Opengov: Μια διαβούλευση που χρειάζεται… διαβούλευση

Η αλήθεια είναι πως οι εξαγγελίες της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης δεν υλοποιούνται από τη μια μέρα στην άλλη. Ούτε στην Ελλάδα, ούτε πουθενά. Είναι ένα συνεχές στοίχημα που απαιτεί κοινωνική εγρήγορση. Το σημαντικό, όπως γράφτηκε κάπου, είναι ότι η αυτή η διαδικασία ξεκίνησε. Πράγματι, αρκεί να ξέρουμε τι προσφέρει.

Του Χρήστου Σύλλα syllas@kathimerini.gr

Στους τέσσερις περίπου μήνες που η διαδικασία του opengov υπάρχει στην Ελλάδα, ελάχιστες ήταν οι αναφορές για την αξιολόγηση και τις προοπτικές της.
Και όταν υπήρξαν ατοπήματα -βλ. υπόθεση Κουτούπη-, το αρνητικό πρόσημο σε χαρακτηρισμούς και συμπεράσματα περίσσεψε. Δικαίως ή όχι, γεγονότα σαν κι' αυτά έχουν μικρότερη σημασία από το να γίνει η κάθε πτυχή αυτής της διαδικασίας «φύλλο και φτερό» και να θεραπευτεί.
Και αν το πολιτικό σκηνικό δείχνει έτοιμο ή τουλάχιστον διατίθεται να ασχοληθεί με τις προτάσεις της ανοιχτής ψηφιακής διακυβέρνησης, η έννοια και η πρακτική της διαβούλευσης ανακύπτει ως εξαιρετικά επίκαιρη με συνεχή την ανάγκη για επανασχεδιασμό και εκμάθηση από όλους.
«Χρειαζόμαστε μια διαβούλευση για τη διαβούλευση», συμφωνεί ο Βασίλης Γουλανδρής, σύμβουλος Νέων Μέσων και Πολιτικής Επικοινωνίας, και εξηγεί: «Το μεγαλύτερο όφελος της διαβουλευτικής δημοκρατίας είναι οι ενημερωμένοι πολίτες. Το ζήτημα είναι να αναρωτηθούμε αν αυτό που γίνεται αυτήν την στιγμή από την κυβέρνηση προωθεί την ενημέρωση του πολίτη».

Ανάγκη για υπόσταση και οργάνωση
Το kathimerini.gr συνάντησε τον Αλέξανδρο Μελίδη, μέλος της ομάδας για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και τις νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών του γραφείου του πρωθυπουργού, και επιχείρησε να σκιαγραφήσει ορισμένες πτυχές αυτής της νέας διαδικασίας.

Τα σχόλια που απέσπασε ο διάλογος για το φορολογικό σύστημα ανήλθαν στα 14.866 καθιστώντας το, το πιο επιτυχημένο με όρους συμμετοχής. Η ανάλυση όμως ενός τόσου μεγάλου αριθμού σχολίων δεν είναι εύκολη υπόθεση, απαραίτητη ωστόσο για τη μελλοντική βελτίωση της διαδικασίας.

Μιας διαδικασίας η οποία ακόμη δεν έχει νομική υπόσταση αλλά διεξάγεται σ' ένα πλαίσιο συμβουλευτικού χαρακτήρα. Δεν πρόκειται για ένα ζήτημα «τύπων», όπως θα ισχυρίζονταν κάποιοι, διότι στην παρούσα φάση δεν κατοχυρώνεται το δικαίωμα ένστασης σε περίπτωση που ο πολίτης θεωρήσει τη διαδικασία διαβλητή.
«Αυτήν την στιγμή δεν υπάρχει κάποιο νομικό-δεσμευτικό πλαίσιο και αυτό είναι ένα ζήτημα», παραδέχεται ο κ. Μελίδης και μας εξηγεί πως γίνεται o έλεγχος και η διαχείριση των σχολίων (moderation):
«Συνήθως το moderation γίνεται από την αρμόδια υπηρεσιακή μονάδα που έχει συντάξει το νομοσχέδιο είτε από κάποιους συνεργάτες του εκάστοτε υπουργού. Συνήθως είναι δύο-τρεις άνθρωποι που ελέγχουν τη ροή των σχολίων και έχουν γνώση του πλαισίου του διαλόγου καθώς και των όρων χρήσης».
«Ωστόσο», συμπληρώνει, «ακόμη δεν έχουν συσταθεί ειδικές υπηρεσίες ομάδες εργασίας οι οποίες θα αναλάμβαναν τον κύκλο δουλειάς για να ολοκληρωθεί η διαδικασία με τον καλύτερο δυνατό τρόπο».

Οι συνολικές επισκέψεις του opengov (προσκλήσεις, διαβουλεύσεις, μεταδόσεις υπουργικού συμβουλίου, labs) στο διάστημα Οκτωβρίου-Ιανουαρίου ανέρχονται στις 2.215.000. Σε 15 διαβουλεύσεις οι επισκέψεις ανέρχονται (μέχρι πρόσφατα) στις 690.000 και τα σχόλια στα 36.131.

«Παρατηρώ ότι αυτοί που συμμετέχουν κατά κανόνα είναι όσοι έχουν άμεσο ενδιαφέρον από το νομοσχέδιο που εκτίθεται, εργαζόμενοι σε κλάδο που άπτεται του ν/σ ή όσοι έχουν διάθεση», σχολιάζει αρχικά ο Νίκος Δρανδάκης, blogger και επικεφαλής της πρωτοβουλίας 4Δ, για να διευκρινίσει:
«Νομίζω ότι λείπει ο μέσος πολίτης ο οποίος έχει έννομο ενδιαφέρον από κάθε συζήτηση που γίνεται. Προς το παρόν, θεωρώ ότι, αν και πρόκειται για μια σημαντική κίνηση, η όλη διαδικασία φαίνεται να είναι 'νεφελώδης'».
Το «νεφέλωμα» στη διαδικασία της διαβούλευσης -πολιτικά πιο «επώδυνο» στις προσκλήσεις ενδιαφέροντος για τους γενικούς γραμματείς- σχετίζεται με την προετοιμασία και τον σχεδιασμό της διαδικασίας. Για να είναι διαφανής και όσο το δυνατόν πιο ουσιαστική χρειάζεται να εμπλέκει τον πολίτη πολύ πριν το upload ενός νομοσχεδίου και το «άνοιγμά» του σε σχόλια.
Διαβούλευση για προτετελεσμένα

Σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή της ευρύτερης κοινότητας των social media στο labs.opengov.gr σε περίπου ένα μήνα λειτουργίας υπάρχουν 15.900 επισκέψεις, 574 εγγεγραμμένοι χρήστες, 333 σχόλια και 258 προτάσεις πολιτών για ανασχεδιασμό κυβερνητικών ηλεκτρονικών υπηρεσιών.

Τα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν ότι το opengov δεν αποτελεί μια διαδικασία διαβούλευσης συγκλίνουν στο ότι τα νομοσχέδια που τίθενται online έχουν διατάξεις και άρθρα που εμφανίζονται «κλειστά» σε αλλαγές ή αναθεωρήσεις, παράλληλα με τη μικρή διάρκεια που βρίσκονται στο Διαδίκτυο - π.χ. το ν/σ περί σύστασης γραφείου αντιμετώπισης περιστατικών αυθαιρεσίας των σωμάτων ασφαλείας διήρκεσε μόλις οκτώ ημέρες.
«Θα μ' ενδιέφερε να βλέπω πρωτοβουλίες για συμμετοχή σε διαβούλευση ένα στάδιο πριν από τη νομική 'συγκρότηση' του εκάστοτε σχεδίου», απαντά ο Αλέξανδρος Μελίδης και συνεχίζει: «Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί η συνεργασία με τον γ.γ. του υπουργείου Οικονομικών κ. Η. Πλασκοβίτη στη διαβούλευση για το φορολογικό. Δεν ανεβάσαμε κάποιο κείμενο αλλά ορισμένες στοχευμένες ερωτήσεις. Παρόλο που αρχικά υπήρξε επιφυλακτικότητα για το ποιος θα συμμετέχει η ανταπόκριση ήταν ικανοποιητική».
Από την άλλη πλευρά, ο Βασίλης Γουλανδρής ισχυρίζεται ότι η διαβούλευση δεν είναι απλά το άνοιγμα σε σχολιασμό επί οποιουδήποτε νομοσχεδίου. «Αρχικά, χρειάζεται ένα πλαίσιο αρχών -το οποίο δεν υπάρχει- για την κάθε διαβουλευτική διαδικασία. Πως θα γίνει, ποιες απόψεις θα έχουν βαρύνουσα σημασία, ποιες όχι και με ποια μεθοδολογία θα αξιολογηθούν…».

Σχετικά θέματα   Η αξιολόγηση του opengov Oι παρενέργειες της ανοιχτής διακυβέρνησης H ηλεκτρονική διακυβέρνηση έχει και φαιδρές όψεις

«Έπειτα», συμπληρώνει, «σε μοντέλα που ακολουθούνται στο εξωτερικό γίνεται η προσπάθεια παρουσίασης των δεδομένων του ν/σ μαζί με τις αντιτιθέμενες απόψεις (ΜΚΟ, οργανώσεων πολιτών, ειδικών που έχουν γνώση του αντικειμένου). Έτσι ο πολίτης γνωρίζει, με τεκμηρίωση πια, ποια είναι τα 'υπέρ' ή τα 'κατά' του εκάστοτε νομοσχεδίου».
Υπ' αυτήν την οπτική, στην ελληνική περίπτωση η εμπλοκή φορέων και οργανώσεων τη σωστή χρονικά στιγμή κρίνεται μάλλον ανεπιτυχής όσον αφορά την ενημέρωση και την «πρόσκληση» όσων δεν έχουν γνώση για το αντικείμενο της διαβούλευσης. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την αμηχανία που προκαλεί ο τίτλος «Παροχή τεχνικοοικονομικών συμβουλευτικών υπηρεσιών για την υλοποίηση του έργου: Εθνική Υποδομή παθητικού Δικτύου Οπτικών Ινών Ανοικτής Πρόσβασης μέχρι το σπίτι (Passive Open Access - P2P FTTH) με κρατική παρέμβαση». Κανείς, ταυτόχρονα, δεν φρόντισε να δώσει επεξηγήσεις για ένα, κατά τα άλλα, μάλλον κρίσιμο έργο.
Χωρίς να απαξιώνεται η προσπάθεια και η συμμετοχή αρκετών κοινωνικών φορέων στο εγχείρημα του opengov (βλέπε WWF, περιβαλλοντικοί φορείς κα) τίθενται αρκετά ζητήματα οργάνωσης, «ερωτηματοθεσίας» και κυρίως διάθεσης για αλλαγή. Ενώ η online δυνατότητα να «φωτίζεται» όλη η ατζέντα της διαβούλευσης υπάρχει, παραινέσεις από τον υπουργό Εσωτερικών για αποστολή γραπτών προτάσεων από στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, είναι ενδεικτικές της διάθεσης απέναντι στο εγχείρημα.

www.kathimerini.gr

========================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"