ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ

του Δημήτρη Αγγελή grmanifesto

Αν οι εκλογές είναι η ύψιστη στιγμή της δημοκρατίας, οι ευρωεκλογές θα πρέπει να θεωρούνται το Βατερλώ της. Και δεν μιλώ μόνο για την υψηλή αποχή που σημειώθηκε στις πρόσφατες εκλογές, ως αποτέλεσμα μιας δύσοσμης πολιτικής κατάστασης και της αργίας του Αγίου Πνεύματος, ούτε για τις ευρύτερες συζητήσεις που έμειναν απογοητευτικά καθηλωμένες σε θέματα εσωτερικής κατανάλωσης, χωρίς να ανοιχτούν σε ιδέες, στο ερώτημα ποια είναι η Ευρώπη και τι είδους κοινό μέλλον οραματιζόμαστε, δηλαδή στην αληθινή πολιτική. Δεν αναφέρομαι ούτε στην περιοδικότητα της ψηφοφορίας (κάθε πέντε χρόνια) ούτε στο ότι ψηφίζουμε προεπιλεγμένα, από τους κομματικούς μηχανισμούς, άγνωστά μας πρόσωπα (με λίστα). Μιλάω για την ουσία του θεσμού: είναι το Ευρωκοινοβούλιο ένας αληθινά δημοκρατικός θεσμός; Το ερώτημα έχει μεγάλη σημασία αν αναλογιστούμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των νόμων που ψηφίζονται απ’ την Ελληνική Βουλή απλώς επικυρώνει προειλημμένες αποφάσεις της Ε.Ε.

Η δημοκρατία, πέρα από την εγγύτητα και τα μικρά μεγέθη, προϋποθέτει έναν δημόσιο χώρο ανοιχτό στην ενεργό και διαρκή συμμετοχή –και όχι απλώς στην «παρέμβαση»– των πολιτών, ο οποίος, θεωρητικά τουλάχιστον, κατοχυρώνεται σε συγκεκριμένες πολιτικές αρετές: ισηγορία και παρρησία στη διατύπωση γνώμης, ισονομία και ίση πληροφόρηση για τα τεκταινόμενα, διάλογος, δικαιοσύνη, κοινωνική αλληλεγγύη. Δημοκρατία που ασκείται εξ αποστάσεως, δημοκρατία δηλαδή που ο συντάκτης ή ο εγγυητής του νόμου είναι μια εξωκοινωνική πηγή (οι νεφελώδεις, κυριολεκτικά και μεταφορικά, Βρυξέλλες), η οποία δεν είναι άμεσα προσιτή για να ρωτήσεις πώς τίθεται ο νόμος, πώς υπηρετεί το κοινό συμφέρον ή γιατί θεσπίζεται αυτός ο νόμος και όχι κάποιος άλλος· μια δημοκρατία όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα αμφισβήτησης των θεσμών και της κοινωνικής οργάνωσης· μια δημοκρατία που κρύβεται πίσω από μια ακατάληπτη, κακομεταφρασμένη τεχνική ορολογία και μια αδιαπέραστη καφκική γραφειοκρατία, δεν εξυπηρετεί τελικά το συλλογικό συμφέρον αλλά τους διαμεσολαβούντες φορείς, δηλαδή όλο εκείνο το σύστημα των «ειδικών» που υποτίθεται ότι την υπηρετούν. Και είναι ενδεικτικό ότι αυτό που στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία νοούνταν ως γνώρισμα των αυταρχικών-ολιγαρχικών καθεστώτων, δηλαδή η αντιπαλότητα κράτους-πολίτη, θεωρείται σήμερα φυσιολογικό γεγονός. Γιατί αν η κυριότερη λειτουργία των θεσμών είναι η διαπαιδαγώγηση του πολίτη έτσι ώστε οι αρχές της ελεύθερης, υπεύθυνης και νόμιμης συνύπαρξης και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης να εφαρμόζονται συνειδητά στην καθημερινή σχέση του με τους άλλους, οι μεθοδεύσεις που ακολούθησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε περιπτώσεις όπως, για παράδειγμα, η ψήφιση του ευρωσυντάγματος (διάθεση τεράστιων κονδυλίων για την προπαγάνδιση ενός περίπλοκου και πολυσέλιδου κειμένου, πίεση για υπερψήφισή του από τα εθνικά κοινοβούλια και όχι μέσω δημοψηφισμάτων, κλπ), τι ακριβώς του μαθαίνουν; Μα να ενδιαφέρεται μόνο για την ατομική του ευδαιμονία και να εξαπατά, αντίστοιχα, το «κακό» Δημόσιο, όποτε έχει την ευκαιρία.

Εύκολα θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει ότι ζούμε πλέον μέσα σε μεγάλα κοινωνικά μεγέθη κι ότι καμία μορφή άμεσης δημοκρατίας δεν είναι λειτουργική για την διοίκηση. Η ιστορία όμως μας διδάσκει, και θα πρέπει να σκεφτούμε τις αναλογίες, ότι ακριβώς η δημιουργία της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής κοσμοπόλεως με τις αχανείς πολυεθνικές εκτάσεις είχε ανάγκη υπηκόων στη θέση των πολιτών. Κι είναι τελικά αντιφατικό από τη μια μεριά να επιδιώκουμε την αποκέντρωση των υπηρεσιών και την ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης κι από την άλλη να υπαγόμαστε εκούσια σε μια δαιδαλώδη υπερεξουσία, στην οποία δεχόμαστε να μας αντιπροσωπεύει μια ολιγάριθμη ομάδα ανθρώπων με άγνωστες σε εμάς απόψεις. Και να υπενθυμίσω ότι η δια ψηφοφορίας εκλογή στην αρχαία δημοκρατία δεν σήμαινε ποτέ εκλογή αντιπροσώπων του κοινωνικού σώματος –δηλαδή εν λευκώ εκχώρηση των πολιτικών δικαιωμάτων με την εξουσιοδότηση σε τρίτους να αποφασίζουν για το σύνολο και αδρανοποίηση του πολιτεύματος για κάποιο αριθμό ετών– αλλά εκλογή των καλύτερων και των ικανότερων, «των κατ’ αρετήν αρίστων», για ένα συγκεκριμένο μόνο έργο.

Με τέτοια ή ανάλογη προβληματική και με την υποψία ότι τα κόμματα που επίμονα πίεζαν για ευρύτερη συμμετοχή κι οι πληρωμένες από την Ε.Ε. σχετικές διαφημίσεις αναζητούσαν κάποιο άλλοθι, είναι ευνόητο, τελικά, που οι λαοί της Ευρώπης φάνηκαν τόσο διστακτικοί απέναντι στις ευρωεκλογές.

==============================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"