Έγκλημα και (η) ατιμωρησία

Γράφει ο Ευθύμης Τσιλικίδης

Είναι περιττό να χαρακτηρίσουμε το ελληνικό πολιτικό σύστημα ως αποτυχημένο. Ακόμη και τα φιλομνημονιακά τηλεοπτικά δίκτυα (ουσιαστικά όλα τα δίκτυα με πανελλαδική εμβέλεια) υιοθετούν αυτό το συμπέρασμα. Άλλωστε κάθε άλλη θέση κρίνεται από τη συντριπτική πλειοψηφία των τηλεθεατών-πολιτών παράλογη και οδηγεί σε επικοινωνιακή και εμπορική αποτυχία. Αυτό, βέβαια, δεν τα εμποδίζει καθόλου να επικροτούν -ευθέως ή πλαγίως- τις πολιτικές επιλογές των κομμάτων που έχουν την κύρια ευθύνη για το κατάντημα της χώρας.

Σκίτσο του Στάθη από το e-nikos

Όσοι παρακολουθούσαν τη ροή των πολιτικών εξελίξεων πριν την καθυπόταξη της Ελλάδας στις μνημονιακές πολιτικές, δε νομίζω πως αιφνιδιάστηκαν. Η δημοκρατία της μεταπολίτευσης, θεωρητικά, σταθεροποίησε και θωράκισε το κοινοβουλευτικό σύστημα απέναντι στο ενδεχόμενο νέου πραξικοπήματος, αλλά ουδέποτε επιδίωξε να θεσπίσει μηχανισμούς αποτελεσματικού πολιτικού ελέγχου της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας. 

 Η κοινωνία και οι πολιτικοί φορείς δεν  εμβάθυναν ποτέ στον εκδημοκρατισμό....

Άλλοι ήταν οι προσανατολισμοί. Η εσωκομματική λειτουργία των κομμάτων εξουσίας ήταν πάντα κεντρικά ελεγχόμενη και οι πιέσεις από «τα κάτω» ισχνές. Η ακολουθούμενη πολιτική προσαρμοζόταν στην τακτική της εκλογικής νίκης. Η πλειονότητατων πολιτευτών λειτούργησε ατομικιστικά, καθώς ανέκαθεν η πολιτική σταδιοδρομία ήταν ένα λαμπρό και προσοδοφόρο επάγγελμα. Η πελατειακή παράδοση παρέμεινε ανεξάλειπτη και ευνόησε την αδιαφάνεια. Οι ψηφοφόροι εγκλωβίζονταν στην πόλωση του πολιτικά ανούσιου διλήμματος «Ν.Δ. ή ΠΑ.ΣΟ.Κ.». την ίδια στιγμή που κανένα από τα δύο κόμματα δεν είχε το σθένος ή την επιθυμία να διαφοροποιηθεί έναντι των ασύμβατων με τις ανάγκες και τις δυνατότητες της χώρας μας ευρωπαϊκών νεοφιλελεύθερων επιλογών. Έτσι, με τη βοήθεια των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων θάφτηκαν τα προβλήματα της πραγματικής οικονομίας και εξασφαλίστηκαν εφησυχασμός και εκλογικές νίκες. Η κομματική εκμετάλλευση-χειραγώγηση και συνακόλουθα απαξίωση του συνδικαλισμού σε όλους σχεδόν τους χώρους εργασίας αποδυνάμωσε σταδιακά τις συλλογικότητες, τους φυσικούς χώρους επώασης του δημοκρατικού ήθους. Εκπαίδευση, εθνικοί μύθοι, μαζική κουλτούρα, καταναλωτισμός, συνέβαλαν με το δικό τους τρόπο στην τύφλωση, την απόλαυση και την ιδεολογική αναπαραγωγή.

Μετά το Καστελλόριζο, ήταν πλέον προφανές ότι ο πολιτικός δρόμος που είχε πάρει η χώρα ήταν χωρίς επιστροφή. Το έγκλημα διαρκείας είχε πλέον ολοκληρωθεί. Εντούτοις, οι αντιδράσεις -παρά τις πλατείες- εξακολούθησαν να είναι χλιαρές. Είναι, άλλωστε, δύσκολο για έναν απροπόνητο αθλητή να φτάσει σε κορυφαίες επιδόσεις. Τα απενεργοποιημένα πολιτικά μας αντανακλαστικά δεν μπορούσαν να έχουν αποτέλεσμα, ακριβώς γιατί, όπως και να το δει κανείς, οι πλατείες, όσο αποφασισμένες, ανομοιογενείς ή ανώριμες κι αν ήταν, εξακολούθησαν να αποτελούν μια κοινωνική μειοψηφία,  πολύ μακριά από την πολιτική κουλτούρα του μέσου Έλληνα νοικοκύρη-καταναλωτή-βυζαντινού υπηκόου. Κατά τον ίδιο τρόπο, φτάσαμε στο αποτέλεσμα των εκλογών του 2012, που εδραίωσαν το σπάνιο φαινόμενο της πολιτικής ατιμωρησίας, με τη νέα άνοδο στην εξουσία των κύριων υπεύθυνων πολιτικών φορέων, αυτών που έδωσαν το χρώμα και τον τόνο στο παρελθόν του πολιτικού μας συστήματος, το οποίο, απ’ ότι φαίνεται, θα είναι και μέλλον. Μόνη απώλειά τους ο παροπλισμός κάποιων από καιρό φθαρμένων στελεχών και η μετατόπιση του μεγάλου μέρους των ψηφοφόρων του ΠΑ.ΣΟ.Κ., εκείνων που, εδώ και λίγες εβδομάδες, νοσταλγικά, επιχειρούν με δημοσκοπικές προσπάθειες να επαναπατρίσουν τα media της «κεντροαριστεράς» και, διόλου απίθανο γι’ αυτή τη χώρα των πολιτικών θαυμάτων, ίσως σε κάποιο βαθμό τα καταφέρουν.

Είναι, νομίζω, ευνόητο ότι αυτή η πολιτική ατιμωρησία δεν πρόκειται να ωφελήσει τη χώρα, ακόμη και στην περίπτωση που οι πιο φιλόδοξες προβλέψεις του success story επαληθευτούν. Ήδη η διακυβέρνηση έχει καταγράψει αρκετά δείγματα ηγεμονικής αλαζονείας στον κοινοβουλευτικό λόγο, την επικοινωνιακή στρατηγική και την κριτική που ασκούν τα στελέχη της. Οι πολιτικές αποφάσεις της ως νομοθετική και εκτελεστική εξουσία χαρακτηρίζονται από αυταρχισμό και αναλγησία, ακόμη και όταν δεν υπάγονται στις μνημονιακές δεσμεύσεις. Ο πολυδιαφημισμένος (αλλά απραγματοποίητος) στην προηγούμενη δεκαετία κοινωνικός διάλογος μετατράπηκε σε ουτοπική φαντασίωση. Η συναίνεση είναι τεχνητή καθώς στηρίζεται στο φόβο και στον καταναγκασμό.

Παράλληλα, η εξαθλίωση ολοένα και μεγαλύτερης μερίδας του πληθυσμού προχωρά. Ωστόσο, η κυβέρνηση επιμένει στον ερχομό κάποιας αόρατης ανάπτυξης και πανηγυρίζει ως μείζον πολιτικό γεγονός τη μετακίνηση κάποιου δευτερεύοντος οικονομικού δείκτη ελάχιστα πάνω από το μηδέν, την ίδια στιγμή που βάζει το κεφάλι στην άμμο ή αποδέχεται κυνικά τα φαινόμενα της προχωρημένης κοινωνικής αποσύνθεσης. Δοκιμασμένες συνταγές που έχουν μόνο επικοινωνιακούς στόχους.

Εκπλήσσεται κανείς; Η κυβερνώσα πολιτική ελίτ -εκτός από μερικές προσθήκες δεξιότερης προέλευσης που δένουν καλύτερα με το ιδεολογικό προφίλ και τις ευρωπαϊκές της δεσμεύσεις- προέρχεται από τις ίδιες κομματικές μήτρες που γέννησαν και εξέθρεψαν  τον παλαιό – νέο πολιτικό μας πολιτισμό. Από πού και πώς λοιπόν θα προκύψει το διαφορετικό; Με την εμμονή στις ίδιες λύσεις η κοινωνία παραμένει ηθικά και πολιτικά στάσιμη στερώντας από τον εαυτό της (αλλά και από τα ίδια τα κόμματα εξουσίας) μια ευεργετική -μετά από μια τέτοια συμφορά- διαδικασία αυτοκριτικής και αυτοκάθαρσης. Το καινούριο μαραζώνει ξανά.    

Επιπρόσθετα, είναι φανερό ότι οι πολιτικές επιλογές της δικομματικής κυβέρνησης θα στηριχθούν -πέρα από τους κατέχοντες- από το πιο συντηρητικό, φοβισμένο, τηλεκατευθυνόμενο τμήμα του πληθυσμού, αυτό που πρόθυμα φυσικοποιεί κάθε πολιτικά κατασκευασμένη πραγματικότητα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εδώ είναι ότι με το πέρασμα του χρόνου υπάρχει ο σοβαρότατος κίνδυνος (μέσα από τις στρεβλώσεις της προπαγάνδας, την επιβολή των σκληρών μέτρων, τη μετανάστευση χιλιάδων πτυχιούχων στο εξωτερικό, την υποβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης και την καθυπόταξη-υποκειμενοποίηση που επιτυγχάνεται με την ολοένα βαθύτερη κοινωνική διείσδυση των νεοφιλελεύθερων θεσμών και πρακτικών) ο αξιακός κόσμος αυτού του δουλοπρεπούς πληθυσμού να κυριαρχήσει. Όσο το κοινωνικό κράτος εξαερώνεται, η έλλειψη παιδείας, η απουσία κριτικής σκέψης, η μεταπολιτική στάση, η ατομοποίηση, η υποταγή, εγχαράσσονται στο κοινωνικό σώμα ως ανεπούλωτα τραύματα.

Σκίτσο του Στάθη από το e-nikos

Είναι δυνατόν σε αυτές τις συνθήκες κοινωνικής διάλυσης να μην υπάρξει ισχυρή αντίδραση; Λογικά, όχι. Ωστόσο, αν εν τέλει ο αριστερός λόγος δεν καταφέρει να ηγεμονεύσει στην απογοητευμένη μερίδα του πληθυσμού, η αναπόφευκτη ισχυροποίηση του ακροδεξιού αυταρχισμού ως νοοτροπία και κοινωνική πρακτική θα έχει ολέθριες συνέπειες. Ο τελευταίος, στηριγμένος στο ακατέργαστο θυμικό, μαζί με την ταυτόχρονη μαζικοποίηση της φτώχειας και την ταχεία του εξάπλωση σε κάποιες κοινωνικές ομάδες είναι ικανός (ακόμη και αν δεν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των εκλογικών ποσοστών της Χρυσής Αυγής) να συμπαρασύρει τη χώρα σε μια βαθιά διανοητική οπισθοδρόμηση, που θα επηρεάσει την κοινωνία ως σύνολο για πολλές δεκαετίες.    

Συμπερασματικά, η πολιτική ατιμωρησία με την έννοια της επιδοκιμασίας, της επανεκλογής των βασικών υπεύθυνων αυτής της πολυδιάστατης κρίσης έχει πολλαπλές συνέπειες για την ελληνική κοινωνία, που δεν περιορίζονται στην οικονομική ύφεση και την πτώση του βιοτικού επιπέδου, αλλά υποσκάπτουν τα όποια εναπομείναντα αξιακά θεμέλια του πολιτισμού της, μετά τη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα.

Οι πολιτισμικές συνέπειες της ατιμωρησίας μας δίνουν τη δυνατότητα να αντιπαραθέσουμε επιτυχώς στη γνώριμη, πλέον, κινδυνολογία της εξόδου από το ευρώ μια αρτιότερα τεκμηριωμένη κινδυνολογία για την παραμονή εντός του. Κι αυτό γιατί, ενώ η ατιμωρησία ακολούθησε το πολιτικό έγκλημα της φτωχοποίησης και της κοινωνικής υποβάθμισης, αυτή η ίδια ωστόσο φαίνεται  πως είναι ένα νέο πολιτικό έγκλημα. 

Τα σκίτσα του Στάθη είναι από εδώ: enikos.gr

==========================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"