Γιατί δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε;

Κάζης Δημήτρης Αρ.  

Δεν συνεννοούμαστε. Ούτε με τους ορθολογιστές Ευρωπαίους ούτε μεταξύ μας. Κοινή η βασική αιτία:  Εμείς δεν είμαστε ορθολογιστές. Δεν μάθαμε ποτέ να κάνουμε διάλογο!  Και ιδού  οι συνέπειες.

Γενική Συνέλευση πολυκατοικίας

Η εικόνα είναι λίγο - πολύ γνωστή. Συνήθως δεν υπάρχει απαρτία στην πρώτη συνάντηση. Σπάνια ακολουθείται αυστηρά ο Κανονισμός ως προς τη διαδικασία και την ημερήσια διάταξη.  Κάποιοι έχουν αποφύγει να παραστούν μοιράζοντας  εξουσιοδοτήσεις. 'Αλλοι δίνουν το παρόν, λένε το δικό τους πρόβλημα και φεύγουν βιαστικά χωρίς να ακούσουν τις απόψεις και τα προβλήματα των άλλων.  Οι περισσότεροι έρχονται αδιάβαστοι. Τα επιχειρήματα είναι συνήθως ατεκμηρίωτα και χωρίς προοπτική.  Όταν υπάρχουν αντιρρήσεις υψώνονται οι τόνοι, υπερισχύουν οι εγωϊσμοί και οι αντιπάθειες και συχνά επικρατεί χάβρα. Τότε η "συζήτηση" ξεφεύγει από το κύριο θέμα και, όχι σπάνια, καταλήγει σε αδιέξοδο. Κάποιοι ζητούν ανταλλάγματα για  να συνταχθούν με μια άποψη ή απειλούν ότι δεν θα συμμορφωθούν. 'Οσοι έχουν παραστεί φεύγουν συνήθως με πικρή γεύση.  ...
Αλυσιτελές και ψυχοφθόρο. Το χειρότερο όμως είναι ότι και οι αποφάσεις δεν τηρούνται πάντοτε απ' όλους ή εμφανίζονται κάποιοι απόντες και διαφωνούν εκ των υστέρων.  Δεν λύνονται έτσι τα προβλήματα και οι σχέσεις των συνοίκων γίνονται  προβληματικές. Ο διαχειριστής είναι συνήθως το θύμα της ιστορίας, βάλλεται ό,τι και να κάνει και έτσι όλοι αποφεύγουν να αναλάβουν αυτόν τον άχαρο ρόλο, εκτός και άν βρεθούν κάποιοι που επιδιώκουν προσωπικό όφελος.

Αυτή όμως η εικόνα είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας μας. Και είναι η ίδια ακόμα και όταν απουσιάζουν οι "αρμόδιοι" και οι πολιτικοί που τους βρίζουμε ως υπαίτιους, απαλλάσσοντας έτσι βολικά τους εαυτούς μας.  Ίδια η εικόνα στους Συνεταιρισμούς, ίδια στους Δήμους, ίδια στη Βουλή. Δεν γίνεται συζήτηση με σκοπό να λυθούν τα κοινά προβλήματα. Γιατί δεν είναι αυτός ο σκοπός των πολλών αλλά το ευκαιριακό ατομικό ή μικροκομματικό τους συμφέρον και η αυτοπροβολή. Επί πλέον, κυριαρχεί και μια κουλτούρα αντίδρασης, όχι συναίνεσης και δημιουργικής δράσης αλλά στείρας αντιπαράθεσης και επιβολής επί του αντιπάλου κατά το πρότυπο των οπαδών ποδοσφαιρικής ομάδας. Θέμα καλλιέργειας...

Η συνεννόηση μεταξύ μας είναι λοιπόν ιδιαίτερα δυσχερής, ακόμα και στις δύσκολες ώρες. Γιατί;  Πρώτον, γιατί δεν βάζουμε μπροστά το κοινό συμφέρον. Δεύτερον, γιατί δεν μάθαμε να βλέπουμε τα πράγματα με προοπτική αλλά μόνο στη λογική του "εδώ και τώρα". Τρίτον και κυριώτερον, γιατί δεν μάθαμε ποτέ να κάνουμε διάλογο.

Κοινό συμφέρον

Δεν είναι πάντα εύκολο να προσδιορισθεί  τι θα πρέπει να θεωρείται "κοινό συμφέρον". Επειδή όμως η ειλικρίνεια, η συνέπεια και η προοπτική δεν αποτελούν γνωρίσματα της κοινωνίας μας υπάρχει διάχυτη κρίση εμπιστοσύνης. Για το λόγο αυτό, ακόμα και όταν το κοινό καλό είναι ευδιάκριτο, δεν είναι κανείς σίγουρος ότι οι άλλοι βλέπουν τα πράγματα όπως δηλώνουν και όχι με κάποια κρυφή ιδιοτέλεια. Και επειδή η καθημερινότητα βρίθει τέτοιων ερεθισμάτων  φοβάται κανείς μήπως, επιδιώκοντας το σωστό, βρεθεί τελικά απομονωμένος και εκτεθειμένος. Αυτό απογοητεύει και αδρανοποιεί ή διώχνει όσα άτομα έχουν καλές προθέσεις.  Έτσι οι ξένοι μάς παίρνουν τους καλύτερους. Και έτσι βασιλεύουν εδώ οι πονηροί και οι μικρόψυχοι. "Ο καθένας για την πάρτη του αλλιώς δεν επιβιώνεις."

Έλλειψη προοπτικής

Οι ταγοί μας, υπογράφουν Μνημόνια «για νά βουλώσουν τρύπες εδώ και τώρα», με την κουτοπόνηρη σκέψη ότι στην πορεία θα βρούν τρόπο να μη τα εφαρμόσουν.  Έτσι χάνεται η εμπιστοσύνη στη χώρα και επενδύσεις δεν έρχονται. Τόσο με τα λόγια όσο και με το παράδειγμά τους, ωθούν και το λαό σε ανάλογες μυωπικές συμπεριφορές. Οι οποίες αποτελούν ατομική άμυνα σε ένα συνεχώς και χωρίς ειρμό μεταβαλλόμενο περιβάλλον, όπου μόνο οι πληροφορημένοι, οι δικτυωμένοι και οι αετονύχηδες μπορούν να επωφεληθούν.  Με τις συνθήκες αυτές παύει να έχει νόημα το οποιοδήποτε σχέδιο για το μέλλον διότι κυριαρχεί διαρκώς και σε όλα τα επίπεδα η απρόβλεπτη πραγματικότητα της αβεβαιότητας και της "αρπαχτής".  Η εγγενής  μας έλλειψη υπομονής επιτείνει το φαινόμενο:  Όλοι θέλουν τα πάντα "εδώ και τώρα". Όσο για το μέλλον των παιδιών μας, έχει ο Θεός!...

Αδυναμία  διαλόγου

Ο ορθολογικός διάλογος απαιτεί να τηρούνται κάποιοι βασικοί κανόνες - προϋποθέσεις: Πρώτον, δέχομαι ότι με το διάλογο αναζητούμε μια κοινά αποδεκτή λύση (συν-ζητούμε). Δεύτερον, διατηρώ μια επιφύλαξη για όσα πιστεύω, δέχομαι δηλαδή πως υπάρχουν και άλλες απόψεις για το ίδιο θέμα. Τρίτον, ότι οι απόψεις των άλλων, όπως και οι δικές μου, θα πρέπει να είναι αμοιβαία σεβαστές, όσο διαφορετικές και άν είναι.  Και τέταρτον, ότι όλα τα επιχειρήματά μου πρέπει να είναι επαρκώς τεκμηριωμένα αλλιώς δεν έχουν αξία και δεν θάπρεπε να προβάλλονται . Τέλος, δεν πρέπει το συναίσθημα να γίνεται ο καθοριστικός παράγων σε μία συζήτηση.

Καθημερινά βλέπουμε στα MΜΕ να γίνονται "συζητήσεις". Πόσο συχνά μένουμε με την εντύπωση ότι οι άνθρωποι αυτοί συ-ζητούν και δεν διεξάγουν "διάλογο κουφών"; Πόσο συχνά ακούγεται η παραδοχή "δεν έχω γνώμη"; Πόσο συχνά φεύγουμε με την αίσθηση ότι η συζήτηση κατέληξε σε κάτι εποικοδομητικό με τη συμβολή όλων των συμμετεχόντων; Πόσο συχνά παραδέχεται κάποιος σφάλματα δικά του ή της ομάδας που εκπροσωπεί και δεν προσπαθεί να φορτώσει όλα τα λάθη στους άλλους;

Η άναρχη και μη σοβαρή αυτή εικόνα που προβάλλουν ως πρότυπο οι ιθύνοντες της ελληνικής κοινωνίας εκφράζει και το είδος του πολιτισμού μας και δίνει μια ερμηνεία του τρόπου, με τον οποίο κινούνται όλα σ'  αυτή τη χώρα. Ο καθένας προσπαθεί να παίξει "σόλο βιολί" και να επισκιάσει τους άλλους αλλά η ορχήστρα δίνει την εντύπωση ότι βρίσκεται στο προκαταρκτικό στάδιο του κουρδίσματος των οργάνων. Δεν υπάρχει ούτε μελωδία ούτε συντονισμένο μουσικό φόντο. Έτσι λειτουργούν συνήθως τα άτομα και οι ομάδες αλλά και η χώρα τέτοια εικόνα δίνει προς τα έξω.

Είμαι βέβαιος ότι άν οι Ευρωπαίοι μας ρωτούσαν: "Πείτε μας τι θέλετε από εμάς", δεν θα συμφωνούσαμε ποτέ μεταξύ μας σε ένα κοινό αίτημα. Αλλά και οι διαχειριστές της εξουσίας δεν διαθέτουν τα κατάλληλα μόνιμα επιτελεία για χάραξη στρατηγικής και για σωστή και έγκαιρη επιλογή και τεκμηρίωση προτάσεων. Τα βλέπουν λοιπόν αυτά οι (διόλου αθώοι) Τροϊκανοί και απαντούν: "Αφού εσείς δεν ξέρετε τι θέλετε θα σας πούμε τώρα εμείς τι πρέπει να θέλετε γιατί ο χρόνος δεν περιμένει". Και έτσι μας υπαγορεύουν συνταγές, τις οποίες οι δικοί μας δεν ξέρουν ούτε να αξιολογήσουν ούτε πώς να διαχειριστούν.  Εδώ προστίθενται ο λαϊκισμός και το πολιτικό κόστος εξ ού και τα όσα τραγελαφικά και άδικα μέτρα μας ταλανίζουν επί μία τετραετία καταστρέφοντας την οικονομία και την κοινωνία.

Δημοκρατία  και  Παιδεία

Τα παραπάνω γεννούν σκέψεις για την αληθινή φύση του πολιτεύματος αυτής της χώρας. Γίνεται αληθινή Δημοκρατία χωρίς ουσιαστικό διάλογο απαλλαγμένο από εμμονές και προκαταλήψεις;  Όταν όροι όπως η ελευθερία, η δημοκρατία, η δεξιά, η αριστερά, ο σοσιαλισμός, η κοινωνική δικαιοσύνη κλπ. έχουν καταστεί ψευδεπώνυμοι;  Όταν δεν σέβεται κανείς τα δικαιώματα των άλλων και δεν αναδέχεται τις υποχρεώσεις του; Όταν αυτοί που εντέλλονται να διδάξουν γνώσεις και ήθος δίνουν το πιό θλιβερό παράδειγμα; Όταν οι ιθύνοντες εξαπατούν συνεχώς  το λαό και τον λογαριάζουν μόνον ως άθροισμα ψηφοφόρων, ο δε λαός τους επανεκλέγει γιατί του αρέσουν τα παραμύθια αλλά και για να έχει "μπάρμπα στην Κορώνη"; ‘Οταν δεν συνεργάζονται όλοι με κύριο γνώμονα τη δικαιοσύνη και το καλό του τόπου; Και πώς να συνεργαστούν όταν δεν έχουν μάθει από μικροί την αξία της προοπτικής, του διαλόγου, του αλληλοσεβασμού και της συλλογικής εργασίας;  Όταν...

Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα νομοσχέδια που τίθενται σε ψευδεπώνυμο "Δημόσιο Διάλογο": Η Κυβέρνηση έχει μεν προαποφασίσει αλλά "θα λάβει υπόψη της και τις παρατηρήσεις της Αντιπολίτευσης"(!), η οποία  συνήθως προβάλλει άρνηση για τα πάντα, ιδίως όταν εμπλέκονται  δυναμικά συνδικάτα. Τυχόν δε αλλαγές στο αρχικό σχέδιο οφείλονται περισσότερο στη σφοδρότητα κάποιων αντιδράσεων και σχεδόν καθόλου στη δύναμη των αντεπιχειρημάτων. Απλά δεν πρόκειται περί διαλόγου!

Πιστεύω πως το Αλφα και το Ωμέγα της παιδείας μας θα πρέπει να είναι  η καλλιέργεια της αγάπης (και όχι της καταφρόνησης) για την Πατρίδα, της προοπτικής, της αυτοπειθαρχίας, της αυτοκριτικής, του διαλόγου, του αμοιβαίου σεβασμού και της συνεργασίας. Από τους παιδικούς σταθμούς και τα νηπιαγωγεία ο κάθε εκκολαπτόμενος πολίτης πρέπει να ενθαρρύνεται να αποκτήσει αυτές τις αρετές. Και να γίνει πεποίθηση ότι θα πρέπει να νοιώθουμε πρωτίστως υπόλογοι στον εαυτό μας, στην κοινωνία μας και στα παιδιά μας και όχι στους ξένους, όπως κάνουμε μέχρι σήμερα.

Πολλά πρέπει να γίνουν. Θα υπάρξει όμως η δέουσα πολιτική βούληση;

Ενθαρρυντική σχετικά η συζήτηση που άρχισε για την ανασύσταση των Πειραματικών Σχολείων (που καταργήθηκαν λαϊκίστικα στη δεκαετία του 80) ώστε να αποτελέσουν οδηγό και για τα υπόλοιπα σχολεία της επικράτειας. Στην όλη προσπάθεια για την Παιδεία μπορούν να συμβάλουν πολύ το Διαδίκτυο και όσα ΜΜΕ θελήσουν να δούν το ρόλο τους πιό πατριωτικά. Και τα συλλογικά όργανα  των εκπαιδευτικών ας αναλογισθούν επί τέλους τις τεράστιες ευθύνες τους.

---------------------------------------------
Σχετικό: Οι άνδρες απαντούν: Γιατί δεν αντέχουν τη γκρίνια;
=====================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"