και άλλων σημαντικών σκηνοθετών της εποχής εκείνης, δεν είναι πια της μόδας. Όχι επειδή δεν αξίζουν αλλά παρασύρθηκαν κι αυτές από τις μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές ανατροπές του τέλους του 20ου αιώνα.
Και ξαφνικά, χωρίς καλά – καλά να το καταλάβω βρέθηκα πρόσωπο με πρόσωπο με τον αγαπημένο σκηνοθέτη των νεανικών μου χρόνων. Την ευκαιρία αυτή μας έδωσε το 12ο Μεσογειακό Φεστιβάλ Νέων Κινηματογραφιστών της Λάρισας που τιμώντας το μεγάλο Μακαβέγιεφ του απένειμε το Χρυσό Ίππο για το σύνολο του έργου του. Στο πλαίσιο του αφιερώματος στον 73χρονο πια, γιουγκοσλάβο σκηνοθέτη, προβλήθηκαν οι ταινίες του «Ο άνθρωπος δεν είναι πουλί» (1965) και «Ο γορίλας κάνει μπάνιο το μεσημέρι» (1993). Αλλά το πιο ενδιαφέρον ήταν πως ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ έδωσε συνέντευξη Τύπου αποσπάσματα της οποίας σας μεταφέρω στο σημερινό, πασχαλιάτικο φύλλο της ΕΠΟΧΗΣ.
Για τη σεξουαλική επανάσταση
Θαυμαστής του Βίλχελμ Ράιχ, ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ επηρεάστηκε σημαντικά από τη θεωρία του. Μάλιστα η ταινία του «Τα μυστήρια του οργανισμού» είναι -θα μπορούσαμε να πιούμε- μια κινηματογραφημένη μεταφορά του έργου του μεγάλου ψυχαναλυτή. Έτσι, όταν ρωτήθηκε σχετικά με τη θεωρία του Ράιχ, και τη σεξουαλική επανάσταση, απάντησε:
«Μιλώντας για επαναστάσεις ιδιαίτερα στην εποχή της δεκαετίας του ’60, δεν μπορούμε να έχουμε συγκεκριμένη άποψη για το τι είναι αυτήν η επανάσταση. Η δεκαετία του ΄60 ήταν μια περίοδος μεγάλων αλλαγών και οι μεγάλες αυτές αλλαγές δεν ήταν μόνο στη σεξουαλική μας ζωή ήταν αλλαγές στον τρόπο που σκεφτόμασταν, στον τρόπο που ντυνόμασταν, στον τρόπο γενικότερα που το σινεμά άρχισε να αλλάζει να γίνεται πιο ελεύθερο. Φεύγαμε από τις κλασικές ταινίες και υπήρχε η αίσθηση ελευθερίας ότι μπορούσαμε πλέον να επηρεαστούμε από πολλά πράγματα και ιδίως από τα ντοκιμαντέρ. Άρα όταν μιλάμε για επανάσταση την εννοούμε σε όλα τα επίπεδα και όχι μόνο σεξουαλική»
Για τον Ράιχ ειδικότερα είπε: «Την πρώτη φορά που ανακάλυψα τον Ράιχ ήταν όταν ήμουν 20 ετών και υπήρχε ένα μικρό φυλλάδιο που ονομαζόταν ‘Μαρξισμός και ψυχανάλυση’. Αυτό που μου έκανε εντύπωση στο συγκεκριμένο βιβλίο ήταν ότι μιλούσε για τη σχέση μεταξύ σεξ και αγάπης. Τότε ζούσαμε σε πάρα πολύ έντονες κοινωνίες στις ποίες επικρατούσε ο σοσιαλισμός και ο κομουνισμός και υπήρχε πολύ πάθος στην ατμόσφαιρα. Και εμείς ως νεαροί όταν θέλαμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό, να ασκήσουμε κριτική σε κάτι, πάντοτε αισθανόμασταν λίγο μουδιασμένοι, δεν ήμασταν τόσο ελεύθεροι ώστε να ασκήσουμε τέτοιου είδους κριτική. Και οτιδήποτε παρουσιαζόταν ως αγάπη για επανάσταση, αγάπη για σεξ κλπ ήταν για μας ουσιαστικά μια έκφραση της αγάπης για εξουσία. Όταν έμαθα για το θάνατο του Ράιχ και ανέτρεξα λίγο στη ζωή του είδα ότι ήταν γεμάτη από συγκρούσεις. Συγκρούσεις στη πατρίδα του την Αυστρία, συγκρούσεις μετά, όταν πήγε στη Γερμανία, πέρασε από τη Ρωσία τη Σκανδιναβία και τελικά κατέληξε στην Αμερική, η οποία θεωρούνταν και ήταν η χώρα ης ελευθερίας. Αλλά κι εκεί πάλι συγκρούστηκε και κατέληξε να πεθάνει στη φυλακή, κι αυτό ήταν κάτι που με εντυπωσίασε. Το τέλος του ουσιαστικά, ήταν κάτι που ο ίδιος προκάλεσε. Αλλά ως χαρακτήρας μέσα από τα δικά μου τα μάτια ήταν μια μεταφορά για όλον τον κόσμο, μια παρομοίωση όλου του κόσμου ήταν η ζωή του».
Στα χρόνια του Τίτο
Ρωτήθηκε πως ήταν η κατάσταση στην πατρίδα του την εποχή του Τίτο, και εκείνος χαριτολογώντας είπε: «Όπως βλέπετε επιβίωσα από αυτό το καθεστώς»
Και συνέχισε: «Σύμφωνα με την παράδοση που επικρατεί, όλες οι χώρες των Βαλκανίων είναι συνηθισμένες στις πατριαρχικές μορφές. Ο Τίτο αποτελούσε μια πατριαρχική μορφή με την ευρύτερη έννοια. Ήταν σαν τους λοχαγούς στο στρατό οι οποίοι όλη τη μέρα σε πιέζουν να κάνεις πράγματα, σου λένε σκαρφάλωσε εκεί, κάνε αυτό, κάνε το άλλο κι εσύ εκνευρίζεσαι, αλλά στο τέλος της ημέρας όταν καθίσετε όλοι μαζί και ξεκουραστείτε, πιείτε μια μπίρα, ανταλλάξετε μια-δυο προσωπικές κουβέντες, τα ξεχνάτε όλα. Το καθεστώς του ήταν κάτι σαν πεφωτισμένη δικτατορία. Αρκετά έξυπνος, έβρισκε τις κατάλληλες στιγμές, έτσι όταν ταξίδευε σε ολόκληρο τον κόσμο τα άρθρα που γραφόταν στις εφημερίδες ήταν πολύ πιο ελεύθερα από ότι όταν ήταν στη χώρα Εγώ εκδιώχθηκα από τη χώρα το 1973, όχι εξαιτίας του Τίτο αλλά επειδή οι Ρώσοι είχαν θυμώσει μαζί μου. Ο Τίτο πέρασε όλη του τη ζωή έχοντας 1-2 διανοούμενους στη φυλακή και αν υπήρχε πίεση εξ ανατολών θα ξεφορτωνόταν περισσότερους. Μετά το 1968 που ήταν χρονιά εξεγέρσεων και υπήρξε και η Άνοιξη της Πράγας τα επόμενα χρόνια ήταν πάρα πολύ δύσκολα για τις δημοκρατικές ελευθερίες στη Γιουγκοσλαβία. Αλλά η ουσιαστική πίεση ξεκίνησε μετά το 1973, ενδιάμεσα εγώ κατόρθωσα και γύρισα δύο ταινίες».
Και συνέχισε μιλώντας για τον στρατάρχη Τίτο: «Πολλές φορές συμπεριφερόταν σαν δύσκολος πατέρας και κάποιες άλλες σαν δύσκολος παππούς. Και με τους παππούδες μπορείτε να κάνετε μερικά κόλπα και να παρακάμψετε μερικά πράγματα», είπε γελώντας.
Η συνεργασία με το Μάνο Χατζιδάκι
Το «Σουίτ Μούβι», η ταινία του στην οποία τη μουσική έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις, χαρακτηρίστηκε ως η πιο ποιητική που έχει κάνει. Ο ίδιος ο Μακαβέγιεφ συμφώνησε, και συμπλήρωσε:. «Αλλά εφόσον είναι ποιητική ξέρετε τι συμβαίνει με τους ποιητές. Δεν έχουν απάντηση για το τι έχουν κάνει γιατί δεν έχουν μιαν απάντηση γι αυτό που έχουν παράγει».
Συνεχίζοντας να μιλά για τη συγκεκριμένη ταινία είπε πως ήταν πολύ δημοφιλής στα χρόνια της στην Ιταλία και το Ισραήλ, ενώ χαίρεται πολύ που ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να μιλά στο κοινό, να δημιουργεί και να εξελίσσεται. Έτσι μας αποκάλυψε πως ετοιμάζεται να βγει σε ντιβιντί στις ΗΠΑ, καθώς και στην Ιαπωνία.
Πως όμως συνεργάστηκε με το Μάνο Χατζιδάκι;
«Βρισκόμουν στο Παρίσι και μου τηλεφώνησε ένας φίλος του Μάνου από το Λονδίνο ο οποίος μου είπε πως συνθέτης είχε δει την ταινία μου ‘Τα μυστήρια του οργανισμού’ και κάποιες άλλες ταινίες και είχε γοητευτεί και σκεφτόταν έναν τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε Το ίδιο το δήλωσε και σε μια άλλη ομάδα ανθρώπων που είπε ‘εγώ θέλω να κάνω κάτι για αυτόν τον άνθρωπο και το μόνο που μπορώ να κάνω είναι αυτό’, και κάθισε στο πιάνο και πάτησε μια νότα. ‘Θα κλείσω τα μάτια μου και θα γράψω κάτι γι’ αυτόν’. Εγώ τότε δεν ήξερα πολύ καλά ποιος ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις και ποιο ήταν το έργο του και του τηλεφώνησα στο Λονδίνο και του είπα να μου στείλει ένα δείγμα της δουλειάς Εκείνος μου έστειλε το τραγούδι «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο» το οποίο υπάρχει στην ταινία και το οποίο όπως καταλαβαίνεται επιλέχτηκε πριν την ταινία» Και συνέχισε, λέγοντας:
«Το πνεύμα του Χατζιδάκι βρισκόταν πάντοτε στην ταινία και λειτουργούσε σαν ο καλός της άγγελος. Πολλές φορές νιώθαμε ότι ταίριαζε απόλυτα με αυτό που βλέπαμε, άλλες φορές όχι, αλλά ήταν τόσο εμφανές και τόσο επιβλητικό που πραγματικά μας γοήτευε όλους. Και όταν τελειώσαμε την ταινία ο Μάνος αποφάσισε να κάνει μια καινούργια έκδοση του βασικού τραγουδιού, ενώ εμείς εκείνη τη στιγμή βρισκόμασταν στο Παρίσι και προσπαθούσαμε να κάνουμε την τελική κόπια και το πρόβλημά μας ήταν ότι δεν είχαμε ήχο και υπήρχε ένας γενικότερος πανικός. Ψάχναμε να βρούμε τον Χατζιδάκι ο οποίος εκείνο το διάστημα ήταν χαμένος, και τελικά τον βρήκαμε στο στούντιο όπου ηχογραφούσε. Μου είπε, ‘εγώ σκέφτηκα να κάνω μια καλύτερη αλλαγή για το τέλος της ταινίας’ και αφήσαμε το ακουστικό ανοιχτό και είχε μια παιδική χορωδία εκεί επί τόπου η οποία τραγουδούσε την καινούργια έκδοση. Φυσικά καταλαβαίνετε ότι εμείς ήμασταν σε κατάσταση πανικού γιατί θέλαμε να τελειώσουμε και δεν είχαμε μουσική. Τότε τον ρώτησα πως θα προλάβει να μου στείλει αυτήν την καινούργια έκδοση; Και μου είπε ‘θα σου τη στείλω αύριο, μην ανησυχείς καθόλου’. Την επόμενη μέρα και ενώ γινόταν τρομερός πανικός στο στούντιο, έρχεται ένας πιλότος της Ολυμπιακής και τυλιγμένες σε εφημερίδες είχε τις μπομπίνες με τη μουσική που θα βάζαμε στην ταινία. Οπότε καταλαβαίνετε, λύθηκαν όλα τα προβλήματα».
Ελληνικός κινηματογράφος
Για τον ελληνικό κινηματογράφο, ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ, ομολόγησε πως δεν γνωρίζει πολλά πράγματα, αφού δεν είναι εύκολο να δει κανείς ελληνικές ταινίες στο εξωτερικό. Ο πιο γνωστός έλληνας σκηνοθέτης είπε, πως είναι ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και όλες του οι ταινίες είναι κάτι που όλοι πρέπει να δουν. Και τελείωσε λέγοντας πως εκτός από τις εκείνες του Αγγελόπουλου, όλα αυτά τα χρόνια είναι ζήτημα αν έχει δει μια- δυο ελληνικές ταινίες.
http://mutantjazs.blogspot.com/2007/10/sweet-movie.html
Ρίξε εδώ μία ματιά μιας και μου θύμησες την ταινία αυτή:
-----------------------------------------------------
Giorgos Velentzas - YouTube - http://giorgosvelentzas.blogspot.gr/2015/06/blog-post.html
Τετάρτη, 3 Ιουνίου 2015
Μάνος Χατζιδάκις - Σερενάτα για την σεξουαλική απουσία
Στο διαδικτυακό μας χώρο γράφουμε αυτά που πιστεύουμε.
Για μένα ο Μάνος Χατζιδάκις είναι ο μέγιστος μουσικός που γέννησαν αυτά τα χώματα. Και μάλλον δεν θα 'πρεπε καν να χρησιμοποιήσω υπερθετικό βαθμό γιατί έτσι βάζω στο κάδρο κι άλλους μουσικούς, συνθέτες, τραγουδοποιούς. Και επίσης αδικώ τον Μ.Χ. γιατί τον περιορίζω στα στενά πλαίσια της μουσικής δημιουργίας και τέχνης. Εκείνος στέκεται έξω και πολύ μακριά από όλους. Κλασικούς (π.χ. Σκαλκώτας), ρεμπέτες (π.χ. Μάρκος, Τσιτσάνης), μοντέρνους (π.χ., Χρήστου, Ξενάκης), σύγχρονους και κάθε άλλη μορφή μουσικής. Όταν μάλιστα συνεκτιμήσουμε και το μεγάλο, ελεύθερο πνεύμα του, τότε θεωρώ πως ο Μ.Χ. πανάξια συγκαταλέγεται στα Μεγάλα Τέκνα αυτής της γης, όπως έρχονται από την αρχαιότητα και -μολονότι σε πολλές περιόδους έφθιναν- έφτασαν να γεννιούνται μέχρι και στις μέρες μας.
Ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα -πράγμα εξαιρετικά σπάνιο και δυσεύρετο. Έζησε μια ζωή απόλυτα τεκμηριωμένη και ευθυγραμμισμένη με τις ξεκάθαρες αρχές του και έδρασε ως ολοκληρωμένος και θετικά παρεμβατικός πολίτης, με την αρχική έννοια και περιεχόμενο τού όρου "πολίτης".
Θεωρώ τον εαυτό μου ευτυχή που βρέθηκα τόσες πολλές φορές μέσα στο ακροατήριό του, στους θεατές του. Σε μικρούς και μεγάλους χώρους. Ανοιχτούς και κλειστούς. Που τον άκουσα να μιλάει ελεύθερα, να εκφράζεται. Που διάβαζα τα γραπτά του την ώρα που έβγαιναν, ζεστά ακόμη, από τον φούρνο της ψυχής του.
Από τη στιγμή που αντιλήφθηκα την έννοια της "διαφορετικότητας", ο Μ.Χ. αποτέλεσε πυξίδα ζωής για μένα. Μια μορφή δικαίωσης. Πως δεν είμαι τρελός. Πως κάπου υπάρχουν κι άλλοι -ίσως αρκετοί- με τους οποίους μπορούμε να δώσουμε τα χέρια. Έχει φύγει πάνω από είκοσι χρόνια τώρα. Είναι περισσότερο παρών από ποτέ. Κι έτσι εκείνη η τεράστια αγωνία του περί τού "τι συνθέτει την μελλοντική του απουσία", μάλλον έχει πέσει με κάποιον τρόπο στο κενό. Ήταν πάντα εκείνη η φωνή που δεν εσίγησε ποτέ. Δεν θα πω ότι ο Μ.Χ. "λείπει" γιατί δεν είναι δυνατόν να απαιτούμε πάντα την ύπαρξη ενός προστάτη, ενός "πατέρα" δίπλα μας για να αναλαμβάνει τις ευθύνες που μάς αναλογούν. Τέτοια φωτεινά πνεύματα ανοίγουν δρόμους κι εμείς -αν έχουμε μάτια και ψυχή- τους ακολουθούμε. Και άλλα δέκα, είκοσι, τριάντα χρόνια να είχε ζήσει, πάλι δεν θα ήταν "αρκετά". Ποτέ δεν θα έφταναν. Δεν είναι εκεί όμως το θέμα. Έζησε μια ζωή τόσο συμπυκνωμένη και δημιούργησε τόσα πολλά, μεγάλα και διαφορετικά πράγματα, που οι περισσότεροι θα θέλαμε δυο ζωές για να διατρέξουμε την μια δική του.
Μια από τις έξοχες μελωδίες που έγραψε ο Μ.Χ. είναι και αυτή στην οποία είναι αφιερωμένη αυτή η παράγραφος. Είναι μια από τις μουσικές που επένδυσαν το πρωτοποριακό κινηματογραφικό έργο Sweet Movie τού Σέρβου σκηνοθέτη Dusan Makavejev, που προβλήθηκε το 1974. Τολμώ να πω πως πρόκειται για μια μελωδία που δεν θυμίζει σχεδόν καθόλου το μουσικό ύφος τού Μ.Χ. Ιδιαίτερα μάλιστα ο τρόπος με τον οποίο κλείνουν οι δυο μουσικές φράσεις του, κάθε άλλο παρά τον Μ.Χ. θυμίζει. Άλλη μια απόδειξη τού μεγάλου εύρους των δυνατοτήτων του. Προσωπικά, αν το άκουγα χωρίς να γνωρίζω τον δημιουργό του, και μάλιστα με μια διαφορετική ενορχήστρωση, αν και θερμός οπαδός και γνώστης των μελωδικών δρόμων τού Μ.Χ., θα μου ήταν δύσκολο να υποθέσω πως πρόκειται για δική του σύνθεση.
Το πανέμορφο βίντεο που ντύνει με εικόνες την σπουδαία μελωδία τού Μάνου Χατζιδάκι είναι δημιουργία τού χρήστη soteriasphinx και βρίσκεται στη διαδικτυακή διεύθυνση:
https://www.youtube.com/watch?v=KlOCVbud2vQ
=====================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"
Κριτική από το Cine.gr:
Ήταν άλλη μια καφενειακή συζήτηση γύρω από ταινίες που «σήμερα είναι κι αύριο δεν είναι» – αλλά σήμερα θα ανακηρυχθούν σε γεγονότα ώστε κουβέντα να γίνεται, και να μην αντιληφθούμε ότι αναγκαζόμαστε πια να κάνουμε το τόσο… τόοοοοσο (με το συμπάθειο). Περικυκλωμένος αυτήν την φορά από θιασώτες του Shortbus, που με κατηγορούσαν για υπερ-θεωρητικοποίηση του θέματος αναγνωρίζοντας την ίδια στιγμή στον John Cameron Mitchell την απεικόνιση της μοναδικής επανάστασης που μπορεί να γίνει σήμερα (!), αρκέστηκα να παρατηρήσω: «αν έχουν απομείνει κόκαλα στον τάφο του Ράιχ, θα έχουν κουραστεί να τρίζουν». Αλλά μάλλον δεν έχουν απομείνει, όπως και από τους λοιπούς φροϋδομαρξιστές (AKA: Σχολή της Φρανκφούρτης – αλλά τι σας λέω τώρα, ε;) που οραματίστηκαν τον συγχρονισμό «εσωτερικής» και «εξωτερικής» επανάστασης.
Αντίθετα με τους παραπάνω ομοϊδεάτες του, ο Γιουγκοσλάβος σκηνοθέτης Dusan Makavejev ζει και βασιλεύει. Μόνο που δε γνωρίζω κατά πόσο έχει συμβιβαστεί με την ιδέα ότι το καράβι με τον Μαρξ στην πλώρη, από την περίφημη ταινία του Sweet Movie (1974), όχι μόνο δεν έχει αράξει ακόμα, αλλά προς το παρόν παλεύει απλώς… για να αποφύγει το παγόβουνο. Πριν από 33 χρόνια, τουλάχιστον, ακόμα κι αν ο ίδιος είχε ήδη διωχθεί από το καθεστώς του Τίτο λόγω της ταινίας «Τα μυστήρια του οργανισμού», το παιχνίδι έμοιαζε ερεθιστικά ανοιχτό. Τόσο που να μη ντρέπεσαι να επικαλείσαι το Μαρξ και τον Φρόιντ μέσα στην ίδια κουβέντα.
«Την πρώτη φορά που ανακάλυψα το Ράιχ ήμουν 20 χρονών, μέσα από το βιβλίο “Ο μαρξισμός και η ψυχανάλυση”, όπου εντυπωσιάστηκα για τον τρόπο που μιλούσε για τη σχέση σεξ και αγάπης. Τότε υπήρχε πολύ πάθος στην ατμόσφαιρα κι εμείς οι νεαροί που θέλαμε να ασκήσουμε κριτική στα πάντα αισθανόμασταν ενθουσιασμένοι με τα βιβλία του. Οτιδήποτε παρουσιαζόταν ως αγάπη για επανάσταση, για σεξ, ήταν για μας μια άσκηση ελευθερίας κόντρα στην εξουσία. Και όλα αυτά τα βρίσκαμε στα κείμενά του.»
Φυσικά η Ιστορία, συν τοις άλλοις, είναι μια συνεχής μεταμόρφωση των λέξεων. Άρα, για τον ίδιο λόγο που η σεξουαλική «επανάσταση» του Shortbus μοιάζει τρομακτικά συντηρητική, αυτή του Sweet Movie σοκάρει τόσο, ώστε να ξορκίζεται κατεπειγόντως ως ξεπερασμένη. Έτσι είναι, εάν έτσι νομίζει η σκόνη που έχει κατακαθίσει στα βιβλία του Ράιχ.
Και πάλι όμως, αυτό το συναρπαστικό πολιτικο-σεξουαλικό μανιφέστο, φτιαγμένο με τη λογική του σινεμά-κολάζ και ευλογημένο με τη μουσική του Χατζιδάκι, είναι δύσκολο να μη σε στοιχειώσει ως μια… ιστορία φαντασμάτων. Διότι τι άλλο είναι η Άννα Πλανέτα, που γυρίζει τον κόσμο με το πλοίο-φάντασμά της, η ο ναύτης με το πηλίκιο «Ποτέμκιν» που υποκύπτει στο ερωτικό κάλεσμά της; Για να μη μιλήσουμε για το τελευταίο πλάνο, που χαρίζει στο Sweet Movie μια μορφή «φαντασματικής» ελπίδας που σήμερα μοιάζει να έχει υποστεί έκλειψη.
Υ.Γ. Φαίνεται ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας λόγοι για να αφιερώσω το παρόν κείμενο στη μνήμη του Μπάμπη Ακτσόγλου, που ξεκίνησε από τα ιστορικά περιοδικά «Οθόνη» και «Κινηματογραφικά τετράδια», επιμελήθηκε πλειάδα εκδόσεων του «Αιγόκερω» και του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και διετέλεσε επί σειρά ετών κινηματογραφικός κριτικός του «Αθηνοράματος». Από την περασμένη Τετάρτη οι νεότεροι (ο θεός να μας κάνει) συνάδελφοί του νιώθουμε ακόμη πιο μόνοι.
SWEET MOVIE - 6436_4
ΝΤΟΥΣΑΝ ΜΑΚΑΒΕΓΙΕΦ
Το σινεμά της αμφισβήτησης
Γράφει ο Στράτος Κερσανίδης
Στη δεκαετία του ΄70 όταν βλέπαμε ταινίες όπως το «Σουίτ Μούβι», το «Μοντενέγκρο», τα «Μυστήρια του οργανισμού» νιώθαμε κάτι να πάλλεται μέσα μας. Ήταν τα φλογερά χρόνια της εξέγερσης και το σινεμά της αμφισβήτησης που έκανε ο γιουγκοσλάβος Ντούσαν Μακαβέγιεφ, μας γοήτευε.
Πέρασαν πάνω από 30 χρόνια, οι ταινίες του Μακαβέγιεφ, αλλά και άλλων σημαντικών σκηνοθετών της εποχής εκείνης, δεν είναι πια της μόδας. Όχι επειδή δεν αξίζουν αλλά παρασύρθηκαν κι αυτές από τις μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές ανατροπές του τέλους του 20ου αιώνα.
Και ξαφνικά, χωρίς καλά – καλά να το καταλάβω βρέθηκα πρόσωπο με πρόσωπο με τον αγαπημένο σκηνοθέτη των νεανικών μου χρόνων. Την ευκαιρία αυτή μας έδωσε το 12ο Μεσογειακό Φεστιβάλ Νέων Κινηματογραφιστών της Λάρισας που τιμώντας το μεγάλο Μακαβέγιεφ του απένειμε το Χρυσό Ίππο για το σύνολο του έργου του. Στο πλαίσιο του αφιερώματος στον 73χρονο πια, γιουγκοσλάβο σκηνοθέτη, προβλήθηκαν οι ταινίες του «Ο άνθρωπος δεν είναι πουλί» (1965) και «Ο γορίλας κάνει μπάνιο το μεσημέρι» (1993). Αλλά το πιο ενδιαφέρον ήταν πως ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ έδωσε συνέντευξη Τύπου αποσπάσματα της οποίας σας μεταφέρω στο σημερινό, πασχαλιάτικο φύλλο της ΕΠΟΧΗΣ.
Για τη σεξουαλική επανάσταση
Θαυμαστής του Βίλχελμ Ράιχ, ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ επηρεάστηκε σημαντικά από τη θεωρία του. Μάλιστα η ταινία του «Τα μυστήρια του οργανισμού» είναι -θα μπορούσαμε να πιούμε- μια κινηματογραφημένη μεταφορά του έργου του μεγάλου ψυχαναλυτή. Έτσι, όταν ρωτήθηκε σχετικά με τη θεωρία του Ράιχ, και τη σεξουαλική επανάσταση, απάντησε:
«Μιλώντας για επαναστάσεις ιδιαίτερα στην εποχή της δεκαετίας του ’60, δεν μπορούμε να έχουμε συγκεκριμένη άποψη για το τι είναι αυτήν η επανάσταση. Η δεκαετία του ΄60 ήταν μια περίοδος μεγάλων αλλαγών και οι μεγάλες αυτές αλλαγές δεν ήταν μόνο στη σεξουαλική μας ζωή ήταν αλλαγές στον τρόπο που σκεφτόμασταν, στον τρόπο που ντυνόμασταν, στον τρόπο γενικότερα που το σινεμά άρχισε να αλλάζει να γίνεται πιο ελεύθερο. Φεύγαμε από τις κλασικές ταινίες και υπήρχε η αίσθηση ελευθερίας ότι μπορούσαμε πλέον να επηρεαστούμε από πολλά πράγματα και ιδίως από τα ντοκιμαντέρ. Άρα όταν μιλάμε για επανάσταση την εννοούμε σε όλα τα επίπεδα και όχι μόνο σεξουαλική»
Για τον Ράιχ ειδικότερα είπε: «Την πρώτη φορά που ανακάλυψα τον Ράιχ ήταν όταν ήμουν 20 ετών και υπήρχε ένα μικρό φυλλάδιο που ονομαζόταν ‘Μαρξισμός και ψυχανάλυση’. Αυτό που μου έκανε εντύπωση στο συγκεκριμένο βιβλίο ήταν ότι μιλούσε για τη σχέση μεταξύ σεξ και αγάπης. Τότε ζούσαμε σε πάρα πολύ έντονες κοινωνίες στις ποίες επικρατούσε ο σοσιαλισμός και ο κομουνισμός και υπήρχε πολύ πάθος στην ατμόσφαιρα. Και εμείς ως νεαροί όταν θέλαμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό, να ασκήσουμε κριτική σε κάτι, πάντοτε αισθανόμασταν λίγο μουδιασμένοι, δεν ήμασταν τόσο ελεύθεροι ώστε να ασκήσουμε τέτοιου είδους κριτική. Και οτιδήποτε παρουσιαζόταν ως αγάπη για επανάσταση, αγάπη για σεξ κλπ ήταν για μας ουσιαστικά μια έκφραση της αγάπης για εξουσία. Όταν έμαθα για το θάνατο του Ράιχ και ανέτρεξα λίγο στη ζωή του είδα ότι ήταν γεμάτη από συγκρούσεις. Συγκρούσεις στη πατρίδα του την Αυστρία, συγκρούσεις μετά, όταν πήγε στη Γερμανία, πέρασε από τη Ρωσία τη Σκανδιναβία και τελικά κατέληξε στην Αμερική, η οποία θεωρούνταν και ήταν η χώρα ης ελευθερίας. Αλλά κι εκεί πάλι συγκρούστηκε και κατέληξε να πεθάνει στη φυλακή, κι αυτό ήταν κάτι που με εντυπωσίασε. Το τέλος του ουσιαστικά, ήταν κάτι που ο ίδιος προκάλεσε. Αλλά ως χαρακτήρας μέσα από τα δικά μου τα μάτια ήταν μια μεταφορά για όλον τον κόσμο, μια παρομοίωση όλου του κόσμου ήταν η ζωή του».
Στα χρόνια του Τίτο
Ρωτήθηκε πως ήταν η κατάσταση στην πατρίδα του την εποχή του Τίτο, και εκείνος χαριτολογώντας είπε: «Όπως βλέπετε επιβίωσα από αυτό το καθεστώς»
Και συνέχισε: «Σύμφωνα με την παράδοση που επικρατεί, όλες οι χώρες των Βαλκανίων είναι συνηθισμένες στις πατριαρχικές μορφές. Ο Τίτο αποτελούσε μια πατριαρχική μορφή με την ευρύτερη έννοια. Ήταν σαν τους λοχαγούς στο στρατό οι οποίοι όλη τη μέρα σε πιέζουν να κάνεις πράγματα, σου λένε σκαρφάλωσε εκεί, κάνε αυτό, κάνε το άλλο κι εσύ εκνευρίζεσαι, αλλά στο τέλος της ημέρας όταν καθίσετε όλοι μαζί και ξεκουραστείτε, πιείτε μια μπίρα, ανταλλάξετε μια-δυο προσωπικές κουβέντες, τα ξεχνάτε όλα. Το καθεστώς του ήταν κάτι σαν πεφωτισμένη δικτατορία. Αρκετά έξυπνος, έβρισκε τις κατάλληλες στιγμές, έτσι όταν ταξίδευε σε ολόκληρο τον κόσμο τα άρθρα που γραφόταν στις εφημερίδες ήταν πολύ πιο ελεύθερα από ότι όταν ήταν στη χώρα Εγώ εκδιώχθηκα από τη χώρα το 1973, όχι εξαιτίας του Τίτο αλλά επειδή οι Ρώσοι είχαν θυμώσει μαζί μου. Ο Τίτο πέρασε όλη του τη ζωή έχοντας 1-2 διανοούμενους στη φυλακή και αν υπήρχε πίεση εξ ανατολών θα ξεφορτωνόταν περισσότερους. Μετά το 1968 που ήταν χρονιά εξεγέρσεων και υπήρξε και η Άνοιξη της Πράγας τα επόμενα χρόνια ήταν πάρα πολύ δύσκολα για τις δημοκρατικές ελευθερίες στη Γιουγκοσλαβία. Αλλά η ουσιαστική πίεση ξεκίνησε μετά το 1973, ενδιάμεσα εγώ κατόρθωσα και γύρισα δύο ταινίες».
Και συνέχισε μιλώντας για τον στρατάρχη Τίτο: «Πολλές φορές συμπεριφερόταν σαν δύσκολος πατέρας και κάποιες άλλες σαν δύσκολος παππούς. Και με τους παππούδες μπορείτε να κάνετε μερικά κόλπα και να παρακάμψετε μερικά πράγματα», είπε γελώντας.
Η συνεργασία με το Μάνο Χατζιδάκι
Το «Σουίτ Μούβι», η ταινία του στην οποία τη μουσική έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις, χαρακτηρίστηκε ως η πιο ποιητική που έχει κάνει. Ο ίδιος ο Μακαβέγιεφ συμφώνησε, και συμπλήρωσε:. «Αλλά εφόσον είναι ποιητική ξέρετε τι συμβαίνει με τους ποιητές. Δεν έχουν απάντηση για το τι έχουν κάνει γιατί δεν έχουν μιαν απάντηση γι αυτό που έχουν παράγει».
Συνεχίζοντας να μιλά για τη συγκεκριμένη ταινία είπε πως ήταν πολύ δημοφιλής στα χρόνια της στην Ιταλία και το Ισραήλ, ενώ χαίρεται πολύ που ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να μιλά στο κοινό, να δημιουργεί και να εξελίσσεται. Έτσι μας αποκάλυψε πως ετοιμάζεται να βγει σε ντιβιντί στις ΗΠΑ, καθώς και στην Ιαπωνία.
Πως όμως συνεργάστηκε με το Μάνο Χατζιδάκι;
«Βρισκόμουν στο Παρίσι και μου τηλεφώνησε ένας φίλος του Μάνου από το Λονδίνο ο οποίος μου είπε πως συνθέτης είχε δει την ταινία μου ‘Τα μυστήρια του οργανισμού’ και κάποιες άλλες ταινίες και είχε γοητευτεί και σκεφτόταν έναν τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε Το ίδιο το δήλωσε και σε μια άλλη ομάδα ανθρώπων που είπε ‘εγώ θέλω να κάνω κάτι για αυτόν τον άνθρωπο και το μόνο που μπορώ να κάνω είναι αυτό’, και κάθισε στο πιάνο και πάτησε μια νότα. ‘Θα κλείσω τα μάτια μου και θα γράψω κάτι γι’ αυτόν’. Εγώ τότε δεν ήξερα πολύ καλά ποιος ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις και ποιο ήταν το έργο του και του τηλεφώνησα στο Λονδίνο και του είπα να μου στείλει ένα δείγμα της δουλειάς Εκείνος μου έστειλε το τραγούδι «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο» το οποίο υπάρχει στην ταινία και το οποίο όπως καταλαβαίνεται επιλέχτηκε πριν την ταινία» Και συνέχισε, λέγοντας:
«Το πνεύμα του Χατζιδάκι βρισκόταν πάντοτε στην ταινία και λειτουργούσε σαν ο καλός της άγγελος. Πολλές φορές νιώθαμε ότι ταίριαζε απόλυτα με αυτό που βλέπαμε, άλλες φορές όχι, αλλά ήταν τόσο εμφανές και τόσο επιβλητικό που πραγματικά μας γοήτευε όλους. Και όταν τελειώσαμε την ταινία ο Μάνος αποφάσισε να κάνει μια καινούργια έκδοση του βασικού τραγουδιού, ενώ εμείς εκείνη τη στιγμή βρισκόμασταν στο Παρίσι και προσπαθούσαμε να κάνουμε την τελική κόπια και το πρόβλημά μας ήταν ότι δεν είχαμε ήχο και υπήρχε ένας γενικότερος πανικός. Ψάχναμε να βρούμε τον Χατζιδάκι ο οποίος εκείνο το διάστημα ήταν χαμένος, και τελικά τον βρήκαμε στο στούντιο όπου ηχογραφούσε. Μου είπε, ‘εγώ σκέφτηκα να κάνω μια καλύτερη αλλαγή για το τέλος της ταινίας’ και αφήσαμε το ακουστικό ανοιχτό και είχε μια παιδική χορωδία εκεί επί τόπου η οποία τραγουδούσε την καινούργια έκδοση. Φυσικά καταλαβαίνετε ότι εμείς ήμασταν σε κατάσταση πανικού γιατί θέλαμε να τελειώσουμε και δεν είχαμε μουσική. Τότε τον ρώτησα πως θα προλάβει να μου στείλει αυτήν την καινούργια έκδοση; Και μου είπε ‘θα σου τη στείλω αύριο, μην ανησυχείς καθόλου’. Την επόμενη μέρα και ενώ γινόταν τρομερός πανικός στο στούντιο, έρχεται ένας πιλότος της Ολυμπιακής και τυλιγμένες σε εφημερίδες είχε τις μπομπίνες με τη μουσική που θα βάζαμε στην ταινία. Οπότε καταλαβαίνετε, λύθηκαν όλα τα προβλήματα».
Ελληνικός κινηματογράφος
Για τον ελληνικό κινηματογράφο, ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ, ομολόγησε πως δεν γνωρίζει πολλά πράγματα, αφού δεν είναι εύκολο να δει κανείς ελληνικές ταινίες στο εξωτερικό. Ο πιο γνωστός έλληνας σκηνοθέτης είπε, πως είναι ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και όλες του οι ταινίες είναι κάτι που όλοι πρέπει να δουν. Και τελείωσε λέγοντας πως εκτός από τις εκείνες του Αγγελόπουλου, όλα αυτά τα χρόνια είναι ζήτημα αν έχει δει μια- δυο ελληνικές ταινίες.
DUSAN MAKAVEJEV – SWEET MOVIE
straker@in.gr (http://www.antifonies.gr/dusan-makavejev-sweet-movie/)
Δημοσιεύτηκε στις 14 Ιουν 2015
Η πολυδιάστατη,πολιτική και τόσο ποιητική,ωμή & σαρκαστική ταινία του αντικομφορμιστή πρωτοπόρου Dusan Makavejev.
Ιστορική πια ταινία,cult και προφητική.
Δεν συνιστάται για ανυποψίαστους σινεφίλ και απολιθωμένους σταλινικούς.
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Γ. Β. Πέππας
Ιστορική πια ταινία,cult και προφητική.
Δεν συνιστάται για ανυποψίαστους σινεφίλ και απολιθωμένους σταλινικούς.
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Γ. Β. Πέππας
http://mutantjazs.blogspot.com/2007/10/sweet-movie.html
Ρίξε εδώ μία ματιά μιας και μου θύμησες την ταινία αυτή:
Sweet Movie
Είπε και ελάλησε ο βα.αλ. στις 22:12
Με έναν φίλο συζητάγαμε χτες για το Sweet Movie του Ντούσαν Μακαβέγιεφ. Η ταινία αυτή φιγουράρει ανάμεσα στις 5-6 πιο αγαπημένες μου, και συναγωνίζεται επάξια το Blade Runner στις φορές που την έχω δει (μιλάμε για νούμερα που ξεπερνούν κατα πολύ τις 7 και 8 φορές).
Την ταινία την έιχα γράψει στο βίντεο πριν πάνω απο 10 χρόνια. Όταν ξύπνησα το άλλο πρωί και την έβαλα να παίξει έμεινα άφωνος και την είδα όλη μονομιάς 8 η ώρα το πρωί πριν πάω φροντιστήριο.
Η ταινία ξεκινούσε με μία καταπληκτική σεκάνς: Αυτήν εδώ.
Για την συνέχεια δεν μπορώ να πω και πολλά, και νιώθω ότι γενικώς δεν μπορώ να πω πολλά για όλη την ταινία. Απλά είναι από εκείνες τις ταινίες που ανακαλύπτεις συνεχώς νοήματα, που νιώθεις ότι κάθε φορά που την βλέπεις βλέπεις και σκέφτεσαι κάτι καινούριο. Ότι συνεχώς ανακαλύπτεις ένα καινούριο νοήμα, έναν καινούριο υπαινιγμό, μία καινούρια θέση. Θα έλεγα υπερβάλλωντας ίσως ότι είναι από εκείνα τα χμμμ... έργα τέχνης τα οποία είναι τόσο ανοιχτά στο νόημα τους και ταυτόχρονα τόσο σαφή ως προς την ιστορική τους θέση που δύσκολα μπορείς να τα κλείσεις, και όπου το ίδιο το έργο τέχνης σε βοηθάει να συνδέσεις αυτό που σε πρώτο επίπεδο μοιάζει εντελώς ασύνδετο. Χτες το βράδυ ας πούμε ανακαλύψαμε με τον σύντροφο και ένθερμο θεατή της εν λόγω ταινίας ότι αυτή η σκηνή...
...μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει μία κριτική στον λενινιστικό αντιιμπεριαλισμό που εκδηλώνεται και σαν τριτοκοσμισμός και στο επίπεδο της μουσικής μέσω του trend της world και ethnic μουσικής. Που τα είδαμε όλα αυτά; Δεν ξέρω. Και φυσικά ο σκηνοθέτης 30 χρόνια πριν δεν μπορούσε να έχει την παραμικρή ιδέα. Και φυσικά ο σκηνοθέτης μπορεί να διαφωνεί με αυτό που λέμε εμείς. Σημασία εδώ δεν έχει τι λεει ο σκηνοθέτης, αλλά πόσο ανοιχτό μπορεί να είναι το νόημα το έργο του. Πιθανά ο αγαπητός σκηνοθέτης απλά να ήθελε να κάνει ένα σχόλιο πάνω στον τριτοκοσμισμό διάφορων αριστεριστών της δεκαετίας του '60, ο οποίος τριτοκοσμισμός εκδηλωνόταν και στο επίπεδο της τέχνης. Αυτός ο τριτοκοσμισμός ας πούμε μέσα στην ιστορική του εξέλιξη σαν πολιτιστικό άλλοθι διάφορων ευαίσθητων πρωτοκοσμικών τι σχέση μπορεί να έχει με την world και ethnic μουσική; Αυτό αναρωτιόμασταν χτες βράδυ. Μπορεί να λέγαμε και μαλακίες δεν ξέρω...
Γενικώς η ταινία είναι γεμάτη συμβολισμούς. Αλλά όταν λέμε γεμάτη εννοούμε γεμάτη. Σε όλα αυτά τα 12 χρόνια της σχέσης μου μαζί της συνεχώς ανακαλύπτω συμβολισμούς που είτε είχαν ξεφύγει από τις προηγούμενες θεάσεις, είτε δεν είχα την γνώση ότι αυτό είναι συμβολισμός. Με αυτή την έννοια αν δεν έχετε μία καλή εικόνα της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος πολύ λίγα πράγματα θα καταλάβετε.
Επίσης η ταινία έχει πολύ δυνατές σκηνές, οι οποίες είτε είναι μία αισθητική γροθιά στο στομάχι είτε είναι ένα λογικό γρονθοκόπημα στον εγκέφαλο.
Ένα πράγμα που μου αρέσει εξαιρετικά στην ταινία είναι ότι μιλιούνται εκτεταμένα καμιά 10αριά γλώσσες κάνοντας την μία διεθνιστική ταινία. Από τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα ρώσικα μέχρι τα μεξικάνικα και τα ελληνικά του soundtrack (η μουσική είναι του Χατζιδάκι), και εγώ δεν ξέρω ποιες άλλες γλώσσες μπορεί να μιλιούνται.
Θυμάμαι την πρώτη φορά που είχα δει την ταινία και αφού ένιωθα ποδοπατημένος, μπερδεμένος, ζαλισμένος και τσακισμένος έρχεται η τελική σεκάνς. Η ηρωίδα πνίγεται σε μία λίμνη σοκολάτας για ένα διαφημιστικό. Η σκηνή είναι αυτή...
Εκεί πια είχα μείνει συγκλονισμένος με όλη την σημασία της λέξης. Οι προηγούμενοι θανάτοι μέσα στο γεμάτο ζάχαρη πλοίο της επανάστασης μεταφέρονται μέσα από την ιστορική πορεία σε έναν θάνατο για ένα διαφημιστικό. Ένιωθα σαν ο σκηνοθέτης να με ρωτούσε: με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα πεθάνεις. Πως είναι καλύτερα να πεθαίνεις; Μέσα στο πλοίο της επανάστασης δολοφονημένος από την ίδια την επανάσταση ή για ένα διαφημιστικό;
Το κλείσιμο της ταινίας ανοιγεί εντελώς όλο το νόημα δίνοντας κατά κάποιο τρόπο μία άλλη διάσταση στα ερωτήματα. Τα δολοφονημένα πιτσιρίκια από το πλοίο της επανάστασης που τα έχουν βγάλει σε μία ακτή του ποταμού (τα πάντα ρει;) μέσα σε πλαστικές σακούλες, στο σφύριγμα ενός τραίνου που περνάει από μία γέφυρα στο βάθος σηκώνονται ή ξυπνάνε ή ξαναζωντανεύουν.
Και το ερώτημα: Μήπως πια η επανάσταση κινείται με άλλο μέσο, έχει άλλη ταχύτητα και έχει διαφορετικό σκοπό τρόπο και κατευθύνση;
Δεν ξέρω, και αυτό κάνει αυτή την ταινία τόσο όμορφη .
Την ταινία την έιχα γράψει στο βίντεο πριν πάνω απο 10 χρόνια. Όταν ξύπνησα το άλλο πρωί και την έβαλα να παίξει έμεινα άφωνος και την είδα όλη μονομιάς 8 η ώρα το πρωί πριν πάω φροντιστήριο.
Η ταινία ξεκινούσε με μία καταπληκτική σεκάνς: Αυτήν εδώ.
Για την συνέχεια δεν μπορώ να πω και πολλά, και νιώθω ότι γενικώς δεν μπορώ να πω πολλά για όλη την ταινία. Απλά είναι από εκείνες τις ταινίες που ανακαλύπτεις συνεχώς νοήματα, που νιώθεις ότι κάθε φορά που την βλέπεις βλέπεις και σκέφτεσαι κάτι καινούριο. Ότι συνεχώς ανακαλύπτεις ένα καινούριο νοήμα, έναν καινούριο υπαινιγμό, μία καινούρια θέση. Θα έλεγα υπερβάλλωντας ίσως ότι είναι από εκείνα τα χμμμ... έργα τέχνης τα οποία είναι τόσο ανοιχτά στο νόημα τους και ταυτόχρονα τόσο σαφή ως προς την ιστορική τους θέση που δύσκολα μπορείς να τα κλείσεις, και όπου το ίδιο το έργο τέχνης σε βοηθάει να συνδέσεις αυτό που σε πρώτο επίπεδο μοιάζει εντελώς ασύνδετο. Χτες το βράδυ ας πούμε ανακαλύψαμε με τον σύντροφο και ένθερμο θεατή της εν λόγω ταινίας ότι αυτή η σκηνή...
...μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει μία κριτική στον λενινιστικό αντιιμπεριαλισμό που εκδηλώνεται και σαν τριτοκοσμισμός και στο επίπεδο της μουσικής μέσω του trend της world και ethnic μουσικής. Που τα είδαμε όλα αυτά; Δεν ξέρω. Και φυσικά ο σκηνοθέτης 30 χρόνια πριν δεν μπορούσε να έχει την παραμικρή ιδέα. Και φυσικά ο σκηνοθέτης μπορεί να διαφωνεί με αυτό που λέμε εμείς. Σημασία εδώ δεν έχει τι λεει ο σκηνοθέτης, αλλά πόσο ανοιχτό μπορεί να είναι το νόημα το έργο του. Πιθανά ο αγαπητός σκηνοθέτης απλά να ήθελε να κάνει ένα σχόλιο πάνω στον τριτοκοσμισμό διάφορων αριστεριστών της δεκαετίας του '60, ο οποίος τριτοκοσμισμός εκδηλωνόταν και στο επίπεδο της τέχνης. Αυτός ο τριτοκοσμισμός ας πούμε μέσα στην ιστορική του εξέλιξη σαν πολιτιστικό άλλοθι διάφορων ευαίσθητων πρωτοκοσμικών τι σχέση μπορεί να έχει με την world και ethnic μουσική; Αυτό αναρωτιόμασταν χτες βράδυ. Μπορεί να λέγαμε και μαλακίες δεν ξέρω...
Γενικώς η ταινία είναι γεμάτη συμβολισμούς. Αλλά όταν λέμε γεμάτη εννοούμε γεμάτη. Σε όλα αυτά τα 12 χρόνια της σχέσης μου μαζί της συνεχώς ανακαλύπτω συμβολισμούς που είτε είχαν ξεφύγει από τις προηγούμενες θεάσεις, είτε δεν είχα την γνώση ότι αυτό είναι συμβολισμός. Με αυτή την έννοια αν δεν έχετε μία καλή εικόνα της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος πολύ λίγα πράγματα θα καταλάβετε.
Επίσης η ταινία έχει πολύ δυνατές σκηνές, οι οποίες είτε είναι μία αισθητική γροθιά στο στομάχι είτε είναι ένα λογικό γρονθοκόπημα στον εγκέφαλο.
Ένα πράγμα που μου αρέσει εξαιρετικά στην ταινία είναι ότι μιλιούνται εκτεταμένα καμιά 10αριά γλώσσες κάνοντας την μία διεθνιστική ταινία. Από τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα ρώσικα μέχρι τα μεξικάνικα και τα ελληνικά του soundtrack (η μουσική είναι του Χατζιδάκι), και εγώ δεν ξέρω ποιες άλλες γλώσσες μπορεί να μιλιούνται.
Θυμάμαι την πρώτη φορά που είχα δει την ταινία και αφού ένιωθα ποδοπατημένος, μπερδεμένος, ζαλισμένος και τσακισμένος έρχεται η τελική σεκάνς. Η ηρωίδα πνίγεται σε μία λίμνη σοκολάτας για ένα διαφημιστικό. Η σκηνή είναι αυτή...
Εκεί πια είχα μείνει συγκλονισμένος με όλη την σημασία της λέξης. Οι προηγούμενοι θανάτοι μέσα στο γεμάτο ζάχαρη πλοίο της επανάστασης μεταφέρονται μέσα από την ιστορική πορεία σε έναν θάνατο για ένα διαφημιστικό. Ένιωθα σαν ο σκηνοθέτης να με ρωτούσε: με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα πεθάνεις. Πως είναι καλύτερα να πεθαίνεις; Μέσα στο πλοίο της επανάστασης δολοφονημένος από την ίδια την επανάσταση ή για ένα διαφημιστικό;
Το κλείσιμο της ταινίας ανοιγεί εντελώς όλο το νόημα δίνοντας κατά κάποιο τρόπο μία άλλη διάσταση στα ερωτήματα. Τα δολοφονημένα πιτσιρίκια από το πλοίο της επανάστασης που τα έχουν βγάλει σε μία ακτή του ποταμού (τα πάντα ρει;) μέσα σε πλαστικές σακούλες, στο σφύριγμα ενός τραίνου που περνάει από μία γέφυρα στο βάθος σηκώνονται ή ξυπνάνε ή ξαναζωντανεύουν.
Και το ερώτημα: Μήπως πια η επανάσταση κινείται με άλλο μέσο, έχει άλλη ταχύτητα και έχει διαφορετικό σκοπό τρόπο και κατευθύνση;
Δεν ξέρω, και αυτό κάνει αυτή την ταινία τόσο όμορφη .
Σε γενικές γραμμές η γνώμη μου: μία δύσκολη ταινία που ξεκινάει απο έναν διαγωνισμό για την πιο όμορφη παρθενα νύφη ενός μεγιστάνα εταιρείας γάλακτος και συνεχίζεται με την οδύσσεια της σε όλον τον κόσμο μετά την απαγωγή της (;) από τον σωματοφύλακα του μεγιστάνα (που αναλύεται το προφίλ του σε προφίλ ψυχοπαθών και διαθέτει ένα τεράστιο πέος) τη φυγή της στην συνέχεια απο αυτόν και την γνωριμία της με τον μεξικάνο τραγουδιστή όπου κάνει σεξ στον πύργο του Άιφελ δίπλα από ένα γκρουπ με καλόγριες το πέρασμα της απο μία κολεκτίβα ψυχασθενών (τα πλάνα εδώ δεν ειναι σκηνοθετημένα νομίζω) και το πνίξιμο της στο τέλος για ένα διαφημιστικό σοκολάτας.
Ταυτόχρονα η ροή αυτή διακόπτεται από την ιστορία του πλοίου της επανάστασης όπου συμβαίνουν διάφορα συμβολικά ή μη σουρρεαλιστικά ή όχι.
Δεν είναι καθόλου διδακτική έχει πολύ καλή σκηνοθεσία, απίστευτο βάθος και είναι στα αλήθεια μία πολύ καλή ταινία.
Γνώμη μου: αντί να συζητάμε για το άθλιο Γη και Ελευθερία μάλλον θα έπρεπε να συζητάμε περισσότερο αυτή την ταινία.
-----------------------------------------------------
Giorgos Velentzas - YouTube - http://giorgosvelentzas.blogspot.gr/2015/06/blog-post.html
Τετάρτη, 3 Ιουνίου 2015
Μάνος Χατζιδάκις - Σερενάτα για την σεξουαλική απουσία
Στο διαδικτυακό μας χώρο γράφουμε αυτά που πιστεύουμε.
Για μένα ο Μάνος Χατζιδάκις είναι ο μέγιστος μουσικός που γέννησαν αυτά τα χώματα. Και μάλλον δεν θα 'πρεπε καν να χρησιμοποιήσω υπερθετικό βαθμό γιατί έτσι βάζω στο κάδρο κι άλλους μουσικούς, συνθέτες, τραγουδοποιούς. Και επίσης αδικώ τον Μ.Χ. γιατί τον περιορίζω στα στενά πλαίσια της μουσικής δημιουργίας και τέχνης. Εκείνος στέκεται έξω και πολύ μακριά από όλους. Κλασικούς (π.χ. Σκαλκώτας), ρεμπέτες (π.χ. Μάρκος, Τσιτσάνης), μοντέρνους (π.χ., Χρήστου, Ξενάκης), σύγχρονους και κάθε άλλη μορφή μουσικής. Όταν μάλιστα συνεκτιμήσουμε και το μεγάλο, ελεύθερο πνεύμα του, τότε θεωρώ πως ο Μ.Χ. πανάξια συγκαταλέγεται στα Μεγάλα Τέκνα αυτής της γης, όπως έρχονται από την αρχαιότητα και -μολονότι σε πολλές περιόδους έφθιναν- έφτασαν να γεννιούνται μέχρι και στις μέρες μας.
Ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα -πράγμα εξαιρετικά σπάνιο και δυσεύρετο. Έζησε μια ζωή απόλυτα τεκμηριωμένη και ευθυγραμμισμένη με τις ξεκάθαρες αρχές του και έδρασε ως ολοκληρωμένος και θετικά παρεμβατικός πολίτης, με την αρχική έννοια και περιεχόμενο τού όρου "πολίτης".
Θεωρώ τον εαυτό μου ευτυχή που βρέθηκα τόσες πολλές φορές μέσα στο ακροατήριό του, στους θεατές του. Σε μικρούς και μεγάλους χώρους. Ανοιχτούς και κλειστούς. Που τον άκουσα να μιλάει ελεύθερα, να εκφράζεται. Που διάβαζα τα γραπτά του την ώρα που έβγαιναν, ζεστά ακόμη, από τον φούρνο της ψυχής του.
Από τη στιγμή που αντιλήφθηκα την έννοια της "διαφορετικότητας", ο Μ.Χ. αποτέλεσε πυξίδα ζωής για μένα. Μια μορφή δικαίωσης. Πως δεν είμαι τρελός. Πως κάπου υπάρχουν κι άλλοι -ίσως αρκετοί- με τους οποίους μπορούμε να δώσουμε τα χέρια. Έχει φύγει πάνω από είκοσι χρόνια τώρα. Είναι περισσότερο παρών από ποτέ. Κι έτσι εκείνη η τεράστια αγωνία του περί τού "τι συνθέτει την μελλοντική του απουσία", μάλλον έχει πέσει με κάποιον τρόπο στο κενό. Ήταν πάντα εκείνη η φωνή που δεν εσίγησε ποτέ. Δεν θα πω ότι ο Μ.Χ. "λείπει" γιατί δεν είναι δυνατόν να απαιτούμε πάντα την ύπαρξη ενός προστάτη, ενός "πατέρα" δίπλα μας για να αναλαμβάνει τις ευθύνες που μάς αναλογούν. Τέτοια φωτεινά πνεύματα ανοίγουν δρόμους κι εμείς -αν έχουμε μάτια και ψυχή- τους ακολουθούμε. Και άλλα δέκα, είκοσι, τριάντα χρόνια να είχε ζήσει, πάλι δεν θα ήταν "αρκετά". Ποτέ δεν θα έφταναν. Δεν είναι εκεί όμως το θέμα. Έζησε μια ζωή τόσο συμπυκνωμένη και δημιούργησε τόσα πολλά, μεγάλα και διαφορετικά πράγματα, που οι περισσότεροι θα θέλαμε δυο ζωές για να διατρέξουμε την μια δική του.
Μια από τις έξοχες μελωδίες που έγραψε ο Μ.Χ. είναι και αυτή στην οποία είναι αφιερωμένη αυτή η παράγραφος. Είναι μια από τις μουσικές που επένδυσαν το πρωτοποριακό κινηματογραφικό έργο Sweet Movie τού Σέρβου σκηνοθέτη Dusan Makavejev, που προβλήθηκε το 1974. Τολμώ να πω πως πρόκειται για μια μελωδία που δεν θυμίζει σχεδόν καθόλου το μουσικό ύφος τού Μ.Χ. Ιδιαίτερα μάλιστα ο τρόπος με τον οποίο κλείνουν οι δυο μουσικές φράσεις του, κάθε άλλο παρά τον Μ.Χ. θυμίζει. Άλλη μια απόδειξη τού μεγάλου εύρους των δυνατοτήτων του. Προσωπικά, αν το άκουγα χωρίς να γνωρίζω τον δημιουργό του, και μάλιστα με μια διαφορετική ενορχήστρωση, αν και θερμός οπαδός και γνώστης των μελωδικών δρόμων τού Μ.Χ., θα μου ήταν δύσκολο να υποθέσω πως πρόκειται για δική του σύνθεση.
Το πανέμορφο βίντεο που ντύνει με εικόνες την σπουδαία μελωδία τού Μάνου Χατζιδάκι είναι δημιουργία τού χρήστη soteriasphinx και βρίσκεται στη διαδικτυακή διεύθυνση:
https://www.youtube.com/watch?v=KlOCVbud2vQ
=====================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
To μπλόκ " Στοχσμός-Πολιτική" είναι υπεύθυνο μόνο για τα δικά του σχόλια κι όχι για αυτά των αναγνωστών του...Eπίσης δεν υιοθετεί απόψεις από καταγγελίες και σχόλια αναγνωστών καθώς και άρθρα που το περιεχόμενο τους προέρχεται από άλλες σελίδες και αναδημοσιεύονται στον παρόντα ιστότοπο και ως εκ τούτου δεν φέρει οποιασδήποτε φύσεως ευθύνη.