Τα οικονομικά του Μ. Αλεξάνδρου Εισήγηση της Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη στο συνέδριο της SAFEM - Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης

Τα οικονομικά του Μ. Αλεξάνδρου

Εισήγηση της Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη στο συνέδριο της SAFEM που έλαβε χώρα στις 4 και 5/6.2016 στo Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης

Έχουν γραφεί πολυάριθμοι Τόμοι για τη ζωή του Μ. Αλέξανδρου, τις εκστρατείες κατάκτησης ολόκληρου του τότε γνωστού κόσμου και τις συνήθειές του. Το στοιχείο του μυστικισμού είναι φυσικό να κυριαρχεί για την περίπτωση μιας προσωπικότητας που άλλαξε το πολιτιστικό πρότυπο και την ιστορική εξέλιξη της εποχής του. Ως οικονομολόγος, θα επιχειρήσω να διερευνήσω, ασφαλώς όχι σε μεγάλο βάθος προς το παρόν, διότι το θέμα βρίσκεται εκτός των ερευνητικών μου ενδιαφερόντων, ορισμένα οικονομικά δεδομένα, σχετικά με τις εκστρατείες του. Δυστυχώς, οι πληροφορίες που αναφέρονται στο πως, και στο από που ο Μ. Αλέξανδρος χρηματοδοτούσε τις συνεχείς και δαπανηρές πολεμικές του επιχειρήσεις, στο πόσο καλός ή κακός manager των οικονομικών του δεδομένων υπήρξε, στο πόσο λάμβανε υπόψη στις αποφάσεις του παρόντος την εξασφάλιση της μελλοντικής οικονομικής του επιβίωσης και συνέχισης των δραστηριοτήτων του, αποτελούν θέματα που καλύπτονται από σημαντικό ποσοστό αβεβαιότητας, σύγχυσης, έτσι που οι σχετικές απόψεις, συχνά, αντιμάχονται μεταξύ τους. Ειδικότερα, ορισμένες πηγές υποστηρίζουν ότι ο Μ. Αλέξανδρος, φεύγοντας για την Ασία, είχε ελάχιστα χρήματα μαζί του, καθώς ο πατέρας του ο Φίλιππος του άφησε τεράστια χρέη πεθαίνοντας. Αντιθέτως, διαμετρικά αντίθετες πληροφορίες διαβεβαιώνουν ότι ο Μ. Αλέξανδρος μπόρεσε να χρηματοδοτήσει τις αχανών διαστάσεων πολεμικές του επιχειρήσεις, επειδή διέθετε σημαντικά χρηματικά ποσά. Από που προέρχονταν αυτά τα ποσά και που ήταν, ενδεχομένως, κρυμμένα;

Η απάντηση, στα ερωτήματα αυτά είναι δύσκολη, επειδή φαίνεται ότι οι δυσχέρειες ή οι ευκολίες χρηματοδότησης των πολεμικών επιχειρήσεων των Μακεδόνων αναφέρονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, και με την επιφύλαξη αυτή ανταποκρίνονται και οι δύο στην πραγματικότητα.

Στο Μέρος Ι της σύντομης αυτής ανακοίνωσής μου θα ασχοληθώ με τη χρηματοδότηση των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου, ενώ το Μέρος ΙΙ θα αφιερωθεί στον ...
Μ. Αλέξανδρο ως διαχειριστή των δημοσίων οικονομικών της εποχής του. Τέλος, στο συμπέρασμα θα γίνει προσπάθεια προσδιορισμού των βασικών αξόνων και επιλογών της οικονομικής πολιτικής του Μ. Αλεξάνδρου,

Μέρος 1. Η χρηματοδότηση των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου

Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν δύο φάσεις ως προς τον τρόπο χρηματοδότησης των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου:

Α. Η πρώτη φάση χρηματοδότησης

Καταρχήν, ο Φίλιππος ήταν αυτός, που πριν από τον γιό του Αλέξανδρο, είχε ονειρευτεί να κατακτήσει την Ασία. Γνώριζε ότι αυτή η επιχείρηση θα ήταν πολύ δαπανηρή, γι' αυτό και όσο ζούσε προσπάθησε να εξασφαλίσει πηγές για τη χρηματοδότησή της. Έτσι, πριν ακόμη γεννηθεί ο Αλέξανδρος, το 357 ΠΧ, ο Φίλιππος κατέκτησε την Αμφιπόλη και μαζί με αυτήν τα ορυχεία χρυσού του Παγγαίου Όρους, καθώς και τα ορυχεία χρυσού της Θράκης που τα ονόμασε Φιλίππους. Τα ορυχεία αυτά ήταν εξαιρετικά πολύτιμα για τον Φίλιππο, γιατί τα έσοδά τους του επέτρεψαν να προετοιμάσει την εκστρατεία της Ασίας, να αποκτήσει όπλα και πολεμικό υλικό τεχνολογικά εξαιρετικά προηγμένα για την εποχή του, χάρη στους τότε νεωτερισμούς της Συρακούσας. Ακόμη, με τα χρήματα αυτά ο Φίλιππος μπόρεσε να οργανώσει, με ορθολογικό τρόπο, τη διοίκηση του κράτους της Μακεδονίας. Από τα ορυχεία της Θράκης, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα πληροφορίες, ο Φίλιππος εξασφάλιζε 1000 τάλαντα, που ισοδυναμούσαν με 26 τόνους χρυσού το χρόνο. Ο Φίλιππος άρχισε να εκδίδει χρυσά, αλλά κυρίως αργυρά νομίσματα, προφανώς, για εξοικονόμηση του σπανιότερου χρυσού έναντι του αργύρου. Αυτά, είχαν από τη μία πλευρά τους τον Ηρακλή και από την άλλη τον Δία. Τα νομίσματα του Φιλίππου επιβλήθηκαν ως κυρίαρχα μέσα πληρωμής σε ολόκληρο τον τότε ελληνικό κόσμο. Η κοπή αυτών των νομισμάτων, που δεν ήταν ομοιόμορφα, αλλά αντιπροσώπευαν 25 διαφορετικά είδη, λάμβανε αργότερα χώρα, όχι μόνον στη Μακεδονία, αλλά και σε ορισμένα κατακτημένα από τους Μακεδόνες μέρη, ως εξής: δύο στη Μακεδονία, ένα στην Αίγυπτο και 22 στην Ασία. Ωστόσο, πολλές ενδείξεις συνηγορούν στο ότι, από την άποψη της ποσότητας κοπής των νομισμάτων, καθώς και από την άποψη της αξίας τους, τα περισσότερα και σημαντικότερα παράγονταν στη Μακεδονία. Κάθε τάλαντο ζύγιζε 26 γραμμάρια, και η αξία του ισοδυναμούσε με 6.000 δραχμές. Εικάζεται ότι κάθε δραχμή ήταν περίπου ισοδύναμη, από την άποψη αγοραστικής δύναμης, με 10 σημερινά ευρώ.

Ωστόσο, μετά το θάνατο του Φιλίππου, ο διάδοχός του Αλέξανδρος, σύμφωνα πάντοτε με τις διαθέσιμες πηγές, βρήκε στο χρηματοκιβώτιο μικρή ποσότητα χρυσού και αργύρου, που οι εκτιμήσεις την φέρνουν σε περίπου 60 τάλαντα μόνον. Αλλά, παράλληλα ο Φίλιππος άφησε στον Αλέξανδρο και υψηλό χρέος, που υπολογίζεται σε 500 με 800 τάλαντα. Το αναπάντητο ερώτημα είναι πως δημιουργήθηκε αυτό το χρέος, παρά την ύπαρξη των ορυχείων χρυσού και αργύρου, που ήταν στην κατοχή των Μακεδόνων Βασιλέων. Οπωσδήποτε, η επίσημη εκδοχή είναι ότι ο Αλέξανδρος ξεκίνησε για την κατάκτηση της Ασίας, έχοντας μόνον 60 τάλαντα και τρόφιμα μόνον για 30 ημέρες. Αυτή είναι η πρώτη φάση χρηματοδότηση των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου, που δίνει ενδεχομένως την εντύπωση ότι ήταν ανεπαρκής, αβέβαιη ή και προβληματική. Εύλογα προκύπτει το ερώτημα για το τι έγιναν ο χρυσός και ο άργυρος των ορυχείων του Παγγαίου και της Θράκης; Ενδεχομένως, αποτελούν την κρυμμένη χρηματοδότηση, που για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους ο Μ. Αλέξανδρος δεν ήθελε να φανερώσει, ούτε στους πιο στενούς συνεργάτες του. Κατά την άποψή μου, υπάρχουν πολλά ακόμη σκοτεινά σημεία σε αυτόν το χώρο, που οι ιστορικοί ελπίζω να φέρουν μελλοντικά στο φως. Προς το παρόν, θα αρκεστούμε αναγκαστικά σε ότι βρίσκεται στον έλεγχό των γνώσεών μας. Να σημειωθεί ότι μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου καταγράφεται η ύπαρξη 31 ορυχείων, η παραγωγή των οποίων φαίνεται να εξακολούθησε για 100 ακόμη χρόνια σε 51 διαφορετικές τοποθεσίες, έτσι που δεν είναι υπερβολική η διαπίστωση ότι η τότε Ελλάδα ήταν πνιγμένη στα πολύτιμα μέταλλα. Τις έμειναν, δυστυχώς, για λίγο.

Β. Η δεύτερη φάση χρηματοδότησης

Περνώ, τώρα, στη δεύτερη φάση, που μπορεί να χαρακτηριστεί ως η περίοδος της άνετης χρηματοδότησης των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου. Αυτή αρχίζει με την κατάκτηση της Ασίας το 329 ΠΧ και διατηρείται μέχρι το θάνατό του. Με την αποσιώπηση της χρηματοδότησης από τα αρχικά ορυχεία Παγγαίου και Θράκης, των οποίων ενδεχομένως η απόδοση δεν ήταν αρκετή, ή είχε, στο μεταξύ μειωθεί ή και για κάποιους λόγους είχε διακοπεί, η κατάκτηση της Ασίας, εκτός όλων των άλλων λόγων, θα μπορούσε να επιδιωχθεί από τον Μ. Αλέξανδρο και για καθαρά οικονομικούς λόγους. Πράγματι, η κατάκτηση της Περσίας, που ήταν η πλουσιότερη περιοχή του τότε γνωστού κόσμου, εξασφάλισε στον Μ. Αλέξανδρο τη δυνατότητα να υλοποιήσει όλα τα μεγαλεπήβολα κατακτητικά του σχέδια, δεδομένου ότι πέρασαν στην κατοχή του τα αμύθητα πλούτη, οι θησαυροί και ο χρυσός του Δαρείου. Στο μυθικό παλάτι του Δαρείου είχε συγκεντρωθεί όλος ο πλούτος όλων των κρατών της Μεσοποταμίας. Όμως, τα δυσθεώρητα αυτά πλούτη, που αντιπροσώπευαν τον χρυσό 3000 ετών, δεν μπόρεσαν να σώσουν τον ιδιοκτήτη τους τον Δαρείο από του να κατακτηθεί από τον στρατηλάτη όλων των εποχών, τον Μ. Αλέξανδρο. Οι πληροφορίες, εξάλλου, αναφέρουν ότι για τη μεταφορά του αμύθητου αυτού πλούτου του Δαρείου ο Μ. Αλέξανδρος χρειάστηκε 20.000 μουλάρια και 5.000 καμήλες και λέγεται ότι η αξία του ανερχόταν σε 12.000.000 ασημένιες λίρες, ενώ μόνον η βασιλική σκηνή του Δαρείου εκτιμάται σε περισσότερο από μισό δισ. ευρώ.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, από πολλές οπτικές γωνίες, η πληροφορία για τον τρόπο με τον οποίον χρησιμοποίησε ο Μ. Αλέξανδρος αυτόν τον θησαυρό, ή τουλάχιστον τμήμα του, και για το αποτέλεσμα, που έτσι προκλήθηκε, και που εμφανίζει μεγάλο ενδιαφέρον, καταρχήν για τους οικονομολόγους, και στη συνέχεια για όλους τους πολίτες των σύγχρονων οικονομιών.

Απίστευτο, αλλά αληθινό: ο Μ. Αλέξανδρος, άνοιξε τις αποθήκες όπου κρατούσε τους θησαυρούς του Δαρείου κι άρχισε να μοιράζει τον χρυσό στους Έλληνες. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, από όσο μπορώ να γνωρίζω, εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης ποσότητας του χρήματος που πέφτει στην αγορά, ο πληθωρισμός. Οι τιμές και οι μισθοί των στρατιωτών τετραπλασιάζονται και ανέρχεται το κόστος ζωής. Όταν άρχισε την εκστρατεία κατάκτησης του κόσμου ο Μ. Αλέξανδρος, ο μισθός ενός στρατιώτη ήταν γύρω στα σημερινά 10 ευρώ, ενώ μετά το μοίρασμα του χρυσού, ο μισθός τους ανέβηκε στα 40 περίπου ευρώ.

Με την επιφύλαξη της εξεύρεσης νέων στοιχείων για την περίοδο του βίου του Μ. Αλεξάνδρου, νομίζω ότι αξίζει να λεχθεί στη μνήμη του, ότι εκτός από το ότι θεωρείται ο μεγαλύτερος στρατηλάτης των αιώνων, η απόφασή του να μοιράζει τμήμα της λείας των κατακτήσεών του στους πολίτες της αυτοκρατορίας του, τον αναδεικνύει και σε λαϊκό ηγέτη πρώτης κατηγορίας, με ρίζες σοσιαλιστικές, όπως θα υποστηρίζαμε σήμερα. Και, συνεπώς, το ενδιαφέρον του για την εξασφάλιση πρόσθετου πλούτου, και μετά την απόκτηση των θησαυρών της Ασίας, ερμηνεύεται από την επιθυμία του να συνεχίσει, για πάντα αν θα ήταν δυνατόν, τις πολεμικές επιχειρήσεις για την κατάκτηση της υφηλίου, και όχι για να τον συσσωρεύει για προσωπική πολυτελή του διαβίωση.


Μέρος ΙΙ. Ο Μ Αλέξανδρος ως διαχειριστής των δημοσίων οικονομικών

Ως μαθητής του Αριστοτέλη, από τα 13 ως τα 16 του χρόνια, ο Μ. Αλέξανδρος έλαβε οικονομική παιδεία σύμφωνα με την οποίαν η πολιτική, όπως την προσδιόριζε ο Αριστοτέλης στα "Ηθικά Νικομάχεια" όφειλε να βασίζεται στις αρχές και τις αξίες της ηθικής και να προάγει το κοινό συμφέρον και την ευημερία των πολιτών.

Στα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου ο κρατικός προϋπολογισμός συμπίπτει περίπου με τον στρατιωτικό προϋπολογισμό, αλλά όμως, όπως θα φανεί αμέσως στη συνέχεια, η κρατική παρέμβαση στην οικονομία είχε σε γενικές γραμμές τα ίδια χαρακτηριστικά με τα αντίστοιχα των σημερινών οικονομιών.

Καταρχήν, οι μισθοί των στρατιωτικών αντιπροσώπευαν τη σημαντικότερη κρατική δαπάνη, λόγω των συνεχών πολέμων. Με την έναρξη της εκστρατείας στην Ασία ο Μ. Αλέξανδρος έπρεπε να εξασφαλίζει τους μισθούς 35.000 ανδρών από προϋπολογισμό που έφθανε τα 2.000 τάλαντα. Αυτά, ισοδυναμούσαν με περίπου 120.000.000 ευρώ. Το τεράστιο αυτό, για την εποχή εκείνη ποσό, θα ήταν ίσως δύσκολο να εξασφαλιστεί πριν από την κατάκτηση της Περσίας, αλλά πολύ εύκολο μετά από αυτήν. Το άνοιγμα των μισθών, εξάλλου, μεταξύ ανώτερων και κατώτερων, όπως προκύπτει από τις σχετικές πηγές, ήταν 7,5 φορές, με τον χαμηλότερο αυτόν του στρατιώτη εδάφους και με τον ανώτερο αυτόν του έφιππου. Να παρατηρήσω, εδώ, ότι οι διαφορές αυτές ανάμεσα σε ανώτερο και κατώτερο μισθό μπορούν να θεωρηθούν απολύτως λογικές και σύμφωνες με την κρατούσα οικονομική θεωρία, σε αντίθεση με το σημερινό παράλογο και μη δυνάμενο να ερμηνευθεί, από την οικονομική θεωρία, άνοιγμα των 360 φορών, που αντικατοπτρίζει άλλωστε τις ανεξέλεγκτες ανισότητες κατανομής του πλούτου.

Οι μισθοί των στρατιωτικών ανέβηκαν φυσικά στα ύψη μετά την κατάκτηση της Περσίας και καθοδόν για την κατάκτηση της Ινδίας, εξαιτίας του πλούτου της Ασίας που πέρασε σε ελληνικά χέρια. Τα στρατεύματα ακολουθούσαν εξειδικευμένοι τεχνίτες, για την επιδιόρθωση των όπλων και αρμάτων μάχης, για την κατασκευή αντίσκηνων και κρεβατιών. Και να τονιστεί και μια ιδιαίτερα σημαντική λεπτομέρεια ότι, δηλαδή οι οικογένειες των στρατιωτικών τους ακολουθούσαν, έτσι που ανέβαζαν σημαντικά το κόστος των εκστρατειών. Ακολουθούσαν επίσης γιατροί, φαρμακοποιοί και νοσοκόμες. Ο Μ. Αλέξανδρος είχε, εξάλλου, αναπτύξει και κάποιο είδος στρατιωτικής πρόνοιας, αντίστοιχης της σημερινής κοινωνικής πρόνοιας, αφού τα παιδιά των οποίων ο πατέρας έπεφτε στο πεδίο της μάχης λάμβαναν σε μορφή σύνταξης το μισθό του, εκτός από την εφάπαξ αποζημίωση.

Ο Μ. Αλέξανδρος ήταν πολύ γενναιόδωρος με τους άνδρες του, στους οποίους πρόσφερε κατά καιρούς γιορτές και γλέντια για να αναπτερώνεται το ηθικό τους, μετά από κάθε νίκη τους αντάμειβε με χρήματα και κοσμήματα και όταν δεν ήταν πια σε θέση να πολεμήσουν τους εξασφάλιζε σύνταξη, συχνά ανώτερη του μισθού τους.

Η χρηματοδότηση όλων αυτών των τεραστίας διάστασης δαπανών καλύφθηκαν, όπως αναλύθηκε στο Μέρος Ι της ομιλίας μου, από τα μεταλλεία και τα λάφυρα πολέμου, που φαίνεται να ήταν υπεραρκετά, εφόσον μάλιστα ο Μ. Αλέξανδρος μοίραζε τμήμα τους και στους πολίτες.

Συμπέρασμα

Ως γενικό συμπέρασμα αυτής της σύντομης ανακοίνωσης προκύπτει ότι ο Μ. Αλέξανδρος εκτός του ότι υπήρξε ο μεγαλύτερος και πιο εμπνευσμένος στρατηλάτης της υφηλίου, είναι λιγότερο γνωστό ότι ήταν επίσης δεινός στη διαχείριση των οικονομικών. Μερικά από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά αυτής της διαχείρισης αναφέρω αμέσως στη συνέχεια:
*Πρώτον, παρότι, στην εποχή του, δεν είχαν ακόμη λάβει σάρκα και οστά οι διάφορες κυρίαρχες οικονομικές θεωρίες, μπορεί να διαπιστωθεί ότι ο Μ. Αλέξανδρος, λειτούργησε ως να ήταν οπαδός του Keynes και όχι των νεοκλασικών/φιλελεύθερων, και συγκεκριμένα, εφόσον δεν ήταν υπέρ της λιτότητας, αλλά υπέρ της ενίσχυσης της ζήτησης, των δημοσίων επενδύσεων και ενός ελεγχόμενου πληθωρισμού.
*Δεύτερον, ο Μ. Αλέξανδρος δεν κατάστρεφε τις ικανοποιητικές υποδομές, που έβρισκε στις χώρες που κατακτούσε. Αντιθέτως τις διατηρούσε, τις βελτίωνε και τις αξιοποιούσε. Έτσι, άφησε ανέπαφη τη διοικητική διάρθρωση της Περσίας, που συνέχισε την ομαλή της λειτουργία και μετά την κατάκτηση.
*Δεύτερον, ο Μ. Αλέξανδρος εκτιμούσε την εργασία και αντάμειβε τους υφισταμένους του πλουσιοπάροχα και ανάλογα με την προσφορά τους. Επιπλέον, είχε δημιουργήσει ένα σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, που δεν άφηνε απροστάτευτους τους αδύνατους, ηλικιωμένους, παιδιά και ασθενείς.
*Τρίτον, είχε σαφή συνείδηση της ύπαρξης και του περιεχομένου του Έθνους, και με βάση αυτό ξεχώριζε Έλληνες από μη Έλληνες. Οι Έλληνες φαίνεται ότι δεν πλήρωναν φόρους, εφόσον η Ελλάδα ήταν τόσο πλούσια και δεν είχε ανάγκη, αλλά αντιθέτως όσοι λαοί αντιστάθηκαν στην κατακτητική ορμή του Μ. Αλεξάνδρου κατέβαλαν φόρους, ως μορφή τιμωρίας.
* Τέταρτον, παρότι είναι σε πρώτη ματιά εκπληκτικό, επειδή δεν τα είχε ανάγκη, ωστόσο ο Μ. Αλέξανδρος έκρινε απαραίτητη τη σύναψη δανείων, και μάλιστα σημαντικών, ύψους 1.460 ταλάντων. Μια πιθανή εξήγηση αυτής της απόφασης του Μ. Αλεξάνδρου να καταφύγει σε δάνεια θα μπορούσε να είναι η επιθυμία του να εκμεταλλευθεί τον πληθωρισμό, που τότε επικρατούσε και που όπως είναι γνωστό ευνοεί τον δανειολήπτη, αποδεικνύοντας έτσι προχωρημένες γνώσεις οικονομίας.
*Τέλος, πολύ λίγα είναι γνωστά για τον τρόπο με τον οποίον διοικούνταν η αχανής αυτοκρατορία που δημιούργησε ο Μ. Αλέξανδρος, εκτός του ότι η δική του φωτεινή προσωπικότητα αποτελούσε τον κυρίαρχο, αλλά και τον συνδετικό κρίκο ολόκληρης αυτής της επικράτειας.

Τελειώνοντας ας διερωτηθούμε για λίγο πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος αν ο Μ. Αλέξανδρος δεν είχε πεθάνει στα 32 του χρόνια, πιθανότατα δηλητηριασμένος από κρασί, σύμφωνα με το αποτέλεσμα νεότερης έρευνας, αλλά πολύ αργότερα. Θα μπορούσε τότε να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα του τεραστίων διαστάσεων κράτους της Μακεδονίας, που είχαν δημιουργήσει οι κατακτήσεις του, και ο κόσμος θα είχε τότε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία
====================
*Alexander the Great, King of Macedonia, by Frank. W. Walbank (Δίκτυο)
*Alexander the Great: a very competent expert in finances by Dimitrios Kostopoulos, Source:ΑΠΕ-ΜΠΕ via Archaiologia(Νοέμβριος 30, 1912
*Mining Greece: The goldmines of Alexander the Great (Source: Archeological Mysteries in Greece-Archetype Publications) http://www-miningreece.com/wp-content/uploads/2014/12/Alexandre.png)

Ο καταχραστής Άρπαλος και ο Μ. Αλέξανδρος

Η αναζήτηση του εύκολου πλουτισμού φαίνεται να περνάει οπωσδήποτε από την πολιτική. Η ικανοποίηση αυτή γίνεται με την κατάληψη κάποιου αξιώματος, κάποιας θέσης, δίπλα σε σημαίνοντα πρόσωπα της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας. Αν η σύγχρονη ιστορία είναι μια σειρά κύκλων από απίστευτα σκάνδαλα και προδοσίες, αρκεί να κάνει μία αναδρομή στα αρχαιότερα χρόνια και θα προσέξει πως η δωροδοκία, η κατάχρηση, η υπεξαίρεση, η μίζα υπήρχε και θα υπάρχει.

Από την Μαίρη Παλάντζα

Κανένα κοινωνικό μέτρο, καμία ιδεολογία, κανένας νόμος δεν μπορεί να σταματήσει την ροπή των ανθρώπων πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, προς αυτές τις συμπεριφορές.

Βρισκόμαστε στην εποχή της εκστρατείας του Μεγάλου Αλέξανδρου. Ο Αλέξανδρος στηρίχτηκε στην επική πορεία του στην Ανατολή περισσότερο από κάθε τι, στους παιδικούς του φίλους. Τον Ηφαιστίωνα, τον Κλείτο, τον Παρμενίωνα, τον Ευμένη, τον Αντίπατρο και πολλούς άλλους. Άνθρωποι ικανότατοι, αφοσιωμένοι στο μεγάλο στρατηλάτη και γαλουχημένοι με τις ίδιες αξίες και τα υψηλά ιδανικά. Πάντα δίπλα του στα δύσκολα και τα εύκολα, κατάφεραν και έγραψαν την ωραιότερη ιστορία του κόσμου.

Σε έναν από τους φίλους αυτούς, τον Άρπαλο, καθότι χωλός και ανίκανος για πολεμιστής, ο Αλέξανδρος του εμπιστεύτηκε την φύλαξη του θησαυροφυλακίου. Αμ τι το ήθελε! Έβαλε το λύκο να φυλή τα πρόβατα! Χωλός - χωλός, αλλά ήξερε πώς να αρπάξει τη ζωή από τα μαλλιά και καμία χαρά της να μην πάει χαμένη.

Μεγάλος ο καημός του. Ξέρεις τι είναι να μπορείς να κολυμπήσεις σε όλο το χρυσάφι της Ανατολής και να κολυμπάς μόνος και έρημος… Το σκέφτηκε, το ξανασκέφτηκε, και κάλεσε από την Αθήνα για σύντροφό του μια καλλονή. Τη βρήκε στο πρόσωπο της διάσημης εταίρας Πυθιονίκης. Χεράκι - χεράκι στη Βαβυλώνα έζησαν ζωή χαρισάμενη, τη στιγμή που οι σύντροφοί του βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της μάχης πολεμώντας για την δόξα, στον μακρινό δρόμο για την Ινδία.

Ακούγοντας ο Αλέξανδρος τα συμβάντα, αυτός που δεν σήκωνε μύγα στο σπαθί του για θέματα ηθικής τάξης, άγνωστο για ποιο λόγο, τον συγχώρεσε, είχε φαίνεται και αυτός τις αδυναμίες του. Η περίοδος της ξέφρενης ζωής, παρέα με την Πυθιονίκη κόπηκε ξαφνικά όταν εκείνη απεβίωσε. Ήρθαν ημέρες χαλεπές, γεμάτη θλίψη. Μέχρι να την ξεπεράσει με άλλη νεότερη και ωραιότερη, την Γλυκέρα, έκανε πολλά. Ήπιε, χτυπήθηκε, έκλαψε, ξενύχτησε, τσιγάρα τότε δεν υπήρχαν και έκανε κάτι σπουδαίο στην μνήμη της. Έκτισε ένα μεγαλειώδες μνημείο και για όσους δεν το γνωρίζουν, πού λέτε; Στον λόφο του Προφήτη Ηλία, στο δικό μας Χαϊδάρι. Ήταν τόσο εντυπωσιακό, που οι ταξιδιώτες και περιηγητές που έρχονταν από τα δυτικά για να θαυμάσουν από κοντά τα Αθηναϊκά μνημεία, νόμιζαν ότι είχε φτιαχτεί για κάποιο επιφανή πολίτη.

Συνεχίζοντας να σπαταλά τα πλούτη με την Γλυκέρα πια και γυρίζοντας ο Αλέξανδρος από την Ινδία, φοβούμενος τις συνέπειες, στρατολόγησε μισθοφόρους για να πολεμήσει με ποιον τάχα; Τον Αλέξανδρο! Και έφτασε στην Αθήνα ζητώντας άσυλο από τους Αθηναίους, προσπαθώντας να τους δωροδοκήσει. Εκεί έγινε το έλα να δεις. Οι μισοί πολίτες τον υποστήριξαν και οι άλλοι μισοί ήθελαν να τον εκδώσουν φοβούμενοι την οργή του Αλέξανδρου. Γίνανε όλοι μαλλιά κουβάρια, μπλέχτηκαν στην υπόθεση και σπουδαίοι ρήτορες να εκφωνούν πύρινους λόγους, είτε φιλομακεδονικούς είτε αντιμακεδονικούς.

Πάρα πολλοί κατηγορήθηκαν πως τα πήραν από τον Άρπαλο και μεταξύ αυτών και ο ρήτορας Δημοσθένης, που δεν άντεξε το διασυρμό και αργότερα αυτοκτόνησε. Είχε και άλλες σοβαρές συνέπειες το γεγονός, πήρε χρόνο να καταλαγιάσει η υπόθεση αυτή, που έμεινε στην ιστορία σαν ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα, σαν "Αρπάλεια χρήματα".

Καταδιωκόμενος από τους Αθηναίους για το κακό που προκάλεσε ο Άρπαλος κατέφυγε στην Κρήτη και φονεύτηκε από ένα άλλο όμοιο του, παιδικό του φίλο, με πολύ φρικτό τρόπο. Η αίτια του φόνου; Μάλλον κάτι σαν ξεκαθάρισμα λογαριασμών μεταξύ "μπουμπουκιών".

Ο τρόπος με τον όποιο έζησε και πέθανε ο άνθρωπος αυτός, αποδεικνύει την ματαιότητα των εγκόσμιων και πως η σωτηρία της ψυχής, πραγματικά είναι το μόνο μεγάλο πράγμα. Καλό θα ήταν για τους μιμητές του, που δεν και λίγοι, να μην το απωθούν τελείως από την σκέψη τους και την συνείδησή τους, αν έχουν. Το μνημείο στεκόταν για αιώνες στην θέση του, αλλά δυστυχώς χάθηκε όσο και αν αναζητήθηκε. Είναι μια σημαντική απώλεια.

Μένει σε εμάς, όταν πίνουμε τον καφέ μας ή κάνουμε τον περίπατο μας στον πανέμορφο λόφο με την μοναδική θέα, να το φανταζόμαστε. Να υπερηφανευόμαστε που ο τόπος μας συνδέθηκε με μια λαμπρή εποχή. 2.300 χρόνια περίπου γράφτηκε μια ιστορία από τη Βαβυλώνα στο Χαϊδάρι, που τότε λεγόταν Δήμος Έρμος.

==========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"