Ουτοπία ή δυστοπία ; Η μελλοντική πόλη στην ουτοπική θεωρεία, στην κινηματογραφική επιστημονική φαντασία και στη σύγχρονη πραγματικότητα

#Α. Παπαγιαννάκης και #Δ. Τσαμτζή

Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ

Σε κάθε εποχή, η μελλοντολογικός και ουτοπικός οραματισμός για την ιδανική πόλη και κοινωνία μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος και στην αναζήτηση διεξόδων από τα υφιστάμενα προβλήματα. 

Πολλά θέματα ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των πόλεων, αλλά και ορισμένες λαθεμένες προσεγγίσεις εμπνέονται από τις ουτοπικές θεωρίες. 

O πρώτος βασικός άξονας της έρευνας επιχειρεί μια συστηματική ανάλυση των θετικών και αρνητικών στοιχείων των βασικών ουτοπικών θεωριών σε αντιπαράθεση με την έννοια της δυστοπίας. 

Οι επιρροές και οι σχέσεις του πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού με την κινηματογραφική πόλη και αντίστροφα η συμβολή του κινηματογράφου επιστημονικής φαντασίας στην αναπαράσταση των μελλοντικών πόλεων και ο ρόλος του ως μέσου προβληματισμού σχετικά με τη εξέλιξη του αστικού περιβάλλοντος είναι ζητήματα που έχουν απασχολήσει διεθνώς πολλούς συγγραφείς. 

Ο δεύτερος άξονας της ανάλυσης αφορά . . .στην ανάλυση των κλασσικών κινηματογραφικών ταινιών επιστημονικής φαντασίας "Metropolis" και "Blade Runner". Οι δύο κλασσικές ταινίες χρησιμοποιούνται, σε συνδυασμό με τις ουτοπικές-δυστοπικές θεωρήσεις, ως εργαλείο διερεύνησης του παρόντος. 

Οι σύνθετες πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις που συνθέτουν το δυστοπικό τοπίο των σημερινών πόλεων αποτελούν βασικό αντικείμενο προβληματισμού των ταινιών αυτών. 

Τέλος, ο τρίτος άξονας διερευνά την εφικτότητα της στρατηγικής της βιώσιμης ανάπτυξης που αποτελεί τη σύγχρονη πρόταση για την επίλυση των κρίσιμων αστικών προβλημάτων και τη δημιουργία νέας προοπτικής. Με τη συγκεκριμένη διεπιστημονική προσέγγιση σε τρία επίπεδα ανάλυσης αναζητούνται η ταυτότητα και τα συστατικά στοιχεία της σύγχρονης ουτοπίας για την επίτευξη της ιδανικής πόλης και κοινωνίας.

2. ΟΥΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΔΥΣΤΟΠΙΑ

Τα προβλήματα του αστικού χώρου απασχόλησαν την επιστημονική κοινότητα από τις απαρχές της ιστορίας της πολεοδομίας. 

Μέσα από την προσπάθεια επίλυσης τους, αναδύθηκαν οραματικά σχέδια με τη διατύπωση προτάσεων και προτύπων για τη δημιουργία της ιδανικής πόλης. 

Η ιδανική πόλη συχνά εμπνέεται από τη φιλοσοφία της «ουτοπίας», όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει έναν ιδανικό τόπο ως προς τις κοινωνικές, ηθικές και πολιτικές αξίες, αλλά που δε δύναται να υπάρξει σε πραγματικό χώρο και χρόνο. 

Η «ουτοπία» συνδέεται άμεσα με την αντίθετη έννοια της «δυστοπίας», η οποία αναφέρεται σε έναν τόπο που χαρακτηρίζεται από υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης και αυταρχικό κοινωνικό και πολιτικό σύστημα. 

H έννοια «ουτοπία» χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από τον Tomas Moore το έτος 1516, ο οποίος περιέγραψε στο βιβλίο «Utopia» μία ιδανική ευημερούσα κοινωνία που βασίζεται στην ιδιοκτησία της γης και στην οικονομική ισότητα (Blowers et al.). 

Καθώς οι προτάσεις και τα σχέδια δημιουργίας της ιδανικής πόλης διατυπώθηκαν κυρίως σε μεταβατικές περιόδους πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών, τα οραματικά σχέδια αποτέλεσαν ουσιαστικά προσπάθεια διαφυγής από τις δυστοπικές πόλεις της εποχής.

Ιδιαίτερα όσον αφορά στον 19ο και 20ο αι., η βιομηχανική επανάσταση, η τεχνολογική εξέλιξη, η ένταση των φαινομένων της αστικοποίησης και της αστικής εξάπλωσης δημιούργησαν την ανάγκη για ανοικοδόμηση, αναδιαμόρφωση και αναζωογόνηση του αστικού τοπίου και έδωσαν την αφορμή για την ανάπτυξη σημαντικών ουτοπικών ιδεών και προτάσεων. 

Κοινωνικοί μεταρρυθμιστές, διανοούμενοι, πολεοδόμοι, αρχιτέκτονες, πολιτικοί και θεωρητικοί προερχόμενοι από διάφορους κλάδους έδωσαν έμφαση στους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας, της υγείας και του φυσικού περιβάλλοντος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Charles Fourier ο οποίος το 1829 πρότεινε τη δημιουργία ιδανικών κοινοτήτων με την ονομασία «Phalenstere», βασικά χαρακτηριστικά των οποίων ήταν η ελευθερία ανάπτυξης της ιδιαιτερότητας των ατόμων, η μη καταναγκαστική εργασία και η κοινωνική αλληλεγγύη (Καυκούλα, 2007 και Mumford, 1962). To 1882, η «Ciudad Lineal» (Γραμμική Πόλη) του πολεοδόμου Arturo Soria y Mata αναπτύσσεται γύρω από έναν κεντρικό άξονα μετακινήσεων και μεταφορών. 

Το σχέδιό του περιέχει πολλά στοιχεία από τις επερχόμενες απόψεις του Howard για την Κηπούπολη όπως είναι οι ζώνες βλάστησης και η χαμηλή πυκνότητα κατοικίας (Collins, 1959). Σημαντική ήταν η συνεισφορά του αρχιτέκτονα Tony Garnier (1869-1948) με την πρόταση «Cite Industrielle» (Βιομηχανική Πόλη) του 1917 με βασικό χαρακτηριστικό τον διαχωρισμό των λειτουργιών και την αξιοποίηση του ηλιακού φωτός (Cleary, 2005).

Οι ουτοπικές ιδέες των αρχών του 20ου αιώνα χαρακτηρίζονται από τη ριζική αναδόμηση των πόλεων με το συνολικό μετασχηματισμό του αστικού περιβάλλοντος (Fishman, 1982). 

Ειδικότερα οι προτάσεις του Howard (Garden City, 1902), του Le Corbusier (Ville Contemporaine, 1922) και του Frank Lloyd Wright (Broadacre City, 1928) απορρίπτουν την υπάρχουσα μορφή του αστικού περιβάλλοντος και επιδιώκουν την αντιμετώπιση των προβλημάτων με ριζικές παρεμβάσεις, οι οποίες όμως αν κριθούν με τα σημερινά δεδομένα, εμπεριέχουν τόσο βιώσιμα όσο και δυστοπικά χαρακτηριστικά (MacLeod, 2002). 

Ως στοιχεία βιώσιμης ανάπτυξης αναφέρονται τα εξής: 

Η δημιουργία προαστιακών Κηπουπόλεων για τη μείωση του πληθυσμού στα αστικά κέντρα (Howard) μπορεί να συμβάλει στην εκτόνωση της έντονης αστικοποίησης, η συμπαγής πόλη (Le Corbusier) με την αύξηση των πυκνοτήτων μπορεί να έχει σημαντικά ενεργειακά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη και τέλος η αναζήτηση ισορροπίας μεταξύ της προστασίας της ατομικότητας και της συμμετοχικής δημοκρατίας των πολιτών (Frank Lloyd Wright) μπορεί να εμπνεύσει την τοπική διακυβέρνηση. 

Ως δυστοπικά χαρακτηριστικά επισημαίνονται τα εξής: 

η πλήρης εξάρτηση από τα ιδιωτικά μηχανοκίνητα μέσα μεταφοράς και η πλήρης άρνηση των ιστορικά διαμορφωμένων στοιχείων οργάνωσης του αστικού χώρου και της ιστορικής μνήμης. Την δεκαετία του 1960, ένα νέο κύμα ουτοπικών ιδεών εμφανίστηκε στο προσκήνιο με κύριους εκπροσώπους τις αρχιτεκτονικές ομάδες των Archigram, Superstudio, Archizoom και Metabolism, οι οποίες άσκησαν κριτική στις αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις που επιδεινώνουν τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα και δημιουργούν δυστοπικούς κόσμους.

Η έννοια της «δυστοπίας» εκφράζει την ανασφάλεια και την απαισιοδοξία των ανθρώπων για την εξέλιξη της πόλης και της κοινωνίας στο μέλλον (Prakash, 2010). 

Οι φανταστικοί αυτοί «κακοί τόποι» υπήρξαν αντικείμενο φιλοσοφικής ανάλυσης και επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τις τέχνες (Τσίμας, 2006). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι κλασικές κινηματογραφικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, οι οποίες οραματίζονται πραγματικές ή φανταστικές πόλεις του μέλλοντος που έχουν έντονα δυστοπικά χαρακτηριστικά.

3.      ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΑΙΝΙΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ "METROPOLIS" και "BLADE RUNNER"

Οι κινηματογραφικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας αποτελούν μέσα προβολής υποθετικών μελλοντικών σεναρίων, που βασίζονται στα επιστημονικά δεδομένα και τις τεχνολογικές ανακαλύψεις της εποχής και επηρεάζονται συνήθως από την οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική κατάσταση που επικρατεί την περίοδο δημιουργίας τους. 

Σύμφωνα με τον Boake (2006), η μελέτη του κινηματογραφικού υλικού μπορεί να ενισχύσει τον κριτικό διάλογο σχετικά με τα ουτοπικά και οραματικά σχέδια τόσο του παρελθόντος όσο και του παρόντος αστικού περιβάλλοντος και επιπροσθέτως να δώσει ιδέες και να επηρεάσει το σχεδιασμό των μελλοντικών πόλεων. 

Πολλές από τις κινηματογραφικές αναπαραστάσεις της μελλοντικής πόλης επηρεάστηκαν από ουτοπικές θεωρίες και οράματα του πολεοδομικού και αστικού σχεδιασμού. 

Σύμφωνα με τον Χατζηφραγκιό-Μακρυδάκη (2010), η αρχιτεκτονική αλληλεπιδρά με τον κινηματογράφο καθώς από τη μία η αρχιτεκτονική αποτελεί το βασικό μέσο αναπαράστασης του χώρου και από την άλλη ο κινηματογράφος, ως τέχνη της ψευδαίσθησης, είναι το εργαλείο υλοποίησης των αρχιτεκτονικών οραμάτων. 

Οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας αποτελούν μέσο απόδρασης από την πραγματικότητα, προσφέρουν τη δυνατότητα διερεύνησης της βιωματικής αντίληψης του χώρου και των θεωρητικών μελλοντολογικών ουτοπιών και θέτουν ηθικολογικά ζητήματα σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη της σημερινής πόλης και κοινωνίας λαμβάνοντας υπόψη τα σημερινά δεδομένα (Boake, 2006).

 Κατά κύριο λόγο πραγματεύονται θέματα σχετικά με την τεχνολογική εξέλιξη, την κοινωνική διαίρεση του χώρου και τον ταξικό διαχωρισμό. Οι φανταστικοί τόποι που απεικονίζονται στον κινηματογράφο έχουν συνήθως δυστοπικά χαρακτηριστικά.

Ο Gold (1985) αναφέρει ότι το μεγαλύτερο μέρος των ταινιών αποτυπώνουν τις μεγάλες πόλεις ως αστικά σύνολα στα οποία κυριαρχεί κοινωνική αποξένωση και μεγάλες αντιθέσεις στον πλούτο και στις συνθήκες διαβίωσης.

Στο πλαίσιο της ερευνητικής εργασίας αναλύθηκαν δύο κλασικές και διαχρονικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας - «Metropolis» και «Blade Runner» - οι οποίες συμβάλλουν στην αναπαράσταση της δυστοπικής πόλης του μέλλοντος, θέτοντας πλήθος επίκαιρων φιλοσοφικών, κοινωνικών και πολιτικών προβληματισμών. 

Στην ταινία «Metropolis» (1927) απεικονίζεται μία φανταστική πόλη του έτους 2026 και στην ταινία «Blade Runner» (1982) αναπαριστάται η πόλη του Λος Άντζελες του έτους 2019. Το κυρίαρχο μοντέλο που προβάλλεται είναι η μητρόπολη, στην οποία αποτυπώνεται το όραμα ή ο εφιάλτης ανοικοδόμησης του μέλλοντος με τον απόλυτο έλεγχο του ανθρώπου και του χώρου. 

Ουσιαστικά, οι δημιουργοί και σκηνοθέτες - Fritz Lang και Ridley Scott - χρησιμοποιούν τους φανταστικούς τόπους των ταινιών τους για να ασκήσουν ένα κριτικό σχόλιο για τη σύγχρονη πόλη και κοινωνία. 

Η συγκριτική ανάλυση των δύο ταινιών επικεντρώνεται στα 5 στοιχεία της πόλης σύμφωνα με τη θεώρηση του Κωνσταντίνου Δοξιάδη (1966): κελύφη, κοινωνία, άνθρωποι, δίκτυα, φύση. 

Τα 5 στοιχεία θεωρήθηκε ότι καλύπτουν τις βασικές διαστάσεις της υπόστασης της πόλης και συνδέονται άμεσα με τις βασικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες μητροπόλεις (βλ. Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Ανάλυση των κινηματογραφικών πόλεων με βάση τα 5 στοιχεία της πόλης

Η σύγκριση των φανταστικών, κινηματογραφικών τόπων με τους πραγματικούς τόπους αναδεικνύει ομοιότητες όσον αφορά στα προβλήματα της άναρχης αστικής εξάπλωσης, των άσχημων συνθηκών διαβίωσης - ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες - του κοινωνικού και αστικού διαχωρισμού, των μη βιώσιμων μορφών αστικής κινητικότητας και των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Το δυστοπικό μέλλον είναι ήδη παρόν.

4.      ΔΥΣΤΟΠΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η σύγχρονη πραγματικότητα των πόλεων χαρακτηρίζεται από ποικίλα κοινωνικά, οικονομικά και πολεοδομικά προβλήματα που είναι αποτέλεσμα ενός μη βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης. 

Η μελέτη των βασικών χαρακτηριστικών των σύγχρονων μητροπόλεων σκιαγραφούν μια δυσοίωνη προοπτική. 

Ο Harvey (1996) επισημαίνει ότι στις σημερινές πόλεις εμφανίζεται έντονο το φαινόμενο του υπερπληθυσμού και της αυξημένης αστικοποίησης. 

Σύμφωνα με τους Potsiou et al. (2010), ο αριθμός των «megacities» έχει αυξηθεί από τις δύο που υπήρχαν το 1950 στις είκοσι το 2005, με τις περισσότερες να εντοπίζονται πλέον στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, όπως το Μεξικό, η Βομβάη, η Μποκοτά, το Σάο Πάολο, η Σαγκάι (βλ. Πίνακας 2). 

Οι σημερινές «megacities» των αναπτυσσόμενων χωρών χαρακτηρίζονται από άναρχη αστική εξάπλωση, αυστηρό κοινωνικό έλεγχο, προβλήματα στέγασης και έλλειψη υποδομών και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. 

Την εικόνα συμπληρώνει ο κοινωνικός και αστικός διαχωρισμός, ο οποίος, σύμφωνα με τους Salman et al. (2008), εμφανίζεται κυρίως λόγω της ραγδαίας αστικοποίησης ετερογενών ομάδων πληθυσμού και οξύνεται από την παγκοσμιοποίηση και τη μαζική μετανάστευση, με αποτέλεσμα την αύξηση των οικονομικών ανισοτήτων, την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης και της εγκληματικότητας. 

Όπως αναφέρει ο Fox et al. (2007) το ένα από τα τρία δισεκατομμύρια του παγκόσμιου πληθυσμού κατοικεί σήμερα σε παραγκουπόλεις (slums), ενώ εκτιμάται ότι στα επόμενα 30 χρόνια θα διπλασιαστεί.

Επίσης, το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, η αλόγιστη κατανάλωση των φυσικών πόρων και η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελούν τις κρίσιμες περιβαλλοντικές προκλήσεις των πόλεων του 21^ου αι. 

Τέλος, σύμφωνα με τον Rodrigue (2009) τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα συστήματα αστικών μεταφορών σχετίζονται με την αδυναμία ικανοποίησης των αναγκών της αστικής κινητικότητας, την κυκλοφοριακή συμφόρηση, την έλλειψη χώρων στάθμευσης, την ανεπάρκεια των δημόσιων συγκοινωνιών, την απώλεια του δημόσιου χώρου, την οδική ασφάλεια, την δυσκολία μετακίνησης των μη-μηχανοκίνητων μέσων.

Οι προκλήσεις που δέχονται οι σημερινές «megacities» θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, λαμβάνοντας υπόψη όλους τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν, θετικά ή αρνητικά, τη διαμόρφωση και την εξέλιξη της πόλης στο άμεσο μέλλον. 

Σύμφωνα με τους Gazibara et al. (2010) και το ερευνητικό πρόγραμμα «Megacities on the Move» της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Forum for the Future: Action for a sustainable word», οι παράγοντες που αναμένεται να επηρεάσουν το μέλλον του αστικού περιβάλλοντος είναι: η αστική μορφή και η κινητικότητα, η προσφορά και η ζήτηση ενέργειας, η χρήση και η διαχείριση των φυσικών πόρων και των πλουτοπαραγωγικών πηγών, η δομή και η διάρθρωση της παγκόσμιας οικονομίας, η κλιματική αλλαγή, τα πρότυπα διακυβέρνησης, οι κοινωνικές δομές, αξίες και συμπεριφορές, η ανάπτυξη των επιχειρήσεων και η τεχνολογική ανάπτυξη.

Οι Gazibara et al. (2010) παραθέτουν δύο πιθανά μελλοντικά σενάρια εξέλιξης των πόλεων στο έτος 2040 στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης. Μέσα από τη μελέτη των δύο σεναρίων (Renew-abad και Communi-city) αναδεικνύεται ο πρωτεύον ρόλος που κατέχει ο βιώσιμος σχεδιασμός στη δημιουργία της ιδανικής πόλης καθώς και η πολυπλοκότητα και ο διεπιστημονικός χαρακτήρας του εγχειρήματος.

]

Σενάριο «Renew-abad»: Η άναρχη αστική διάχυση ανακόπτεται. 

Η διακυβέρνηση βασίζεται σε ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση που δρα συντονισμένα και οργανωμένα με την κεντρική εξουσία. Το οικονομικό και κοινωνικό χάσμα μειώνεται. Η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι διαδεδομένη. Το διαδίκτυο και οι ευφυείς τεχνολογίες μειώνουν τις ανάγκες κινητικότητας. Οι μετακινήσεις πραγματοποιούνται με «πράσινα» μέσα μαζικής μεταφοράς.

Σενάριο «Communi-city»:

Η κεντρική εξουσία είναι αδύναμη. Η κοινωνία των πολιτών συμμετέχει ενεργά στη διακυβέρνηση με τη βοήθεια των μέσων ηλεκτρονικής επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης. Οι πόλεις αποτελούν χαοτικά κέντρα δημιουργικότητας, έρευνας και καινοτομίας. Η αποκεντρωμένη ανάπτυξη με έμφαση στην τοπική οικονομία αναστέλλει την παγκοσμιοποίηση. Υπερισχύει η εξατομικευμένη και ιδιωτική μετακίνηση με μικρά καθαρά οχήματα και ήπια μέσα μεταφοράς.

Συμπερασματικά, η εξέλιξη της πόλης στο μέλλον εξαρτάται από πολλούς αστάθμητους και δύσκολα προβλέψιμους παράγοντες, όσον αφορά στα μέσα και στους τρόπους διαχείρισής τους. 

Όμως μέσα από τις αρχές του βιώσιμου σχεδιασμού σκιαγραφούνται κατευθύνσεις προόδου και πιθανές λύσεις στα προβλήματα τόσο του μέλλοντος όσο και των σημερινών δυστοπικών μητροπόλεων. Η στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης αναδεικνύεται ως η σύγχρονη ουτοπία.

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Οι ουτοπικές θεωρίες για την κοινωνία, την πόλη και την αρχιτεκτονική μέχρι και τον 20^ο αι. διατυπώθηκαν σε μεταβατικές περιόδους πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών και επηρέασαν την σκέψη και τον οραματισμό στην αναζήτηση της ιδανικής πόλης. 

Η κριτική μελέτη και ανάλυση των «ουτοπιών» του παρελθόντος είναι σημαντική καθώς πολλές ιδέες ζωτικής σημασίας για το μέλλον αλλά και κάποιες λαθεμένες προσεγγίσεις, προέρχονται από τα ουτοπικά οράματα. 

Παράλληλα, οι κλασικές κινηματογραφικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, όπως η «Metropolis» και η «Blade Runner», συμβάλλουν στην αναπαράσταση της δυστοπικής πόλης του μέλλοντος, θέτοντας πλήθος επίκαιρων φιλοσοφικών, κοινωνικών και πολιτικών προβληματισμών. 

Ουσιαστικά διερευνούν κατά πόσο οι ενδόμυχοι φόβοι των ανθρώπων για το μέλλον της πόλης έχουν γίνει σήμερα πραγματικότητα. 

Πράγματι, η μελέτη των βασικών δυστοπικών χαρακτηριστικών των σύγχρονων μητροπόλεων σκιαγραφούν μια δυσοίωνη προοπτική.

Προκύπτει λοιπόν η αναγκαιότητα διερεύνησης των τρόπων και μέσων αντιμετώπισης των αστικών προβλημάτων με τη διατύπωση νέων οραματικών σχεδίων που θα ανταποκρίνονται στις προκλήσεις της σύγχρονης δυστοπίας. 

Ο ολοκληρωμένος πολεοδομικός και συγκοινωνιακός σχεδιασμός στο πλαίσιο μιας διεπιστημονικής προσέγγισης στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης μπορεί να συμβάλλει θετικά στην υπέρβαση της σημερινής κρίσης και στην αναζήτηση διεξόδου και προοπτικής. 

Μια νέου τύπου διακυβέρνηση, η μείωση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων, η ανάσχεση της άναρχης αστικής διάχυσης, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, η μείωση των αναγκών για μετακινήσεις, η ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών, τα εναλλακτικά και ήπια μέσα μεταφοράς αποτελούν τα συστατικά στοιχεία της σύγχρονης ουτοπίας.

6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Καυκούλα, Κ., 2007. Η περιπέτεια των κηπουπόλεων. Θεσσαλονίκη: UNIVERSITY STUDIO PRESS.
• Τσίμας, Ν., 2006. Ποιά Πόλη Θέλουμε; Ένα δοκίμιο για τη νέα πόλη, Αθήνα: ΙΣΤΑΜΕ.Πρόσβαση: http://www.istame-apapandreou.gr/files/pdf/, 22/3/2011. 
• Χατζηφραγκιός-Μακρυδάκης, Κ., 2010.  Κινηματογραφικές Εκδοχές της Μελλοντικής Πόλης, Τεχνικά Χρονικά Επιστημονική Έκδοση, τεύχ. 3, σσ. 105-121. 
• Μάμφορντ, Λ., 1998. Η ιστορία των ουτοπιών. Θεσσαλονίκη: Νησίδες. 
• Blowers, A., Hamnett, C. and Sarre, P., 1974. The Future of Cities. London: Open University Press / Hutchinson. 
• Boake, T. M., 2006. Architecture And Film: Experiential Realities And Dystopic Futures. In:ACSA   Annual   Meeting,   Salt   Lake   City   Utah,   April   2006. Πρόσβαση:http://www.architecture.ca/faculty_projects/terri/boake_arch_film_colour.pdf, 20/7/2011. 
• Cleary,    S.,    2005.    Tony    Garnier:    Urban    Utopian    Vision.    Πρόσβαση:http://www.seanliamcleary.com/userimages/Tony_Garnier-Utopian_City.pdf, 12/3/2011. 
• Collins, G. R., 1959. The Ciudad Lineal of Madrid, Journal of the Society of Architectural Historians, Vol 18 (2), pp. 38-53. 
• Doxiadis, C.A., 1966. Between Dystopia and Utopia. Hartford: Trinity College Press. 
• Fainstein, S., 2006. New York City. In: La Biennale di Venezia, 10th International Architecture Exhibition: Cities Architecture and Society. Venice 10/9-19/11 2006,Venice: Marsilio.
• Fishman, R., 1982. Urban Utopias in the Twentieth Century: Ebenezer Howard,Frank Lioyd Wright, Le Corbusier. Cambridge, MA: MIT Press. 
• Fox, S. and Beall, J., 2007. Urban Poverty and Development in the 21st Century: Towards an Inclusive and Sustainable World. London School of Economics:   Oxfam GB. Πρόσβαση:http://eprints.lse.ac.uk/2903/urban_poverty_and_development_in_the_21st_century.pdf, 7/12/2011. 
• Gazibara, I. and Goodman, J., 2010. Megacities on the Move. London: Forum of the Future. Πρόσβαση:http://www.forumforthefuture.org/sites/default/files/project/downloads/megacitiesfullreport.pdf, 20/12/2011. 
• Gold, J. R., 1984. The Death of The Urban Vision?, Futures, Vol 16 (4), pp. 372-381. Harvey, D., 1996. Cities or urbanization?, City, Vol 1 (1-2), pp. 38-61.Ma, Q., 2006. Shanghai. In: La Biennale di Venezia, 10th International Architecture Exhibition: Cities Architecture and Society. Venice 10/9-19/11 2006. Venice: Marsilio. 
• MacDonald, A., 2003. Looking Backward 2000-1887 by Edward Bellamy. Peterborough, Ontario: Broadview Press Ltd. 
• MacLeod, G. and Ward K, 2002. Space of utopia and dystopia: Landscaping the contemporary city, Geografiska Annaler, 84 B (3-4), pp. 153-170. 
• Potsiou, C., Doytsher, Y., Kelly, P., Khouri, R., McLaren, R. and Mueller, H., 2010. Rapid Urbanization and Mega Cities:The Need for Spatial Information Management, The International      Federation      of      Surveyors,      Copenhagen.      Πρόσβαση:http://www.fig.net/pub/figpub/pub48/figpub48.pdf, 18/11/2011. Prakash, G., 2010. Noir Urbanisms: Dystopic Images of the Modern City. New Jersey:Princeton University Press.
• Rodrigue, J.P., Comtois, C. and Slack, B., 2009. The Geography of Transport Systems.New York: Routledge.
• Salman, P. S., 2008. Countering Urban Segregation: Theoretical and Policy Innovations from around the Globe, Urban Studies, Vol 45 (7), pp. 1307-1332.

=====================

 "O σιωπών δοκεί συναινείν"