Από το ιστολόγιο του Ζακ Κοέν: " Τα καρότα και τα μαστίγια του Obama "

YNET 3.8.10
Του Eytan Gilboa *

Γνώμη: Μην υπερεκτιμάτε την τελευταία 'φιλο-Ισραηλινή' προσέγγιση του Obama. Μπορεί ν’ αλλάξει πάλι γνώμη αργότερα

Με την πολιτική του αναφορικά με την Ισραηλινο-Παλαιστινιακή διπλωματική διαδικασία να επικεντρώνεται σήμερα στην άσκηση ασφυκτικής πίεσης σε μια προσπάθεια επανάληψης των άμεσων συνομιλιών, ο Αμερικανός Πρόεδρος Barack Obama επιδιώκει να διορθώσει τα σοβαρά λάθη που έχει κάνει μέχρι τώρα. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι έχει διδαχτεί από τις αποτυχίες του και από την εμπειρία των προκατόχων του.

Ο Obama είναι αποφασισμένος να επιλύσει την Ισραηλινο-Παλαιστινιακή διαμάχη και να διασφαλίσει έτσι μια συνολική λύση για την ευρύτερη Αραβο-Ισραηλινή διένεξη. Έχει χαρακτηρίσει το στόχο αυτό ως έναν από τους σημαντικότερους της εξωτερικής πολιτικής του.

Ο Obama εκτίμησε ότι οι Ιρανικές απειλές, οι πόλεμοι στο Λίβανο και τη Γάζα και η παρακμή της Παλαιστινιακής Αρχής είχαν δημιουργήσει μια ευκαιρία για πρόοδο που θα ενδιέφερε και τις δύο πλευρές. Με λύπη του όμως διαπίστωσε ότι δεν υπάρχουν εταίροι σ’ αυτόν το δρόμο: Το Ισραήλ και οι Παλαιστίνιοι δεν ενστερνίστηκαν την εκτίμησή του και του πήρε πολύ χρόνο για να συνειδητοποιήσει ότι η στρατηγική του δεν αποδίδει. ...

Στην αρχή της προεδρίας του, ο Obama είχε ασκήσει μεγάλη, μονομερή πίεση στον Ισραηλινό Πρωθυπουργό Netanyahu ενώ στήριζε τον Παλαιστίνιο Πρόεδρο Abbas. Τώρα, τα πράγματα έχουν αντιστραφεί: Ο Πρόεδρος στηρίζει το Netanyahu και πιέζει τον Abbas. Και στις δύο όμως περιπτώσεις, κάνει λάθος. Έπρεπε να είχε υιοθετήσει μια πιο μετριοπαθή προσέγγιση, λιγότερο επιθετική και κραυγαλέα και περισσότερο ισορροπημένη.

Ο Obama πίεσε το Netanyahu να εγκρίνει τη δημιουργία ενός Παλαιστινιακού κράτους και να παγώσει κάθε ανοικοδόμηση στα κατεχόμενα, και οι Αμερικανοί υπερηφανεύονταν για τους δύο αυτούς στόχους. Οι Παλαιστίνιοι τώρα - οι οποίοι μόλις λίγους μήνες νωρίτερα είχαν εμπλακεί σε εντατικές και χωρίς προϋποθέσεις διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση Olmert - δεν θα μπορούσαν να ζητήσουν λιγότερα από αυτά που απαιτούσε η Αμερική.

Ωστόσο, οι Παλαιστίνιοι ήθελαν να κάνουν οι ΗΠΑ όλη τη δουλειά για λογαριασμό τους και να τους εξασφαλιστούν Ισραηλινές παραχωρήσεις και δεσμεύσεις ακόμη και πριν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις και χωρίς να χρειαστεί να κάνουν οι ίδιοι τίποτα. Το αποτέλεσμα ήταν άσκοπες έμμεσες συνομιλίες που οδήγησαν σε πλήρη διπλωματικό αδιέξοδο.

Εν τω μεταξύ, μια προβληματική ημερομηνία αιωρείται πάνω από το μέλλον των συνομιλιών - η λήξη του παγώματος της ανοικοδόμησης τον Σεπτέμβριο. Η κυβέρνηση Obama υποθέτει ότι η επανέναρξη της οικοδόμησης θα σημάνει το τέλος κάθε ευκαιρίας για πρόοδο και σύναψη συμφωνιών. Μια άλλη σημαντική ημερομηνία είναι το Νοέμβριο οπότε θα διεξαχθούν οι εκλογές για το Κογκρέσο. Ο Obama είναι σε δύσκολη θέση και χρειάζεται κάθε ψήφο. Αν καταφέρει να διασφαλίσει την επανέναρξη άμεσων συνομιλιών, θα μπορέσει να το παρουσιάσει ως ένα σημαντικό επίτευγμα και ν’ ανακτήσει έτσι την υποστήριξη των Αμερικανο-Εβραίων οι οποίοι έχουν τελευταία απομακρυνθεί από το κόμμα του.

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, ο Obama εργάστηκε παράλληλα με τους Netanyahu και Abbas συνδυάζοντας καρότα και μαστίγια και για τις δύο πλευρές. Ο Πρόεδρος άλλαξε πρόσφατα την προσέγγισή του απέναντι στο Netanyahu και, αντίθετα με όλες τις προηγούμενες συναντήσεις μεταξύ των δύο ηγετών, η τελευταία επίσκεψη στην Ουάσιγκτον χαρακτηρίστηκε από μεγάλη ζεστασιά εκ μέρους του Obama ο οποίος εξέφρασε και τη στήριξή του στο αίτημα του Ισραήλ για απευθείας διαπραγματεύσεις.

Ταυτόχρονα, ο Obama αναβάθμισε το status της αποστολής της PLO στην Ουάσιγκτον. Ωστόσο, όπως διδαχτήκαμε από τις Hezbollah και Hamas, τίποτα δεν είναι δωρεάν στη Μέση Ανατολή και οι χειρονομίες καλής θέλησης ερμηνεύονται ως αδυναμία που πρέπει να εκμεταλλευτεί κάποιος για την εκμαίευση περαιτέρω παραχωρήσεων. Ως εκ τούτου, θα ήταν καλύτερο να είχε αναβληθεί η αναβάθμιση της αποστολής της PLO και να είχε ανακοινωθεί μετά τη διακήρυξη από τους Παλαιστίνιους της προθυμίας τους να εμπλακούν σε απευθείας συνομιλίες χωρίς προϋποθέσεις ή παραχωρήσεις.

Hamas – Ο παίκτης κλειδί
Παραδόξως, η επερχόμενη λήξη του παγώματος της ανοικοδόμησης ήταν ακριβώς αυτή που έδωσε στις ΗΠΑ ένα διαπραγματευτικό ατού απέναντι στην Παλαιστινιακή Αρχή. Τους επέτρεψε να δημιουργήσουν μια εξίσωση: Τη συνέχιση του παγώματος, ακόμα και χωρίς δημόσιες διακηρύξεις, με αντάλλαγμα την Παλαιστινιακή επιθυμία για επανέναρξη των απευθείας συνομιλιών.

Τώρα, ο Obama κάνει χρήση ενός ακόμα διαπραγματευτικού ατού στο παιχνίδι του με τους Παλαιστινίους: Απειλεί ότι, σε περίπτωση που συνεχίσουν ν’ απορρίπτουν τις απευθείας διαπραγματεύσεις, θα τους κατηγορήσει για παρακώλυση της ειρηνευτικής διαδικασίας, δηλαδή, παρεμπόδιση της πολιτικής του – με αποτέλεσμα την άρση της υποστήριξής του προς αυτούς. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα επικίνδυνο χαρτί για το Ισραήλ καθώς, μετά την επανέναρξη των απευθείας συνομιλιών, ο Obama μπορεί ν’ αλλάξει πάλι πλευρά και να χρησιμοποιήσει τα ίδια μέσα προκειμένου να πιέσει το Ισραήλ αν αισθανθεί ότι δεν προσφέρει επαρκείς παραχωρήσεις.

Οι Παλαιστίνιοι πιθανότατα θα συμφωνήσουν να εμπλακούν σε απευθείας διαπραγματεύσεις καθώς μια συνεχιζόμενη άρνηση θα είχε γι’ αυτούς ένα υψηλό τίμημα. Ωστόσο, τι μπορούμε να περιμένουμε από τις συνομιλίες; Οι εναρκτήριες θέσεις είναι σκληρές, κυρίως επειδή η Hamas ελέγχει τη διαδικασία περισσότερο από οποιοδήποτε άλλον παράγοντα. Μερικά μπαράζ ρουκετών ακολουθούμενα από κάποια Ισραηλινά αντίποινα αρκούν για θα βάλουν τέλος στις συνομιλίες.

Επιπλέον, με βάση τη μέχρι τώρα διαπραγματευτική εμπειρία, είναι ασαφές αν το μέγιστο που διατίθεται να προσφέρει το Ισραήλ ταιριάζει με το ελάχιστο που απαιτούν οι Παλαιστίνιοι.

Μια σύγκρουση όπως η Ισραηλινο-Παλαιστινιακή καθιστά πολύ δύσκολο για τις πλευρές να εξασφαλίσουν ασφαλείς συμφωνίες χωρίς τη βοήθεια ενός τρίτου – ωστόσο, το ερώτημα είναι για τι είδους βοήθεια μιλάμε. Υπάρχει ένα θεμελιώδες πρόβλημα με κάποιον τρίτο (ακόμη κι αν πρόκειται για μια υπερδύναμη) που ασκεί μεγάλη πίεση και στις δύο εμπλεκόμενες πλευρές προκειμένου ν’ αρχίσουν συνομιλίες.

Υπάρχει ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα όταν ο εν λόγω τρίτος απειλεί να παρουσιάσει το δικό του ειρηνευτικό σχέδιο και να το επιβάλει στις πλευρές. Οι πλευρές που εμπλέκονται σε επιβεβλημένες διαπραγματεύσεις θεωρούν ότι αυτό δεν εξυπηρετεί τα ζωτικά τους συμφέροντα και ως εκ τούτου δεν ενδιαφέρονται για την επιτυχή έκβαση των συνομιλιών.

Ακόμη κι αν επιτευχθεί συμφωνία, πρέπει να εφαρμοστεί και μακροπρόθεσμα να τηρηθούν όλες οι δεσμεύσεις που έγιναν στα πλαίσιά της. Οι πλευρές όμως μιας επιβεβλημένης συμφωνίας θα τείνουν να σαμποτάρουν την εφαρμογή της με κάθε δυνατό τρόπο.

Η ιστορική εμπειρία μας διδάσκει ότι οι Ισραηλινο-Αραβικές διαπραγματεύσεις κατάφεραν να εξασφαλίσουν ειρηνευτικές συνθήκες - όπως είδαμε στην περίπτωση του Ισραήλ και της Αιγύπτου - όταν οι συνθήκες ήταν ώριμες για μια τέτοια συμφωνία. Στις περιπτώσεις αυτές, η πρωτοβουλία ήρθε από τις εμπλεκόμενες πλευρές με τις ΗΠΑ να προσφέρουν τη διαμεσολαβητική τους βοήθεια μόνο σε προχωρημένα στάδια. Από την άλλη πλευρά, κάθε φορά που οι ΗΠΑ εγκαινιάζουν το δικό τους μεγαλεπήβολο σχέδιο - από το Nixon στον Carter και στον Bush – τ’ αποτελέσματα ήταν αρνητικά. Ο Obama πρέπει επομένως να εφαρμόσει τα διδάγματα τόσο του παρελθόντος όσο και της δικής του πολιτικής.

*Ο καθηγητής Eytan Gilboa είναι ειδικός σε θέματα ΗΠΑ και λέκτορας Πολιτικών Επιστημών και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Bar-Ilan

http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3929009,00.html

==========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"