Διαλαμπή Σαρακατσάνοι με ρίζες από την στερεά Ελλάδα και την Ήπειρο - Μπάμπαλη Κρυστάλλω

Ο Πανηγυρικός της Εκδηλώσεως του Συλλόγου Ρουμελιωτών Αγίου Δημητρίου Αττικής στη μνήμη του Αθανασίου Διάκου

 Διαλαμπή Σαρακατσάνοι με ρίζες από την στερεά Ελλάδα και την Ήπειρο

Με καταγωγή άλλων τα Τσελιγκάτα της Δράμας, την Αν. Θράκη, την Αν. Ρωμυλία και την Μολδοβλαχία

Ορισμένοι είναι απόγονοι του Δήμου Σκαλτσά ή Σκαλτσοδήμου οπλαρχηγού του 1821

Πληροφορίες και για τον οικισμό Μωσαϊκού

Γράφει ο Παράσχος Ανδρούτσος

Διαλαμπή: Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 23 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της Θάλασσας.

Από το 1924 μέχρι το 1948 ανήκε στην κοινότητα Αμβροσίας και έκτοτε στην κοινότητα Ιάσμου και από το 2011 στον Δήμο Ιάσμου. Στην Διαλαμπή μέχρι το 1918 κατοικούσαν μόνο μουσουλμάνοι και ντόπιοι χριστιανοί Ρουμανόβλαχοι. Οι Έλληνες χριστιανοί Ρουμανόβλαχοι ισχυρίζονται ότι κατάγονται από την Μολδοβλαχία και ήταν εργάτες γης σε τοπικούς μουσουλμάνους τσιφλικάδες και βοσκοί.

Γύρω στο 1922 εγκαταστάθηκε και η οικογένεια του Αθανασιάδη από την Ανατολική Θράκη.

Οι Σαρακατσάνοι κάτοικοι της Διαλαμπής ήλθαν εδώ σταδιακά. . .

Οι πρώτοι (1/3 του πληθυσμού) εγκαταστάθηκαν το 1918 μέχρι το 1920 και οι υπόλοιποι από το 1948 και εντεύθεν.

Στην Διαλμαπή ζουν και 6-7 οικογένειες μουσουλμάνων. 30 είναι οι Σαρακαρτσάνικες οικογένειες του χωριού που εγκαταστάθηκαν εδώ σταδιακά και αποτελούν τα εξής σόγια: Καλτσάς, Κοτσαμπάσης, Κούτρας, Μπάτζιος, Λιάπης, Ρούφος, Τζιώτζιος, Βρύζας, Κωτούλας, Σουφλέρης, Βουλγαρίδης, Γκράνας, Μπαλέστραβος, Τζελέπης, Καραΐσκος, Τριάντης, Παλιός, Λάσκαρης, Βιδούρας, Φίλος, Δαλακούρας, Κουτσογιάννης, Παρασκευάς, Ρόιδος, Πιστόλας, Βαλέρας, Τσιλιγγίρης, Κουρκούτας, Κυριακού και Τσάκαλος.

Όταν άρχισαν να εγκαθίστανται οι Σαρακατσάνοι στο χωριό τα νεκροταφεία των Ρουμανόβλαχων ήταν στην δυτική πλευρά του οικισμού, λόγω στενότητας του χώρου όμως τα εγκατέλειψαν και έκαναν νέα βόρεια του οικισμού κοινά για όλους, γύρω από έναν αρχαίο τύμβο, έκτισε μάλιστα πριν 6-7 χρόνια και το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη ο Κούτρας Κωνσταντίνος στην μνήμη του πατέρα του.

Στον τύμβο αυτόν όπως με είδε διηγηθεί ο αγροφύλακας Απόστολος Μουχταρίδης όταν υπηρετούσε στο χωριό     την δεκαετία του 1950, κάθε πρωί πήγαινε και καθότανε στην κορυφή πάνω σε μια μεγάλη πέτρα που υπήρχε εκεί και παρακολουθούσε τα κοπάδια των ζώων να μην κάνουν ζημιές. Ένα πρωινό είδε να έχουν μετακινήσει την πέτρα και να έχουν βγάλει από μέσα μια χάλκινη κατσαρόλα παίρνοντας το περιεχόμενό της αφήνοντας 3 χρυσές λίρες.

Οι οικογένειες των Σαρακατσάνων που ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στην Διαλαμπή από τα τσελιγκάτα των βουνών της Δράμας είναι οι εξής: Η οικογένεια του Φίλου Γιάννη από το τσελιγκάτο του Δ. Γκουντόλια (Λεκάνη) που είχε 16 οικογένειες, 3.500 γιδοπρόβατα και 80 άλογα.

Η οικογένεια του Βουλγαρίδη Αντώνη και τα παιδιά του Γιάννος, Κώστας, Κίτσος από το τσελιγκάτο του Γκουντάκου Χρ. που είχε 30 οικογένειες, 2.500 γιδοπρόβατα και 50 άλογα, οι Γκουντακαίοι μέχρι το 1935 λεγόταν Γεωργανταίοι.

Η οικογένεια του Κούτρα Μήτρου (γαμπρός Νταλακραίϊκος), από το τσελιγκάτο του Απ. Δαλακούρα με 30 οικογένειες, 8.000 γιδοπρόβατα και 120 άλογα.

Η οικογένεια του Τσάκαλου Γεώργιου με τα παιδιά του Νικόλα και Ζήση από το τσελιγκάτο του Ζάρα με 60 οικογένειες, 2.500 γιδοπρόβατα, 60 άλογα.

Η οικογένεια του Καλτσά Γεώργιου και τα παιδιά του Δήμος, Κώστας, Μήτρος.

Η οικογένεια του Καλτσά Γιάννου και τα παιδιά του Βαγγέλης και Μήτρος.

Η οικογένεια του Καλτσά Κωστούλα με τα παιδιά του Γιανκούλα, Βαγγέλη και Μήτρο.

Η οικογένεια Καλτσά Λάμπρου με τα παιδιά του Βαγγέλη, Γιάννο, Κώστα.

Η οικογένεια Καλτσά Χρ. Θανάση.

Η οικογένεια του Καλτσά Μήτρου και τα παιδιά του Βαγγέλη, Γιάννο, Γιώργο, Μακεδών.

Η οικογένεια Βιδούρα Αλέξη (γαμπρός Καλτσέϊκο) με τα παιδιά του Χρήστο, Γιώργο, Γιάννο και Μήτρο.

Όλοι οι ανωτέρω προέρχονται από το τσελιγκάτο του Καλτσά Μήτρου με 20 οικογένειες, 4.000 γιδοπρόβατα και 100 άλογα.

Η οικογένεια του Τριάντη Θανάση και του Τζελέπη Βασίλη προερχόταν από το τσελιγκάτο του Κυτίπη με 15 οικογένειες, 1.500 γιδοπρόβατα και 40 άλογα.

Από το τεσλιγκάτο του Αθ. Λεπίδα (Τσολάκη) με 60 οικογένειες, 18.000 γιδοπρόβατα και 300 άλογα, ήλθε ο Τζώτζος Κώστας.

Από το τσελιγκάτο του Λιάπη με 15 οικογένειες, 4.500 γιδοπρόβατα και 100 άλογα, εγκαταστάθηκαν στην Διαλαμπή τα παιδιά του Λιάπη Γιώργου, ο Δημήτρης, ο Κώστας, ο Θανάσης, ο Βασίλης. Επίσης και η οικογένεια του Λιάπη Κ. Δημήτρη με τα παιδιά του Θανάσης, Γιώργος, Βαγγέλης, Ζήσης. Όπως και η οικογένεια του Κυριακού Αλέξη και το παιδί του Μιχάλης.

Από το τσελιγκάτο του Κ. Μπαζντάνη που είχε 10 οικογένειες, 2.000 γιδοπρόβατα και 40 άλογα, εγκαταστάθηκαν οι Αραπαίοι, Γιάννος, Γιώργος.

Από το τσελιγκάτο του Χατζηγιαννάκου - Χατζημητρακούλα, που είχε 60 οικογένειες, 16.000 γιδοπρόβατα και 250 άλογα, οι οικογένειες του Κωτούλα (Κατσιγιάννης Ιωάννης και Φλωροκάπης (Ναλμπάντης) Νίκος.

Κεντρική εκκλησία του χωριού είναι ο ιερός ναός Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης. Επίσης μπαίνοντας στο χωριό από την βόρεια πλευρά υπάρχει το παρεκκλήσι της Αγίας Μαρίνας που το έκτισε μετά από τάμα ο Ιωάννης Καλτσάς.

Το παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου που είναι κτισμένο νότια του οικισμού στις όχθες της λίμνης Βιστωνίδας το έκτισε πριν 30 χρόνια περίπου ο Κωνσταντίνος Κοτσαμπάσης που κόντεψε να πνιγεί όταν έπεσε μέσα στο κανάλι.

Ο συνταξιούχος αρχαιολόγος Νικόλαος Καλτσάς που ήταν διευθυντής του Εθνικού και Αρχαιολογικού Μουσείου της Αθήνας από το 1993 μέχρι το 2012 με ενημέρωσε ότι τον εκμυστηρεύτηκε ο παππούς του Χαράλαμπος Καλτσάς ότι κατάγονται από τον Δήμο Καλτσά ή Σκάλτσο Δήμο που γεννήθηκε το 1760 στην

Αρτοτίνα Φωκίδας. Η Αρτοτίνα "Νέα Άρτα" λέγεται πως ιδρύθηκε από διωγμένους Ηπειρώτες περί το 1585. Στο ίδιο χωριό γεννήθηκε και ο Αθανάσιος Διάκος που αργότερα έγινε και πρωτοπαλίκαρο του. 

Ο Σκαλτσάς ήταν οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 με πλούσια δράση, μάλιστα μυήθηκε και στην Φιλική Εταιρεία. Έδρασε κυρίως στην Στερεά Ελλάδα. 

Το 1822 νίκησε τον Δράμαλη στην περιοχή του Υπάτης. Πολέμησε μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στο Χάνι της Γραβιάς. Το 1806 ο Σκαλτσάς και 1.300 "Κλέφτες" του κυνηγημένοι από τον Αλή Πασά ή έπρεπε να τον προσκυνήσουν και να γίνουν θύματά του να τους πνίξει στην λίμνη των Ιωαννίνων, ή να εκβιάσουν την αναγνώριση τους ως Αρματωλούς. Έτσι με την ομάδα του απήγαγε την κόρη του Κοτζαμπάση Αναγνώστη Μπάμπαλη, την Κρυστάλλω, όταν πήγε να πάρει νερό από την βρύση. 

Την παρέδωσαν πίσω μόνο όταν έκανε παρέμβαση ο πατέρας της στον Αλή που τους αναγνώρισε ως Αρματωλούς. Όταν απεβίωσε το 1826 την αρχηγεία ανέλαβε ο ανιψιός του Κωνσταντίνος Καλύβας που πολεμούσε μαζί με τον Καραϊσκάκη.

Μια άλλη ιστορία για τους Καλτσάδες μας διηγείται ο Γιάννης Καλτσάς. Όπως μας αναφέρει ο παππούς μου γεννήθηκε το 1782, όταν ήταν 10 χρονών έφυγαν από την γενέτειρά του τα Γιάννενα, συγκεντρώθηκαν στο Βέρμιο 40 τσελιγκάτα. Ενώ σκεφτόταν να φύγουν κράτησε ο Αλή Πασάς τριών τσελιγκάδων τα παιδιά και οι υπόλοιποι έφυγαν στην Χαλκιδική. Τα παιδιά πήραν το επίθετο Γιαννιός και μ' αυτό εμφανίζονται μετά το θάνατο του Αλή Πασά.

Ενώ βρισκόταν στην Χαλκιδική τους πιάσανε και τους καταδίκασαν σε θάνατο. Όταν τους οδηγούσαν στην Θεσσαλονίκη για να τους εκτελέσουν ξέφυγε ο παππούς του. Έτσι από την Χαλκιδική φύγανε προς την Βουλγαρία. Στη συνέχεια κατεβαίνανε περισσότερο στα βουνά της Δράμας και από εκεί εγκαταστάθηκαν στην Διαλαμπή.

Ένα τραγούδι που αφορά πιθανόν την απαγωγή της Κρυστάλλως από τον Καλτσά Δήμο με τα παλικάρια του μας τραγουδάει ο Γιάννος Καλτσάς μέρος του τραγουδιού είναι το εξής: Του Χατζηγιώργη η ανεψιά, του Ρήγα η θυγατέρα, να ιδείς καμάρι που φορεί, να δεις 

=====================

 "O σιωπών δοκεί συναινείν"