Κίνημα Πέντε Αστέρων: Πώς το κόμμα ενός κωμικού έγινε το ισχυρότερο στην Ιταλία

Μετά από μια έντονα διχαστική προεκλογική εκστρατεία, η Ιταλία ξύπνησε τη Δευτέρα 5 Μαρτίου με ένα εντελώς διαφορετικό κοινοβούλιο. Ο συνασπισμός δεξιάς - ακροδεξιάς ήρθε πρώτος σε ψήφους αλλά πρώτο ως μεμονωμένο κόμμα αναδείχτηκε, με 32,6% το Κίνημα των Πέντε Αστέρων. 

Το ποσοστό - αν και δεν δίνει αυτοδυναμία - όχι απλά δεν είναι ευκαταφρόνητο αλλά καθιστά το Κίνημα των Πέντε Αστέρων το μεγαλύτερο ιταλικό πολιτικό κόμμα αυτή τη στιγμή. Στην πραγματικότητα ο συνασπισμός δεξιάς - ακροδεξιάς έλαβε συνολικά 37%, ένα ποσοστό που μοιράζεται στα τρία κόμματα που τον αποτελούν: 17,5% πήρε η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά, 14% πήρε το Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και 4,3% το εθνικιστικό νεοφασιστικό κόμμα «Αδελφοί της Ιταλίας». 

Παρά λοιπόν το μεγάλο του ποσοστό το Κίνημα των Πέντε Αστέρων (M5S) βρίσκεται μπερδεμένο σε μια έτσι κι αλλιώς περίπλοκη κατάσταση χωρίς αρκετές έδρες για να σχηματίσει κυβέρνηση. Δεν παύει, ωστόσο, να προκαλεί εντύπωση πώς το πολιτικό πείραμα ενός κωμικού ηθοποιού εκτόπισε τα κραταιά κόμματα κι έγινε το ισχυρότερο της Ιταλίας. 

Τώρα μένει να φανεί η τακτική που θα ακολουθήσει. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων που ίδρυσε ο εν πολλοίς αμφιλεγόμενος Μπέπε Γκρίλο δημιουργήθηκε με βάση ένα δόγμα που ανάμεσα στα άλλα απαγορεύει το σχηματισμό συνασπισμών. Ο νέος εκλογικός νόμος της Ιταλίας που επέτρεψε την κοινή κάθοδο στις εκλογές κομματικών συμμαχιών ήταν λογικό να αποτελέσει πρόβλημα για ένα κόμμα που απορρίπτει τις συμμαχίες. 

Οι γρίφοι του Ντι Μάιο...

Ο 31χρονος Λουίτζι Ντι Μάιο που διαδέχθηκε τον Μπέπε Γκρίλο στην ηγεσία του κόμματος προεκλογικά απαντούσε με γρίφους όταν τον ρωτούσαν πώς σκόπευε να δημιουργήσει πλειοψηφία. Τώρα που το κόμμα βγήκε δυνατό αλλά χωρίς αυτοδυναμία από τις εκλογές θα πρέπει να λύσει αυτούς τους γρίφους. Προς το παρόν ο Ντι Μάιο δήλωσε ανοιχτός σε συνομιλίες με όλα τα κόμματα κι έτοιμος να αναλάβει ηγετικό ρόλο. 

Η πρώτη συνεδρίαση του νέου κοινοβουλίου έχει προγραμματιστεί για τις 23 Μαρτίου. Μέχρι τότε ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας, Σέρτζιο Ματαρέλα, θα πρέπει να αποφασίσει πως θα κινηθεί. Εκ της θεσμικής του θέσης θα πρέπει να δώσει την ευθύνη του σχηματισμού κυβέρνησης σε εκείνους που μπορούν να σχηματίσουν μια σαφή πλειοψηφία. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει ήδη δηλώσει ότι είναι «ο πυλώνας του νομοθετικού σώματος», όμως ο Ντι Μάιο θα πρέπει να βρει αρκετές ψήφους για τη στήριξη μιας κυβέρνησης με τον ίδιο επικεφαλής. Το γεγονός ότι στο παρελθόν απέρριπτε κάθε συνεργασία με τα παραδοσιακά κόμματα υπονομεύει αυτό το σχέδιο, παρότι ο Ντι Μάιο τόνισε ότι θα μπορούσε να υπάρξει συμφωνία αν τα υπόλοιπα κόμματα δεχτούν να υποστηρίξουν το εκλογικό του πρόγραμμα. 

Προς το παρόν το Κίνημα των Πέντε Αστέρων δείχνει να έχει δυο επιλογές, σύμφωνα με το NewStatesman. Η πρώτη είναι να κάνει μια συμφωνία με την ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι και η δεύτερη είναι να κάνει μια συμφωνία με το Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο πάντως μετά την ήττα του και την παραίτηση του Ματέο Ρέντσι από την ηγεσία βρίσκεται σε νεφελώδες τοπίο. Ωστόσο, η αποχώρηση του Ρέντσι που ήταν ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στο Κίνημα των Πέντε Αστέρων θα μπορούσε ίσως να διευκολύνει το σχηματισμό μιας συμμαχίας μεταξύ των κομμάτων. 

Από το 2009 στο 2018

Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων ιδρύθηκε - αρχικά - ως αντισυστημική πολιτική κίνηση των Οκτώβριο του 2009. Ο ιδρυτής του Μπέπε Γκρίλο διακήρυττε ότι ο στόχος του ήταν να δώσει στους ψηφοφόρους, τόσο τους δεξιούς όσο και τους αριστερούς, μια εναλλακτική λύση. Μέχρι το 2013, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων συμμετείχε μόνο στις τοπικές εκλογές καταφέρνοντας, ωστόσο, να κερδίσει σημαντικές πόλεις, όπως η Πάρμα παραδοσιακό - ιστορικό οχυρό της κεντροαριστεράς. 

Στις γενικές εκλογές του 2013, ωστόσο, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, πήρε ποσοστό 25,6% και αναδείχτηκε αξιωματική αντιπολίτευση. Το 2016 κέρδισε τις τοπικές εκλογές στη Ρώμη και το Τορίνο που είναι η δεύτερη πλουσιότερη πόλη της Βόρειας Ιταλίας. Η πολιτικά εκκεντρική περσόνα του Γκρίλο, η αντιευρωπαϊκή του στάση και η απογοήτευση των Ιταλών με τα παραδοσιακά κόμματα έκαναν την δουλειά. 

Όταν ο Γκρίλο αποχώρησε από την ηγεσία υποστήριξε τον Ντι Μάιο, ο οποίος πήρε το χρίσμα μέσω ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, στην οποία συμμετείχαν 37.000 μέλη του κόμματος. Ήταν πλέον ο υποψήφιος πρωθυπουργός του Κινήματος Πέντε Αστέρια για τις βουλευτικές εκλογές της 4ης Μαρτίου. 

Η προεκλογική εκστρατεία των Πέντε Αστέρων 

Κατά την προεκλογική εκστρατεία η βασική πρόταση του Κινήματος των Πέντε Αστέρων είναι η παροχή βασικού εισοδήματος για όλους τους πολίτες. Αυτό σημαίνει μηνιαίο επίδομα 780 ευρώ για τους άνεργους - υπό την προϋπόθεση ότι θα εκτελούν εβδομαδιαία κάποια κοινωνική υπηρεσία και παράλληλα θα αναζητούν εργασία - ενώ όσοι κερδίζουν λιγότερα από αυτό το βασικό εισόδημα θα παίρνουν τη διαφορά από το κράτος. 

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής (ISTAT), το σχέδιο - που πολλοί στην Ιταλία (και ο Ρέντσι) χαρακτήρισαν λαϊκιστικό και καθόλου ρεαλιστικό - αυτό κοστίζει 14,9 δισ. ευρώ και αφορά συνολικά 8,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Το ποσό αυτό αυξάνεται σε 17 δισ. ευρώ ετησίως αν συμπεριληφθεί και το σχέδιο των Πέντε Αστέρων για την ενίσχυση των εργασιακών πολιτικών. Το κόμμα επιπλέον, υποσχέθηκε περικοπές 50 δισ. ευρώ από το κόστος της πολιτικής, μέσω της μείωσης των μισθών των βουλευτών και γενικά των σπαταλών και των προνομίων των πολιτικών. 

Ωστόσο, το μανιφέστο του κόμματος περιλαμβάνει προτάσεις που αφορούν στην ασφάλεια και οι οποίες ίσως είναι αρεστές στους υποστηρικτές της Λέγκας του Σαλβίνι. Πιο συγκεκριμένα το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει υποσχεθεί 10.000 νέες προσλήψεις στα σώματα ασφαλείας, δυο νέες φυλακές αλλά και την καταστολή της μετανάστευσης με τον Ντι Μάιο - που κάποια στιγμή είχε αποκαλέσει τα σκάφη διάσωσης που επιχειρούν στην Μεσόγειο «θαλάσσια ταξί» - να επικρίνει διαρκώς την μεταναστευτική πολιτική της χώρας. 

Οι τρεις επιλογές των Πέντε Αστέρων

Τελικά ο Σαλβίνι και ο Ντι Μάιο είναι δυο μεγάλοι νικητές των εκλογών. Ο πρώτος κατάφερε να καταστήσει το Κίνημα των Πέντε Αστέρων πρώτο κόμμα της Ιταλίας, παρότι σχεδόν όλα τα μίντια δεν τον στήριξαν και ο δεύτερος οδήγησε τη Λέγκα από το 4% στο 17% σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια, υπερβαίνοντας σε ψήφους το σύμμαχο κόμμα του Μπερλουσκόνι Forza Italia. 

Ωστόσο, ενώ το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λέγκα βρίσκονται κοντά σε θέματα όπως η ασφάλεια και η μετανάστευση, δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί μια εκλογική συμφωνία. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει μια ανορθόδοξη εκλογική βάση, η οποία όπως παρατηρήθηκε στις προηγούμενες εκλογές, είναι εν μέρει παρόμοια με αυτή της κεντροαριστεράς. Μια συμφωνία με τη Λέγκα λοιπόν, θα μπορούσε να βλάψει τον Ντι Μάιο. 

Με τον ίδιο τρόπο, μια συμφωνία με το Δημοκρατικό Κόμμα και με το αριστερό κόμμα «Ελεύθεροι και Ίσοι», δεν φαίνεται να είναι ευκολότερη. Δεν είναι πάντως αδύνατο το Κίνημα των Πέντε Αστέρων να προσπαθήσει να σχηματίσει κυβέρνηση χωρίς πλειοψηφία με την υποστήριξη της δεξιάς - ακροδεξιάς και της κεντροαριστεράς σε συγκεκριμένες προτάσεις. 

Το πρώτο τεστ για το Κίνημα των Πέντε Αστέρων θα λάβει χώρα στις 23 Μαρτίου όταν το ιταλικό κοινοβούλιο θα πρέπει να εκλέξει τους προέδρους της Βουλής και της Γερουσίας και μια ευρεία συμφωνία θα είναι απαραίτητη. Μέχρι τότε βέβαιο είναι ότι το Κίνημα των Πέντε Αστέρων βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, μεταξύ δυο συμβιβασμών. Και οι δυο κινδυνεύουν να κάνουν ζημιά στην εικόνα του κόμματος που από την ίδρυσή του βάσισε την πολιτική του σε ένα αντισυστημικό προφίλ. 

=====================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"