Παγκοσμιοποίηση ή Ιμπεριαλισμός;

ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Μια σοβαρή παράπλευρη συνέπεια της κατάρρευσης του «υπαρκτού» και της ουσιαστικής ενσωμάτωσης των μητροπολιτικών κομουνιστικών κομμάτων στο διεθνοποιημένο καπιταλιστικό σύστημα είναι η παράλληλη καθίζηση του Μαρξιστικού προτάγματος. Έτσι, οι «Μαρξιστές» αυτοί, αντί να παραμένουν πιστοί στη Μαρξιστική μέθοδο που ορίζει την ορθοδοξία, και όχι στα «δόγματα», όπως υποστήριζε η εκχυδαϊσμένη Μαρξιστική εκδοχή, έχουν επιστρέψει, εκτός από ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις Μαρξιστών στο εξωτερικό, στα κιτάπια των αρχών του 20ου αιώνα για να ερμηνεύσουν το νέο συστημικό φαινόμενο της εποχής μας: την παγκοσμιοποίηση.
Το αποτέλεσμα δεν είναι απλά η διατύπωση εντελώς λανθασμένων και ασχέτων με τη σημερινή πραγματικότητα θεωρητικών θέσεων, αλλά, ακόμη χειρότερα, η διατύπωση πολιτικών συμπερασμάτων που συμβάλλουν στην οικονομική καταστροφή λαών στην περιφέρεια του συστήματος, όπως ο Ελληνικός, αλλά και στη φυσική εξόντωση κάθε αντιστεκόμενου λαού στη διαδικασία της πλήρους ενσωμάτωσής του στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση (Ιράκ, Λιβύη, Συρία κ.λπ.).

Έτσι, αντί οι σύγχρονοι «Μαρξιστές» να αντιληφθούν ότι ο πρωταρχικός εχθρός των λαϊκών στρωμάτων που συνθλίβονται είναι η υπερεθνική ελίτ που διαχειρίζεται την παγκοσμιοποίηση, σε αγαστή σύμπνοια με τις ντόπιες ελίτ και τις κοινοβουλευτικές χούντες που έχουν εγκαταστήσει στη περιφέρεια, ασχολούνται αποπροσανατολιστικά με τον δήθεν «φασιστικό κίνδυνο» από τις καρικατούρες νεοναζιστικών κομμάτων και οργανώσεων και όχι με τον πραγματικό φασιστικό κίνδυνο από την παγκοσμιοποίηση!
Άλλοι, πάλι, δεν βλέπουν ότι ο πρωταρχικός αγώνας σήμερα είναι εθνικοαπελευθερωτικός, ώστε να σπάσουν οι πολυποίκιλοι δεσμοί που δένουν τους ...
λαούς στη Νέα Διεθνή Τάξη (ΝΔΤ) —την οποία καθιερώνει η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και οι συναφείς Κοινοβουλευτικές Χούντες— για να τεθούν οι βάσεις για αντισυστημικό αγώνα.
Αντίθετα, περιμένουν τη …σοσιαλιστική επανάσταση, υπονομεύοντας κάθε προσπάθεια για παλλαϊκό μέτωπο και αντικειμενικά βοηθώντας την ολοκλήρωση της σημερινής καταστροφής.

Αν, επομένως, αύριο ξεσπάσει μια πιθανή γενικευμένη σύρραξη που μπορεί να πάρει τη μορφή ακόμη και παγκόσμιου πολέμου, δεν είναι απίθανο να δούμε τους «Μαρξιστές» αυτούς, που με την ασχετοσύνη τους (στη καλύτερη περίπτωση) προδίδουν το πνεύμα του Μαρξισμού, να μιλούν για ενδο-ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις και να τηρούν «ίσες αποστάσεις» σε σχέση με τον καθοριστικό για το μέλλον των λαών αγώνα. Δηλαδή, τον αγώνα μεταξύ των εθνών που είναι ενσωματωμένα στην ΝΔΤ (ΕΕ, ΝΑFTA, Ιαπωνία, κ.λπ.) και αυτών που αντιστέκονται στην παγκοσμιοποίηση, όπως ο Ρωσικός λαός μαζί με το μη ενσωματωμένο στην παγκοσμιοποίηση τμήμα της ηγεσίας του, η Ευρασιατική Ένωση που προωθεί το ίδιο τμήμα της Ρωσικής ηγεσίας, οι αντιστεκόμενοι λαοί στη Μέση Ανατολή (Συρία, Ιράν κ.λπ.) καθώς και οι αντίστοιχοι λαοί στη Λατιν. Αμερική (Βενεζουέλα, Βολιβία, Κούβα κ.α.).

Όλοι αυτοί οι «Μαρξιστές», ενώ αρχικά μιλούσαν για το «ιδεολόγημα» της παγκοσμιοποίησης ή για χίμαιρα, στη συνέχεια ανακάλυψαν το… τέλος της παγκοσμιοποίησης, με Μαρξιστές «γκουρού», όπως ο Χομπσμπάουμ, εδώ και 15 χρόνια να διακηρύσσουν το τέλος του νεοφιλελευθερισμού!
Στη πραγματικότητα, βέβαια, η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση όχι απλά δεν τέλειωσε αλλά, όπως έδειξε πολύ πρόσφατη συστηματική μελέτη του φαινόμενου που αναφέρει ο Martin Wolf (Financial Times, 16/7/2013) δεν έπαψε να θεριεύει, παρά τη πελώρια χρηματοπιστωτική κρίση που η ίδια δημιούργησε με το άνοιγμα και την απελευθέρωση των αγορών.
Έτσι, τόσο οι άμεσες ξένες επενδύσεις όσο και το διεθνές εμπόριο αυξήθηκαν πολύ πιο γρήγορα από το παγκόσμιο προϊόν στη περίοδο μετά το 1990, με τις ξένες επενδύσεις να έχουν αυξηθεί από 9% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 1990, σε 33% το 2012, και τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών από 20% του ΑΕΠ σε 31%. Σήμερα, παρά τη κρίση, τόσο το διεθνές εμπόριο όσο και οι ξένες επενδύσεις είναι σε ιστορικά μεγέθη-ρεκόρ σε σχέση με το παγκόσμιο ΑΕΠ!

Στα επόμενα άρθρα θα δούμε τις πολιτικές και οικονομικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης σε σχέση με τον μύθο των ενδο-ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων και τις γεωπολιτικές συνέπειες για τη χώρα μας.

Υ.Γ. Όπως συνήθως, τα στελέχη του ηγετικού ρεύματος στον ΣΥΡΙΖΑ δεν έδωσαν καμιά απάντηση στις κρίσιμες ερωτήσεις που έθεσε το περασμένο άρθρο για το πως συμβιβάζονται οι πολιτικάντικες υποσχέσεις του ΣΥΡΙΖΑ (του τύπου «θα σας φτιάξουμε και ποτάμια!) με την παραμονή στην ΕΕ και το Ευρώ. Αντίθετα, κάποιοι προτίμησαν τις ανώνυμες, αν όχι λασπολογικές, προσωπικές επιθέσεις. Από την άλλη μεριά, ο αρχηγός του ΕΠΑΜ, μη τολμώντας να θέσει θέμα ταυτόχρονης εξόδου από την ΕΕ και το Ευρώ, θολώνει συνεχώς τα νερά ότι δήθεν έξοδος από το Ευρώ σημαίνει ντε φάκτο και έξοδο από την ΕΕ, λες και δεν υπάρχουν νεοφιλελεύθερες χώρες που είναι στην ΕΕ αλλά όχι και στο Ευρώ!
Και αυτό, «ξεχνώντας» ότι είναι η ένταξή μας στην ΕΟΚ/ΕΕ που οδήγησε στη σημερινή καταστροφή με την αποδιάρθρωση της παραγωγικής μας δομής, και όχι απλά η ένταξή μας στην Ευρωζώνη. Είναι, άλλωστε, γνωστό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ (της ΕΕ) ότι το «Σχέδιο Β» της Ευρώ-ελίτ περιλαμβάνει την αποπομπή μας από το Ευρώ, αλλά τη παραμονή μας στην ΕΕ, όπως ακριβώς υπόσχονται κάποιοι στην Αριστερά μας, αλλά και στην «πατριωτική» Αριστερά ή Δεξιά...

inclusivedemocracy

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Η ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ;

To κείμενο που δημοσιεύει σήμερα το ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ είναι η εισήγηση του Ιταλού Φιλόσοφου και συγγραφέα Costanzo Preve, και έγινε στη Διεθνή Σύσκεψη της Πρωτοβουλίας Θεσσαλονίκη Αντίσταση 2003 (29/11, 30/11 και 1/12 2002)

Στην παρούσα ιστορική φάση είμαστε μπροστά, κατά την άποψή μου, σε μια μορφή, ιστορικά πρωτοφανής, ιμπεριαλιστικής παγκοσμιοποίησης.

Μπορεί να φαίνεται σαν μια φτωχή διατύπωση, σχηματική και "συμβιβαστική", γιατί περιέχει μαζί και τα δύο συνθετικά της παγκοσμιοποίησης και του ιμπεριαλισμού, τα οποία άλλοι το αποκλείουν και αντιτάσσονται.

Δεν πιστεύω πως είναι έτσι. Για να μπορέσω να το αποδείξω, θα αναπτύξω μια συζήτηση σε πέντε σημεία.

Πρώτον, θα αναζητήσω να ξεκαθαρίσω τι σημαίνει "ιστορικά πρωτοφανής μορφή", όχι μόνο από ιστορική και οικονομική άποψη αλλά και φιλοσοφική.

Δεύτερον θα κριτικάρω τους λόγους για τους οποίους βρισκόμαστε μπροστά σε μια παγκοσμιοποίηση μετα-ιμπεριαλιστική, στην οποία δεν μπορούμε πλέον να χρησιμοποιούμε την κατηγορία του ιμπεριαλισμού.

Τρίτον, θα κριτικάρω των αντίθετη θέση, για την οποία η παρούσα κατάσταση μπορεί και πρέπει να περιγράφεται ακόμη, σύμφωνα με τις κατηγορίες που χρησιμοποιούσε ο Λένιν το 1916 για να υποδείξει τα 5 χαρακτηριστικά του ιμπεριαλισμού, αντιλαμβανόμενος σαν φάση "υπέρτατη" (και επομένως τελευταία) του καπιταλισμού.

Τέταρτον, θα κάνω μια σύντομη ανάλυση σε 4 σημεία του ντοκουμέντου "Η εθνική Στρατηγική Ασφάλειας των ΗΠΑ", Σεπτέμβριος 2002, το οποίο για μένα είναι ένα αληθινό μανιφέστο του σύγχρονου ιμπεριαλισμού, πιο συγκεκριμένα του πολιτικού και γεωγραφικού χάρτη στον οποίο θα αναπτυχθούν οι ενδο-ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις.

Πέμπτον, θα τελειώσω με μερικές προσωπικές σκέψεις.

1. Η ιστορική περίοδος, πρωτοφανής ιστορικά, στην οποία βρισκόμαστε

Όλες οι ιστορικές στιγμές είναι πάντοτε πρωτοφανείς. Όλες παρουσιάζουν αλλαγές ιδιαίτερες και αποφασιστικές, και ζητούν την περίφημη "συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης". Παρόλα αυτά, από την εποχή των αρχαίων ελλήνων ιστορικών, σε μια χρονική περίοδο, από το Θουκυδίδη έως τον Hobsbawm, οι άνθρωποι αναγκάζονται να αναφέρονται σε μια ιστορική αναλογία. Είναι αδύνατον να μην το κάνουν, τουλάχιστον για όλα: Αναλογία ιστορική σημαίνει να αναζητάς, να "σκέφτεσαι το παρόν" με την βοήθεια των καταστάσεων του παρελθόντος.

Ο Marx, o Engels και ο Lenin, αναζητήσανε τη δυναμική των σοσιαλιστικών επαναστάσεων με την ιστορική αναλογία της γαλλικής επανάστασης του 1789. Και σήμερα ακόμη, στο 2002, οι επαναστάτες αναζητούν τα παρόντα πολιτικά καθήκοντά τους με την ιστορική αναλογία της ρωσικής επανάστασης του 1917, της Κινέζικης επανάστασης του 1949, της Κουβανικής επανάστασης του 1959.

Κι εγώ θα κάνω χρήση της ιστορικής αναλογίας μεταξύ Hobson και Kautsky, από την μια πλευρά, και των θεωρητικών θέσεων που κυριαρχούν στο κίνημα της Αντι-παγκοσμιοποίησης, από την άλλη. Αλλά πρέπει να είναι γνωστό ότι η ιστορική αναλογία μπορεί να είναι απατηλή. Σε κάθε περίπτωση είναι πράγματι πάντα ιστοιρκά μοναδική.

Σήμερα ζούμε, για παράδειγμα, στην μεταγενέστερη εποχή της διάλυσης του ιστορικού κομμουνισμού του 20ου αιώνα (1917 - 1991). Ο Σταλινισμός δεν φάνηκε ιστορικά ικανός (ανεξάρτητα από κάθε ηθική κρίση) να βάλει σε σταθερές βάσεις τη δημιουργία μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Ο τροτσκισμός αποκαλύφθηκε ιστορικά ανίκανος να προσφέρει μια εναλλακτική λύση. Αλλά και το μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα εμπνευσμένο από την Κίνα του Μάο μετά το 1960 παρέμεινε σαν μια βέβαια πολιτική τάση, που όμως δεν έγινε ένα μαζικό κίνημα. Χρειάζεται πράγματι να το αναγνωρίσουμε μαζί, για να μην πέσουμε στη φαντασίωση ότι ζούμε σε ένα παράλληλο περιβάλλον, τέλεια συνυφασμένο σε επίπεδο λογικής, μα που δεν συναντά ποτέ την πραγματικότητα.

Παρά τις καταστροφικές κρίσεις του, το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, δεν έχει καταρρεύσει, και έχει αντιθέτως αρχίσει αυτή που μπορούμε να την ονομάσουμε "τρίτη βιομηχανική επανάσταση" βασισμένη σε νέες τεχνολογίες, νέα προϊόντα, νέες πολιτικές δομές, νέες στρατιωτικές στρατηγικές, νέες ιδεολογίες για την πολιτιστική ενσωμάτωση της μάζας. Η άποψη για την οποία ο καπιταλισμός προκαλούσε μόνο την "ύφεση" και την "αποσύνθεση" των παραγωγικών δυνάμεων αποδείχθηκε λανθασμένη.

Η καπιταλιστική ιδεολογία κατάφερε να ξεχωρίσει το Auschwitz από τη Hiroshima, για τα οποία ενώ για το Auschwitz δικαίως καταδικάστηκε σαν γεγονός τελείως ανυπόφορο και αδικαιολόγητο, για τη Hiroshima αντίθετα "αθωώθηκε" σαν μια τραγική αναγκαιότητα του πολέμου. Παίρνω εδώ την άδεια, γιατί θα ήθελα να προσδιορίσω την ιδεολογία του βομβαρδισμού. Η ιδεολογία του βομβαρδισμού βρίσκεται στη βάση του μοντέρνου ιμπεριαλισμού και οι αξιώσεις του στην μονόπλευρη επέμβαση. Είναι ο "ανθρώπινος βομβαρδισμός", ο "βομβαρδισμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων". Εμείς ξέρουμε ότι αναπτύσσεται στην πραγματικότητα ο "ανθρώπινος ναζισμός" της εποχής των Orwell, Kafka και Borges.

Και περνάμε τώρα στο επόμενο σημείο.

2. Παγκοσμιοποίηση δίχως ιμπεριαλισμό; ΟΧΙ

Στην εποχή του, o Lenin είχε την ιστορική αρετή και την ευφυΐα να καταλάβει ότι δεν μπορεί να υπάρξει, ιδιαίτερα μετά την βιομηχανική επανάσταση, ένας κόσμος καπιταλιστικής παραγωγής χωρίς τον ιμπεριαλισμό. Αυτό σήμερα μπορεί να είναι προφανές, αλλά τότε δεν ήταν καθόλου. Είναι πράγματι απαραίτητο να υπάρξει, καταρχήν μια σωστή σύλληψη του καπιταλισμού, που σημαίνει να γίνει κατανοητό ότι ο καπιταλισμός υπάρχει μόνο μέσα από τη μορφή του ανταγωνισμού διαφορετικών κεφαλαίων σε αμοιβαίες συγκρούσεις.

Ένα, μοναδικό κεφάλαιο, ολοκληρωτικό, που αυτοσχεδιάζει δεσποτικά χωρίς ανταγωνισμό δεν υπάρχει, πιο σωστά είναι μια ανύπαρκτη αφαίρεση. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο ιμπεριαλισμός υπάρχει μόνο μέσα από τον ανταγωνισμό διαφόρων ιμπεριαλιστών σε αμοιβαία πάλη.

Αυτή η θέση του Lenin, στην εποχή του, τον έφερε σε αντιπαράθεση με άλλες δυο λανθασμένες θέσεις. Η πρώτη ήταν εκείνη του άγγλου οικονομολόγου Hobson, η οποία θεωρούσε πιθανή τη δημιουργία ενός παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος ελεύθερων συναλλαγών, και να μπορεί να διατηρηθεί ένα καπιταλιστικό σύστημα μεταρρυθμισμένο, χωρίς ιμπεριαλισμό. Σήμερα, και να μου επιτραπεί η ιστορική αναλογία, αυτή είναι η επικρατούσα θέση του κινήματος της αντι-παγκοσμιοποίησης που σαν πραγματικότητα ερμηνεύεται ακριβώς ως Νέα Παγκοσμιοποίηση (και όχι αντι-παγκοσμιοποίηση), η θέση των Attac, αυτή της Naomi Klein κλπ. Όλοι αυτοί οι υποστηρικτές του "Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός" θεωρούν, ακριβώς πιθανό έναν "πολιτισμένο" καπιταλισμό χωρίς ιμπεριαλισμό, κάτι που ήταν η θέση του Hobson έναν αιώνα πριν.

Η δεύτερη θέση ήταν αυτή του Γερμανού μαρξιστή Kautsky, που αντίθετα, θεωρούσε πιθανό έναν υπερ-ιμπεριαλισμό, με την έννοια ενός μοναδικού παγκόσμιου ιμπεριαλισμού, ενοποιημένου και αποδεχόμενου από τις μεγάλες δυνάμεις που θα μπορούσανε να μοιράσουν τον κόσμο. Φυσικά, εκείνη την εποχή, δεν υπήρχε κάποια υπερτερούσα στρατηγική δύναμη όπως είναι οι ΗΠΑ σήμερα, και ο Kautsky είχε στο μυαλό του περισσότερο ένα τραστ, ένα "καρτέλ" δυνάμεων παρόμοιας ισχύος (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία, ΗΠΑ, Ιαπωνία κλπ). Σήμερα, και να μου επιτραπεί πάλι η ιστορική αναλογία, αυτή είναι η επικρατούσα άποψη όποιου σκέφτεται ότι υπάρχει ένα κομμάτι της παγκόσμιας κυριαρχίας ενοποιημένο, χωρίς ανταγωνισμό των αντίπαλων ιμπεριαλιστικών κρατών-μελών. Πρόκειται για την άποψη που εκφράζεται στο βιβλίο "Αυτοκρατορία" των Negri και Hardt.

Οι Hobson και Kautsky ήταν σίγουρα διανοούμενοι πιο "εύρωστοι" και εμβριθείς από ότι είναι σήμερα η Klein ή ο Negri. Αλλά η αναλογία είναι σίγουρα ενδιαφέρουσα και κατάλληλη για περαιτέρω συζήτηση.

Τα επιχειρήματα για όποιον υπερασπίζεται ότι σήμερα υπάρχει η παγκοσμιοποίηση, αλλά δεν υπάρχει πια ο ιμπεριαλισμός είναι γενικά πολύ αδύνατα και δεν αντέχουν σε μια σοβαρή ανάλυση.

Στρέφονται όλα γύρω από ένα σημείο, που είναι η λέξη "τέλος". Εξηγούμαι. Ο ιμπεριαλισμός θα είχε τελειώσει γιατί ανήκε στην εποχή του εθνικού κράτους, της εργασίας, του Φορντισμού και του Κεϊνσιανισμού. Αλλά αν όλα αυτά τα τέσσερα ιστορικά γεγονότα είχανε τελειώσει θα είχε τελειώσει και ο ιμπεριαλισμός. Αυτή η "μεταφυσική του τέλους" δεν αποδίδει και θέλω να εξηγήσω σύντομα το γιατί. Αλλά πρώτα θα ήθελα να προσθέσω δύο προκαταρκτικές παρατηρήσεις.

Κατά πρώτο λόγο, όλες οι προ-μοντέρνες μεταφυσικές του "τέλους" είναι υποδεέστερες παραλλαγές της μεταφυσικής του Francis Fukuyama επάνω στο αποκαλούμενο "τέλος της ιστορίας". Σήμερα η κυρίαρχη καπιταλιστική φιλοσοφία βασίζεται σε δυο στοιχεία που επαναλαμβάνονται συνεχώς, το τέλος και η συγνώμη. Ανακηρύσσει το τέλος για όλα, με εξαίρεση τον καπιταλισμό, που αντιθέτως διαιωνίζεται. Και ζητά πάντα συγνώμη από όλους αυτούς που έπληξε στο παρελθόν, με εξαίρεση αυτού που συνεχίζει να πλήττει σήμερα. Πρόκειται για μια υποκρισία μεγαλύτερη από αυτή του Πύργου της Βαβέλ.

Κατά δεύτερο λόγο, πρέπει να γίνει κατανοητό γιατί αυτές οι μεταφυσικές του τέλους έχουν μεγάλη επιτυχία σε περιβάλλοντα της "αριστερής" κουλτούρας. Μα δεν είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτό.

Στην περίπτωση του κακού μαρξισμού, αφομοιωμένου στις προηγούμενες δεκαετίες, που βασίζεται σε μια ιδέα ντετερμινιστική και τελεολογική μαζί, που θέλει δηλαδή να δείξει με τρόπο μηχανικίστικο την αναπόφευκτη πραγματοποίηση των κομμουνιστικών στόχων ιστορικά, και είναι γενικά ότι η κουλτούρα της αριστεράς έχει προδιάθεση να αποδέχεται όλες τις θεωρίες του λεγόμενου "τέλους". Φτάνει μόνο να περιστραφεί κατά 180 μοίρες το προγενέστερο ιστορικό διάγραμμα, χωρίς να τροποποιηθεί ποιοτικά. Και το θλιβερό παιχνίδι είναι γεγονός.

Τώρα θα εξετάσουμε αυτά τα υποτιθέμενα και ανυπόστατα "τέλη". Προβάλλεται ότι έχει τελειώσει το εθνικό κράτος, ότι έχει χάσει κάθε νομισματική κυριαρχία εξαιτίας των οικονομικών ροών μεταξύ των κρατών, και υπάρχει τώρα πια στον κόσμο μόνο ένα δίκτυο των γιγαντιαίων υπερεθνικών. Ζούμε υπό μια ανώνυμη δικτατορία των υπερεθνικών εδαφικά ξεριζωμένων. Δεν πιστεύω ότι αυτό είναι απόλυτα αληθές. Εδώ υπάρχει μια μεγάλη σύγχυση μεταξύ υπερεθνικών και πολυεθνικών. Οι πολυεθνικές είναι πάντα εδαφικά ριζωμένες και εξαρτώνται σε τελική ανάλυση από τη συνολική πολιτική ενός εθνικού κράτους. Η General Motors (GM) είναι μια αμερικανική πολυεθνική, και όταν θα έχει αγοράσει την ιταλική Fiat, η Fiat θα γίνει αμερικανική, μη υπερεθνική. Το αποκαλούμενο "τέλος του εθνικού κράτους" δεν είναι μια ιδεολογία περιγραφική, αλλά οριστική. Δεν περιγράφει αυτό που συμβαίνει στον κόσμο, αλλά ορίζει, δηλαδή διατάσσει ότι τα εθνικά κράτη χάνονται, εκτός από τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, και μερικώς η Μεγάλη Βρετανία, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία. Εκτός από την άρχουσα αγγλοσαξονική ράτσα, μπορεί να είναι και ο εξωτικός και ο πειρατικός κόσμος, από την κινεζική κουζίνα έως την ιταλική μόδα, από τον ελληνικό τουρισμό έως την αφρικανική μουσική. Η αγγλική γλώσσα, μοντέλο πολιτιστικό φαινομενικώς "πολυπολιτισμικό", δυναμώνει την παγκόσμια ενότητα, υπό την έννοια του ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού.

Προβάλλεται το ότι η εργασία έχει εντελώς τελειώσει. Πάνω σ' αυτό ο Rifkin έχει γράψει ένα ενδιαφέρον βιβλίο, αλλά και τελείως λάθος. Δεν έχει τελειώσει η εργασία, αλλά έχει αδυνατίσει η μισθωτή εργασία, η συνδικαλιστικά και πολιτικά προστατευόμενη, και αυξάνεται η "μαύρη" εργασία, η προσωρινή εργασία, το ελαστικό ωράριο, η εργασία "υπό εκβιασμό" των φτωχών και χωρίς δικαιώματα μεταναστών. Είναι αλήθεια ότι πολλές από τις νέες τεχνολογίες "της πληροφορικής" απαιτούν λιγότερη ζωντανή δουλειά, αλλά είναι αλήθεια ότι σήμερα ζούμε στην εποχή της διορθωτικής αβεβαιότητας της εργασίας, όχι στην εποχή του τέλους της εργασίας.

Προβάλλεται ότι έχει τελειώσει ο Φορντισμός. Όποιος το νομίζει μπερδεύει τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής με τις τεχνικές εξαγωγής της σχετικής υπεραξίας σε μια περίοδο τεχνολογικής ανανέωσης. Πράγματι ο καλούμενος "φορντισμός" στάθηκε στο μέσο της κρίσης του καλούμενου "τοϊοτισμού" και των τεχνολογιών just in time. Αλλά αν ο "κεντρικός φορντισμός" των καπιταλιστικών μητροπόλεων είναι σε κρίση, ο "περιφερειακός φορντισμός" δηλαδή αυτός που έχει εξαχθεί σε περιοχές που κοστίζει πολύ λιγότερο η μισθωτή εργασία, δεν περνάει καθόλου κρίση.

Προβάλλεται ότι έχει τελειώσει ο αποκαλούμενος κεϊνσιανισμός. Σε αυτό πρέπει να συμφωνήσουμε. Πριν απ' όλα, ο 20ος αιώνας δεν ήταν απολύτως ένα είδος "αδιαφοροποίητης εποχής" του κεϊνσιανισμού, όπως επιφανειακά λέγεται. Υπήρξε ο "στρατιωτικός κεϊνσιανισμός" των ΗΠΑ και ο "κοινωνικός κεϊνσιανισμός" της Ευρώπης. Πρόκειται για πράγματα διαφορετικά. Στην εποχή του ο Paul Sweery θα το εξηγούσε πολύ καλά. Η στρατιωτική δαπάνη σε έλλειμμα του ισοζυγίου, επιτρέπει στις ΗΠΑ την οικονομική διαχείριση σε αντίθεση με την ΕΣΣΔ (1945-1991), αλλά δε δημιουργεί κανένα "κοινωνικό κράτος". Αν σήμερα κάποιος στις ΗΠΑ αρρωστήσει και δεν είναι ασφαλισμένος, είναι σαν να έχει ήδη πεθάνει. Στην Ευρώπη ο αποκαλούμενος κεϊνσιανισμός, που ήταν κυρίαρχος στα επονομαζόμενα από τον Hobsbawm "τριάντα ένδοξα χρόνια" (1945-1975), υπήρξε με διπλό σκοπό, να ικανοποιήσει την εσωτερική ζήτηση και να εγγυηθεί τον κοινωνικό συμβιβασμό μεταξύ εργαζόμενων και καπιταλιστών: Εμείς παραιτούμαστε από οποιαδήποτε σοσιαλιστικού τύπου διεκδίκηση και εσείς σε αντάλλαγμα μας εγγυάστε μια αργή αλλά σταθερή καλυτέρευση των συνθηκών ζωής μας ως αναφορά τις παροχές και τα αγαθά.

Σήμερα δεν υπάρχει εξ ολοκλήρου σύγκρουση αρχής μεταξύ του αποκαλούμενου νεοελευθερισμού και του αποκαλούμενου νεοκεϊνσιανισμού, για το γεγονός ότι δεν φαίνεται στον ορίζοντα κανένας "ιστορικός συμβιβασμός" ανάμεσα σε καπιταλιστές και οργανωμένους εργαζόμενους. Και αυτός ο συμβιβασμός δεν φαίνεται για έναν απλό λόγο, δηλαδή το ότι το κάθε κράτος ή σύνολο ιμπεριαλιστικών κρατών δεν θέλει να διαθέσει και δεν μπορεί να διαθέσει χρήματα για το κοινωνικό κράτος, ενώ πρέπει να συγκεντρώσει πόρους οικονομικούς, χρηματοδοτικούς και στρατιωτικούς για μια νέα φάση ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού. Και αυτό αποδέχεται ελεύθερα, και δεν κρύβεται καθόλου από τους ίδιους τους δημόσιους λειτουργούς της ΕΕ, από τον ιταλό Prondi έως τον Ισπανό Solbes.

Και όλο αυτό γίνεται προφανώς, γιατί υπάρχει ακόμη ο ιμπεριαλισμός.

3. Ιμπεριαλισμός χωρίς παγκοσμιοποίηση; ΟΧΙ

Επιθεώρησα, σύντομα, τις θέσεις όποιου στηρίζει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια παγκοσμιοποίηση δίχως ιμπεριαλισμό, και σημείωσα ότι γενικά πρόκειται για θέσεις που ξαναπαίρνουν με φτωχό και απλό τρόπο τις παλιές σοβαρές θεωρίες του Hobson και του Kautsky, και ακόμη τις τοποθετήσεις όλων των άλλων γύρω από τη μεταφυσική προ-μοντέρνα του "τέλους του ιστορικού κόσμου" δηλαδή του τέλους του εθνικού κράτους, της εργασίας, του φορντισμού, του κεϊνσιανισμού.

Περνάμε τώρα στο αντίθετο άκρο, δηλαδή σε όποιον σκέφτεται ότι θα ήταν χρήσιμο να γυρίσουμε στο 1916, χρονιά έκδοσης του έργου του Lenin "Ιμπεριαλισμός, το τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού".

Νομίζω, εν συντομία, ότι το έργο αυτό είναι ακόμη επίκαιρο και πλούσιο σε διδάγματα, αν και έχουν περάσει από τότε 80 χρόνια, και θα ήταν χρήσιμο να ανακαλύπτονται οι ιστορικές του αλλαγές και τα πολιτικά γεγονότα από το σήμερα.

Εν προκειμένω, δεν χρειάζεται να ξεχνάμε ποτέ ότι η πιο μεγάλη αλλαγή είναι πάντα στο γεγονός ότι υπήρξε μια αρχική ιστορική απόπειρα υπερνίκησης, πολιτικής και κοινωνικής, του τρόπου της καπιταλιστικής παραγωγής, αλλά και αυτή η απόπειρα απέτυχε, και θα συνεχίζουμε να πληρώνουμε αυτή την αποτυχία ακόμη για πολύ καιρό.

Για να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά, θυμίζω εδώ σύντομα τα 5 κύρια χαρακτηριστικά αποδιδόμενα από το Lenin στον Ιμπεριαλισμό:

Η μονοπωλιακή συγκέντρωση των κεφαλαίων.

Η εξουσία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου σε στενή σχέση με αυτή του βιομηχανικού και του τραπεζικού.

Η εξαγωγή κεφαλαίων αύξουσας σημασίας σε σχέση με εκείνης των απλών εμπορευμάτων.

Ο έσω ολιγοπολικός ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων για την κατάκτηση της παγκόσμιας αγοράς.

Τέλος, η οξεία σύγκρουση στο εσωτερικό του κράτους μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων για το ξαναμοίρασμα των ζωνών επιρροής σε όλη τη Γη.

Κάνοντας αυτόν τον κατάλογο, είναι καλό να δούμε σε ποιο σημείο βρισκόμαστε μετά από 80 χρόνια, για κάθε ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά. Μια σοβαρή συζήτηση θα μπορούσε πράγματι να ξεκινήσει από αυτή τη διαφοροποιημένη ανάλυση.

Με την πρώτη ματιά, μόνο το τελευταίο χαρακτηριστικό, το πέμπτο, δεν φαίνεται να χαρακτηρίζει για την ώρα τη σημερινή σκηνή, ενώ τα άλλα τέσσερα φαίνονται να υπάρχουν ακόμη με διάφορους τρόπους. Αλλά η πρώτη ματιά δε φτάνει και είναι αναγκαίο να μπούμε σε λεπτομέρειες. Όσον αφορά το πρώτο χαρακτηριστικό, είναι σίγουρα ακόμη επίκαιρο, αλλά ο Lenin το συνέδεσε, κατά την άποψή μου, λαθεμένα με κάποιο υποτιθέμενο "τελευταίο στάδιο" του καπιταλισμού. Εγώ δεν πιστεύω στα προβλεπόμενα εκ των προτέρων "τελευταία στάδια" του καπιταλισμού. Αυτό περιλαμβάνει την αποδοχή του σχεδίου του Engels και του Kautsky (αλλά κατά τη γνώμη μου όχι του Marx) των αποκαλούμενων "σταδίων", μέχρι το τελικό στάδιο. Αλλά η θεωρία των τρόπων παραγωγής δεν είναι μια θεωρία των σταδίων η οποία είναι μόνο μια θετικιστική διαστροφή. Η πορεία συγκέντρωσης των κεφαλαίων σίγουρα υπάρχει, αλλά δεν έχει νόημα να ερμηνευτεί "οριστική" πέφτοντας σε μια τύπου τεχνολογικής "μεγάλης διήγησης" της ιστορίας, από την οποία χρειάζεται να απαλλαγούμε με κουράγιο.

Όσον αφορά το δεύτερο χαρακτηριστικό, σήμερα βεβαίως βρισκόμαστε μπροστά σε μια αύξηση της χρηματιστηριοποίησης του κεφαλαίου, και η καλούμενη "εξουσία των αγορών" το δείχνει καθαρά. Αλλά και οι χρηματιστηριοποιήσεις δεν πρέπει να φαίνονται σαν ένα τελευταίο στάδιο, και πολύ περισσότερο σαν ένα απλό στάδιο "παρασιτικό". Οι καπιταλιστές δεν είναι απλά παρασιτικά, "κόπτες μετοχών" όπως έλεγε ο Bucharin, αλλά είναι πάντα πράκτορες δραστήριοι και στρατηγικοί της καπιταλιστικής παραγωγής. Σίγουρα, ένα μέρος τους δεν δουλεύει και περνά τον καιρό του σε τουριστικούς παραδείσους. Αλλά το κυρίαρχο κομμάτι της καπιταλιστικής τάξης συνεχίζει να κάνει το καθήκον του. Στην εποχή του ο Schumpeter αντιλαμβάνεται ότι η χρηματιστηριοποίηση αναπτύσσεται σε κύματα τεχνολογικών ανανεωτικών ροών και υπηρετεί τις μεταφορές του κεφαλαίου από παλιές επιχειρήσεις σε παραγωγικούς τομείς που ανανεώνουν.

Όσον αφορά το τρίτο χαρακτηριστικό, μπορεί κανείς να πει ότι σήμερα λειτουργεί πλήρως. Υπενθυμίζοντας πάντα, όπως έχει ήδη πει παραπάνω, ότι δεν είμαστε μπροστά στις καλούμενες υπερεθνικές "αποεδαφοποιημένες", αλλά πάντα σε πολυεθνικές ριζωμένες σε ιμπεριαλιστικό κράτος και στηριζόμενες στρατιωτικά και διπλωματικά από το ίδιο αυτό κράτος.

Υπάρχουν λοιπόν το 4ο και 5ο χαρακτηριστικό που πρέπει να μας ενδιαφέρουν, αλλά με ιδιαίτερο τρόπο. Το τέταρτο γιατί υπάρχει και είναι πάντα κυρίαρχο, το πέμπτο γιατί δεν υπάρχει. Έχουμε επομένως ένα τέταρτο χαρακτηριστικό χωρίς το πέμπτο και περισσότερο τα τρία πρώτα χαρακτηριστικά, που ακόμη υπάρχουν, και δεν επιτρέπουν άλλη μια τελεολογική ερμηνεία του καλούμενου "τελευταίου σταδίου" του καπιταλισμού. Αν μπορούμε να μιλάμε για καταστροφή, για να χρησιμοποιήσουμε λόγια του Lenin, δεν είμαστε μπροστά σε μια καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων, όπως έλεγε ο μαρξισμός της Τρίτης Διεθνούς, αλλά σε μια παρακμή των παραγωγικών σχέσεων. Οι παραγωγικές δυνάμεις συνεχίζουν να αναπτύσσονται (σε αντίθεση με αυτά που πίστευαν ο Engels και ο Lenin και ίσως και ο Marx), αλλά είναι οι κοινωνικές παραγωγικές σχέσεις που σαπίζουν. Μια ματιά στον κόσμο μας βοηθάει να το καταλάβουμε, από την οικονομική καταστροφή ως τις ροές των μεταναστών, τη φτώχεια ολόκληρων περιοχών του κόσμου και ακόμη ολόκληρων κοινωνικών ομάδων μέσα στις καπιταλιστικές μητροπόλεις.

Αν αυτή είναι η εικόνα, βλέπουμε ότι πρέπει πάντα να ξεκινάμε από την ανάλυση του Lenin για τον ιμπεριαλισμό, χρησιμοποιώντας την σαν σημείο άφιξης απαραίτητο, αλλά να μην πιστεύουμε ότι η ιστορία έληξε το 1916.

Πάνω απ' όλα, θα ήθελα να επιμείνω αποφασιστικά, και να ξαναζητήσω την προσοχή των αναγνωστών και ακροατών: το 4ο χαρακτηριστικό είναι πάντα περισσότερο παρόν, ενώ το 5ο είναι πάντα περισσότερο απόν. Από αυτό το δίλημμα πρέπει να ξεκινήσουμε. Και πραγματικά όλα αυτά που έχω πει ως τώρα είναι το μόνο εισαγωγικά και προκαταρκτικά, γιατί η αληθινή συζήτηση ξεκινά από εδώ. Συνοψίζω ακόμη μια φορά: τα τρία πρώτα χαρακτηριστικά υπάρχουν ακόμη, αλλά δεν αφήνουν άλλη μια τελεολογική ερμηνεία του "τελευταίου σταδίου", το 4ο χαρακτηριστικό υπάρχει ακόμη και είναι κεντρικό, αλλά το 5ο δεν υπάρχει πια. Τώρα μπορούμε να αρχίσουμε τη συζήτηση.

4. Μερικές σκέψεις πάνω στο ντοκουμέντο "The national security strategy of the United States of America" του Σεπτέμβρη του 2002

Ας ακούσουμε τη φωνή του αυτοκράτορα. Θεωρώ πολύ ενδιαφέρουσα και γεμάτη από διδάγματα την προσεκτική ανάγνωση του στοιχείου στο οποίο τώρα θ' αναφερθώ. Το μελέτησα στην έκδοση της αρχικής του γλώσσας, της αγγλικής και σε μια μετάφρασή του στα γαλλικά, αλλά νομίζω ότι αυτό το στοιχείο υπάρχει και στην ελληνική και στην ιταλική γλώσσα.

Αυτό το ντοκουμέντο παρουσιάζει τέσσερις όψεις πολύ σημαντικές: Ιστορική στάθμιση του τέλους του ψυχρού πολέμου με όρους όχι μόνο νίκης του καπιταλισμού, αλλά της νίκης του λεγόμενου νεοφιλελευθερισμού, ειδωμένου ως μοναδικά δυνατού τύπου του καπιταλισμού σήμερα. η επιβολή της στρατηγικής πρωτοκαθεδρίας των αμερικάνων στη βάση της ενότητας αξιών και συμφερόντων. την εγκατάλειψη του στρατηγικού δόγματος της συγκράτησης και της κατοχής που εγκαινιάσθηκε στα 1945, για μια νέα στρατιωτική πολιτική της προληπτικής δράσης ενάντια στην τρομοκρατία και τα λεγόμενα κράτη-κανάγια. Τέλος η προοπτική της στάθμισης της μη αμφισβητούμενης ηγεμονικής δύναμης σχετικά με την Ευρώπη, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα.

Έκανα εδώ ένα σύντομο κατάλογο, αλλά αυτός ο κατάλογος είναι ανεπαρκής εάν δε γίνει μια πιο λεπτομερής και σοβαρή ανάλυση. Πριν όμως είναι αναγκαίο να γίνει μια εισαγωγική παρατήρηση πάνω στην αυτοκρατορική αμερικανική ιδεολογία.

Η αυτοκρατορική αμερικανική ιδεολογία είναι μια μορφή θρησκευτικού ολοκληρωτισμού καθ' όλα συμμετρική κι αντικαθρέφτισμα εκείνου του Μπιν Λάντεν και της Αλ Κάιντα. Οι ΗΠΑ νομίζουν ότι έχουν στον κόσμο μια ειδική αποστολή απευθείας ηθελημένη από το Θεό. Αλλά για ποιον πρόκειται;

Δεν πρόκειται ούτε για το Θεό των ορθόδοξων χριστιανών, ούτε για το Θεό των καθολικών χριστιανών, ούτε για το Θεό των φιλελεύθερων και δημοκρατών διαμαρτυρόμενων, ούτε για το Θεό των προοδευτικών και μεσσιανικών εβραίων. Ανεξάρτητα από αυτόν που πιστεύει κι απ' αυτόν που δεν πιστεύει, αυτός ο Θεός δεν είναι ένας κακός κι επικίνδυνος Θεός. Ο Θεός της αμερικανικής Ειδικής Αποστολής είναι ο Θεός των διαμαρτυρομένων φονταμενταλιστών και των σιωνιστών και είναι λοιπόν ένας Θεός απολύτως επικίνδυνος. Αυτός ο Θεός κήρυξε πόλεμο στον Αλλάχ κι εννοεί να διεξάγει έναν "ασυμμετρικό" πόλεμο.

Για να καταλάβουμε τις ιδεολογικές πηγές αυτής της φανατικής τρέλας, χρειάζεται να ανατρέξουμε στους άγγλους πουριτανούς του 600 και στην πεποίθηση του Cromwell, για τον οποίο ο Θεός ήταν άγγλος (God is Englishman). Μεταναστεύοντας στην Αμερική, οι πουριτανοί συνέχισαν να καλλιεργούν την ιδέα ότι είναι οι "εκλεκτοί του κυρίου". Στο όνομα αυτής της πίστης σφαγιάσανε τους ινδιάνους της Αμερικής και κλέψανε από τους Μεξικάνους ολόκληρο το Φαρ Ουέστ. Όταν άρχισε η μαζική μετανάστευση στα μέσα του 800, η αμερικανική ιδεολογία πρόσφερε την ενσωμάτωση όλων των φτωχών που φθάσανε εκεί μ' αντάλλαγμα τον ασπασμό της αυτοκρατορικής ιδεολογίας του Νέου Κόσμου και του "Περιούσιου Λαού". Δημιουργήθηκε έτσι μια μορφή σκέψης αυτοδημοψηφική, ανίκανη αυτοκριτικής. Ο Χίτλερ ήταν κακός, γιατί κάνει τα Άουσβιτς. Ο Στάλιν είναι κακός γιατί κάνει τα Γκούλαγκ. Η Αμερική κάνει τη Χιροσίμα και μόνο μετά τρεις μέρες το Ναγκασάκι, αλλά δεν είναι παρομοίως κακή και είναι αντιθέτως καλή εξ ορισμού.

Μια παρόμοια σκέψη μπορεί να ορισθεί μόνον ως θρησκευτική. Σε αντίθεση με το στυλ του ορθολογισμού της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, η οποία τοποθετούσε τη λογική στο μέσον του κόσμου των πολιτών και εννοούσε να διασφαλίσει την ισορροπία δια μέσου του διαλόγου, αυτό το στυλ σκέψης δεν είναι ορθολογιστικό, δεν υπόκειται σ' έναν ισότιμο κι επαληθευτικό διάλογο, αλλά προϋποθέτει ένα θέσφατο στο όνομα του οποίου να κυβερνήσει τον κόσμο. Δεν υπάρχει πια ίχνος όχι μόνο της Αθήνας του Σωκράτη, αλλά και της Ιερουσαλήμ του Ιησού του Ναζωραίου.

Ας επιστρέψουμε στο ντοκουμέντο για να το αναλύσουμε.

Στη βάση μιας ιδέας πολύ αγαπητής στον Χένρι Κίσινγκερ, διατάσσεται στην πράξη το "τέλος μιας ολόκληρης ιστορικής περιόδου που άνοιξε με την Ειρήνη της Βεστφαλίας στα 1648, και η οποία έπαιρνε υπόψη της το τέλος της Αγίας Ρωμαϊκής Μεσαιωνικής Αυτοκρατορίας και αποδεχόταν ένα διεθνές σύστημα στηριγμένο πάνω στην κυριαρχία των κρατών.

Ύστερα από 350 χρόνια, σαφώς, μια νέα αυτοκρατορία έχει γεννηθεί στον κόσμο. Το ντοκουμέντο, παρά ταύτα, ξεκινάει ανοιχτά από μια ημερομηνία πιο κοντινή, δηλαδή το λεγόμενο δόγμα Τρούμαν, που στα 1947 καθόρισε στην Αμερική το ιδεολογικό και εννοιολογικό πλαίσιο της διαίρεσης της Γιάλτας στα 1945. Απέναντι στην ΕΣΣΔ και στην κυριαρχία της στην Ανατολική Ευρώπη, η Ουάσινγκτον επέλεξε τη "συγκράτηση" και την "deterrenza". Σήμερα, αυτό το δόγμα εγκαταλείπεται στο όνομα του "προληπτικού πολέμου". Είναι προφανές ότι σ' αυτή τη βάση, ο ΟΗΕ, η Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών, δεν έχει παρά ένα δευτερεύοντα ρόλο, και με αυτήν πεθαίνει επίσης και η ουτοπία του Καντ για την "αιώνια ειρήνη" που θα εγγυούνταν μια ανεξάρτητη κι ουδέτερη Οργάνωση ανάμεσα στα εμπλεκόμενα μέρη. Αυτό δεν είναι μια σύμπτωση. Ο "αστικός" οικουμενισμός του Διαφωτισμού, που ο Καντ εκφράζει με την ουτοπία του, ήταν ασυμβίβαστος με τη θρησκευτική ιδέα του να έχει μια Ειδική Αποστολή ένα προνομιούχο έθνος του οποίου ο Θεός τού την ανέθεσε. Αυτή είναι αντιθέτως η ιδέα της Παλαιάς Διαθήκης, που ο ταξιδιώτης βρίσκει σ' όλα τα δωμάτια των αμερικανικών ξενοδοχείων: Ειδικό Σύμφωνο που ο Θεός όρισε τον περιούσιο λαό του.

Όποιος δεν κατανοεί αυτό δεν κατανοεί τη δύναμη της αγχιστείας ανάμεσα στην αμερικανική ιδεολογία και το σιωνισμό. Ο μεγάλος εβραϊκός οικουμενισμός, που έδωσε τους Σπινόζα, Μαρξ, Φρόυντ, Λούκατς κλπ, είναι ο πρώτος μεγάλος ηττημένος αυτής της θλιβερής ιστορίας.

Το ντοκουμέντο δε στέκεται πολύ στο τέλος του κομμουνισμού. Οι συντάκτες του δε γνωρίζουν πιθανώς το Μάο Τσε Τουνγκ και δεν μπορούν να καταλάβουν ότι η κυρίαρχη δύναμη παλινόρθωσης του καπιταλισμού είναι ακριβώς ένα κομμουνιστικό κόμμα που "αλλάζει χρώμα". Εν αντιθέσει με τους "νέους φιλοσόφους" του Παρισιού και όλων των αποστατών του μαρξισμού των τελευταίων δεκαετιών, το ντοκουμέντο δεν εκδηλώνει μια ιδιαίτερη χαρά για το τέλος του κομμουνισμού. Αυτή η χαρά ανήκει σ' όλους τους "μετανοημένους" του κομμουνισμού, που ανακάλυψαν την ταυτότητα του καπιταλισμού με την ελευθερία.

Στο ντοκουμέντο το τέλος του κομμουνισμού είναι συνδεμένο στρατηγικά με την 11η του Σεπτέμβρη του 2001, δηλαδή το "πρακτικό χάος" που αποφυλακίζεται από τα ερείπια της παλιάς τάξης εάν οι ΗΠΑ δεν αναλάβουν την ευθύνη να προσανατολίσουν τη Νέα Τάξη. Τα χρόνια του '90, της τελευταίας δεκαετίας του Εννιακόσια, θεωρούνται παρελθοντολογικά μια ιστορική παρένθεση της "αβεβαιότητας" και της στρατηγικής ανεπάρκειας των αμερικάνων.

Το ντοκουμέντο αποκαλεί "διεθνισμό" τη μονόπλευρη επέμβαση. Πρόκειται για τη "νεογλώσσα" (newspeak) για την οποία μιλάει ο Όργουελ στο μυθιστόρημά του "1984". Αυτός ο "διεθνισμός" οφείλει να εγγυάται το διεθνές νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα του WTO, του FMI, της ελεύθερης αγοράς και της ελεύθερης ανταλλαγής. Η κατάληψη ολόκληρων ζωνών της υδρογείου γίνεται αντιληπτή με τους όρους της "οικοδόμησης των εθνών" ("nation building"), δηλ. της οικοδόμησης τεχνητών κρατών που οφείλουν να γίνουν στρατηγικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ. Πρόκειται εξ' άλλου για το μοντέλο της κατάληψης της Γερμανίας και της Ιαπωνίας μετά το 1945 κι αυτό είναι ένα ενδιαφέρον ιστορικό δεδομένο συνέχειας.

Το θέμα της προληπτικής μονόπλευρης δράσης είναι σαφές ότι αποτελεί τη βάση του ντοκουμέντου. Όχι πια ισορροπία δυνάμεων, αλλά ανοιχτή επιβεβαίωση της αμερικανικής στρατιωτικής ανωτερότητας, η οποία πάση θυσία πρέπει στρατηγικά να διατηρείται. Η Ρωσία του Πούτιν εγκωμιάζεται, γιατί της αποδίδεται η αντίληψη μιας αδυναμίας, που γίνεται αποδεκτή δίχως διαμαρτυρίες. Η Κίνα αντιθέτως καλυμμένα απειλείται για να μη μπει σε δρόμο οικοδόμησης μιας στρατηγικής στρατιωτικής δύναμης. Με λίγα λόγια, το πλαίσιο μιας Αυτοκρατορίας έχει ήδη ξεκάθαρα σχεδιαστεί. Εάν είναι έτσι, αυτό απαιτεί μια σειρά από συμπερασματικά σχόλια.

5.Μια σειρά από ανοιχτά συμπερασματικά σχόλια.

Η πραγματική πολιτική ομιλία θ' άρχιζε μόνο τώρα, αλλά επειδή οδεύω σε συμπεράσματα θα κάνω ακόμη τρεις τάξεις σχολίων και θα υπαγορεύσω δυο ενδεχόμενα σενάρια ιστορικοπολιτικά για το κοντινό μέλλον.

Κατ' αρχάς, ακριβώς γιατί οι ΗΠΑ εμφανίζονται ολοένα και περισσότερο ως η κυρίαρχη ιμπεριαλιστική δύναμη παγκοσμίως, χρειάζεται ν' αποφευχθεί κάθε μορφή φανατικού αντιαμερικανισμού και αδιάκριτης επίθεσης σ' όλο τον αμερικανικό λαό. Φυσικά, δεν πρέπει να κουραζόμαστε από το να καταγγέλλουμε τη μεταφυσική, θρησκευτική Ειδική Αποστολή, δείχνοντας ότι δεν πρόκειται με τίποτα για έναν ενδεχόμενο οικουμενισμό, αλλά για μια φανατική ιδιαιτερότητα. Την ίδια στιγμή, χρειάζεται να επιμένουμε πάντα στο διαχωρισμό ανάμεσα στην αμερικανική κυβέρνηση και τον αμερικανικό λαό. Ο αμερικανικός λαός βρίσκεται σε μια κατάσταση μόνιμου χειρισμού (μανιπουλάτσια) από τα ΜΜΕ όπως ο Νόαμ Τσόμσκι εξήγησε καλά και δεν είναι πιθανόν να ωριμάσει μια πολιτική συνείδηση μη-αυτοκρατορική μόνο στη βάση του λεγόμενου "διαλόγου" της κοινής γνώμης. Η δυσαναλογία δυνάμεων είναι πάρα πολύ μεγάλη. Αλλά είναι αντιθέτως δυνατό ένας κύκλος νέων κοινωνικών αγώνων στις ΗΠΑ να κάνει αυτό που καμιά τηλεοπτική συζήτηση μανιπουλαρισμένη θα μπορούσε να πετύχει.

Κάθε κριτική στον ιμπεριαλισμό στις ΗΠΑ θα καταδικάζεται αμέσως ως "αντιαμερικανισμός". Οι Ελληνες έχουν μια πρόσφατη πικρή εμπειρία μετά τη σύλληψη των μελών της οργάνωσης της "17 Νοέμβρη", όπου κάθε επαναστάτης κατηγορούνταν για "τρομοκρατία". Στην Ιταλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία η κατηγορία του "αντιαμερικανισμού" είναι καθημερινή και βασανιστική. Ακόμη κι όποιος εναντιώνεται στον πόλεμο του Μπους ετικετάρεται ως "αντιαμερικανός". Εξ' άλλου υπάρχει ένα ενδιαφέρον προηγούμενο. Στην Ευρώπη όποιος κριτικάρει το σιωνισμό, εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον, καταδικάζεται ως "αντισημίτης". Είναι ασφαλώς ντροπή, κι ακόμη περισσότερο ντροπή γιατί είναι όλως άδικη κι αστήρικτη, αλλά ωστόσο ο καθένας οδηγείται σε μια αμυντική στάση δικαιολογούμενος για κάτι που δε διέπραξε ποτέ. Επίσης και σ' αυτό το σημείο οι έλληνες δεν έχουν, ίσως, μια άμεση αντίληψη, αλλά στην Ιταλία, Γαλλία και Γερμανία, η κατηγορία του αντισημιτισμού για όλους αυτούς που στέκονται αλληλέγγυοι με τα ιστορικά δικαιώματα του παλαιστινιακού λαού, είναι συνεχής, αποπνικτική και βασανιστική.

Βέβαια οι επαναστάτες δεν είναι ούτε αντισημίτες, ούτε αντιαμερικάνοι, γιατί διαχωρίζουν λαούς και κυβερνήσεις, πολιτικές αιτίες από πολιτισμική ταυτότητα. Αλλά χρειάζεται να είμαστε καλά συνειδητοποιημένοι γι' αυτό.

Κατά δεύτερο, χρειάζεται να έχουμε ξεκάθαρο ότι σήμερα η ιμπεριαλιστική ιδεολογία της μονόπλευρης στρατιωτικής επέμβασης δεν εκδηλώνεται πια με τις μορφές ρατσισμού και της Αποστολής του Λευκού Ανθρώπου του Κίπλινγκ, αλλά κάτω από το ιδεολογικό κάλυμμα των "ανθρώπινων δικαιωμάτων". Φυσικά τ' ανθρώπινα δικαιώματα των ιμπεριαλιστών καταλήγουν στο δικαίωμα της αγοράς και των εκλογών και δεν συμπεριλαμβάνουν ποτέ το δικαίωμα στη ζωή, στην υγεία, στην εργασία και στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Δεν είναι όμως αυτό το κεντρικό σημείο. Το κεντρικό σημείο βρίσκεται σε τούτο: ότι δε χρειάζεται να δίνεται καμιά κάλυψη, ούτε έμμεση, σ' όλες τις συζητήσεις γύρω από τα "διεθνή δικαστήρια" όπως εκείνο που δικάζει στην Ολλανδία τον γιουγκοσλάβο πρώην πρόεδρο, Μιλόσεβιτς. Μερικές (Μη Κυβερνητικές) Οργανώσεις, ή από αφέλεια, ή γιατί είναι ενσωματωμένες στο σύστημα της ΣΙΑ, συνεχίζουν να δίνουν κάλυψη "ενιαία" στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Ισως αυτό στην Ελλάδα να είναι απολύτως καθαρό, αλλά στην Ιταλία, γίναμε μάρτυρες το 1999 του εναέριου πολέμου ενάντια στη Γιουγκοσλαβία, που έγινε προπαντός για τα στρατηγικά, γεωπολιτικά συμφέροντα των αμερικάνων και στη διάρκεια του οποίου οι βομβαρδισμοί από πολύ ψηλά με απεμπλουτισμένο ουράνιο ώστε οι "σούπερμαν" να μη χτυπηθούν ποτέ από αντιαεροπορικά πυρά και γι' αυτό ήταν "καλυμμένοι" από ξεδιάντροπες παραπλανητικές μεσολαβήσεις όπως η λεγόμενη επιχείρηση Ουράνιο Τόξο, που έγινε με την κάλυψη ορισμένων γνωστότατων ιταλών διανοούμενων ανάμεσα στους οποίους κι εκείνος που θεωρούνταν στα χρόνια του '70 κι '80 ο σημαντικότερος φιλόσοφος "ειρηνιστής".

Σ' αυτό το λεπτεπίλεπτο πεδίο, η αφέλεια και η καλή πίστη μπορούν να οδηγήσουν ασυναίσθητα στην ανοησία και στην προβοκάτσια.

Κατά τρίτο, τέλος, υπάρχει το σημείο, ίσως το πιο σπουδαίο που πρέπει να εξεταστεί. Εάν είναι αλήθεια ότι σήμερα βρισκόμαστε σε μια κατάσταση δίχως ιστορικό προηγούμενο ιμπεριαλιστικής παγκοσμιοποίησης, με την παρουσία μιας ηγεμονίας στρατιωτικής, μονοπωλιστικής από ένα μόνο κράτος (τις ΗΠΑ), τότε τι πρέπει να κάνουν και πως πρέπει να οργανωθούν οι επαναστάτες; Είναι αυτό ένα αποφασιστικό ζήτημα, που δεν έχω τον καιρό να αναλύσω σοβαρά, αλλά θέλω τουλάχιστον να το θέσω σε συντομία.

Στην ιστορική παράδοση του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος του εννιακόσια το ζήτημα της Οργάνωσης των επαναστατών λύθηκε γενικώς με όρους της χωριστής πολιτικής Οργάνωσης των λεγόμενων "επαναστατών" και των λεγόμενων "ρεφορμιστών". Εάν αυτό συνέβηκε, υπήρξαν προφανώς σοβαροί λόγοι που δεν μπορούν να λυθούν στα γρήγορα με γενικόλογες εκκλήσεις περί ενότητας όλων των "προοδευτικών". Οι λεγόμενοι "προοδευτικοί" πράγματι δεν υπάρχουν πια σαν ενιαίο πολιτιστικό κίνημα τουλάχιστον από το 1789 και το 1848 (αναφέρομαι εδώ προφανώς μόνο στις καπιταλιστικές μητροπόλεις κι όχι σε καταστάσεις των καταπιεσμένων λαών από την αποικιοκρατία).

Μέσα στην εμπειρία του κινήματος του '900 υπάρχουν τρεις ιστορικές περιπτώσεις οργανωτικού διαχωρισμού ανάμεσα σ' επαναστάτες και ρεφορμιστές. Πρώτος ο διαχωρισμός στα 1903 ανάμεσα σε μπολσεβίκους και μενσεβίκους στους κόλπους της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας, διαχωρισμός αιτιολογημένος θεωρητικά στο "Τι να κάνουμε" του Λένιν. Δεύτερος διαχωρισμός στα 1919 ανάμεσα σε κομμουνιστές και σοσιαλιστές μετά την επανάσταση του Οκτώβρη στα 1917, αιτιολογημένα θεωρητικά από τα ντοκουμέντα των πρώτων συνεδρίων της Τρίτης Διεθνούς. Τρίτος, ο διαχωρισμός της δεκαετίας του '60 του '900 ανάμεσα στους μαρξιστές-λενινιστές εμπνευσμένοι από την Κίνα του Μάο Τσε Τουνγκ και τους "ορθόδοξους" κομμουνιστές οι οποίοι συνδέονταν με την ΕΣΣΔ, που οι μαρξιστές - λενινιστές αποκαλούσαν "ρεβιζιονιστές" (ενώ οι "ορθόδοξοι" κομμουνιστές τους αποκαλούσαν "εξτρεμιστές").

Όπως ανέφερα παραπάνω, παραθέσαμε την ιστορική αναλογία για να σκεφτούμε τη σημερινή δική μας κατάσταση, αλλά η ιστορική αναλογία δε λειτουργεί σε ιστορικές καταστάσεις καινούριες και ανέκδοτες. Κατά την άποψή μου τα τρία ιστορικά παραδείγματα που αναφέρθηκαν παραπάνω δεν μπορούν να μας βοηθήσουν πέρα από ένα σημείο. Σήμερα, για παράδειγμα, οι λεγόμενοι "ρεφορμιστές" δεν είναι πια ούτε οι ρεφορμιστές, αλλά σχηματίζουν συχνά το επαγγελματικό πολιτικό προσωπικό πλήρους απασχόλησης στην υπηρεσία των ιμπεριαλιστικών πολέμων (για παράδειγμα ο Μάσιμο Νταλέμα στην Ιταλία και ο Τόνι Μπλερ στη Μεγάλη Βρετανία). Δεν είναι ούτε εύκολο να ξέρουμε ποιοι είναι αληθινά σήμερα οι "επαναστάτες" γιατί δεν υπάρχει συμφωνία σχεδόν σε τίποτα, από τον στρατηγικό ρόλο της εργατικής τάξης και του προλεταριάτου μέχρι την ισχύ ή όχι του επιστημονικού και φιλοσοφικού μαρξισμού, που κληρονομήσαμε από το '900 και που δεν υποβάλλαμε ποτέ σ' εκείνη την "επιστημονική επανάσταση" που ο αμερικανός φιλόσοφος Kuhn θεωρεί αναγκαία σε στιγμές κρίσης όλων των επιστημών (και συνεπώς όχι μόνο για τη φυσική, τη χημεία, τη βιολογία, αλλά επίσης και για το μαρξισμό, εάν αληθινά πιστεύουμε, όπως εγώ πιστεύω, ότι κι αυτός είναι μια επιστήμη).

Όλα αυτά, φυσικά, έχουν μια πρακτική πλευρά όταν σκεφτόμαστε για το νέο κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης. Με ποιο τρόπο οι επαναστάτες οφείλουν να οργανωθούν σχετικά μ' αυτό το κίνημα; Το πρόβλημα είναι ανοιχτό. Αποκλείω εδώ, τις δυο ακραίες εκδοχές, αυτούς που σκέφτονται ότι χρειάζεται να μείνουμε τελείως έξω, γιατί οι πολιτικές του ηγεσίες είναι κακές απευθυνόμενες μόνο στα ΜΜΕ κι αυτούς που σκέφτονται αντίθετα ότι χρειάζεται να παραταχθούμε πίσω από αυτές τις ολιγαρχικές ηγεσίες που νομιμοποιούνται πρακτικά με αποκλειστικό τρόπο μέσω των ΜΜΕ. Είναι καθαρό (ή τουλάχιστον σ' εμένα φαίνεται καθαρό) ότι χρειάζεται να βρεθεί μια τρίτη λύση. Δεν είναι καθόλου εύκολο. Χρειάζεται αμέσως ν' απορρίψουμε την ψεύτικη λύση μιας ενδεχόμενης "μοναδικής διεθνούς ηγεσίας". Εγώ δεν θέλω εδώ να κριτικάρω τον πολιτικό τροτσκισμό, ανάμεσα στους οποίους έχω γνωστούς και αγαπητούς φίλους, στην Ιταλία, τη Γαλλία και στην Ελλάδα, αλλά θα μου φαινότανε οπορτουνιστικό να μην πούμε ανοιχτά ότι η τροτσκιστική λύση είναι απολύτως λαθεμένη. Είναι πράγματι αδύνατο να κατευθύνεις ένα διεθνές κίνημα, το οποίο αποτελείται από ένα σύνολο στρατηγικών και τακτικών διαφοροποιημένων, οφειλομένων στον πολυγραμμικό κι όχι μονογραμμικό χαρακτήρα του ιστορικού προτσές, στηριγμένο σε μια μοναδική παγκόσμια ηγεσία, η οποία νομιμοποιείται στη βάση ενός δόγματος πολιτικού που για περισσότερο από 60 χρόνια επικαλείται και που προφανώς είναι αναπόφευκτα καταδικασμένο στον κατακερματισμό, γιατί δεν μπορείς να κατευθύνεις τίποτα στη βάση ενός εκ των προτέρων δόγμα. Αναφέρω αυτά γιατί υπάρχουν ταλαντεύσεις μέσα στο κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης να γίνει το ίδιο πράγμα, με τη διαφορά τη διεθνή πολιτική καθοδήγηση να την αναλάβουν οργανώσεις τύπου Attac, το γκρουπ που υποστηρίζει τη λεγόμενη Tobiu Tax. Όλο αυτό είναι προφανές ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει. Η συμφωνία υπάρχει όταν αναζητείται ένα ελάχιστο, ως παρονομαστής, που γίνεται αποδεκτό από όλους, όπως ο αγώνας για την πρόσβαση στο νερό, ή για τη μείωση των τιμών των φαρμάκων, αλλά αυτή η συμφωνία τινάζεται αμέσως και δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, όταν αρχίζει η αναφορά σε θέματα που "καίνε" όμως ο μακελάρης σιωνισμός ή οι βομβαρδισμοί της αμερικανικής αυτοκρατορίας.

Οι επαναστάτες οφείλουν συνεπώς, μου φαίνεται καθαρό, να κρατήσουν ένα ξεχωριστό οργανωτικό δίκτυο. Παρά ταύτα, οι επαναστάτες στον κόσμο είναι διαιρεμένοι σε χιλιάδες ομάδες με διαφορετικά κοινωνικά ερείσματα, αριθμητικές παρουσίες, ιδεολογικές αναφορές κλπ. Μια πλατφόρμα αντιιμπεριαλιστική μου φαίνεται για τώρα το μοναδικό αληθινό ελάχιστο ενός δυνατού κοινού παρανομαστή. Αλλά μια πλατφόρμα αντιιμπεριαλιστική είναι μόνον ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής αρνητικά και όχι θετικά.

Και τότε τι κάνουμε;

Δεν το ξέρω. Δεν είμαι βέβαια Λένιν, αλλά ούτε θέλω απλώς να τον "αντιγράψω". Με τρόπο πολύ συνετό, θα ήθελα να ολοκληρώσω με δυο πιθανά ιστορικοπολιτικά σενάρια για το μεσοπρόθεσμο μέλλον. Εγώ δεν ξέρω τώρα ποιο από τα δυο ιστορικά σενάρια θα υπερισχύσει. Παρά ταύτα, εάν δεν τα αναλύσω, κινδυνεύουμε να καταστήσουμε κενή τη συζήτησή μας κι αφηρημένες τις προβλέψεις μας. Πρόκειται για δύσκολες προβλέψεις, διότι συμπεριλαμβάνουν στοιχεία όχι μόνο οικονομικά, αλλά επίσης πολιτικά, ιδεολογικά, πολιτιστικά, στρατιωτικά, και γεωπολιτικά. Το όλο για τώρα δεν μπορεί να προβλεφθεί με σιγουριά.

Το πρώτο ενδεχόμενο ιστορικοπολιτικό σενάριο για το "μεσοπρόθεσμο μέλλον" (το αληθινό μέλλον κατά την άποψή μου είναι απολύτως απρόβλεπτο) είναι εκείνο το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματώνονται οι προβλέψεις του αμερικανικού ντοκουμέντου του Σεπτεμβρίου 2002. Σ' αυτό το πλαίσιο οι ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας την προεξάρχουσα στρατιωτική υπεροχή τους ως μόνιμο εκβιασμό στον κόσμο, συμμαχώντας στρατηγικά με Αγγλία, Ισραήλ κι Αυστραλία, καταφέρνουν να "παγώσουν" τους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, αναγκάζοντας την Ευρώπη, την Ιαπωνία, τη Βραζιλία, αλλά επίσης και τη Ρωσία και την Κίνα στο να δεχθούν ρόλο υφιστάμενο και υποτελή. Οι αντιθέσεις θα συνεχίσουν να είναι εκρηκτικές στο πεδίο του οικονομικού ανταγωνισμού ανάμεσα σε πολυεθνικές που υποστηρίζονται από διαφορετικά κράτη (ή συστήματα κρατών όπως η Ευρώπη), αλλά αυτές θα "πάγωναν" ακριβώς από τον αμερικανικό στρατιωτικό εκβιασμό.

Το δεύτερο ιστορικοπολιτικό σενάριο που είναι ενδεχόμενο σ' αυτό το "μεσοπρόθεσμο μέλλον" είναι εκείνο κατά το οποίο προοδευτικά οι ηγεσίες της Ευρώπης και της Ιαπωνίας στρατηγικά, οικονομικά, αλλά προπαντός πολιτικά, αλλά επίσης με ιδεολογικές, και τα media δευτερευόντως, συμμαχώντας, ας ελπίσουμε, με τη Ρωσία και την Κίνα (για την ακρίβεια Ιαπωνία - Κίνα κι Ευρώπη - Ρωσία) αρχίσουν να διεκδικούν αυτονομία απέναντι στον αμερικάνικο στρατιωτικό εκβιασμό. Δεν πρόκειται, για τώρα, για μια υπόθεση πιθανή, γιατί τόσο η Ευρώπη, όσο και η Ιαπωνία βρίσκονται μπροστά σε πολιτικές ολιγαρχίες καθ' ολοκληρίαν υπόδουλες στις ΗΠΑ, ολιγαρχίες τρομαγμένες στο να διανοηθούν με κάποιο τρόπο να προσβάλουν τις ΗΠΑ και το σιωνισμό. Πρόκειται για "ολιγαρχίες κάτω από πολιτικό εκβιασμό" και δεν υπάρχει δυστυχώς διαφορά ανάμεσα σε Αριστερά και Δεξιά, ρεφορμισμό επονομαζόμενο "σοσιαλιστικό" ή νεοφιλελεύθερο. Πάνω σ' αυτό το σημείο, για να φέρω ένα ιταλικό παράδειγμα είναι δυστυχώς το ίδιο, μιας και δεν είμαστε πια στην ιστορική εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου), ο Ρουτέλλι, κι ο Μπερλουσκόνι κι ο Ντ' Αλέμα κι ο Φίνι είναι ίδιοι 100%. με δευτερεύουσες αποχρώσεις και με αόριστες ομιλίες απευθυνόμενες σε μια εκλογική βάση με διαφορετικές ιδεολογικές και πολιτισμικές παραδόσεις, η συζήτηση υποτέλειας στους αμερικάνους μου φαίνεται απολύτως ίδια.

Τα πράγματα όμως μπορούν ν' αλλάξουν στο μέλλον. Αυτό είναι δυνατόν. Θα ήταν ανόητο αν οι επαναστάτες δεν έκαναν υποθέσεις. Ο Marx, ο Lenin θα τις είχαν κάνει. Εμείς είμαστε, αντιθέτως, τόσο συνηθισμένοι στην τακτική και στο στενό ορίζοντα της τακτικής και της σύντομης περιόδου, που δεν τολμούμε ούτε στρατηγικές να χαράξουμε. Κι όμως, οι μοναδικές σοβαρές υποθέσεις είναι οι υποθέσεις στρατηγικών. Τα υπόλοιπα είναι τα καθημερινά.

Ποιο από τα δυο ιστορικά σενάρια είναι το καλύτερο για τους επαναστάτες; Προσωπικά εγώ έχει λίγες αμφιβολίες. Θεωρώ ότι το δεύτερο είναι το καλύτερο, γιατί θα άνοιγε μεγαλύτερους χώρους στην επαναστατική πρωτοβουλία. Φυσικά, είναι αναγκαίο να ξεκαθαρίσουμε αμέσως μερικές ενδεχόμενες παρανοήσεις.

Η πρώτη ένσταση στο δεύτερο σενάριο πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Εν συντομία, αυτή η ένσταση θα μπορούσε να διατυπωθεί έτσι: Το δεύτερο σενάριο αυξάνει αναγκαστικά τις δυνατότητες ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές, που θα μπορούσε να σημάνει και το τέλος της ανθρωπότητας εξαιτίας των φοβερών ατομικών όπλων και του νετρονίου. Καλύτερα να είμαστε σκλάβοι παρά νεκροί. (Better blue than dead)

Πρόκειται για μια πάρα πολύ σοβαρή ένσταση. Η αυτοκρατορική δύναμη των ΗΠΑ στηρίζεται ακριβώς σ' αυτόν τον εκβιασμό. Ο επαναστάτης δεν είναι ένας ασυνείδητος φανατικός κι οφείλει να το λαμβάνει υπόψη του. Αλλά, ακριβώς, εδώ ξανατίθεται το αληθινό τραγικό δίλημμα, που μπαίνει για δεκάδες χρόνια και τέθηκε επίσης από τον Lenin με το: πόλεμος ή επανάσταση. Ή η νικηφόρα επανάσταση θα εμποδίσει τον πόλεμο ή ο πόλεμος θα προκαλέσει την επανάσταση. Οι επαναστάτες βάζουν ένα ορθολογιστικό στοίχημα, το μοναδικό που δίνει σ' αυτούς μια ιστορική λογική της δικής τους ύπαρξης: Να καταφέρουν να εμποδίσουν έναν πόλεμο ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές με ένα μεγαλειώδες κύμα κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών αγώνων. Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα είχαν έναν ιστορικό λόγο ύπαρξης.

Πριν να κλείσω, είναι καλό να ξεκαθαρίσω ακόμη ένα σημείο. Το γεγονός ότι το δεύτερο σενάριο είναι καλύτερο από το πρώτο δεν σημαίνει προφανώς ότι οι επαναστάτες οφείλουν να "στηρίξουν" τους ιμπεριαλιστικούς πόλους Ευρώπης και Ιαπωνίας κατά των ΗΠΑ. Ούτε για αστείο. Σ' αυτό δεν πρέπει να υπάρχει ούτε η παραμικρή παρανόηση.

Οι επαναστάτες οφείλουν να είναι παντελώς ξένοι από τα πολιτικά και ιδεολογικά μπλοκ ιμπεριαλιστικού τύπου, όχι μόνο σε οργανωτικό επίπεδο, αλλά σε κάθε επίπεδο, ιδεολογικό, πολιτικό και πολιτιστικό. Αυτή η Ολοκληρωτική Ανεξαρτησία είναι, αντιθέτως, η μοναδικά αληθινή ιστορική πηγή που διαθέτουν.

Μπορούμε συνεπώς να κλείσουμε εδώ. Το δίλημμα της Rosa Luxenburg "σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα" τίθεται σήμερα με τρόπο ακόμα πιο οξυμένο από τότε. Προσωπικά, δεν έχω καθόλου ένα ταμπεραμέντο "εξτρεμιστικό". Εάν ήμουν πεισμένος ότι ο καπιταλισμός θα μπορούσε να μεταρρυθμιστεί γλυκά, θα ήμουν ένας πεισμένος μεταρρυθμιστής. Αλλά δυστυχώς ο ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός έχει μια τραγικά παγκόσμια καταστροφική δυναμική κι όλος ο μαρξισμός πασχίζει σε τελευταία ανάλυση στην κατανόηση αυτού του γεγονότος.

Costanzo Preve
Φιλόσοφος, Συγγραφέας - Ιταλία

 politikokafeneio

Αναδημοσίευση από Προλεταραική Σημαία ενός πραγματικά διαφωτιστικού κειμένου για το ζήτημα

"Παγκοσμιοποίηση" ή ιμπεριαλισμός;
Ποιος ο εχθρός που αντιμετωπίζουμε
Ο κόσμος έχει μπει -εδώ και καιρό- σε μια κρίσιμη περίοδο. Ειδικά μετά τις 11 Σεπτέμβρη του 2001 έχουν επιταχυνθεί όλες οι διεργασίες. Ηδη οι μακελάρηδες των λαών, οι αμερικάνοι ιμπεριαλιστές, ετοιμάζονται να επιτεθούν στο λαό του Ιράκ, ενώ εδώ και καιρό οι Σιωναζιστές έχουν μετατρέψει την Παλαιστίνη σε σύγχρονο κρεματόριο. Συνεχίζεται και κλιμακώνεται η επίθεση ενάντια στους εργαζόμενους και τα δικαιώματά τους, ενώ ενισχύονται τα αντιδημοκρατικά μέτρα με πρόσχημα την "τρομοκρατία", αλλά στην πραγματικότητα στο πλαίσιο θωράκισης της επίθεσης του συστήματος ενάντια στους λαούς.

Γιατί αυτή η επίθεση θα συνεχιστεί. Σε όλες τις κλίμακες και σε όλο και μεγαλύτερο βάθος. Ο πόλεμος δεν πρόκειται να "τελειώσει" στο Ιράκ. Γιατί το Ιράκ δεν είναι παρά ένας κρίκος στη ματωμένη αλυσίδα που ξετυλίγεται εδώ και καιρό καθώς οι ιμπεριαλιστές κινούνται -ανταγωνιζόμενοι- σε τροχιά ξαναμοιράσματος του κόσμου και οι ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος εγκληματικός μηχανισμός στην Ιστορία της ανθρωπότητας, επείγονται να "προλάβουν" το τρένο της παγκόσμιας κυριαρχίας.

Κι απ' την άλλη, ο κόσμος που αγωνίζεται. Που αντιστέκεται στην επίθεση, που εναντιώνεται στον πόλεμο, που αντιπαλεύει τον ιμπεριαλισμό, που αμφισβητεί τον καπιταλισμό, που διεκδικεί έναν καλύτερο κόσμο. Και είναι εδώ που αναδεικνύεται το μέγα ζητούμενο. Σε ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί αυτός ο κόσμος, με ποια πολιτική γραμμή, με ποιους πρακτικούς τρόπους, σε ποιες δυνάμεις πρέπει να στηριχτεί και ενάντια σε ποιες; Ερώτημα που γίνεται πιο σύνθετο καθώς πολλές προτάσεις έχουν ήδη τεθεί σε "κυκλοφορία". Προτάσεις δελεαστικές. Εύκολης και γρήγορης απάντησης στο πρόβλημά του. Προτάσεις που του υπόσχονται έναν "άλλο κόσμο" και μάλιστα μέσα από δρόμους ακίνδυνους και ανέξοδους. Δρόμους που δεν απαιτούν απ' αυτόν να συγκρουστεί ντε και καλά με το σύστημα, μήτε καν με τις καθημερινές του συνήθειες, καθώς "δεν του ζητούν" καν να "στρατευτεί" πολιτικά (όπως εκείνο το "απαρχαιωμένο και απεχθές" κομμουνιστικό κίνημα).

Είναι άραγε τα πράγματα τόσο απλά; Ή μήπως εμείς "έχουμε μείνει πίσω" καθώς συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι οι συνταγές ταχύρρυθμων λύσεων είναι, όπως πάντα, κάλπικες;

Η πραγματική κατάσταση
Οι μαθηματικοί λένε ότι η σωστή διατύπωση ενός προβλήματος αποτελεί κιόλας το μισό της λύσης του. Εχουμε την άποψη ότι αυτή η αλήθεια δεν αφορά μόνο τα μαθηματικά, αλλά έχει γενικότερη ισχύ. Θα λέγαμε μάλιστα ότι ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει στο χώρο της πολιτικής, καθώς πολλοί είναι εκείνοι (και κατά κανόνα αυτοί που έχουν τα μέσα και τις δυνατότητες) που έχουν συμφέρον και προσπαθούν να θολώσουν την εικόνα της πραγματικότητας και να την παρουσιάσουν διαφορετική από ό,τι αυτή είναι. Οπως συμβαίνει, λ.χ., με την επιβολή του θεωρήματος της "παγκοσμιοποίησης" σαν τρόπου ερμηνείας και κατανόησης της σύγχρονης πραγματικότητας (και προσαρμογής σ' αυτήν). Η άποψή μας ήταν και παραμένει διαφορετική. Ας τη δώσουμε καταρχήν και σε χοντρές γραμμές.

Θεωρούμε πως βασικό σημείο καμπής τα τελευταία χρόνια υπήρξαν οι ανατροπές του '89-91, η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, η διάλυση της Σ.Ε. Οι εξελίξεις σήμαναν την ολοκλήρωση της ανατροπής του παγκόσμιου συσχετισμού σε βάρος των λαών και υπέρ των πιο αντιδραστικών δυνάμεων, του ιμπεριαλιστικού-καπιταλιστικού συστήματος. Ειδικότερα, τη νίκη του κεφαλαίου πάνω στο προλεταριάτο. Την επικράτηση του δυτικού ιμπεριαλιστικού μπλοκ σε βάρος της "Ανατολής" (Ρωσία, Κίνα κ.λπ.). Την ανάδειξη των ΗΠΑ σε μοναδική παγκόσμια υπερδύναμη.

Οι ανατροπές αυτές είχαν και τις πολύ συγκεκριμένες συνέπειές τους σε όλα τα πεδία.

Την κλιμάκωση της επίθεσης του κεφαλαίου ενάντια στο προλεταριάτο και γενικότερα τις εργαζόμενες μάζες σε πρωτοφανέρωτα επίπεδα. Το χτύπημα των κατακτήσεων και δικαιωμάτων του και στην κατεύθυνση διαμόρφωσης-μονιμοποίησης ενός κοινωνικού, ταξικού συσχετισμού που θα διασφάλιζε την απόλυτη κυριαρχία του μεγάλου κεφαλαίου. Την εξαπόλυση της πιο βάρβαρης επίθεσης του ιμπεριαλισμού ενάντια στους λαούς. Τη "νομιμοποίηση" της ληστείας και των επεμβάσεων και στην κατεύθυνση επιβολής ενός νέου αποικισμού στο πλαίσιο ξαναμοιράσματος του κόσμου. Την επέκταση της "Δύσης" σε βάρος της "Ανατολής", την κατάκτηση της Ανατολικής Ευρώπης από τις δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Τη διεύρυνση της ΕΕ, την επέκταση του ΝΑΤΟ μέχρι τα ρωσικά σύνορα, την επιβολή της Ευρωατλαντικής Συμμαχίας σαν δεσπόζουσας δύναμης του πλανήτη, με όλα όσα αυτό συνεπαγόταν. Την ανάδειξη -αρχικά σε χαμηλούς τόνους- της διάστασης στο δυτικό μπλοκ, καθώς οι μεν ΗΠΑ είδαν στις εξελίξεις την "ιστορική ευκαιρία" για κατάκτηση της παγκόσμιας κυριαρχίας, οι δε ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές (και Ιαπωνία) διεκδικούσαν επαναπροσδιορισμό ρόλων και αρμοδιοτήτων και ανακατανομή μεριδίων στο πλαίσιο της συμμαχίας.

Το στοιχείο που τελικά δέσποσε ήταν η ανάπτυξη της μεγαλύτερης επιθετικότητας από πλευράς ΗΠΑ, καθώς θεωρούσαν (όχι αδικαιολόγητα) ότι η "μεταφορά" του πεδίου αντιπαράθεσης στις περιοχές της έντασης υποχρεώνει "εχθρούς" και "φίλους" να συμμορφωθούν στους όρους τους.

Οι "εικόνες" των πραγμάτων
Βασικό στοιχείο της κυρίαρχης πολιτικής ήταν παντού και πάντα η συγκάλυψη της πραγματικότητας. Ο εξωραϊσμός της πολιτικής και των προθέσεών τους και με στόχο τον αποπροσανατολισμό, την ακινητοποίηση των μαζών. Το ίδιο, όπως είναι "φυσικό", έγινε και σ' αυτή την περίπτωση. Αρχικά προβλήθηκε ο όρος Νέα Τάξη Πραγμάτων. Εγκαταλείφθηκε γρήγορα καθώς παρέπεμπε αλλού και καθώς οι συνειρμοί, που αναπόφευκτα θα γίνονταν, θα διευκόλυναν την αναγνώριση της πραγματικότητας.

Υιοθετήθηκε έτσι ο όρος "παγκοσμιοποίηση" από κέντρα του δυτικού ιμπεριαλιστικού μπλοκ σαν το "ρούχο" του ηγεμονικού του ρόλου στον κόσμο. Επιτελεία ολάκερα πανεπιστημιακών, δημοσιολόγων, οικονομολόγων κ.ά. ασχολήθηκαν με την επεξεργασία, τεκμηρίωση και θεμελίωση του θεωρήματος, ενώ τα ελεγχόμενα ΜΜΕ με τη διάδοση και καθιέρωσή του. Ενας καταιγισμός αναλύσεων, απόψεων, "πληροφοριών" προωθούσε και επέβαλλε στον κόσμο ιδέες και αντιλήψεις. Πως η νέα κατάσταση αποτελεί την έκφραση της αντικειμενικής (φυσικής) εξέλιξης των πραγμάτων. Ετσι, τα πράγματα επανέρχονται (μετά τη "σκοτεινή" σοσιαλιστική παρένθεση) στη "φυσική" τους (καπιταλιστική-ιμπεριαλιστική) τάξη πραγμάτων. (Εξ ου και ο όρος Νέα Τάξη). Οι αντικειμενικοί οικονομικοί νόμοι αποκαθίστανται πλέον στο (φυσικό) ρόλο τους και είναι αυτοί που ωθούν στη σύγκλιση, τη συνεργασία, τη συνένωση των χωρών, δηλαδή την παγκοσμιοποίηση. Τα κράτη καταργούνται, τα οικονομικά (και όχι μόνο) σύνορα καταπίπτουν για να ανοίξουν οι δρόμοι της επικοινωνίας και της κοινής ανάπτυξης. Παύουν πλέον να υφίστανται οι αντιθέσεις, εθνικές, κρατικές, ταξικές (ιδίως αυτό), σχεδόν φτάνουμε στο "τέλος της ιστορίας". Ας συμπορευτούμε λοιπόν "όλοι μαζί" στο νέο κόσμο που προβάλλει, της συνεργασίας, της ειρήνης, της ανάπτυξης, της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της ενότητας.

Ετσι, η επίθεση στο βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων δεν ήταν πλέον έκφραση ενός εκμεταλλευτικού συστήματος και της αδηφαγίας του κεφαλαίου, αλλά των αντικειμενικών οικονομικών νόμων. Η ληστεία των εξαρτημένων χωρών έπαυε να είναι έκφραση της ακόρεστης δίψας των μονοπωλίων για κέρδη, αλλά μιας αναπτυξιακής εξέλιξης.

Ετσι, το κομμάτιασμα λαών και χωρών δεν ήταν η έκφραση της ακατάσχετης ροπής του ιμπεριαλισμού για επέκταση και της κτηνωδίας που τον χαρακτηρίζει, αλλά αποκατάσταση της φυσικής τάξης πραγμάτων εκεί όπου διαταράσσεται από κάποιους "αδιόρθωτους". Και έτσι ο αγώνας των εργαζομένων για ψωμί, δουλειά και δημοκρατία, των λαών για ανεξαρτησία και ελευθερία δεν ήταν έκφραση των πιο δίκαιων διεκδικήσεών τους, αλλά ενέργειες που στρέφονταν ενάντια στους αντικειμενικούς νόμους της εξέλιξης και της προόδου.

Συνεργοί και συνένοχοι
Στην καθιέρωση του θεωρήματος συνήργησαν άπαντες. Οι "Ανατολικοί", εκόντες άκοντες, στη βάση του δυσμενούς συσχετισμού και της δύσκολης θέσης στην οποία είχαν βρεθεί αλλά και στη βάση προσδοκιών (καλύτερα αυταπατών) για αποδοχή τους στο κλαμπ των προνομιούχων της Δύσης. Στη διαμόρφωση συνολικά μιας λογικής που οδηγούσε στο να θεωρείται καθετί προερχόμενο από τη Δύση ως θέσφατο. Και βέβαια οι "συνήθεις" ρεφορμιστές, παρέα με τη νέα και ultra προβληματισμένη (ή μήπως προβληματική;) ευρωπαϊκή Αριστερά. Ακόμη και από δυνάμεις που αναφέρονταν στον κομμουνισμό και την επανάσταση και σε μια βάση -υποτίθεται- εναντίωσης στη συντελούμενη "παγκοσμιοποίηση".

Τίποτε το περίεργο και ανεξήγητο. Υπήρχε ήδη ένα ιδεολογικό (και όχι μόνο) υπόβαθρο με πολλά κοινά σημεία. Ολοι αυτοί για χρόνια πολλά "δυναστεύονταν" από το δεσπόζοντα ρόλο του (τριτοδιεθνιστικού) κομμουνιστικού κινήματος αλλά και της ("μουμιοποιημένης" κατ' αυτούς) θεωρίας του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό.

Η κυριαρχία του ρεβιζιονισμού στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, το είδος του "σοσιαλισμού" που διαμορφωνόταν πλέον σ' αυτές, οι σοσιαλιμπεριαλιστικές εκφράσεις της πολιτικής της ΣΕ τούς παρείχαν το απαραίτητο άλλοθι των "αναζητήσεών" τους. Η κατάρρευση και η ολοκλήρωση της παλινόρθωσης, η "επαλήθευση" των αντιλήψεων που άλλες πολύ και άλλες λιγότερο ή με υπολανθάνοντα τρόπο αγγίζανε τα όρια του αντικομμουνισμού. Ετσι, όλοι τους, σαν έτοιμοι από καιρό, δαγκάσανε το φρούτο της "παγκοσμιοποίησης" που τους σέρβιραν οι εξπέρ του συστήματος.

Οι ρεφορμιστές πραγματικά ξεφάντωσαν. "Απαλλάχτηκαν" τάχιστα από τα υπόλοιπα σοσιαλιστικών αναφορών με τα οποία διάνθιζαν την πολιτική τους και ρίχτηκαν στο στίβο της… "παγκοσμιοποίησης" για να διορθώσουν, μεταρρυθμίσουν, εξωραΐσουν, υπηρετήσουν το... σύστημα. Φυσικά, με το αζημίωτο.

Η νέα Αριστερά βυθίστηκε στο πέλαγος εμβριθών αναλύσεων περί των νέων φαινομένων και ιστορικών περιόδων, των νέων δρόμων και ευκαιριών που ξανοίγονται για την αριστερή σκέψη και το κίνημα και πάντα στη βάση των θεμελιωδών προδιαγραφών θεώρησης του ("παγκοσμιοποιημένου") κόσμου που είχαν ήδη θέσει οι εκπρόσωποι του συστήματος. Η δε "αριστερή" πτέρυγα αντιτάχθηκε "σθεναρά" στη συντελούμενη "καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση", νομιμοποιώντας και κατοχυρώνοντας το αστικό θεώρημα από την... ανάποδη. Κάποιοι μάλιστα την είδαν σαν το έδαφος που στρώνει από μόνος του ο καπιταλισμός για την... παγκόσμια επανάσταση. Η κυριαρχία του μύθου ήταν τόσο καταλυτική, ώστε για άλλη μια φορά το ΚΚΕ(μ-λ) φάνταζε σαν η "περίεργη" εκείνη μοναχική οργάνωση που "δεν αντιλαμβάνεται" τις εξελίξεις και τα μηνύματα των καιρών. Ας είναι.

Ομως όλα αυτά ήταν το "λιγότερο". Γιατί βεβαίως το πώς προσδιορίζεται η παγκόσμια κατάσταση δεν είναι ζήτημα ακαδημαϊκού ή δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος. Είναι ζήτημα προσδιορισμού της κίνησης των πραγμάτων, των τάσεων που τα κινούν, των δυνάμεων που βρίσκονται πίσω τους, των προθέσεων, επιδιώξεων και δυνατοτήτων τους.

Και ταυτόχρονα η τέτοια ή αλλιώτικη θεώρησή τους προσδιορίζει και την πολιτική γραμμή αντιμετώπισής τους. Οπως ακριβώς έγινε και στη συγκεκριμένη περίπτωση. Είχαμε έτσι την αναπαραγωγή όλων εκείνων των απόψεων και αντιλήψεων που οδήγησαν σε προσαρμογές, στις υπαγορεύσεις του συστήματος, τον παραπέρα ιδεολογικό και πολιτικό αφοπλισμό των μαζών, την ακινητοποίησή τους.

Και για να μείνουμε σε ορισμένες μόνο χαρακτηριστικές εκφράσεις του πράγματος, ήταν αυτές οι αντιλήψεις που οδήγησαν στο αίσχος της υποστήριξης των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων τη δεκαετία που πέρασε από μεριάς -υποτίθεται- προοδευτικών δυνάμεων. Στην ντροπή της αδρανοποίησης αριστερών δυνάμεων στο όνομα των "ίσων αποστάσεων" ανάμεσα στην κτηνώδη ιμπεριαλιστική επέμβαση και τον, π.χ., "κακό" Μιλόσεβιτς. Στη σχιζοφρένεια "αποστασιοποίησης" από τα τεκταινόμενα κάποιων "επαναστατών", μιας και η πραγματικότητα τολμούσε να ανατρέπει την άψογη (επί τραπέζης) αρχιτεκτονική των αναλύσεών τους.

"Εσωτερικές" αντιθέσεις
Τα πράγματα έχουν βέβαια τη δική τους πορεία και δημιουργούν τους δικούς τους όρους. Καταλυτικό ρόλο στην πορεία του ζητήματος έπαιξε η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και ειδικά ανάμεσα στις ΗΠΑ και τους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές (και Ιαπωνία). Της πραγματικής δηλαδή βάσης της υπαρκτής "παγκοσμιοποίησης". Οι ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές έβλεπαν ότι, όπως εξελίσσονταν τα πράγματα, όχι μόνο δεν πετυχαίνουν την αναδιανομή που επεδίωκαν αλλά όλο και περισσότερο περιοριζόταν ο ρόλος τους από την επιθετική, ηγεμονική πολιτική των ΗΠΑ. Ηδη και στο εσωτερικό των διαφόρων χωρών μεγάλωναν οι αντιδράσεις και από αστικές δυνάμεις που οι ανακατατάξεις που προκαλούσε η νέα κατάσταση ωθούσαν σε υποβάθμιση της θέσης και του ρόλου τους στην ταξική, κοινωνική και πολιτική "ιεραρχία".

Ετσι αρχίζουν οι αντιδράσεις και οι κριτικές σε μια "παγκοσμιοποίηση" που κατά την οπτική (όχι αβάσιμη) αυτών των δυνάμεων διαμορφωνόταν όλο και περισσότερο σε προνομιακό πεδίο των ΗΠΑ και των αμερικανικών μονοπωλίων. Αυτές οι δυνάμεις αποτέλεσαν και την αρχική βάση ενός ρεύματος "εσωτερικής κριτικής" της "παγκοσμιοποίησης". Στόχος τους, αυτά που επεδίωκαν εξαρχής. Η ανακατανομή και ο επαναπροσδιορισμός ρόλων στο πλαίσιο του ιμπεριαλιστικού μπλοκ με χρησιμοποίηση και της πίεσης "από τα κάτω". Ταυτόχρονα, ο έλεγχος αυτής της από τα κάτω δυσαρέσκειας που όλο και μεγάλωνε και που θα μπορούσε σε μια πορεία να συγκροτηθεί σε μια δική της αυτόνομη -και "ανεξέλεγκτη"- βάση.

Σ' αυτή την κατεύθυνση προστρέξανε πρόθυμοι όπως πάντα οι ρεφορμιστές αλλά και πλήθος εκπροσώπων της αριστερής διανόησης, παλιάς και νέας. Ολοι αυτοί που πάντα φιλοδοξούσαν να "διορθώσουν" τον καπιταλισμό στις χώρες τους. Τώρα πλέον τους προσφερόταν ένα πολύ ευρύτερο πεδίο και μια μεγαλύτερη δόξα. Θα μεταρρύθμιζαν τον κόσμο ολάκερο. Θα κάναν εφικτή την άλλη παγκοσμιοποίηση. Την καλή!

Αυτοί -μαζί με τους προηγούμενους- αποτέλεσαν πλέον τη βάση και το κυρίως σώμα των διαφόρων φόρουμ. Στόχοι, αν αφαιρέσουμε τα λαμπρά περιτυλίγματα και τις ανέξοδες φλυαρίες, οι ίδιοι που μόλις προηγούμενα αναφέραμε. Γιατί βεβαίως ο έλεγχος παραμένει στα χέρια αυτών που συγκροτούν τους ηγετικούς πυρήνες, που στηρίζουν την όλη επιχείρηση με τις προσβάσεις και την προβολή της από τα ΜΜΕ, αλλά καλύπτουν και τα καθόλου ευκαταφρόνητα κόστη της. Ταυτόχρονα, ένα τέτοιο σχήμα με τη μορφή που παίρνει και τη δυναμική που δημιουργεί προσφέρεται περισσότερο για την παγίδευση, τον αποπροσανατολισμό, τον έλεγχο της κίνησης των δυσαρεστημένων μαζών.

Σε μια τέτοια στόχευση βοηθιούνται από το ότι κατορθώνουν να ρυμουλκήσουν και άλλες δυνάμεις, υποτίθεται αριστερές έως και "επαναστατικές". Δεν χρειάστηκε βέβαια και πολύ μεγάλος κόπος. Οι ιδεολογικές αφετηρίες πολλών από αυτούς (αναφερθήκαμε ως ένα βαθμό), ο τρόπος θεώρησης της παγκόσμιας κατάστασης, η πολιτικής τους γραμμή δεν βρίσκονταν και πολύ μακριά από μια τέτοια λογική. Ταυτόχρονα, η ψευδαίσθηση ότι έτσι συμμετέχουν σε "μεγάλο παιχνίδι" πάντα σαγήνευε τους περισσότερους από αυτούς. Ασε που έτσι νομίζουν πως απαντούν και στο υπαρξιακό τους πρόβλημα. Μάταια πράγματα. Η ζωή και η πραγματικότητα της ταξικής πάλης θα δώσουν τελικά τις δικές τους απαντήσεις στον καθένα.

Η "άλλη" πλευρά
Υπάρχει βέβαια και η άλλη πλευρά. Αυτοί που θα 'θελαν ίσως να βρίσκονται στην ίδια ή σε μια ανάλογη θέση αλλά "κωλύονται". Ας εξηγηθούμε. Πέρα από τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις που αναφέραμε και το πώς αυτές εκδηλώνονται στο συγκεκριμένο πεδίο, υπάρχουν και άλλες παρόμοιες, καθώς και σειρά αντιθέσεων "ενδιάμεσου", ας το πούμε έτσι, χαρακτήρα σε σχέση με τις ενδοϊμπεριαλιστικές από τη μια και την αντίθεση ιμπεριαλισμού-λαών από την άλλη. Ο "κοινός τόπος" όπου συναντώνται (όσο και όπως) είναι οι αντιθέσεις σειράς δυνάμεων στον κυρίαρχο ρόλο του δυτικού ιμπεριαλιστικού μπλοκ, των δυτικών μονοπωλίων και ιδιαίτερα με την ηγεμονική επιθετική πολιτική των ΗΠΑ.

Ετσι, σ' αυτή την περιοχή μπορούμε να συναντήσουμε δυνάμεις με ιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά (Ρωσία, Κίνα), αστικές τάξεις άλλων χωρών (βρισκόμενες ή μη στην εξουσία), πολιτικές δυνάμεις του πρώην σοβιετόφιλου φάσματος ή και δυνάμεις του μουσουλμανικού τόξου (εντός και εκτός εξουσίας επίσης).

Γενικότερα γι' αυτές τις δυνάμεις μπορούμε να πούμε πως, αν κάποια πράγματα τις "ενώνουν", άλλα τόσα τις διαχωρίζουν και ταυτόχρονα, όσοι διαχωρισμοί και αντιθέσεις υπάρχουν με το κυρίαρχο μπλοκ άλλα τόσα είναι και τα κανάλια σύνδεσης μ' αυτό. Στην περίπτωσή τους δεν μπορούμε να μιλήσουμε για κάποιο διεθνές -και μάλιστα συγκροτημένο- ρεύμα, παρ' ότι κάποιες απόπειρες (μερικού χαρακτήρα) έχουν γίνει.

Ας δούμε λίγο πιο συγκεκριμένα τόσο σε αναφορά με τα πραγματικά δεδομένα όσο και με ιδεολογικές-πολιτικές εκφράσεις με τις οποίες κατά περιπτώσεις εμφανίστηκαν. Σε πρώτο πλάνο, η αντίθεση Δύσης-Ανατολής (Ρωσία, Κίνα κ.ά.), από τις σημαντικότερες στην εποχή μας. Κατά καιρούς αναγγέλλεται η στρατηγική συμμαχία Ρωσίας-Κίνας κ.ά. αλλά δεν προχωράει στην ολοκλήρωσή της. Βασικός λόγος, ότι η πλήρης συγκρότησή της θα σήμαινε πέρασμα σε φάση αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ και πιθανόν συνολικά με τη Δύση, πράγμα που οι ηγεσίες αυτών των χωρών ούτε το θέλουν αλλά ούτε αισθάνονται έτοιμες γι' αυτό. Βασικά προσπαθούν να δημιουργήσουν γέφυρες με ευρωπαίους ιμπεριαλιστές, ενώ το "συζητούν" και με τις ΗΠΑ. Κινούμενες στο πλέγμα των ενδοϊμπεριαλιστικών σχέσεων-αντιθέσεων, αυτό που επιδιώκουν είναι ένας συνολικός διακανονισμός ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Αυτή η πολιτική επιλογή ωστόσο και η στάση στο "ανώτερο επίπεδο" προκαθορίζει τα όρια και τα χαρακτηριστικά κινήσεων στις κατώτερες κλίμακες.

Μια από τις ιδέες που προβλήθηκαν στη βάση αυτών των αντιθέσεων ήταν αυτή της συγκρότησης μετώπου αριστερών (κομμουνιστικών) και πατριωτικών δυνάμεων. Αν παρακάμψουμε εδώ χάριν οικονομίας λόγου το περί ποιου είδους αριστερών και πατριωτικών δυνάμεων πρόκειται, η πιο σαφής και σημαντική διατύπωση υπήρξε από πλευράς Ζουγκάνοφ (Ρωσία). Ταυτόχρονα, και πάντα στη βάση της αίρεσης που θέσαμε, μπορεί να πει κανείς ότι τέτοιου είδους (εθνικό) μέτωπο ήδη βρίσκεται κατά κάποιον τρόπο συγκροτημένο και μάλιστα στην εξουσία στην περίπτωση της Κίνας. Ωστόσο ο Ζουγκάνοφ (το ΚΚΡΟ) ακόμη και αυτή την άποψη απλώς την προβάλλει και δεν την προωθεί σε αντιπαράθεση με το κυρίαρχο μπλοκ στη Ρωσία. Στην πραγματικότητα συναρτά την ύπαρξή του (του μετώπου) από την έγκριση και συμμετοχή αυτού του μπλοκ ή έστω μιας σημαντικής μερίδας του. Οσο για την Κίνα, αναφέραμε ήδη σε ποια τροχιά και σε βάση ποιων ορίων κινείται. Και πάλι λοιπόν και στο ζήτημα αυτό οι εξελίξεις στο ανώτερο επίπεδο επιδρούν στις κινήσεις που γίνονται παρακάτω.

Προβλήθηκε (προβάλλεται) σαν μια ακόμη από τις αντιθέσεις του σύγχρονου κόσμου η αντίθεση ιμπεριαλισμού-κρατών, ενώ σ' αυτή τη βάση επιχειρείται να ερμηνευτεί η αντίθεση και οι επιδρομές των ΗΠΑ και γενικότερα των ιμπεριαλιστών της Δύσης σε διάφορες χώρες, οι απειλές και οι εκβιασμοί σε άλλες κ.λπ. κ.λπ. Πρόκειται για υπαρκτή (όπως και τόσες άλλες) αντίθεση. Ωστόσο θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι είναι σε καθοριστικό βαθμό δευτερογενής και ετεροκαθοριζόμενη. Αντανακλά ως ένα βαθμό την αντίθεση λαών-ιμπεριαλισμού, αλλά κυρίως καθορίζεται από την προσπάθεια των (αστικών) ηγεσιών αυτών των χωρών να "αξιοποιήσουν" τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις.

Με δεδομένο ωστόσο ότι, με βάση τις ανατροπές, τις εξελίξεις και τους σημερινούς συσχετισμούς, τα περιθώρια τέτοιας "αξιοποίησης" είναι πλέον πολύ στενά, τα αποτελέσματα υπήρξαν κατά κανόνα πολύ οδυνηρά τόσο για τις αστικές τάξεις αυτών των χωρών όσο και, πολύ περισσότερο, για τους λαούς τους.

Μια ιδιαίτερη έκφραση της προηγούμενης αποτελεί και η σχέση-αντίθεση των δυτικών κυρίως ιμπεριαλιστών και πάνω απ' όλα των ΗΠΑ με τις αραβικές-μουσουλμανικές χώρες. Βεβαίως και δεν πρόκειται για αντίθεση Δύσης (ή χριστιανισμού)-ισλάμ, όπως ορισμένες φορές παρουσιάζεται, όσο κι αν φορτίζεται με θρησκευτικά ιδεολογικά στοιχεία. Σαφέστατα αντανακλά την εδώ και χρόνια αντίθεση των λαών της περιοχής με τον ιμπεριαλισμό. Ωστόσο, και με δεδομένο ότι η περιοχή αποτελεί πεδίο οξύτατων ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, εκφράζεται μ' έναν ολότελα διαφορετικό τρόπο στην πολιτική των (κυρίαρχων) αστικών τάξεων αυτών των χωρών. Θα λέγαμε μάλιστα ότι η ίδια λογική διαποτίζει τη "φιλοσοφία" (σε διαφορετική διαβάθμιση και παραλλαγές) ακόμη και εκείνων των τάσεων και ομάδων που εμφανίζονται σαν οι πλέον ριζοσπαστικές και αδιάλλακτες.

Χάριν και πάλι συντομίας θα αρκεστούμε να αναφέρουμε ότι τα νήματα σύνδεσης όλων των ιμπεριαλιστών, ακόμη και (ίσως περισσότερο) των Αμερικανών, διαπερνούν όλη την περιοχή και όλες τις ομάδες, από τις κυβερνήσεις της Αιγύπτου, του Ιράν ή το βασιλικό οίκο της Σ. Αραβίας μέχρι την... Αλ Κάιντα. Φυσικά, αυτό δεν τις διασφαλίζει από τις ιμπεριαλιστικές επιδρομές και τη ναζισιωνιστική θηριωδία (το ακριβώς αντίθετο), αλλά αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα που τίθεται.

Σε αναζήτηση ταυτότητας
Αυτή η σχέση πραγμάτων εκφράζεται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο και σ' όλο εκείνο το φάσμα δυνάμεων που είχε διαμορφωθεί στη σκιά (και όχι μόνο) της πάλαι ποτέ σοβιετικής επιρροής. Δυνάμεις "εκτός ισορροπίας" εδώ και μερικά χρόνια και όχι συμπτωματικά, κάποιες απ' αυτές την αναζητούν στην ΕΕ ή ακόμη και στο ΝΑΤΟ. Κάποιες από αυτές ή άλλες συνεχίζουν να αλληθωρίζουν ή και να βρίσκονται στη ρωσική πλευρά και άλλες αναζητούν την ταυτότητά τους στις νέες συνθήκες. Ο τέτοιος ή αλλιώτικος προσανατολισμός τους συναρτάται με το σημερινό συσχετισμό δυνάμεων, τις ιδιαίτερες συνθήκες (έως και γεωγραφικές), τις "ευθύνες" (π.χ. κυβερνητικές) που επωμίζονται, τις καταβολές τους και τις ανάγκες που έχουν να καλύψουν.

Σ' αυτή την ευρύτερη περιοχή κινείται με μια έννοια και το ΚΚΕ στη χώρα μας και, εννοείται, στη βάση των δικών του ιδιαίτερων καταβολών, χαρακτηριστικών και αναγκών.

Εχουμε την άποψη ότι μια λύση που κατά κάποιον τρόπο θα απαντούσε στο πρόβλημα της ηγεσίας του ΚΚΕ θα 'ταν π.χ. ένα "αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο" που θα περιλάμβανε Ρωσία (Ζουγκάνοφ), Κίνα κ.λπ. Αυτό φάνηκε και από συγκεκριμένες κινήσεις του ΚΚΕ (επίσκεψη στην Κίνα κ.λπ.) που, αν δεν οδήγησαν σε κάτι τέτοιο, ήταν γιατί δεν βρήκαν ανταπόκριση και όχι γιατί το ΚΚΕ δεν τις θέλησε.

Θα μπορούσε επίσης να "βολευτεί" ίσως και με το υπάρχον Φόρουμ. Ας μην ξεχνάμε ότι με έναν τρόπο συμμετείχε στη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Φόρουμ. Το δυστύχημα για την ηγεσία του ΚΚΕ ήταν ότι η ηγεσία του ΣΥΝ "πρόλαβε" να κατοχυρώσει το κοπιράιτ της προνομιακής ελλαδικής συμμετοχής και του αντίστοιχου ρόλου.

Το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζει και σε αναφορά με την εκδοχή του μετώπου Αριστεράς-πατριωτικών δυνάμεων, η συγκρότηση του οποίου αποτελεί την "εσωτερική" προϋπόθεση είτε για τη μια είτε για την άλλη από τις προηγούμενες περιπτώσεις. Οι αστικές δυνάμεις στη χώρα μας έχουν επιλέξει σαν προνομιακό συνομιλητή τον ΣΥΝ, αφήνοντας και πάλι το ΚΚΕ στη γωνία. Ετσι η ηγεσία του ΚΚΕ προωθεί υποκατάστατα είτε στο διεθνές (με διάφορες πρωτοβουλίες) είτε στο εσωτερικό πεδίο. Στην πραγματικότητα, επιστρατεύοντας και μια αριστερή, αντιιμπεριαλιστική ρητορική (παλιά και δοκιμασμένη συνταγή από την πρώτη ρήξη με την άλλη πτέρυγα), προσπαθεί να διαμορφώσει "κεφάλαιο" εν αναμονή καλύτερων ημερών. Γιατί αν το ΚΚΕ ήθελε πραγματικά να συμβάλει στην ανάπτυξη ενός αντιιμπεριαλιστικού κινήματος στηριγμένου στο λαό και με ξεκάθαρους προσανατολισμούς, θα κινούνταν με άλλες θέσεις, θα απευθυνόταν σε άλλες δυνάμεις, θα λειτουργούσε με λογική κινήματος και όχι κομματοκεντρική, την οποία με τόσο "άγχος" και με κάθε μέσο προσπαθεί να κατοχυρώσει και επιβάλει. Ισως το πιο χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της αγωνίας είναι η αδυναμία του να αντιμετωπίσει έναν ΣΥΝ του οποίου οι πολιτικές θέσεις είναι -επιεικώς- για κλάματα. Το ότι η ηγεσία του ΚΚΕ "αφήνει γήπεδο" στον ΣΥΝ είναι γιατί ανησυχεί πως αυτές ακριβώς οι ρεφορμιστικές θέσεις έχουν απήχηση στο εσωτερικό του (και όχι σε επίπεδο "βάσης").

Η συμμετοχή του κόσμου
Η πιο σημαντική εξέλιξη σ' αυτή την υπόθεση υπήρξε η συμμετοχή του κόσμου και μάλιστα σε κλίμακα όλο και πιο μαζική. Αυτή η συμμετοχή ενός κόσμου που μπήκε σε κίνηση και μάλιστα με δικά του συνθήματα και διεκδικήσεις τροποποίησε σε σημαντικό βαθμό τα χαρακτηριστικά αυτών των κινητοποιήσεων και έθεσε σε διαφορετική βάση το όλο θέμα. Βεβαίως ο κεντρικός έλεγχος, ο προσδιορισμός (κεντρικά πάντα) των στόχων των κινητοποιήσεων παρέμενε στα χέρια συγκεκριμένων δυνάμεων. Οπως και η διοργάνωση, η θεματολογία και ο έλεγχος των συζητήσεων, η κατανομή ρόλων κ.λπ. Ολα αυτά σε συνδυασμό με την οικονομική στήριξη, την καθοριστική βοήθεια των ΜΜΕ διαμορφώνουν μια ορισμένη εικόνα προς τα έξω για το χαρακτήρα αυτών των κινητοποιήσεων και οπωσδήποτε διευκολύνουν την πολιτική "κεφαλαιοποίησής" τους -τουλάχιστον μέχρι σήμερα- για λογαριασμό κυρίως μιας ορισμένης πλευράς.

Αυτή η εξέλιξη και αυτή η δυνατότητα πάτησε από τη μια στις διαθέσεις του κόσμου να εκδηλώσει την αντίθεσή του στην υπάρχουσα κατάσταση και από την άλλη στο "κενό" που άφηνε η αδυναμία του κινήματος. Μια αδυναμία που είχε σαν γενικότερο φόντο την ήττα, την οπισθοχώρηση, την απογοήτευση και την αδρανοποίηση των μαζών και σαν ειδικότερή της πλευρά τη μικρή ανάπτυξη των επαναστατικών κομμουνιστικών οργανώσεων. Μια αδυναμία που είχε πολλαπλάσια έκφραση όσον αφορά τη διεθνή διάσταση της πάλης των λαών. Μια έλλειψη που εμφανιζόταν έντονη ακόμη και σε αναφορά με κινήματα που είχαν σοβαρή ανάπτυξη και δίναν σημαντικούς αγώνες στο εθνικό επίπεδο.

Με όλα αυτά διαμορφώνεται μια σύνθετη κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από πολλές και αντιφατικές πλευρές. Ετσι ή αλλιώς, η συμμετοχή, η κίνηση ευρύτερων μαζών έχει τη δική της δυναμική.

Ειδικότερα στις διαδηλώσεις (όσο πιο μαζικές τόσο δυσκολότερα ελέγξιμες πολιτικά), τα συνθήματα που κυριάρχησαν, η μαχητική διάθεση του κόσμου ξεπερνούσαν κατά πολύ τα όρια και τις προδιαγραφές που έθεταν οι οργανωτές. Ταυτόχρονα αξίζει να σημειωθεί ότι η μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου προερχόταν από τη χώρα που γινόταν η εκδήλωση. Από την άλλη μεριά, αποτέλεσαν ευκαιρία συνάντησης, επαφής, γνωριμίας, ανταλλαγής απόψεων και δημιουργίας δεσμών ανάμεσα σε δυνάμεις που βρίσκονταν έξω και πέρα από τις διάφορες Attac, τα Φόρουμ κ.λπ. Μια δυνατότητα που μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί στη συνέχεια.

Ας έχουμε ωστόσο καθαρό ότι το ξεπέρασμα των ως τα τώρα "προδιαγραφών", το πέρασμα σε ένα άλλο επίπεδο προϋποθέτει πολύ περισσότερα πράγματα από αυτά που μπορούν να δώσουν οι αυθόρμητες τάσεις και διαθέσεις των μαζών. Ετσι ή αλλιώς, ωστόσο, αυτό που είναι γεγονός είναι πως η όλο και πιο μαζική συμμετοχή του κόσμου έθεσε το όλο ζήτημα με διαφορετικούς όρους για όλους.

Ο εχθρός είναι συγκεκριμένος
Οσον αφορά τώρα την παρέμβασή μας και καταρχήν από άποψη πολιτικής γραμμής. Εξυπακούεται ότι δεν κυνηγάμε το φάντασμα της "παγκοσμιοποίησης" είτε για να το "λογικέψουμε" είτε για να το "συντρίψουμε". Αγωνιζόμαστε πάντα ενάντια στους πολύ συγκεκριμένους εχθρούς των λαών και της εργατικής τάξης.

Αντιστεκόμαστε στην επίθεση του συστήματος ενάντια στις εργαζόμενες μάζες, εναντιωνόμαστε στον πόλεμο και τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Κινούμαστε στη βάση της αντίθεσης που χωρίζει τους λαούς από τους εχθρούς τους, αυτής που συνενώνει τη μεγάλη πλειοψηφία των λαών στον κόσμο ενάντια στον ιμπεριαλισμό και με ορίζοντα την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και το σοσιαλισμό.

Επιμένουμε ότι βασικός χώρος ανάπτυξης του κινήματος παραμένει ο εθνικός. Εκεί λειτουργούν με συγκεκριμένο και κατανοητό από τις μάζες τρόπο οι αντιθέσεις, εκεί αναπτύσσονται οι καθημερινοί αγώνες, εκεί διαμορφώνονται, τροποποιούνται, ανατρέπονται οι συσχετισμοί. Αυτό πιστοποιούν ακόμη και αυτές οι διαδηλώσεις (Γένοβα, Φλωρεντία κ.ά.) όπου η συντριπτική πλειοψηφία των διαδηλωτών προερχόταν από τη "φιλοξενούσα" χώρα.

Βασικό πρόβλημα προς αντιμετώπιση, η διεθνής διάσταση της αντιιμπεριαλιστικής πάλη. Οπως ήδη αναφέραμε, αν σε εθνική βάση οι αδυναμίες είναι ενός επιπέδου, στη διεθνή τους διάσταση είναι κατά πολύ μεγαλύτερες από όλες τις πλευρές. Από την άποψη καταρχήν του ότι οι ιμπεριαλιστές έχουν τη δυνατότητα να συγκεντρώνουν δυνάμεις, να απομονώνουν και να συντρίβουν ένα κίνημα, ένα λαό, μια χώρα. Από την άποψη ότι οι αντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν ανέπτυξαν τη δυνατότητα -και φάνηκε αυτό στο προηγούμενο διάστημα- μιας διεθνούς αλληλεγγύης ανάλογης της σημασίας των ζητημάτων που τέθηκαν, ενώ βρίσκονται ακόμη πιο μακριά από τη δυνατότητα μιας ενεργούς και μαχητικής διεθνιστικής στήριξης ενός αγώνα.

Θεσσαλονίκη-Αντίσταση 2003
Τι κάνουμε πιο συγκεκριμένα και έτσι όπως μας τίθεται το ζήτημα με αφορμή τον Ιούνη του 2003. Από γενική άποψη θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν έχουμε να κάνουμε τίποτα διαφορετικό από αυτά που σε κάθε περίπτωση θα κάναμε. Ετσι ή αλλιώς, η πάλη μας και στα μέτωπα που ορίζουμε δεν άρχισε σήμερα και δεν πρόκειται να τελειώσει τον Ιούνη. Εκτιμούμε ωστόσο (και όχι μόνο εμείς) ότι θα δημιουργηθεί (ήδη εκδηλώνεται) μια πολύ μεγάλη κινητικότητα τοπικά και διεθνώς με αφορμή ακριβώς τη σύνοδο του Ιούνη. Αυτό δημιουργεί μεγαλύτερες δυνατότητες και υποχρεώσεις παρέμβασης, αλλά και προσδοκίες καλύτερων αποτελεσμάτων. Αυτές ακριβώς οι εκτιμήσεις ήταν που οδήγησαν στη συγκρότηση της πρωτοβουλίας "Θεσσαλονίκη-Αντίσταση 2003" καθώς και η αναγκαιότητα να τεθούν με συγκεκριμένο τρόπο συγκεκριμένα ζητήματα και να ανοιχτούν τα αντίστοιχα μέτωπα.

Το πρώτο ζήτημα που οφείλουμε να θέσουμε άμεσα και με όλες μας τις δυνάμεις συνδέεται με την επικείμενη επιδρομή των Αμερικανών στο Ιράκ. Πρόκειται για το κρίσιμο ζήτημα των ημερών, σαν τέτοιο θα παραμείνει πιθανότατα μέχρι τον Ιούνη ή και πέρα απ' αυτόν και σαν τέτοιο θα πρέπει να αντιμετωπισθεί. Η Πρωτοβουλία θα πρέπει άμεσα να πάρει... πρωτοβουλίες για την ανάδειξή του στην πρώτη γραμμή. Θα πρέπει να κινηθεί αποφασιστικά, είτε μόνη της είτε με άλλες δυνάμεις, στην κατεύθυνση της ευρύτερης δυνατής καταδίκης ελλαδικά αλλά και διεθνώς καθώς και της οποιασδήποτε συμμετοχής σ' αυτόν.

Παράλληλα, συνεχής προσπάθεια για ανάδειξη και καταγγελία του ρόλου των ΗΠΑ σαν του μεγαλύτερου εχθρού των λαών και αυτού από τον οποίο προέρχονται οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τον κόσμο.

Την ίδια στιγμή, άνοιγμα μετώπου ενάντια στις αυταπάτες που ήδη προωθούνται "με τρόπο" για το ρόλο των άλλων ιμπεριαλιστών και ειδικότερα των Ευρωπαίων. Οι όποιες αντιθέσεις τους με τις ΗΠΑ, είτε ως ΕΕ είτε ως κάθε ξεχωριστός ιμπεριαλιστής, δεν αφορά καθόλου τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τους λαούς, αλλά την κατανομή ρόλων και τη διανομή της λείας.

Προβολή και ανάδειξη κρίσιμων ζητημάτων, όπως το Παλαιστινιακό, το Κυπριακό (πιθανόν Βενεζουέλας κ.ά.) και άνοιγμα των αντίστοιχων μετώπων πάλης.

Διαρκής πάλη στο μέτωπο της αντίστασης στην επίθεση του συστήματος ενάντια στις εργαζόμενες μάζες σ΄όλη τη διάρκεια και σε όλα τα ζητήματα που έχουν τεθεί ή θα τεθούν στην πορεία.

"Παγκοσμιοποίηση" ή ιμπεριαλισμός;
Ενα ιδιαίτερο ιδεολογικό-πολιτικό μέτωπο θα πρέπει να ανοιχτεί στη βάση της διάστασης "παγκοσμιοποίηση" ή ιμπεριαλισμός. Οι λόγοι, πολλοί και σοβαροί. Το ιδεολόγημα της "παγκοσμιοποίησης" αποτελεί στις μέρες μας τη βάση στήριξης της επιχείρησης αποπροσανατολισμού των μαζών και δημιουργίας σύγχυσης. Είναι αυτό που με τη διαρκή συνδρομή των ΜΜΕ και με κάθε άλλο τρόπο δεσπόζει στην όλη πολιτική φιλολογία και διαμορφώνει τρόπους σκέψης. Τροφοδοτείται, ενισχύεται και αναπαράγεται όχι μόνο από κέντρα και παράγοντες του συστήματος αλλά και από ρεφορμιστές "παραδοσιακούς" και μεταμοντέρνους, όπως ήδη αναφερθήκαμε.

Η σύγχυση τροφοδοτείται ακόμη και από τις δυνάμεις εκείνες της "άλλης πλευράς", που αντιτίθενται, καθώς διακηρύσσουν, στην "ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση". Το θέμα εδώ είναι -και καθώς ήδη αναφέραμε- όχι τόσο στη σύγχυση ως προς την ορολογία αλλά στην επαμφοτερίζουσα στάση ως προς την ουσία του ζητήματος.

Ανάλογα ζητήματα τίθενται -αλλά όχι από την ίδια κατεύθυνση και στην ίδια βάση- και για δυνάμεις που αντιτάσσονται στην "παγκοσμιοποίηση", τον "παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό" ή με όποιον άλλο ανάλογο όρο τίθενται κάθε φορά σε χρήση. Το κύριο πρόβλημα και πάλι δεν είναι στους όρους ή στην τυπική ιεράρχηση (αν τίθεται πρώτο το αντικαπιταλιστικό ή το αντιιμπεριαλιστικό). Το πρόβλημα ουσίας με αυτές τις δυνάμεις είναι αν δέχονται πραγματικά την αντιιμπεριαλιστική διάσταση της πάλης των λαών και σ' όλη τη σημασία της ή την "τσοντάρουν" απλώς σαν συμπλήρωμα της πάλης ενάντια στον "παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό". Ακόμη περισσότερο, το ότι η άποψή τους δεν απέχει όσο ίσως φαντάζονται (αν τη δεχτούμε σαν απλώς λάθος) από την κυρίαρχη άποψη, τόσο σαν σύλληψη και συνολική θεώρηση όσο και σε αναφορά με την πολιτική που αυτή υπαγορεύει.

Συνολικά υπάρχει μια σύγχυση, με πιο χαρακτηριστική ίσως έκφρασή της το γεγονός ότι ακόμη και σε οργανώσεις και κινήματα με σαφέστατο αντιιμπεριαλιστικό προσανατολισμό (από άποψη ουσίας θέσεων) και με σημαντική ανάπτυξη της πάλης τους σ' αυτό το μέτωπο (έως και ένοπλης) βλέπουμε να ενσωματώνονται, σε επίπεδο ορολογίας, στοιχεία της κυρίαρχης και αποπροσανατολιστικής άποψης.

Η αναγκαιότητα συνεπώς να ανοιχτεί ένα ξεκάθαρο μέτωπο ενάντια στη σύγχυση και τον αποπροσανατολισμό είναι παραπάνω από φανερή. Αυτή η αναγκαιότητα προσδιορίζει (μαζί με άλλα στα οποία αναφερθήκαμε) την κίνηση και την πάλη μας τόσο γενικά όσο και σε αναφορά με τη συγκεκριμένη περίπτωση (Θεσσαλονίκη 2003) και την τακτική της αντιμετώπιση.

Εκτιμούμε ότι ακριβώς αυτή την περίοδο, όπου θα δεσπόζει το ιδεολόγημα της "παγκοσμιοποίησης" (υπέρ και "κατά"), όχι μόνο πρέπει αλλά διαμορφώνονται και ευνοϊκές προϋποθέσεις για το άνοιγμα ενός τέτοιου μετώπου. Ο ένας και προφανής παράγοντας είναι το ότι θα υπάρξει αυξημένη κινητικότητα κόσμου, ο οποίος μάλιστα θα είναι δεκτικός σε μηνύματα και απόψεις. Ο δεύτερος συνδέεται με την ίδια την άποψη, τη δύναμή της ή, αν θέλετε, τη σαθρότητα των ιδεολογημάτων που προβάλλονται και που μόνο η απουσία συγκεκριμένου αντίλογου τα κάνει "ισχυρά". Μάλιστα, όπως έχει ήδη φανεί και παρά τις λιγοστές δυνάμεις, σε όσες περιπτώσεις κατορθώσαμε να θέσουμε το ζήτημα συγκεκριμένα, οι πάντες αναγκάζονται να προσθέσουν και ολίγον (ή περισσότερον) αντιιμπεριαλισμό στα θεωρήματά τους.

ΥΓ.1: Το ότι οι ρεφορμιστές είναι αδιόρθωτοι φαίνεται και από κάποιες νέες προσπάθειες "μεταμόρφωσης" (για κάθε ενδεχόμενο και διά πάσαν χρήσιν) των αποπροσανατολιστικών διλημμάτων που προσπαθιέται να επιβληθούν στον κόσμο. Αναφερόμαστε στην άποψη των Νέγκρι και Χαρτ περί "Αυτοκρατορίας". Εδώ, πέρα από τα όσα ήδη ειπώθηκαν στη διεθνιστική εκδήλωση της Θεσσαλονίκης, θα θέλαμε σύντομα να υπογραμμίσουμε τα εξής:

Πρόκειται για θεώρημα αποδοχής ακόμη και του ενδεχομένου ολοκληρωτικής κυριάρχησης της αμερικανικής υπερδύναμης.

Πρόκειται (σε μια φάση που το ιδεολόγημα της "παγκοσμιοποίησης φθείρεται και "από τα μέσα") για εμμονή σε μια αντίληψη που αγωνιά μη τυχόν και οι μάζες αναζητήσουν και -κυρίως- βρουν τον επαναστατικό, κομμουνιστικό, λενινιστικό δρόμο. Οχι, πρέπει να παραμείνουν στην κατεύθυνση "αναζήτησης" δρόμων "διόρθωσης" και "ανατροπής" (εννοείται "από τα μέσα") ακόμα και της πιο απόλυτης και ολοκληρωτικής ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας.

ΥΓ.2: Υπάρχει -εκ των πραγμάτων- ένα ζήτημα συντονισμού διαφόρων κινήσεων, πρωτοβουλιών κ.λπ. και, πολύ περισσότερο, θα τεθεί (και σαν πρακτικό ζήτημα) όσο θα πλησιάζουμε στον Ιούνη. Ημασταν πάντα και παραμένουμε θετικοί σε μια τέτοια λογική και, εννοείται, όχι σε βάρος των πολιτικών μας θέσεων, στοχεύσεων και ιεραρχήσεων, όπως άλλωστε ισχύει για τον καθένα.
Προλεταριακή Σημαία, φ. 469, Σάββατο 11 Γενάρη 2003

http://www.edu.uoc.gr/~poreia

Η παγκοσμιοποίηση είναι συνώνυμο του ιμπεριαλισμού

Τελευταία έχει γίνει της μόδας οποιαδήποτε καταπιεστικά μέτρα παίρνονται σε βάρος των εργαζομένων να δικαιολογούνται με την "παγκοσμιοποίηση". Τι είναι λοιπόν αυτή η "παγκοσμιοποίηση";

Ο πολιτικός επιστήμων R. Axtmann θεωρεί ότι ο όρος "παγκοσμιοποίηση" χρησιμοποιείται αντί του όρου ιμπεριαλισμός (Globalizasion and Europe σελ. 1 έκδ. Pinter Λονδίνο). Αυτό είναι φανερό αν σκεφθούμε ότι η Πολυμερής Συμφωνία Ανάπτυξης που ετοιμάστηκε στα πλαίσια της "παγκοσμιοποίησης" απ' τον ΟΟΣΑ στα κρυφά προβλέπει ανάμεσα στ' άλλα:

• Απαγόρευση στις εθνικές κυβερνήσεις να προτιμάνε τις εγχώριες επιχειρήσεις σε βάρος των ξένων πολυεθνικών.
• Απαγόρευση στις κυβερνήσεις να επιβάλλουν περιορισμούς σχετικά με την εξαγωγή των κερδών των πολυεθνικών.
• Απαγόρευση στις κυβερνήσεις να επιβάλλουν όρους για την απασχόληση στις πολυεθνικές ντόπιων εργατών.
• Δικαίωμα προσφυγής των πολυεθνικών σε διεθνή διαιτησία για οποιαδήποτε διαφορά με τα εθνικά κράτη και απαγόρευση αντίστοιχα προσφυγής των εθνικών κρατών σε διεθνή διαιτησία (Le monde Diplomatique "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία" 22.3.1998).

Είναι προφανές, λοιπόν, ότι η "παγκοσμιοποίηση" είναι συνώνυμο του ιμπεριαλισμού.

Αλλά δε φτάνει αυτό. Χρησιμοποιούν την "παγκοσμιοποίηση", για να αναιρέσουν βασικά πορίσματα της μαρξιστικο - λενινιστικής θεωρίας. Ετσι ο καθηγητής Σ. Χτούρης υποστηρίζει ότι η "μαρξιστική κοινωνιολογία στηρίζεται περισσότερο σ' ένα εθνικό, ταξικό μοντέλο ανάλυσης, για να περιγράψει την κοινωνική δομή και την κοινωνική ανισότητα". "Το προλεταριάτο μετατρέπεται μέσα απ' αυτές τις αλλαγές από μια εθνική κοινωνική τάξη σε μια ευέλικτη διαταξική οντότητα χωρίς εσωτερική θεσμική και πολιτική συνοχή" (Σ. Χτούρης, "Μεταβιομηχανική κοινωνία, και κοινωνία της πληροφορίας", σελ. 40, 49 έκδ. "Ελληνικά Γράμματα").

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο οικονομολόγος Σαμίρ Αμίν: "Ο νόμος της αξίας έχει μια εθνική διάσταση" S. Amin, "Capitalism in the age of Globalization" σελ. 65, έκδ. Zed Books).
Ολα αυτά γράφονται χωρίς καμιά ανάλυση και είναι εντελώς αβάσιμα. Ενδεικτικό γι' αυτό είναι το γεγονός ότι ο Αργύρης Εμμανουήλ έχει αποδείξει ότι οι νόμοι της αξίας, της υπεραξίας και του μέσου ποσοστού κέρδους δρουν σε παγκόσμιο επίπεδο. (Α. Εμμανουήλ, "Η άνιση ανταλλαγή", σελ. 128 - 137, έκδ. "Παπαζήση").
Είναι, λοιπόν, αστεία η προσπάθεια αναίρεσης πορισμάτων της μαρξιστικο - λενινιστικής θεωρίας.

Αλλά άλλοι αστοί ιδεολόγοι προσπαθούν να υποστηρίξουν ότι ο Κ. Μαρξ περιέγραψε στο "Κομμουνιστικό Μανιφέστο την "παγκοσμιοποίηση" του καπιταλισμού, ενώ δεν κινήθηκε στην ίδια κατεύθυνση - υποστηρίζουν - ο Β. Ι. Λένιν. Αυτό δεν είναι σωστό. Ο Β. Ι. Λένιν αναλύοντας τα νεότερα χαρακτηριστικά του μονοπωλιακού καπιταλισμού διατύπωσε τη θεωρία για τον ιμπεριαλισμό, στο βιβλίο του "Ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού".

Αλλοι αστοί ιδεολόγοι υποστηρίζουν ότι με την παγκοσμιοποίηση θα περιθωριοποιηθεί ο ρόλος του κράτους - έθνους. (Π. Ρουμελιώτης, "Η πορεία προς την παγκοσμιοποίηση" σελ. 54 έκδ. "Νέα Σύνορα"). Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι υπάρχει μία τάση σμίκρυνσης του ρόλου του εθνικού κράτους, αλλά αυτό δεν μπορεί να φτάσει στην περιθωριοποίηση - κατάργηση. Και αυτό γιατί το εθνικό κράτος είναι δημιούργημα της ανάπτυξης του ίδιου του καπιταλισμού. Πέρα απ' αυτό, εφόσον υπάρχει διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις δεν μπορεί να περιθωριοποιηθεί - καταργηθεί το κράτος που είναι όργανο διατήρησης του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος.
Ο Β. Ι. Λένιν ασχολήθηκε μόνο με την οικονομική ανάλυση του ιμπεριαλισμού. Αναφέρεται, όμως, στον Χίλφερντιγκ για το ρόλο του κράτους στο στάδιο του ιμπεριαλισμού. Ο Χίλφερντιγκ γράφει: "Στον ιμπεριαλισμό έχουμε "ένωση" (σύνδεση συγχώνευση) του τραπεζιτικού χρηματιστικού κεφαλαίου, με τον κρατικό μηχανισμό". Και σε άλλο σημείο: "Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της ιμπεριαλιστικής πολιτικής συνίσταται στο ότι τα ζητήματα του οικονομικού ανταγωνισμού επιδιώκει να τα λύσει με κρατικά μέσα βίας σύμφωνα με τα συμφέροντα των καπιταλιστών που κυριαρχούν στο κράτος" (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 28, σελ. 91, 593).

Πρέπει να είναι καθαρό ότι στον ιμπεριαλισμό το κράτος ενισχύει τα μονοπώλια στην προσπάθεια να επεκταθούν και να δημιουργήσουν σφαίρες επιρροής, να καταπνίξουν το εθνικό απελευθερωτικό κίνημα και να εξαπολύσουν επιθετικούς πολέμους.

Οι ιδεολόγοι, βέβαια, της "παγκοσμιοποίησης" υποστηρίζουν ότι μετά την αντεπανάσταση στη Σοβιετική Ενωση, θα αναπτύσσεται ειρηνικά ο καπιταλισμός δηλαδή υιοθετούν την αντίληψη του Κ. Κάουτσκι για τον υπερ-ιμπεριαλισμό. Κατ' αρχήν ο ίδιος ο Β. Ι. Λένιν απάντησε ότι "η γνώμη αυτή είναι θεωρητικά τελείως ανόητη και πρακτικά σοφιστεία" (Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 27, σελ. 378).
Πέρα απ' αυτό η αντίληψη αυτή που διατυπώθηκε το 1914 απορρίφθηκε απ' τη ζωή με το ξέσπασμα από τότε δύο παγκόσμιων πολέμων και τη διεξαγωγή δεκάδων τοπικών. Και έχουμε κατόπιν τον πόλεμο στον Κόλπο, τον πόλεμο στη Βοσνία και έπεται συνέχεια.
Πρέπει να είναι καθαρό, ότι μονοπώλιο σημαίνει προνόμιο. Και οικονομικό προνόμιο σημαίνει περιορισμό και αποκλεισμό. Αναγκαστικά σημαίνει προτίμηση σε κάποια μονοπώλια, και αποκλεισμό κάποιων άλλων. Το μοίρασμα των αγορών γίνεται με βάση τη δύναμη του κεφαλαίου. Αυτή και μόνο είναι η ουσία.
Κώστας ΚΑΠΠΟΣ

 rizospastis
==========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"