Τι είναι τελικά το μνημείο της Αμφιπόλεως;
"Στοχαστικά Γονατογραφήματα"
Όταν πάει να γίνει κάτι σε αυτή τη χώρα, αρχίζει η μάχη της επικοινωνίας, της αυθεντίας και του ξερόλα-λαϊκισμού μέσα από μέσα επικοινωνίας, άλλοτε με χάιδεμα και άλλοτε με τράβηγμα αυτιών. Το θέμα έχει ξεφύγει εντελώς από τα όρια της καλής εννοούμενης δεοντολογικής επιστημονικής ευπρέπειας και έχει πάει σε εκατέρωθεν κομματικά χαρακώματα ή άλλα "μαγαζιά" που οι πρωταγωνιστές με μισόλογα ακόμη και με λεκτικές φωτογραφήσεις, εμμέσως πλην σαφώς, κατηγορούν ή κατηγορούνται για διαπλοκή με ξένους παράγοντες.
Όταν βλέπεις, οι λειτουργοί ή αν θέλετε επαγγελματίες ή έστω δημόσιοι υπάλληλοι, αντί να συνδιαλέγονται με τα ευρήματα που η επιστήμη της αρχαιολογίας, που υπηρετούν και έχει θεσπίσει το μπούσουλα και τα κριτήρια και αντί πάλι να περιμένουν την ολοκλήρωση των ανασκαφών, αυτοί έχουν ξεφύγει από την σκαπάνη των ανασκαφών και έχουν πάρει το φτυάρι και ...
θάβουν εαυτούς και αλλήλους.
Το θέμα αυτό ως θέαμα το έχουμε ξαναζήσει και το ζούμε σε κάθε σεισμό από τους περίφημους καθηγητάδες (μόνο τέτοιους έχει η σεισμολογία) και πάντοτε βγαίνει σαν ο "από μηχανής θεός" ο Ηλίας Τσάπας και άλλοτε τους διαψεύδει ή ισχυρίζεται ότι αυτός τους είχε προβλέψει.
Βέβαια εδώ δεν έχουμε κάποιον Τσάπα ερασιτέχνη αρχαιολόγο αλλά τα πολλά και αντικρουόμενα δημοσιεύματα που αντί να φωτίζουν δίνουν πολύ γκρίζο τόνο σε ότι θα μπορούσε η Φιλοσοφική Σχολή και το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας των πανεπιστημίων μας να δώσουν.
Εμείς δεν μπορούμε να διαχειριστούμε όλον το όγκο αυτών αντικρουόμενων πληροφοριών και θα παραθέσουμε αυτούσια με σπονδυλωτή δομή τα κείμενα χωρίς περαιτέρω σχολιασμό.
Νάσος
Αμφίπολη: Το Χώμα Εκδικείται
Στο πανεπιστήμιο οι καθηγητές μου με δίδαξαν ότι στη διάρκεια μιας ανασκαφής διατυπώνουμε πολλές υποθέσεις και πολλά ερωτήματα, που τα αφήνουμε ανοιχτά μέχρι να τελειώσει η ανασκαφή ή έστω να χουμε επαρκή δεδομένα. Δεν προσπαθούμε να «φορτώσουμε» αυτό που σκάβουμε με την «υποχρέωση» να επιβεβαιώσει τις αρχικές υποθέσεις μας. (Κι ας μην το τηρούν βέβαια κάποιοι από αυτούς τώρα, αλλά αυτά θα τα πούμε κάποια άλλη στιγμή...)
Ένας άλλος μεγάλος δάσκαλος, που δεν τον πρόλαβα, είχε πει ότι «στην αρχαιολογία ό,τι είναι λογικό δεν είναι και πραγματικό» (πλέον η ρήση ισχύει και για τη σύγχρονη ζωή, γιατί μη μου πείτε ότι είναι λ.χ. λογικό να μας κυβερνάνε αυτοί που μας κυβερνάνε, αλλά κι αυτό είναι άλλο θέμα).
Με οδηγό αυτά τα δύο, ας πάμε στον τάφο της Αμφίπολης. Για να πούμε την αλήθεια μεταξύ μας: με τις σημερινές μας γνώσεις αρχαιολογίας, αν αυτές τις Καρυάτιδες μας τις έφερναν στο γραφείο από κατάσχεση, οι περισσότεροι θα τις τοποθετούσαμε στην αρχαϊστική γλυπτική του 1ου αι. π.Χ. και εξής. Το νωρίτερο να λέγαμε 2ο αι. π.Χ.
Αν μας έλεγαν για ένα μνημείο που έχει μαρμάρινη επένδυση σε πώρινους τοίχους, θα λέγαμε ότι σε αυτή την τεχνική επιδόθηκαν κατεξοχήν οι Ρωμαίοι.
Αν μας λέγανε για ένα κυκλικό τύμβο τέτοιου μεγέθους, θα σκεφτόμασταν ότι είναι πολυάνδριο.
Αν μας λέγανε ότι βρίσκουν ταφικούς θαλάμους γεμάτους χώμα, θα λέγαμε ότι είναι συλημένοι είτε τώρα είτε στην αρχαιότητα -πόσο μάλλον αν βρίσκουμε τρύπες από τις οποίες χωράει ένας άνθρωπος σε κάθε διαφραγματικό τοίχο.
Αν μας έβαζαν σε προφορική άσκηση στο πανεπιστήμιο τάφο που έχει τη μορφή μακεδονικού, αλλά αποτελείται από 3 ή περισσότερους θαλάμους που καθένας έχει το δικό του πρόπυλο με Σφίγγες και Καρυάτιδες, μαρμάρινη οροφή και μαρμάρινες επενδύσεις, θα λέγαμε ότι ίσως κάποιος σημαντικός ντόπιος, που δεν έζησε την εποχή που φτιαχνόταν το μακεδονικό στυλ, αλλά αργότερα, θέλησε να παραγγείλει έναν τάφο που να μιμείται τους μακεδονικούς για λόγους μεγαλοπρέπειας, ενσωματώνοντας ετερόκλητα στοιχεία -και αυτός ο συγκρητισμός από μόνος του θα μας οδηγούσε σε νεότερη χρονολόγηση.
Αν μας έλεγαν ότι ο τάφος έχει μεγαλοπρεπείς θύρες χωρίς θυρώματα (σαν να είναι στοά με πρόπυλα ανοιχτή για να την επισκεφτείς), αλλά μπροστά από κάθε τέτοια θύρα έχει έναν στιβαρό τοίχο που δεν επιτρέπει την πρόσβαση σε αυτήν, θα σκεφτόμασταν κατευθείαν ότι πρόκειται για τοίχους που φτιάχτηκαν σε δεύτερη φάση, για να το σφραγίσουν ή για να στηρίξουν, κι όχι όταν πρωτοχτίστηκε το μνημείο (αν θες να κλείσεις τις θύρες, όταν πρωτοχτίζεις το μνημείο, το «λογικό» είναι να βάλεις θυρόφυλλα, όχι να φτιάξεις άλλο τοίχο).
Αν μας τα έλεγαν όλα αυτά μαζί για ένα μνημείο, θα λέγαμε να τελειώσει η ανασκαφή και να δούμε οπωσδήποτε την κεραμική μέσα και έξω από τον τάφο! Γιατί όλα τα παραπάνω θα ήταν τα «λογικά», όμως μόνο η ανασκαφή θα μας έδειχνε αν ήταν και «πραγματικά».
Γιατί τα λέω όλα αυτά; Γιατί έτσι γίνεται κατανοητή η σημασία του ανασκαφικού «κόντεξτ» (που λέγαμε και στο Αθήνησι). Γίνεται κατανοητό γιατί είναι σημαντικό το μνημείο (εδώ βάζω και τον Τύμβο, γιατί πιστεύω ότι θα υπάρχουν κι άλλα σημαντικά ευρήματα αν ανασκαφεί ολόκληρος). Γιατί η «λογική» μας σε αυτή την περίπτωση καθορίζεται από τις ως τώρα γνώσεις μας, που βασίζονται στα ως τώρα ευρήματα. Κάθε ανασκαφή ενός τέτοιου μνημείου μπορεί να μας ανατρέψει όσα ως τώρα θεωρούσαμε δεδομένα. Μόνο που, πριν φτάσουμε να ξαναγράψουμε τα βιβλία αρχαιολογίας, καλό είναι πρώτα να έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή και να έχουν παρουσιαστεί όλα τα ευρήματά της σε μια σύνθεση.
Στην υπόθεση της Αμφίπολης από την αρχή γίνονται δύο λάθη, που το ένα φέρνει το άλλο. Το πρώτο λάθος είναι όλες οι υποθέσεις που γίνονται, και πρέπει να γίνονται για να επιβεβαιωθούν ή να αναιρεθούν στην πορεία μιας ανασκαφικής έρευνας (συμπεριλαμβανομένης και της χρονολόγησης, της μη σύλησης κ.λπ.), βγαίνουν ως Δελτία Τύπου και αναπαράγονται ως απόλυτες αλήθειες με έναν απόλυτα αντιεπιστημονικό τρόπο (που απλώς υπογραμμίζεται από τα συνεχή λάθη των δελτίων Τύπου με την «επιστημονικοφανή» γλώσσα). Και αυτόν τον αντιεπιστημονικό τρόπο τον επιβάλλει το ίδιο το Υπουργείο Πολιτισμού (και ο πρωθυπουργός, βέβαια, αλλά αυτά τα χουμε ξαναπεί).
Το δεύτερο λάθος, απόρροια του πρώτου, είναι ότι η αμφισβήτηση κάποιου από αυτά τα στοιχεία (της χρονολόγησης, της απόδοσης σε ιστορικό πρόσωπο κ.λπ.) θεωρείται αυτομάτως ότι είναι αμφισβήτηση της αξίας του μνημείου! Για μας τους αρχαιολόγους, και θα πρεπε και για όλους, τα μνημεία δεν έχουν μεγαλύτερη ή μικρότερη αξία με βάση το αν είναι νεότερα, αλλά με βάση τις ιστορικές και άλλες πληροφορίες που κουβαλάνε. Κι εδώ θα επικαλεστώ την άποψη της Ο. Παλαγγιά, που είπε στα ΝΕΑ ότι, αν η άποψή της ότι το μνημείο είναι ρωμαϊκό και συνδέεται με τη μάχη των Φιλίππων είναι σωστή, το μνημείο αποκτά ακόμη μεγαλύτερη αξία, καθώς συνδέεται με τη μία από τις δύο μάχες που έκριναν το μέλλον της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Όποιος τόλμησε να πει ότι είναι νωρίς για το σαξές στόρυ του πρωθυπουργού (Έλληνας νεκρός του 4ου αι. π.Χ. που θα αποδείξει την ελληνικότητα της Μακεδονίας), αντιμετωπίστηκε περίπου ως προδότης!
Όποιος τόλμησε να πει ότι δεν είναι σωστό ο πρωθυπουργός να εξαγγέλλει ότι «σε 15 μέρες ανοίγει ο τάφος», αντιμετωπίστηκε ως αντιπολιτευόμενος ή σφετεριστής της ανασκαφής.
Όποιος επέμενε να μην συντάσσεται με την «υπέροχη γλυπτική του 4ου αι. π.Χ.» και τα «προτεταμένα χέρια», ακόμη και χωρίς να μιλάει, αντιμετωπίστηκε ως ζηλιάρης. Κι όποιος επέμενε ότι «ανοιχτή ανασκαφή» δεν σημαίνει να ταΐζουμε τον κόσμο προσδοκίες και ψευτο-επιστημονισμό μέσω των μίντια, αντιμετωπίστηκε ως οπισθοδρομικός. Για αυτή την αντιστροφή της πραγματικότητας, ναι, πράγματι, χρειαζόταν «επικοινωνιακός σύμβουλος». Όμως, το χώμα εκδικείται.
Σήμερα πού βρισκόμαστε; Οποιαδήποτε πρόβλεψη για το πότε θα τελειώσει η ανασκαφή έχει πάει περίπατο. Ο πρωθυπουργός στην τελευταία του δήλωση ξέχασε την ελληνικότητα και μίλησε για «διεθνές μνημείο». Η Γενική Γραμματέας στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας, είπε στους δημοσιογράφους ότι μιλάμε για «κοσμοπολίτη ή κοσμοπολίτες» και ότι πιθανώς να υπάρχει διατάραξη από την αρχαιότητα. Η «επικοινωνιολόγος» σιωπά στο τόσο θορυβώδες μέχρι πρότινος προφίλ της.
Ένα μνημείο «φορτώθηκε» με τόσες προσδοκίες (να είναι ο τάφος του Αλέξανδρου, να αναστηλώσει το εθνικό μας φρόνημα και άλλα πολλά), που στο τέλος κινδυνεύει το ίδιο κοινό που ως χτες ξεροστάλιαζε στις οθόνες, να «απογοητευτεί» από το μνημείο. Ποιος θα τους εξηγήσει τότε ότι δεν τους απογοήτευσε το μνημείο, αλλά οι προσδοκίες που ορθώθηκαν γύρω από αυτό για λόγους που καμία σχέση δεν είχαν με την επιστημονική έρευνα; Όλοι αυτοί που για λόγους πολιτικούς, τηλεθέασης, προσωπικής προβολής, ή κατοχύρωσης θέσης εκμεταλλεύτηκαν έτσι το μνημείο, σε ποιον θα ρίξουν τότε το φταίξιμο; Πιστέψτε με, όχι πάνω τους, είναι συνηθισμένοι να ρίχνουν το φταίξιμο σε άλλους...
Κοντός (;) ψαλμός αλληλούια
Μία Αρχαιολόγος
ΥΓ. Για τα περί «ανοιχτής ανασκαφής» ομού με την απαράδεκτη επιστημονικοφανή «κλειστή» γλώσσα σε δελτία τύπου που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, και την υποκρισία όσων είδαν την Αμφίπολη ως δήθεν ανοιχτή ανασκαφή αλλά δεν έχουν επισκεφτεί ένα σάιτ μουσείου, θα τα πούμε άλλη στιγμή. Έχουμε χρόνο...
Τι συμβαίνει με την αρχαιολόγο Όλγα Παλαγγιά;
Πολιτικά παιχνίδια με φόντο τον τάφο της Αμφίπολης
Στο επίκεντρο της διαμάχης βρίσκονται τόσο οι εικασίες για το πότε χτίστηκε το μνημείο αλλά και για το ποιος μπορεί να είναι ο «ένοικος».
Είναι και θέμα πολιτικής η ελληνικότητα του τάφου;
Η καθηγήτρια κλασικής αρχαιολογίας Όλγα Παλαγγιά πρωτοστάτησε στο μέτωπο όσων υποστηρίζουν ότι ο τάφος της Αμφίπολης δεν είναι ελληνικός και μακεδονικός, αλλά ρωμαϊκός.
Το 2008 η Ολγα Παλαγγιά έλεγε τα ίδια για τον μεγαλειώδη τάφο του Φιλίππου ΙΙ που αποκάλυψε ο Μανόλης Ανδρόνικος στη Βεργίνα.
Τότε, ήταν συνεργάτιδα του Σκοπιανού αρχαιολόγου Ευγένιο Μπόρζα και είχε αμφισβητήσει τα ευρήματα του Μανόλη Ανδρόνικου στη Βεργίνα, υποστηρίζοντας πως ο τάφος που είχε βρεθεί δεν ήταν του Φιλίππου του Β' (πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου).
Μάλιστα τη θέση αυτή είχαν υποστηρίξει ο Μπόρζα και η κ. Παλαγγιά σε άρθρο τους που είχε δημοσιευθεί στο National Geographic στις 23 Απριλίου 2008. Στο συγκεκριμένο δημοσίευμα που είχε αναπαραχθεί μάλιστα σε πολλές αρχαιολογικές ιστοσελίδες ανά τον κόσμο αναφερόταν πως ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο τον Αριδαίο και στη σύζυγό του και όχι στον Φίλιππο τον Β τον πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αρα δεν ήταν ελληνικός και μακεδονικός.
Το επίμαχο άρθρο στο National Geographic
Το 2008 η Ολγα Παλαγγιά είχε κατηγορηθεί για φιλοσκοπιανή προπαγάνδα εξαιτίας του άρθρου που δημοσιεύτηκε στο National Geographic.
H εφημερίδα το Εθνος, το 2008, είχε κατηγορήσει ανοιχτα την Ολγα Παλαγγιά για φιλοσκοπιανή προπαγάνδα και έδωσε διαστάσεις στο θέμα, σε άρθρο με τίτλο «Επίθεση στον τάφο του Φιλίππου».
Η επιστολή της Ολγας Παλαγγιά
«Κύριε Διευθυντά, το σημερινό (σ.σ. της 29ης Απριλίου 2008) δημοσίευμα «Επίθεση στον τάφο του Φιλίππου. Το National Geographic αμφισβητεί τον Ανδρόνικο με σκοπιανή... ομπρέλα» αποτελεί αήθη επίθεση στο πρόσωπό μου, υπονοώντας ότι εξυπηρετώ σκοπιανά συμφέροντα επειδή αποδίδω τον Τάφο Β της Βεργίνας όχι στον Φίλιππο Β της Μακεδονίας, αλλά στον γιο του, Φίλιππο Γ Αρριδαίο, ετεροθαλή αδελφό και διάδοχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Κατά το δημοσίευμά σας, η απόδοση του Τάφου Β στον Φίλιππο Γ συνεπάγεται ότι η Βεργίνα δεν είναι οι αρχαίες Αιγές, με αποτέλεσμα να επιτρέπει στην προπαγάνδα των Σκοπίων να επιχειρηματολογούν ότι οι Αιγές δεν βρίσκονται επί ελληνικού εδάφους. Προφανώς η εφημερίδα σας αγνοεί ότι ο Φίλιππος Γ θάφτηκε στις Αιγές όπως μας πληροφορεί ο αρχαίος ιστορικός Διόδωρος, επομένως, όπου βρίσκεται ο τάφος του, εκεί είναι αναγκαστικά και οι Αιγές.
Ο συνεργάτης μου Ευγένιος Μπόρζα δεν είναι Σκοπιανός αλλά Αμερικανός ιστορικός ρουμανικής καταγωγής. Η άποψη ότι ο Τάφος Β ανήκει στον Φίλιππο Γ δεν είναι καινούργια. Την έχουμε παρουσιάσει σε δημοσιεύσεις και διαλέξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Εκείνο που παρέλειψε να γράψει η εφημερίδα σας είναι ότι αφαιρούμε μεν τον Τάφο Β από τον Φίλιππο Β, του αποδίδουμε όμως τον διπλανό Τάφο Α. Πρόκειται για οικογενειακό νεκροταφείο της οικογένειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου γιατί ο παραδίπλα τάφος, Τάφος Γ, στέγαζε το σώμα του γιου του, Αλεξάνδρου Δ .
Αφορμή για το δημοσίευμα του Ν National Geographic υπήρξε το συνέδριο που οργανώσαμε στο Σικάγο για τη χρονολόγηση των βασιλικών τάφων της Βεργίνας. Το Νάσιοναλ Τζεογκράφικ επικεντρώθηκε σε ένα από τα συμπεράσματά μας, ότι ο Τάφος Β περιείχε τα όπλα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τα οποία πήρε ο αδελφός του Φίλιππος Γ Αρριδαίος. Υποστηρίξαμε ότι η χρυσελεφάντινη ασπίδα της Βεργίνας δεν ανήκε στον Φίλιππο Β αλλά στον Αλέξανδρο και ότι θάφτηκε μαζί με τον αδελφό και διάδοχό του. Πώς μπορούν οι απόψεις μας αυτές να εκληφθούν ως προπαγάνδα των Σκοπίων όταν το μόνο μας μέλημα είναι να αποδείξουμε ότι ο ελληνικός λαός κατέχει τα όπλα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ότι ο Φίλιππος Β είναι θαμμένος δίπλα στον γιο του Φίλιππο Γ Αρριδαίο στη βασιλική πρωτεύουσα των Αιγών;
Η εφημερίδα σας γράφει ότι στο συνέδριο της Αμερικής δεν εκλήθησαν να μιλήσουν οι μαθητές του Ανδρόνικου. Δεν εκλήθησαν γιατί κάθε ανακοίνωση της δικής μας άποψης επέφερε επί των κεφαλών μας υβριστικά δημοσιεύματα των εφημερίδων. Το δημοσίευμα της 29ης Απριλίου αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Δυστυχώς ο επιστημονικός διάλογος φαίνεται ότι είναι αδύνατος. Οποιος δεν συμφωνεί με τις απόψεις τους, στιγματίζεται ως Σκοπιανός. Φέρω βαρέως την προσβολή αυτή προς το πρόσωπό μου και προς το πρόσωπο του συνεργάτη μου, διακεκριμένου ιστορικού και φιλέλληνα Ευγενίου Μπόρζα.»
Η απάντηση της Αγγελικής Κοτταρίδη
Αμεση ήταν η αντίδραση της Αγγελικής Κοτταρίδη, η οποία ήταν μέλος της ομάδας του Μανόλη Ανδρόνικου και με άρθρο της απάντησε στους Μπόρζα και Παλαγγιά.
«Οι τάφοι είναι βασιλικοί, και αυτό ουδείς το έχει ποτέ αμφισβητήσει. Η κεραμική του τάφου ΙΙ, που είναι ο τάφος του Φιλίππου του Β', ανήκει αυστηρά στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ.».
Τέσσερις βασιλείς είχαν πεθάνει τότε στη Μακεδονία. Ο Φίλιππος ο Β', το 336 σε ηλικία 45 ετών, ο Αλέξανδρος ο Γ' (το 326 σε ηλικία 33 ετών), ο Φίλιππος Γ' ο Αριδαίος (το 317 κοντά στα 40 του χρόνια) και ο μικρός Αλέξανδρος, το 308 σε ηλικία 13 ετών. Ο νεκρός του βασιλικού τάφου ήταν περίπου 45 ετών.
Η κ. Κοτταρίδη υπενθυμίζει ότι ο Διόδωρος αναφέρει πως ο Φίλιππος Αριδαίος εκτελέστηκε το 317 από την Ολυμπιάδα. Ο Κάσσανδρος έκανε ανακομιδή των οστών και τα μετέφερε με τιμές στις Αιγές. Σε περίπτωση ανακομιδής, «δεν μπορούμε να έχουμε νεκρική πυρά επάνω από τον τάφο. Εδώ όμως, έχουμε».
Η Αναδίπλωση από το «National Geographic»: Δεν υιοθετούμε τις απόψεις του καθηγητή Μπόρζα
Με επιστολή του προς το Εθνος ο καθηγητής Ν. Σ. Μάργαρης, διευθυντής της ελληνικής έκδοσης, σημείωνε ανάμεσα σε άλλα:
«Το άρθρο που διαβάσατε στην ιστοσελίδα του National Geographic (nationalgeographic.com), και πιο συγκεκριμένα στη στήλη National Geographic News, αφορά ρεπορτάζ της δημοσιογράφου, η οποία πήρε συνέντευξη από τον συγκεκριμένο συνταξιούχο καθηγητή αρχαιολογίας -που πιθανώς έχει καταγωγή από τα Σκόπια- και παρουσίασε την ανακοίνωσή του τον Ιανουάριο σε συνέδριο του Αμερικανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου».
Το επίσημο διεθνές περιοδικό «ούτε είχε ούτε πρόκειται να έχει κάποιο άρθρο για το θέμα», αναφέρει ο κ. Μάργαρης.
Τι υποστηρίζει σήμερα η Ολγα Παλαγγιά για την Αμφίπολη
Μάχη να αποδείξει ότι ούτε ο τάφος της Αμφίπολης είναι ελληνικός και μακεδονικός, αλλά ρωμαϊκός, δίνει και σήμερα η Όλγα Παλαγγιά. Από την πρώτη στιγμή επιμένει στην άποψή της πως το μνημείο της Αμφίπολης δεν είναι μακεδονικού τύπου και ότι δεν χτίστηκε τον 4ο αλλά τον 1ο π.Χ. αιώνα.
Μιλώντας σε τηλεοπτικό σταθμό επεσήμανε:
«Εγώ λέω ότι μπορεί να είναι του 1ου αιώνα π.Χ. Έλληνες έχουν κατασκευάσει το μνημείο, σε ελληνικό έδαφος βρίσκεται, αλλά πιστεύω ότι έχει χρηματοδοτηθεί από Ρωμαίους».
Μάλιστα υποστήριξε πως με τον τύμβο της Αμφίπολης παίζονται πλέον πολιτικά παιχνίδια και γίνεται προσπάθεια εκμετάλλευσης των ανακαλύψεων λόγω της ευαίσθητης περιοχής της Μακεδονίας.
Αφησε μάλιστα και υπαινιγμούς ότι οι αρχαιολόγοι της ανασκαφής τα κάνουν όλα για τη χρηματοδότηση:
«Η ανασκαφή είναι πολύ μεγάλη, το μνημείο τεράστιο και απαιτούνται πολλά χρήματα. Είναι εξαρτημένη από την κυβέρνηση η ανασκαφική ομάδα καθώς η ανασκαφή απαιτεί τεράστια χρηματοδότηση και έτσι, όπως υποστήριξε χαρακτηριστικά η κυρία Παλαγγιά, «αν είχε βρεθεί αλλού ο τάφος π.χ. στην Τεγέα δεν θα είχε δοθεί τόσο μεγάλη σημασία. Η Μακεδονία είναι μια ευαίσθητη περιοχή και για τον λόγο αυτό γίνεται όλη αυτή η φασαρία».
Η κυρία Παλαγγιά επέμεινε στην άποψη ότι ίσως πρόκειται για ένα μνημείο που χτίστηκε μετά τη μάχη των Φιλίππων, λέγοντας ότι πρόκειται για ένα ηρώο πεσόντων.
«Άλλωστε πιστεύω ότι στην Αμφίπολη δεν είναι μόνο ένας ο νεκρός, αλλά περισσότεροι. Πιστεύω ότι χτίστηκε ως ηρώο για τη μάχη των Φιλίππων» είπε, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι «το γεγονός ότι δεν έχει θυρόφυλλα δείχνει ότι το μνημείο ήταν επισκέψιμο, αντίθετα όλοι οι μακεδονικοί τάφοι ήταν σφραγισμένοι. Για τον λόγο αυτό λέω ότι είναι μεταγενέστερο και όχι μακεδονικού τύπου».
Μακεδονικά νομίσματα στον τάφο της Αμφίπολης
Μακεδονικά νομίσματα βρέθηκαν στον τάφο της Αμφίπολης, ενώ επιβεβαιώνεται και η ύπαρξη τέταρτου θαλάμου, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την αγωνία για το μεγάλο μυστικό.
Η Λίνα Μενδώνη, γγ του υπουργείου Πολιτισμού, μιλώντας την Κυριακή το πρωί στη τηλεόραση σημείωσε μεταξύ άλλων ότι οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν και τέταρτο θάλαμο ενώ αναμένονται ανακοινώσεις εντός της ημέρας για την πορεία της ανασκαφής στην Αμφίπολη.
Οι επιστήμονες φέρεται να βρήκαν θύρωμα στον τέταρτο διαφραγματικό τοίχο, γεγονός που τους οδηγεί βάσιμα στο συμπέρασμα ότι στον τύμβο υπάρχει και τέταρτος θάλαμος.
Σχολιάζοντας το δημοσίευμα του Βήματος της Κυριακής περί εύρεσης μακεδονικών νομισμάτων στον Τύμβο Καστά η κ Μενδώνη δεν το επιβεβαίωσε αλλά ούτε και το διέψευσε.
Σύμφωνα με το vima.gr τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας εργασίας - σε αυτήν τις τελευταίες ημέρες εντάχθηκε και σπηλαιολόγος αφού στην ανασκαφή επικρατούν συνθήκες εξερεύνησης σπηλαίου - βρίσκονται κατά κοινή ομολογία μπροστά σε μια πρωτόγνωρη διαδικασία η οποία προάγει αυτές καθαυτές τις μεθόδους της αρχαιολογικής έρευνας καθώς διδάσκει αλλά και παρέχει νέα τεχνογνωσία.
Δεν αποκλείεται σήμερα να δοθούν στη δημοσιότητα φωτογραφίες που θα απεικονίζουν ολόκληρες τις δύο Καρυάτιδες. Τις επόμενες ημέρες θα συνεχιστούν οι τεχνικές εργασίες αντιστήριξης, υποστύλωσης και αποχωμάτωσης προκειμένου να «αποφορτιστεί» το μνημείο από την πίεση. Μεγαλύτερο μέλημα όλων η ασφάλεια.Ο τρίτος θάλαμος του μνημείου στον λόφο Καστά αποδείχθηκε πάντως το μεγαλύτερο στοίχημα μέχρι τούδε αφού η δυσμενής δομική κατάσταση η οποία διαπιστώθηκε στην πρώτη απόπειρα εισόδου μελών της διεπιστημονικής ομάδας προ δεκαημέρου, περίπου, επέβαλε τη λήξη αυξημένων μέτρων σε τεχνικό επίπεδο. Παράλληλα, αναθεωρήθηκε και ο ίδιος ο τρόπος εισόδου στον χώρο καθώς η οπή που βρίσκεται στον τρίτο διαφραγματικό τοίχο κρίθηκε επισφαλής και διαπιστώθηκε κίνδυνος κατάρρευσης. Ετσι «έπειτα από πολλή σκέψη», όπως χαρακτηριστικά λένε πηγές του ΥΠΠΟΑ, προκρίθηκε η λύση της κύριας εισόδου καθώς θεωρήθηκε ασφαλέστερη επιλογή προϋποθέτοντας, βέβαια, βαρύτερη υποστύλωση.Αναφορικά με το πολυσυζητημένο θέμα της σύλησης ή μη του μνημείου, τα δεδομένα παραμένουν τα ίδια. Σύμφωνα και πάλι με πηγές του υπουργείου «υπάρχουν ενδείξεις ότι στην αρχαιότητα έγιναν απόπειρες τυμβωρυχίας, αλλά δεν μπορούμε να πούμε με ασφάλεια αυτή τη στιγμή σε ποιον βαθμό έφτασαν...».Στο ερώτημα πόσο καιρό θα παραμείνει ακόμη ανοιχτή η ανασκαφή στον λόφο Καστά, δεδομένου ότι βρισκόμαστε πλέον στο φθινόπωρο, αρμόδια χείλη εξηγούν πως αυτό εξαρτάται από δύο παράγοντες: αφενός τις ίδιες τις καιρικές συνθήκες και αφετέρου αυτό καθαυτό το μνημείο. «Μια ανασκαφή δεν την κλείνεις απότομα» λένε χαρακτηριστικά. «Πρέπει να διακοπεί σε στιγμή που επιτρέπουν το ίδιο το μνημείο και η διασφάλισή του».Μιλώντας στην ηλεκτρονική σελίδα TheToc και απαντώντας σε ερώτηση περί ενδεχόμενης απογοήτευσης σε περίπτωση που αποδειχθεί τελικά ότι ο νεκρός δεν ανήκε στο περιβάλλον του Μεγάλου Αλεξάνδρου η γενική γραμματέας του ΥΠΠΟΑ κυρία Λίνα Μενδώνη είπε χαρακτηριστικά: «Δεν θα συμμεριστώ ποτέ μια απογοήτευση αυτού του είδους, δεδομένου του ότι το ίδιο το μνημείο με αυτά που μέχρι σήμερα έχει αποκαλύψει δηλώνει ότι είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα, ένα μνημείο με πάρα πολλές ιδιαιτερότητες που η επιστημονική κοινότητα θα συζητεί για την επόμενη δεκαετία τουλάχιστον, ένα μνημείο που μπορεί να προσδώσει έναν σημαντικό αναπτυξιακό πόρο στην περιοχή. Δεν θα συμμεριζόμουν συναισθήματα απογοήτευσης».Τμήμα ειδήσεων defecenet.gr
Το μυστήριο της Αμφίπολης: Γιατί ο Λαζαρίδης έκανε λόγο για φυγόκεντρο μνημείο με 8 θαλάμους
Για 8 θαλάμους έκανε λόγο ο αρχαιολόγος Δημήτρης Λαζαρίδης.
Ο άνθρωπος που πρώτος πίστεψε στην ύπαρξη ενός επιβλητικού ταφικού μνημείου στην περιοχή του λόφου Καστά της Αμφίπολης, αλλάζει τα δεδομένα!
Ο αρχαιολόγος Δημήτρης Λαζαρίδης ξεκίνησε τις ανασκαφές το 1964. Στην είσοδο του Μουσείου της περιοχής άλλωστε έχει τοποθετηθεί προτομή του και ο δρόμος που οδηγεί στο μουσείο έχει πάρει το όνομά του.
Για τις σκέψεις και τις εκτιμήσεις του, μίλησε στενός του συνεργάτης στην εφημερίδα «Χρονόμετρο». Σύμφωνα με τον συνεργάτη του, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, ο αρχαιολόγος πίστευε πως η περιοχή μπορεί να κρύβει όχι μόνο τέσσερις ταφικούς θαλάμους που απασχολούν σήμερα την ανασκαφική ομάδα της Κατερίνας Περιστέρη, αλλά υπήρχαν πιθανότητες να φτάνουν τους οκτώ. Μάλιστα ήταν ο πρώτος που μίλησε για πολυεπίπεδο ταφικό μνημείο, παρόλο που πολλά από αυτά τα στοιχεία του δεν πρόλαβε να τα μεταφέρει με τη γραφίδα του στις πολλές σημειώσεις που κρατούσε.
Μάλιστα, ο Λαζαρίδης είκαζε ότι υπήρχε και δεύτερη είσοδος στο μνημείο στην κορυφή του Τύμβου και ότι αυτή είχε διανοιχτεί από τον Δεινοκράτη πριν από 2300 χρόνια, και μάλιστα πίστευε ότι «σφραγίστηκε» από το Λιοντάρι της Αμφίπολης, το οποίο όπως έχει επισημανθεί και επιβεβαιώνεται από την αρχαιολογική κοινότητα βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου.
Άλλωστε, γι’ αυτό και ο Δ. Λαζαρίδης ξεκίνησε το ανασκαφικό του έργο από το πάνω μέρος του λόφου στην περιοχή Καστά, για να βρει την μυστική πύλη, ωστόσο έμεινε μόνο με τα ευρήματα αρχαϊκών τάφων, με τα εκθέματα να είναι σήμερα σε κοινή θέα στο Μουσείο της Αμφιπόλεως.
Όπως, λοιπόν, αποκάλυψε στον συνεργάτη του ο Λαζαρίδης, κάτω από τη μαρμάρινη βάση του Λέοντα της Αμφιπόλεως κρυβόταν η μυστική είσοδος, ενώ η αναφορά της Κ. Περιστέρη στην πρόσφατη συνέντευξη ότι «καθαρίζει τα χώματα από την ανασκαφή του Λαζαρίδη» ίσως είναι η μισή αλήθεια, μια και σύμφωνα με την ίδια μαρτυρία από άνθρωπο που εργάστηκε στο πλευρό του μεγάλου αρχαιολόγου, η τεχνοτροπία για τη σφράγιση της δεύτερης εισόδου ήταν τέτοια, κατά την οποία ενδεχόμενη βίαιη προσπάθεια παραβίασης της, θα είχε ως συνέπεια την σφράγισή της, από άμμο, στο εσωτερικό του μνημείου.
Πως το μνημείο γίνεται «Φυγόκεντρο»Ο τρίτος θάλαμος δεν είχε να αποκαλύψει κάποιο μεγάλο μυστικό, πλην μιας ακόμη κλίμακας, που οδηγεί σε χαμηλότερο επίπεδο, αν και σύμφωνα με όσα πίστευε ο Λαζαρίδης δε θα φτάσουμε στο τέλος, με το μνημείο να γίνεται στο εξής «φυγόκεντρο», βάσει πληροφοριών που επικαλείται η εφημερίδα.
Πιο συγκεκριμένα το πέρασμα από την τέταρτη, μικρή σε διάσταση πύλη, ίσως να οδηγεί τον άξονα του μνημείου, όχι μόνο ένα επίπεδο πιο χαμηλά και σε κατεύθυνση προς τον βορά, για λόγους που ακόμη δεν έχουν γίνει γνωστοί.
ΣΟΚ! Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΤΑΦΟΣ…
Σύμφωνα με τον ερευνητή Βασίλειο Βασιλάκο εκ της Τραπεζοντής Σπάρτης στο βιβλίο του «Οι μύστες του Ταϋγέτου» αναφέρει:
«Ελληνικό κράτος καλείται το τμήμα της γης που αποτελείται από υψηλές & αιχμηρές κορυφές επί το πλείστον πετρώδεις για την δημιουργία σκιών και κατ΄επέκταση θρησκειών».
Σύμφωνα με την πολυετή έρευνα και τα ευρήματα του (πλήθος κτερισμάτων και αποδεικτικών αρχαιολογικών στοιχείων που επιβεβαιώνουν την θεωρία του), το 25.000 π.Χ. ένα διαστημόπλοιο με το όνομα «Τάλετον» προσγειώθηκε στην κορυφή του Ταΰγετου που έχει σχήμα τέλειας πυραμίδας.
Οι αστρικοί ταξιδιώτες αναζητούσαν μια τέλεια πυραμίδα, όπου με βάση την σκιά της και τις αστρικές καθετοποιήσεις θα έδιναν χρησμούς για να φτιαχτούν οι πόλεις και τα ιερά όλου του πλανήτη. Από την λέξη σκιά προέρχεται και η λέξη θρησκεία, που ασφαλώς δεν έχει καμία σχέση με την σημερινή έννοια της θρησκείας. Η σκιά της πυραμίδας ήταν ιερή και απαγορεύονταν να αλλοιωθεί το σχήμα της, γι΄αυτό και η λέξη θρη-σκια, σημαίνει: «θύω την σκιά», θυσιάζω στην σκιά για να κρατήσω σταθερό τον χρησμό. Η έννοια του χρησμού (μήνυμα-πληροφορία)ήταν η επισημοποίηση προς τους ανθρώπους του καταλληλότερου σημείου για να κατασκευάσει πόλεις και ιερά. Η μεταβίβαση του χρησμού γινόταν μόνο με οπτική επαφή από κορυφή σε κορυφή ανάμεσα στα ιερατεία. Το όνομα της νέας περιοχής ή της πόλης δινόταν με βάση ποιο Άστρο ή Αστερισμό ευθυγραμμίζονταν (καθετοποίηση).
Π.χ. το σημείο ΕΝΑ του πλανήτη (όσο αφορά τις ευθυγραμμίσεις – χρησμούς) ήταν ο Ταΰγετος (= ταγεύω την γη, την εξουσιάζω). Από εκεί πήρε ¨χρησμό¨ η κορυφή του Ολύμπου, το σημείο ΔΥΟ ( πόλη Δίον), και μετά πήρε ¨χρησμό¨ το σημείο ΤΡΙΑ ή αλλιώς ΤΡΟΙΑ ήΙΛΙΟΝ. Μεταξύ τους τα τρία σημεία κάνουν ένα ορθογώνιο τρίγωνο (εικόνα 2). Ανάμεσα στο σημείο ΕΝΑ (Ταΰγετος) και σημείο ΔΥΟ (Δίον), υπάρχουν οι Δελφοί και συγκεκριμένα το ακριβές μέσο σημείο της απόστασης (χρυσή τομή), είναι το χωριό «Χρυσό» 5 χλμ νοτιο-δυτικά των Δελφών.
Η ευρύτερη περιοχή επειδή είναι αμφι & ισα των δυο πρώτων χρησμοδοτικών σημείων ονομάστηκε Άμφισσα. Λίγο πιο κάτω γεωγραφικά η πόλη Γαλαξίδι πήρε το όνομα της επειδή το 12,000 π.Χ. ευθυγραμμίζονταν με τον γαλαξία της Ανδρομέδας! Δεν είναι τυχαίο ότι στην δυτική ήπειρο, την Αμερική και συγκεκριμένα στο Μέξικο, υπάρχει μια κορυφή βουνού σε κατάληξη τέλειας πυραμίδας που ονομάζεται¨ΕΛ ΤΑΓΙΝ¨, (Ταΰγετος). Ας πάμε τώρα στην ΑΜΦΙΠΟΛΗ να αναλύσουμε το όνομα και να καταλάβουμε τελικά τι συμβαίνει εκεί. Αμφι – πόλη –> αμφι – πόλος, δηλαδή πόλος ή σημείο με διττή Φύση ή έννοια διπλής διαδρομής (όπως Άμφισσα). Όπως θα δείτε στην κάτωθι εικόνα… …από το σημείο ΔΥΟ (Όλυμπος), ο χρησμός (πληροφορία) περνά (οπτικά) μέσα από τα δυο πρώτα πόδια της Χαλκιδικής, μετέπειτα διασχίζει το Αιγαίο, καταφθάνει στην νήσο Λήμνο και καταλήγει απέναντι στο σημείο ΤΡΙΑ (Ίλιον).
Επειδή όμως η απόσταση από το δεύτερο πόδι της Χαλκιδικής μέχρι την Λήμνο είναι αρκετά μεγάλη, αφού μεσολαβεί το αιγαίο πέλαγος, χρησμοδότησαν (δρομολόγησαν) μια εναλλακτική διαδρομή μέσα από τις κορυφές της βορείου Ελλάδος κα κατέλεξαν στην περιοχή της σημερινής Αμφίπολης, όπου κατασκεύασαν την ομώνυμη πόλη. Από την Αμφίπολη ο χρησμός όδευε προς Θάσο – Σαμοθράκη – Ίμβρο και κατέληγε στην ΤΡΟΙΑ, μέσα από τις κορυφές των βουνών των νησιών, που είχαν μικρή απόσταση μεταξύ τους και εξυπηρετούσε ευκολότερα στην μεταφορά του χρησμού. Η Αμφίπολη είναι σημαντική γιατί ήταν παραθαλάσσια περιοχή και ήταν το τελευταίο χερσαίο χρησμοδοτικό ιερατικό κέντρο πριν περάσει¨ το μήνυμα στα νησιά και στον αντίποδα του Αιγαίου. Αμφί-πολη/πόλο ονομάστηκε γιατί αφενός ήταν μια εναλλακτική διαδρομή μεταφοράς του χρησμού μεταξύ των σημείων Δυο & Τρία και αφετέρου το ιερατείο της Αμφιπόλεως μπορούσε να λάβει και να δώσει χρησμό τόσο από το σημείο ΔΥΟ όσο και από το σημείο ΤΡΙΑ αφού διατηρούσε αμφί-δρομη σχέση μεταξύ δεύτερου και τρίτου σημείου αναφοράς.
Η απόσταση της Αμφίπολης απο το όρος Σάος της Σαμοθράκης είναι ίδια με την απόσταση της κορυφής του Ολύμπου. Λόγω του χαμηλού υψόμετρου όντας παραθαλάσσιο μέρος και έλλειψης υψηλών κορυφών κοντά στην θάλασσα, κατασκεύασαν μια πυραμίδα με ύψος τουλάχιστον 150 μέτρων (τώρα έχει απομείνει με ύψος 125 μέτρα περίπου) και τοποθέτησαν το ιερατείο απέναντι από τον γεωμετρικό όγκο ώστε να επιβλέπουν την σκιά του και να ¨θύουν¨ εκεί για να κρατούν τον χρησμό όπως πίστευαν. Ο λεγόμενος ¨τάφος¨ της Αμφίπολης, μόνο τάφος δεν είναι.
Είναι ο χώρος του ιερατείου που μελετούσε τις σκιά της πυραμίδας με βάση τον ήλιο, (ηλίδα) την σελήνη (σελίδα) και τα αστέρια (αστρίδα). Γι΄αυτό τον λόγο πίστευαν ότι η σφίγγα σαν σύμβολο είχε απόκρυφες δυνάμεις και μπορούσε να κρατήσει την ιερότητα του χώρου σταθερή (σκία) ώστε να μπορεί το ιερατείο να χρησμοδοτεί από εκεί και στο μέλλον. Στον χώρο των ανασκαφών βρεθήκαν σφίγγες που επιβεβαιώνουν ότι δεν είναι τάφος αλλά ιερός μυητικός χώρος. Το ίδιο συμβαίνει και στην Αίγυπτο. Εκεί δεν έχει βουνά ή κορυφές ψηλές και σταθερές για να μελετήσουν την σκιά του Ήλιου, της Σελήνης και των Άστρων (νοητικώς), οπότε κατασκεύασαν τις πυραμίδες μαζί με την σφίγγα για να κρατά τον χρησμό σταθερό. Αν δείτε τις παρακάτω εικόνες θα διαπιστώσετε ότι:
Το κέντρο της πυραμίδας που είναι πίσω από την σφίγγα έχει απόσταση 630 μέτρα, αλλά και η πυραμίδα της Αμφίπολης από το ιερό που βρεθήκαν οι σφίγγες έχει πάλι την ιδία απόσταση! Οι σφίγγες τοποθετούνταν σε τέτοια απόσταση από τις πυραμίδες με βάση την σκιά του γεωμετρικού τους σχήματος στα ηλιοστάσια του έτους. Από εκεί αντιλαμβανόμαστε ότι εφόσον οι σφίγγες της Αμφίπολης και της Αιγύπτου ισαπέχουν από την αντίστοιχες πυραμίδες τους, άρα το ύψος της πυραμίδας του Αμφίπολης ήταν ίδιο με του Χεφρήνου! Στον χώρο των ανασκαφών δεν πρόκειται να βρεθεί κανένας νεκρός ούτε ήρωας της αρχαιότητας, και αν βρεθεί θα είναι γιατί μετέπειτα κάποιοι χρησιμοποίησαν των χώρο σαν τάφο.
Σε καμία περίπτωση δεν κατασκευάστηκε αυτός ο χώρος για την ταφή κάποιου μεγάλου άντρα, αλλά είναι αφιερωμένος στον θεό ήλιο, όχι τον δικό μας αλλά στον ΒΑΣΙΛΙΣΚΟ. Ο βασιλίσκος από μυθολογικής πλευράς ήταν ένα απ’ τα χειρότερα τέρατα που έχει πλάσει η φαντασία του ανθρώπου. Στις πρώτες αναπαραστάσεις του έμοιαζε με ένα μικρό φίδι με λοφίο, που μπορούσε να σκοτώσει με το δηλητήριο του αλλά και με το ίδιο του το βλέμμα, καθώς πίστευαν πως μπορεί να βάλει φωτιά ή να πετρώσει κάποιον ή κάτι όταν το κοιτάει. Ο μόνος τρόπος για να σκοτώσει κανείς βασιλίσκο ήταν να του δείξει το είδωλό του σε έναν καθρέφτη ή να τον βάλει να ακούσει το λάλημα ενός κόκορα. Το μόνο ζώο όμως που μπορούσε να σκοτώσει το τρομερό τέρας αυτό ήταν η μικροσκοπική νυφίτσα, καθώς είχε ανοσία στο βλέμμα και το δηλητήριό του. Αστρονομικά όμως είναι το λαμπρότερο αστέρι του αστερισμού του Λέοντα (Leon A) με τη λατινική ονομασία Regulus.
Το όνομα Βασιλίσκος σημαίνει «μικρός βασιλιάς» και προέκυψε από την πίστη ότι ο συγκεκριμένος αστέρας κυβερνούσε τις ουράνιες υποθέσεις. Ο Βασιλίσκος είναι τριπλός αστέρας, με δύο αμυδρούς συνοδούς που σχηματίζουν διπλό σύστημα. Είναι το αστέρι που ευθυγραμμίζεται (καθετοποιείται) με τον ιερό της Αμφίπολης, γι΄αυτό συναντούμε τον πανίσχυρο και μεγαλόπρεπη λέοντα που πάρθηκε από τον χώρο του και έχει στηθεί εδώ και δεκαετίες σε λάθος σημείο. Υπολείπονται να βρεθούν δυο ακόμη μικρότεροι λέοντες και διάφορα γεωμετρικά και αστρονομικά ευρήματα, καθώς και τύμβους στον θεό ήλιο. Ας μην ξεχνάμε ότι η κατοχική κυβέρνηση Σαμαρά θα δώσει τέλος στο σήριαλ του ¨τάφου¨, όταν θα έχει ολοκληρώσει τις ανθελληνικές της προθέσεις.
ΚΑΤΑΛΑΒΕΣ ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΕΧΟΥΝ ΚΑΝΕΙ ΣΊΡΙΑΛ?
==========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
To μπλόκ " Στοχσμός-Πολιτική" είναι υπεύθυνο μόνο για τα δικά του σχόλια κι όχι για αυτά των αναγνωστών του...Eπίσης δεν υιοθετεί απόψεις από καταγγελίες και σχόλια αναγνωστών καθώς και άρθρα που το περιεχόμενο τους προέρχεται από άλλες σελίδες και αναδημοσιεύονται στον παρόντα ιστότοπο και ως εκ τούτου δεν φέρει οποιασδήποτε φύσεως ευθύνη.