Ο δεκάλογος του καλού κυβερνήτη

«Ο όχλος συγκινείται εύκολα από λαμπρές ελπίδες και απερίσκεπτες υποσχέσεις»

Του ΤΑΣΟΥ ΠΑΠΠΑ

Έχουν περάσει περίπου 500 χρόνια από τότε που ο Ν. Μακιαβέλι έγραψε τις παραπάνω αράδες στο δοκίμιό του «Η χειραγώγηση του όχλου» και, αν εξαιρέσουμε την απαξιωτική περιγραφή του λαού, τα υπόλοιπα διατηρούν την αξία τους. Αλλωστε έχουν επιβεβαιωθεί σε πολλές φάσεις της ιστορίας. 
 

Το ζητούμενο για τις ηγεσίες είναι πώς θα καταφέρουν να ελέγξουν την κατάσταση, την οποία οι ίδιες δημιούργησαν με «λαμπρές ελπίδες και απερίσκεπτες υποσχέσεις», ιδιαίτερα μάλιστα όταν έχουν να αντιμετωπίσουν έκτακτες συνθήκες και έναν λαό που πιέζει για υλοποίηση των δεσμεύσεων. 

Η διαχείριση κρίσεων ήταν το θέμα του σεμιναρίου που διοργάνωσε το ΠΑΣΟΚ με πρωτοβουλία του Γ. Παπανδρέου στην Ιπποκράτους στις αρχές της εβδομάδας. Εκπαιδευτής ο καθηγητής του Χάρβαρντ Ρόναλντ Χάιφετς και ακροατές οι υπουργοί και τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Ο προσκαλών πρωθυπουργός («πάντα μαθητής» κατά δήλωσή του) ήταν εκεί. Οι περισσότεροι όμως την κοπάνησαν...

Μόνο πέντε μέλη του υπουργικού συμβουλίου, ορισμένοι ευρωβουλευτές, κάποιοι περιφερειακοί παράγοντες και ορισμένοι συνεργάτες του Γ. Παπανδρέου ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα. Αλλοι επικαλέστηκαν ανειλημμένες υποχρεώσεις στα υπουργεία τους, άλλοι έλειπαν στο εξωτερικό, ενώ κάποιοι μάλλον σνόμπαραν τη διαδικασία, προφανώς γιατί πιστεύουν ότι αυτά τα παίζουν στα δάχτυλα σαν παλιές καραβάνες που είναι. Ωστόσο, όσοι πήγαν βρήκαν τη διάλεξη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. 

Ο ρόλος του ηγέτη

Η ανάληψη ηγετικού ρόλου σε περίοδο παρατεινόμενης κρίσης ενέχει κινδύνους. Αυτούς περιέγραψε ο Ρ. Χάιφετς δίνοντας ταυτοχρόνως συμβουλές: 

1 Οι άνθρωποι ζητούν απεγνωσμένα καθοδήγηση, ενώ εσείς αντιμετωπίζετε μια πορεία προς τα μπρος που δεν είναι καθόλου προφανής. Οι ανατροπές και οι στροφές είναι το μόνο βέβαιο. Κι όμως εσείς πρέπει να παραμείνετε ηγέτης. 

2 Ο κίνδυνος στη σημερινή οικονομική κατάσταση είναι ότι οι άνθρωποι σε θέση εξουσίας θα λαμβάνουν αμυντική στάση. Οσοι εφαρμόζουν αυτό που ονομάζουμε ηγετική προσαρμοστική ικανότητα χρησιμοποιούν την αναταραχή του παρόντος για να χτίσουν το νέο μέλλον, αλλάζοντας τους κανόνες του παιχνιδιού. 

3 Η ηγεσία είναι μια τέχνη αυτοσχεδιασμού και πειραματισμού. Υποστηρίξτε την προσαρμογή. Αναπτύξτε τις επόμενες πρακτικές, ενώ θα εφαρμόζετε άψογα τις σημερινές βέλτιστες πρακτικές. 

4 Να αποδεχθείς την έλλειψη ισορροπίας. Οταν λείπει το αίσθημα του επείγοντος είναι πολύ λιγότερες οι πιθανότητες να γίνουν οι δύσκολες αλλαγές. Η τέχνη της ηγεσίας στον σημερινό κόσμο χρειάζεται χειρισμό της αναπόφευκτης σύγκρουσης του χάους και της σύγχυσης της αλλαγής, ώστε η δυσφορία να γίνει παραγωγική και όχι καταστροφική. 

5 Είναι ψευδαίσθηση να θεωρούμε ότι από μόνη της μια ομάδα διοίκησης θα καταφέρει να βρει τον καλύτερο δρόμο για το μέλλον. Πρέπει λοιπόν κανείς να χρησιμοποιεί την ηγετική καθοδήγηση για να παράγει περισσότερη ηγεσία στα σπλάχνα του οργανισμού. 

6 Τα στελέχη πρέπει να μη νιώθουν την υποχρέωση να είναι παντού και να κάνουν τα πάντα. Το να ακούει κανείς και να μαθαίνει από χώρους διαφορετικούς είναι δύσκολη δουλειά. Αν όμως δεν λαμβάνει κανείς υπόψη του το ευρύτερο δυνατό φάσμα εμπειριών και απόψεων, τότε κινδυνεύει να λειτουργεί ερήμην της πραγματικότητας. 

7 Πρέπει να παραιτηθεί κανείς από ένα κομμάτι της εξουσίας που συνήθως συνεπάγεται μια ηγετική θέση. Ο στόχος προφανώς είναι να νιώθουν όλοι ότι είναι δική τους δουλειά και να έχουν κίνητρο να προτείνουν κάτι όποια θέση κι αν κατέχουν. 

8 Δεν θα πετύχεις κανέναν από τους στόχους της ηγεσίας σου αν θυσιαστείς εσύ στον αγώνα. Να επιτρέψεις στον εαυτό σου να είναι και αισιόδοξος και ρεαλιστής. Να έχεις καταφύγια στα οποία να μπορείς να σκέφτεσαι τα γεγονότα και να παίρνεις αποστάσεις απ' αυτά. 

9 Ανοίξου σε έμπιστους φίλους. Το καλύτερο είναι ο έμπιστος φίλος σου να μην είναι κάποιος νυν σύμμαχός σου, κάποιος που μπορεί μια μέρα να καταλήξει στο αντίθετο στρατόπεδο, αλλά να είναι κάποιος που δεν έχει σχέση μ' αυτά. 

10 Ανοίξου συναισθηματικά στη δουλειά σου. Η διατήρηση της ισορροπίας δείχνει στους άλλους ότι, παρ' όλο που υπάρχει συναισθηματική φόρτιση, η κατάσταση μπορεί να ελεγχθεί. Τέλος, μη χαθείς στον ρόλο σου. Αν η ζωή σου ορίζεται από μια μοναδική προσπάθεια, τότε είσαι ευάλωτος όταν τα πράγματα αλλάξουν. 

Μπορεί όλα αυτά να μοιάζουν με αυτονόητες οδηγίες προς τους ναυτιλλομένους. Μπορεί σε ορισμένους που έχουν μια πατερναλιστική αντίληψη η προτροπή «πρέπει να παραιτηθείς από ένα κομμάτι της εξουσίας σου» να φαντάζει αδιανόητη, μπορεί τέλος οι διάφορες ψυχαναλυτικού περιεχομένου συστάσεις να εισπράττονται ως «αμερικανιές», ωστόσο είναι το καταστάλαγμα πολύχρονων μελετών. 

Η άλλη πλευρά

Υπάρχουν βεβαίως ενστάσεις. Ενας άλλος καθηγητής του Χάρβαρντ, ο Τζόζεφ Νάι, στο βιβλίο του «Ηγεσίες που πρωτοπορούν» («Παπαζήσης») σημειώνει ότι «συμπεράσματα που αντλούνται από μελέτες οργανωτικής συμπεριφοράς (που είναι το αντικείμενο της πλειοψηφίας ακαδημαϊκών και επιχειρηματικών μελετών) ίσως να μη μας πουν πολλά σχετικά με τις άλλες διαστάσεις της ηγεσίας... Ηγέτες κοινωνικών κινημάτων, όπως ο Γκάντι και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, δεν θα είχαν φτάσει στην κορυφή της General Electric, ούτε είναι πιθανό ότι θα τα πήγαιναν καλά, αν συμπτωματικά είχαν φτάσει στην κορυφή». 

enet

========================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"