Θεωρια και πραξη της Κοινωνικης Οικονομιας

Του Αντώνη Γαλανόπουλου

Με δομικό καταλύτη την πρωτόγνωρη οικονομική κρίση ένας μεγάλος μετασχηματισμός βρίσκεται σε εξέλιξη.Η διάλυση του Κράτους προωθείται ταχύτατα με πρόφαση την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων.Το κράτος αποδομειται κι όλες οι πρωτοβουλίες εκχωρούνται άνευ όρων στην αγορά.

Η αναδιοργάνωση-αποδιοργάνωση των εργασιακών σχέσεων βρέθηκαν στο επίκεντρο των "μεταρρυθμίσεων" το τελευταίο διάστημα.

Η νέα κατάσταση και οι προκλήσεις της τραυματίζουν και βρίσκονται σε σύγκρουση με πολλά ανθρωπολογικά και πολιτιστικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Είναι κομβικό σε συνθήκες όξυνσης της καπιταλιστικής κρίσης να συζητήσουμε για τις προοπτικές συλλογικής απάντησης στα προβλήματα.

Εάν παρατηρήσουμε την κοινωνική πολιτική της Ελλάδας θα διαπιστώσουμε ότι βασίζεται στη θέαση ότι η φτώχεια, οι ανισότητες, η ανεργία οφείλονται σε ατομική ευθύνη.Πρόκειται για μια βαθιά συντηρητική και νεοφιλελεύθερη εκδοχή της κοινωνικής πολιτικής. 

Στη σημερινή συνθήκη, ακόμη περισσότερο, έχουμε ανάγκη από μια κοινωνιακή κι όχι άπλα κοινωνική πολιτική. Χρειαζόμαστε την κινητοποίηση των πολιτών για τη δημιουργία νέων δομών στους τομείς της οικονομίας, του πολιτισμού και της πολιτικής. ...

Ειδικότερα στην Ελλάδα μέχρι σήμερα οι οποίες προσπάθειες δημιουργίας δομών προέρχονται συνηθως από τα πανω με αφορμη την υπαρξη πορων από την Ε.Ε.Άλλη μια τετοια προσπαθεια ανακοινωσε τις προηγουμενες ημερες ο Υπουργος Εργασιας Ανδρεας Λοβερδος. 

Η σχετικη ανακοινωση: «Ο θεσμος της κοινωνικης οικονομιας είναι μία διαφορετική προσπάθεια προώθησης της απασχόλησης με την έμμεση δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης αντί της μέχρι τώρα υφιστάμενης πολιτικής της παροχής επιδομάτων ανεργίας. Βασική αρχή και πρόβλεψη είναι ότι οι εταιρείες κοινωνικής οικονομίας δεν διανέμουν κέρδη αλλά μόνο ότι οι εταίροι αμείβονται για την παρεχόμενη εργασία τους με ανώτατο όριο το τριπλάσιο του κατώτατου μισθού (δηλαδή 2.100 ευρώ). 

Τυχόν οικονομικό πλεόνασμα των εταιρειών κοινωνικής οικονομίας πρέπει να επενδυθεί υποχρεωτικά σε επέκταση δραστηριοτήτων και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Επειδή οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας επιδιώκουν κοινωνικό σκοπό ή καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες, η κατευθυντήρια γραμμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και η πρακτική που έως τώρα έχει ακολουθηθεί είναι να θεωρούνται ως προτιμητέοι εταίροι: - Άτομα με ειδικές ανάγκες. - Απεξαρτημένα από διάφορες ουσίες άτομα. - Πρόσωπα με χρόνια προβλήματα υγείας. - Αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών. - Παλιννοστούντες, πρόσφυγες, μετανάστες. - Ηλικιωμένοι. - Ανεργοι κάθε ηλικίας.»

Απαντηση στις μεχρι τωρα συνηθεις πρακτικες θα μπορουσε να είναι ο προσανατολισμος των κοινωνικων κινηματων και των πρωτοβουλιων πολιτων προς μια βιωσιμη κοινωνικη οικονομια.Μια οικονομικη αναπτυξη μεσα από αυτό το πρισμα οφειλει να προστατευει το περιβαλλον, να χρησιμοποιει εναλλακτικες πηγες ενεργειας, να σεβεται το πολιτισμο, να ενισχυει τη κοινωνικη συμμετοχη,να προωθει μορφες πολιτικης δημοκρατιας, να εγγυαται τη δυνατοτητα αξιοπρεπους ζωης για τις μελλοντικες γενιες. 

Η κοινωνικη οικονομια δινει εμφαση στη δημοκρατικη διοικηση,οργανωση και διαχειριση των δραστηριοτητων της. Προωθει ένα διαφορετικο κατάμερισμο της εργασιας, φροντιζει για την ικανοποιηση των συμμετεχοντων από το περιεχομενο της εργασιας τους. Βρισκεται σε αντιθεση με το καπιταλισμο και τη παγκοσμιοποιηση που δημιουργουν λιγες ευκαιριες για τους πολλους και πολλες για τους λιγους, προκαλωντας γενικευμενο πονο κι ανασφαλεια.

Ανεκαθεν ο τροπος και οι μορφες εργασιας στην Ελλαδα εμφανιζαν στοιχεια "κοινωνικης οικονομιας". Η σημασια της κοινωνικης οικονομιας τονιζεται απο την ιδια την Ευρωπαϊκη Επιτροπη καθως καλυπτει 9 εκατομμυρια θεσεις εργασιας στην Ευρωπη.

Ο κοινωνικος τομεας ειναι μια συγκεκριμενη δραστηριοτητα κοινωνικης, παραγωγικης και πολιτικης συμμετοχης. Είναι οργανωμενος κοινωνικα, πολιτικα και οικονομικα με θεμελιωδεις δημοκρατικες μορφες. Ειναι μορφες που ενω προϋποθετουν οικονομικο αποτελεσμα, αυτο δεν αποτελει αυτοσκοπο.Είναι μια οικονομια που δεν απολυτοποιει το οικονομικο, αλλα φροντιζει για τους ανεργους, για την υγεια, για το περιβαλλον. 

Προνομιακα πεδια δρασης της κοινωνικης οικονομιας ειναι η κοινωνικη πολιτικη, το περιβαλλον κι ο πολιτισμος.

Κυριως στην περιφερεια της Ελλαδας διατηρουνται ακομα στοιχεια που προβιομηχανικα χαρακτηριζαν τις τοπικες κοινωνιες και τα οποια τις οριζαν σαν κοινοτητες οπως αλληλεγγυη, αλληλοβοηθεια, συλλογικοτητα. Εξακολουθουν να "επιζουν" στη συνειδηση των σημερινων κατοικων της περιφερειας σε βαθμο ικανο ωστε να μπορουν ευκολα να επανελθουν.Η τοπικη αυτοδιοικηση αποτελει ιδανικο τοπο για την εφαρμογη και αναπτυξη πολιτικων με προταγμα την κοινωνικη οικονομια. 

Οι τοπικες κοινωνιες μπορουν να αποτελεσουν προτυπα εναλλακτικων μορφων αναπτυξης, καθως διαθετουν ένα πλουτο παραδοσιακου, ιστορικου, πολιτισμικου, φυσικου και κοινωνικου πλουτου. 

Η κοινωνικη οικονομια εχει αναφορα στα τοπικα φαινομενα κι ειναι σταθερα προσανατολισμενη στην αντιμετωπιση τοπικων προβληματων, τοπικων ιδιαιτεροτητων. 

Η τοπικη αυτοδιοικηση μπορει και πρεπει να προβαλει τα προϊοντα και τις υπηρεσιες των κοινωνικων επιχειρησεων οπως επισης να καταστει προνομιακος καταναλωτης τους.Σημαντικη για την επιβιωση μιας τετοιας δομης ειναι η υπαρξη ενος τοπικου λαϊκου κινηματος υποστηριξης κι ενισχυσης. Απαραιτητος ορος είναι η συνειδητοποιηση των κατοικων για τις τεραστιες δυαντοτητες που προσφερουν οι τοπικες κοινωνιες.

Συμπερασματικα: Είναι εμφανεις οι ποιοτικες διαφορες στη δημιουργια αλλα και την εξελιξη των δομων της κοινωνικης οικονομιας όταν αυτές προερχονται από κινηματα πολιτων κι όταν αυτές προερχονται από νομοθετηματα με σκοπο την απορροφηση πορων ή μονοδιαστατα την αντιμετωπιση της ανεργιας από το κρατος.

Το βασικο είναι να μπορεσουν τα διαφορα κοινωνικα κινηματα να αξιοποιησουν την καθιερωση ενός θεσμικου πλαισιου για την ιδρυση και λειτουργια τετοιων δομων ώστε να καταφερουν στο μελλον να μετασχηματισουν τη λειτουργια τους και να πετυχουν το στοχο για μια κοινωνια με έναν καλυτερο, δημοκρατικοτερο και δικαιοτερο τροπο ζωης και εργασιας.

Βασικοι κινδυνοι που πρεπει να αντιμετωπιστουν σε αυτή τη πορεια είναι η αποφυγη αλλοιωσης των χαρακτηριστικων μιας δομης κοινωνικης οικονομιας με την υποκατασταση των ιδιαιτερων χαρακτηριστικων της από ένα συστημα διοικησης με καθετη ιεραρχικη μορφη.

Επιπλεον απαιτειται η δικτυωση και συνεργασια των δομων ώστε να αντιμετωπισουν τις πιεσεις για ενσωματωση στους κυριαρχους κανονες της καπιταλιστικης αγορας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Σημαντικές πληροφορίες για το κείμενο αντλήθηκαν από σχετικό άρθρο το 2008 του κ.Παπαϊωάννου, καθηγητή του Τμήματος Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης.


==========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"