Ο μύθος του Πυγμαλίωνα: Όταν ο καλλιτέχνης ερωτεύεται το έργο τέχνης του - Ντοκιμαντέρ Τζορτζ Μπέρναρντ Σο Pygmalion 1938

Της Εμιλένας Πούπα,

Αναμφίβολα, ένας μύθος σχετιζόμενος με την τέχνη και την αγάπη, είναι ο μύθος του Πυγμαλίωνα. Αυτός ο μύθος είναι αρκετά διαφορετικός από αυτούς που μας έχουν συνηθίσει οι αρχαίοι Έλληνες, με ένα βαθύτερο και διαχρονικό μήνυμα πίσω από την όλη αφήγηση. 

Πρόκειται για την ιστορία του βασιλιά της Κύπρου Πυγμαλίωνα, ο οποίος ερωτεύθηκε ένα γυναικείο άγαλμα, το όποιο έφτιαξε προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης. Ο Ρωμαίος ποιητής Οβίδιος είναι αυτός που αναφέρει την ιστορία του Πυγμαλίωνα στο έργο του Μεταμορφώσεις, βιβλίο Χ.

Πιο συγκεκριμένα, όλα ξεκινάνε από τη στιγμή που ο Πυγμαλίων ονειρεύεται μια γυναικεία μορφή, πιστεύοντας ότι είναι η θεά της ομορφιάς και του έρωτα, που του στέλνει μήνυμα να φτιάξει ένα άγαλμα προς τιμήν της. Την επόμενη μέρα ακριβώς, αποφασίζει να φτιάξει ένα έργο, έχοντας ως έμπνευση αυτό το όνειρο. 

Δεν διστάζει, λοιπόν, να ξεκινήσει τις προετοιμασίες για τη δημιουργία της μορφής που ονειρεύτηκε. Επί μήνες, πάσχιζε να μετατρέψει το κομμάτι μαρμάρου, που διέθετε, στη γυναικεία μορφή που είχε ονειρευτεί, αγγίζοντας την τελειότητα. 

Όταν τέλειωσε το έργο, ένιωθε εμφανώς εντυπωσιασμένος από τη μαρμάρινη γυναίκα με τις τέλειες αναλογίες, φτάνοντας στο σημείο να πάθει εμμονή με το αριστούργημά του και να ερωτευθεί το έργο τέχνης, που δημιούργησε με τα ίδια του τα χέρια. Το όνομα που προσέδωσε σε αυτό το άψογο γυναικείο άγαλμα είναι «Γαλάτεια». , , ,

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Dixon-Kennedy, Mike (1998), Encyclopedia of Greco-Roman mythology, Santa Barbara, California: ABC-CLIO
• Daily, Kathleen (1992), Greek and Roman mythology A to Z, New York: facts on file, Inc
• britannica.com, Pygmalion. Διαθέσιμο εδώ
• Mixanitouxronou.com.cy, Ο παράφορος έρωτας του γλύπτη για το γυναικείο άγαλμα που έφτιαξε. Ο μύθος του Πυγμαλίωνα που ικέτευσε την Αφροδίτη να το ζωντανέψει. Από την ερωτική ένωση γεννήθηκε ο Πάφος που έδωσε το όνομα του στην πόλη. Διαθέσιμο εδώ

-------------------------------------------------------------

copyright © γράφει ο Χείλων

Ο Πυγμαλίων ήταν βασιλιάς της Κύπρου και πατέρας της Μεθάρνης η οποία αργότερα παντρεύτηκε τον Κινύρα ιερέα και βασιλιά της Κύπρου. Ο Πυγμαλίων κατασκεύασε ένα γυναικείο άγαλμα από ελεφαντόδοντο το οποίο ερωτεύτηκε και παρακάλεσε την Αφροδίτη να του δώσει ζωή. Η θεά ικανοποίησε το αίτημά του και από την αναβίωση προέκυψε η Γαλάτεια την οποία παντρεύτηκε ο Πυγμαλίων και απέκτησαν έναν γιό τον Πάφο. (Απολλόδωρος iii. 14. § 3)

*Σημειώνεται ότι οι αναφορές των αρχαίων συγγραφέων στον Πάφο διίστανται όσον αφορά στο φύλο, καθότι ο μεν Απολλόδωρος θεωρεί ότι ήταν άνδρας, ενώ ο Οβίδιος γυναίκα.

Ο Πυγμαλίων, σύμφωνα με τον Οβίδιο, ήταν ένας γλύπτης που χάραξε σε ελεφαντόδοντο το όραμά του για την τέλεια και ιδανική γυναίκα. Όλες οι επιθυμίες και τα συναισθήματα του καλλιτέχνη αποτυπώθηκαν στο άγαλμα και τα επιδέξια χέρια του σκάλισαν αριστοτεχνικά το ελεφαντόδοντο. Ο Πυγμαλίων πέτυχε την απόλυτη απεικόνιση και όταν ολοκληρώθηκε η κατασκευή ερωτεύτηκε την άψυχη γυναίκα που είχε δημιουργήσει. Όταν ήρθε η ώρα για τους εορτασμούς προς τιμήν της Αφροδίτης, ο Πυγμαλίων έκανε προσφορά στη θεά και ζήτησε να τον βοηθήσει να παντρευτεί μια γυναίκα που θα έμοιαζε με το άγαλμα. Όπως αναφέρει ο μύθος, η θεά άκουσε την προσευχή του και ανάβοντας τον βωμό τρεις φορές, φανέρωσε στον καλλιτέχνη ότι εισακούστηκε η επιθυμία του. Αντί να ταιριάξει το γλυπτό με μια γυναίκα που θα έμοιαζε σε αυτό, η θεά του έρωτα χρησιμοποίησε τη θεϊκή της δύναμη για να ζωντανέψει το γλυπτό.

Ο Πυγμαλίων λατρεύει το άγαλμα_ ελαιογραφία σε καμβά του Jean Raoux μουσείο Fabre Jean Raoux, Public domain, via Wikimedia Commons

Αρχαίες αναφορές

Ακολουθούν αναφορές για τον Πυγμαλίωνα από κλασσικούς συγγραφείς σε ελεύθερη απόδοση:

«Ο Κέφαλος ερωτεύτηκε την Ηώ (Αυγή) και την πήρε μαζί του στη Συρία όπου γέννησε τον Τιθωνό, ο οποίος γέννησε τον Φαέθωνα, ο οποίος γέννησε τον Αστύνοο, ο οποίος γέννησε τον Σάνδακα, ο οποίος πέρασε από τη Συρία στην Κιλικία ιδρύοντας την πόλη Κελένδερη και αφού παντρεύτηκε την Φαρνάκη κόρη του Μεγασσάρη, βασιλιά της Υρίης, γέννησε τον Κινύρα.

Ο Κινύρας αφού ήλθε στην Κύπρο και ίδρυσε την Πάφο, παντρεύτηκε την Μεθάρμη, κόρη του Πυγμαλίωνα, βασιλιά της Κύπρου και γέννησαν δύο γιούς τον Οξύπορο και τον Άδωνι και τρείς κόρες την Ορσεδίκη, την Λαογόρη και την Βραισία οι οποίες λόγω του έκλυτου βίου τιμωρήθηκαν από την Αφροδίτη να ασκούν την πορνεία στην Αίγυπτο».

Απολλόδωρος «Βιβλιοθήκη» 3. 14. 3 (μετ. Aldrich)

«Πρέπει, λοιπόν, να εξετάζουμε τα αγάλματα [των θεών] από κοντά προκειμένου να εντοπίσουμε από την εμφάνιση αν συνδέονται με παροράματα. Όσον αφορά στη μορφή τους χαρακτηρίζονται αναμφίβολα από τα σημάδια των δαιμόνων (πνεύματα). Εάν κάποιος εξέταζε τους πίνακες και τα αγάλματα προσεκτικά, θα αναγνώριζε αμέσως τους θεούς από τις φιγούρες τους…… Η πυρά παραπέμπει στον Ηρακλή και η γυμνή γυναίκα, παραπέμπει στην Αφροδίτη.

Έτσι ο γνωστός Πυγμαλίων της Κύπρου ερωτεύτηκε ένα γυμνό άγαλμα της Αφροδίτης από ελεφαντόδοντο. Ο άντρας γοητεύτηκε από το κάλλος και αγκάλιασε το άγαλμα όπως αναφέρει ο Φιλοστέφανος ο Κυρηναίος (Έλληνας συγγραφέας 3ος αιώνας π.Χ.). Υπήρχε επίσης μαρμάρινο άγαλμα της Αφροδίτης στην Κνίδο, που το ερωτεύτηκε ένας άλλος άντρας και είχε σεξουαλική επαφή, όπως αναφέρει ο Ποσείδιππος ο Πελλαίος (επιγραμματοποιός). Η αναφορά του πρώτου συγγραφέα βρίσκεται στο βιβλίο του «Στην Κύπρο» και του δεύτερου στο βιβλίο του «Στην Κνίδο».

Τέτοια δύναμη είχε η τέχνη που μπορούσε να παραπλανήσει τους ερωτόληπτους άντρες οδηγώντας τους στη καταστροφή. Σήμερα η χειροτεχνία είναι δυνατή, αλλά δεν μπορεί να παραπλανήσει ένα λογικό ον, ούτε εκείνους που ζουν συνετά….Λένε ότι μια κοπέλα ερωτεύτηκε κάποτε μια εικόνα και ένας όμορφος νέος ένα άγαλμα της Κνίδου, αλλά το βλέμμα ήταν που εξαπατήθηκε από την τέχνη. Διότι ουδείς λογικός άνθρωπος δεν θα αγκάλιαζε το άγαλμα μιας θεάς, ή θα ερωτοτροπούσε με ένα άψυχο αντικείμενο, ή θα ερωτευόταν με έναν δαίμονα και μια πέτρα».

Κλήμης ο Αλεξανδρεύς «Προτροπή προς Έλληνες» 4 (μετ. Butterworth)

«Στην Αίγυπτο, στη χώρα του Βούσιρι, γιού του Ποσειδώνα, όταν έπεσε λιμός και η Αίγυπτος υπέφερε από ακαρπία επί εννέα χρόνια, ο βασιλιάς κάλεσε για βοήθεια μάντεις από την Ελλάδα. Ο Κύπριος μάντης Φράσιος αδελφός του Πυγμαλίωνα, συμβούλεψε τον Βούσιρι να θυσιάζει κάθε χρόνο ένα ξένο στον Δία για να σταματήσει το κακό. Ο Αιγύπτιος βασιλιάς σκότωσε τότε πρώτο – πρώτο τον Φράσιο και έπειτα όλους τους ξένους που έρχονταν στην Αίγυπτο».

Υγίνος «Ιστορίες» 56 (μετ. Grant)

«Ο Πυγμαλίων όταν είδε αυτές τις γυναίκες (τις Προποιτίδες που είχαν γίνει πόρνες) να σπαταλούν τη ζωή τους με ντροπή και επικρίνοντας τα λάθη που η φύση είχε φυτεύσει τόσο βαθιά μέσα στις γυναικείες καρδιές τους, έζησε για πολλά χρόνια ανύπαντρος. Αλλά όσο ήταν εργένης σκάλισε με δεξιοτεχνία ένα άγαλμα από κάτασπρο ελεφαντόδοντο και του έδωσε τέτοια ομορφιά, ώστε ερωτεύτηκε το δημιούργημά του που απεικόνιζε μια τέλεια παρθένα με χάρη και σεμνότητα. Ο Πυγμαλίων πλημμύρισε με αγάπη και θαυμασμό για το άγαλμα, που απεικόνιζε την γυναίκα των ονείρων του. Σήκωσε τα δύο του χέρια για να νιώσει τη δουλειά και αναρωτήθηκε αν ήταν από ελεφαντόδοντο, ή από σάρκα. Στο μυαλό του αρνείτο να το θεωρήσει ως ελεφαντόδοντο, αφού το φιλούσε και αισθανόταν ότι αυτό ανταπόδιδε τα φιλιά του.

Μιλώντας με λόγια αγάπης, το χαϊδεύει με μεγάλη τρυφερότητα, τόσο αληθινά που φοβάται ότι μπορεί να το μελανιάσει από την ανυπομονησία του και της μιλάει με απαλότητα. Φέρνει σε αυτήν τέτοια δώρα, όπως στρογγυλά βότσαλα, κοχύλια και πουλιά και αρωματικά λουλούδια χιλιάδων αποχρώσεων, κρίνους και ζωγραφισμένες μπάλες και κεχριμπαρένια δάκρυα των Ηλιάδων, που στάζουν από τα δέντρα. Την ντύνει με πλούσια ρούχα και πολύτιμους λίθους, της φορά στα δάχτυλα δαχτυλίδια, ένα πλούσιο κολιέ γύρω από το λαιμό της, μαργαριτάρια στα χαριτωμένα αυτιά της και χρυσά στολίδια στολίζουν το στήθος της. Όλα αυτά είναι όμορφα και την κάνουν να φαίνεται πιο αξιαγάπητη. Την ξαπλώνει σε ένα πολυτελές κρεβάτι, ντυμένο με χρωματιστά καλύμματα από μωβ βαφή της Τύρου και την χρήζει σύζυγο του, βάζει το γερμένο κεφάλι της στα μαλακά και χαμηλά μαξιλάρια, πιστεύοντας ότι νιώθει κάθε του κίνηση.

Όταν έφτασε η γνωστή σε όλη την Κύπρο ημέρα εορτασμού της Αφροδίτης, μέγα πλήθος συγκεντρώθηκε για να γιορτάσει. Δαμαλίδες με κέρατα, όλα με χρυσά άκρα, θυσιάστηκαν και το λιβάνι κάπνιζε στους βωμούς. Εκεί ο Πυγμαλίων στάθηκε μπροστά σε έναν βωμό, όπου έκανε την προσφορά του και παρόλο που φοβόταν το αποτέλεσμα, προσευχήθηκε: Εάν είναι αλήθεια, ω Θεοί, ότι μπορείτε να δώσετε όλα τα πράγματα, σας ζητώ να έχω ως σύζυγό μου….αλλά επειδή δεν τολμούσε να πει την ελεφαντόδοντη είπε: Μία σαν το άγαλμά μου. Η Αφροδίτη το άκουσε, διότι ήταν παρούσα και γνώριζε τι σήμαινε η προσευχή.

Έδωσε σημάδι ότι η θεότητά της ευνόησε την έκκλησή του, όταν τρεις φορές η φλόγα πήδηξε ψηλά και έντονα στον αέρα. Όταν επέστρεψε, πήγε κατευθείαν στην ερωμένη του έσκυψε και τη φίλησε πολλές φορές, ενώ ήταν στον καναπέ και καθώς την φιλούσε, φάνηκε να παίρνει ζεστασιά από τα χείλη της. Τη φίλησε πάλι και ένιωσε το στήθος της, το ελεφαντόδοντο φαινόταν να μαλακώνει με την αφή και η σταθερή υφή του να ζωντανεύει στο χέρι του, όπως η κηρήθρα του Υμηττού αποκτά σχήμα όταν πλάθεται στον ήλιο και μαλακώνει σε κάθε απαλό άγγιγμα. Αυτός είναι έκπληκτος, αλλά μέσα στην αμφιβολία του στέκεται χαρούμενος και επειδή φοβάται μήπως κάνει λάθος, δοκιμάζει ξανά και ξανά αγγίζοντας το άγαλμα. Πρέπει να είναι σάρκα! Οι φλέβες πάλλονται κάτω από τα δάκτυλά του. Τότε, ο έκπληκτος ήρωας εκφράζει την ευγνωμοσύνη του στην Αφροδίτη, πιέζοντας με τα διψασμένα χείλη του τα χείλη του αγάλματος.

Τώρα είναι αληθινή…ζεί….η κοπέλα ένιωσε τα φιλιά που της έδινε και κοκκινίζοντας, σήκωσε δειλά τα μάτια της, για να δει το φως και τον ουρανό, καθώς και τον ορμητικό εραστή της, ενώ γέρνοντας κοιτάζει ταυτόχρονα δίπλα της. Η θεά χάρισε τον γάμο που επιθυμούσε και μετά από εννέα πανσελήνους, η ευτυχία κορυφώνεται, όταν η νύφη – άγαλμα γεννάει την αγαπημένη της κόρη Πάφο, από την οποία το νησί πήρε το όνομά του».

Οβίδιος «Μεταμορφώσεις» 10. 243 ff (μετ. Brookes More)

    

Ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σο (26 Ιουλίου 1856 – 2 Νοεμβρίου 1950), γνωστός με την επιμονή του απλώς ως Μπέρναρντ Σο, ήταν Ιρλανδός θεατρικός συγγραφέας, κριτικός, πολεμιστής και πολιτικός ακτιβιστής. Η επιρροή του στο δυτικό θέατρο, τον πολιτισμό και την πολιτική επεκτάθηκε από τη δεκαετία του 1880 έως τον θάνατό του και μετά. Έγραψε περισσότερα από εξήντα θεατρικά έργα, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών έργων όπως Άνθρωπος και Σούπερμαν (1902), Πυγμαλίων (1912) και Αγία Ιωάννα (1923). Με μια σειρά που ενσωματώνει τόσο τη σύγχρονη σάτιρα όσο και την ιστορική αλληγορία, ο Shaw έγινε ο κορυφαίος δραματουργός της γενιάς του και το 1925 τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ντοκιμαντέρ Τζορτζ Μπέρναρντ Σο Pygmalion 1938

   

Ο σνομπ και διανοούμενος καθηγητής γλωσσών, Χένρι Χίγκινς (Λέσλι Χάουαρντ), βάζει στοίχημα με τον φίλο του ότι μπορεί να βγάλει από τα λούκια μια Λονδρέζα πωλήτρια λουλουδιών, την Ελίζα Ντούλιτλ (Γουέντι Χίλερ) και να την περάσει για κυρία της κοινωνίας. Ωστόσο, ανακαλύπτει ότι αυτό περιλαμβάνει να αντιμετωπίζει έναν άνθρωπο με δικές του ιδέες.

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η ιστορία αναφέρεται στον μυθικό βασιλιά της Κύπρου Πυγμαλίωνα και αναφέρει ότι κάποτε ερωτεύθηκε ένα γυναικείο άγαλμα της Αφροδίτης από ελεφαντόδοντο. Ζήτησε λοιπόν, τελικά, από τη θεά Αφροδίτη να του χαρίσει μια αληθινή γυναίκα όμοια με το άγαλμα. Μετά από λίγο, ο Πυγμαλίων είδε με έκπληξή του ότι το άγαλμα ήταν πια μια ζωντανή γυναίκα, η Γαλάτεια. Την νυμφεύθηκε και από τον Γάμο αυτόν γεννήθηκε ο Πάφος, πατέρας του Κινύρα. Αυτά αναφέρει η Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου. Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο κόρη του ήταν και η Μεθάρμη που παντρεύτηκε τον Κινύρα^[1]. Υιός του Πυγμαλίωνα και της Γαλάτειας αναφέρεται ο Πάφος επώνυμος και ιδρυτής της Πάφου^[2].

εξώφυλλο: Πυγμαλίων και Γαλάτεια, A-L. Girodet, 1819 – Μουσείο Λούβρου Παρίσι Anne-Louis Girodet de Roussy-Trioson, Public domain, via Wikimedia Commons

Pygmalion et Galatée, A-L. Girodet, 1819 - Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι (Γαλλία).

Ο Οβίδιος στις Μεταμορφώσεις του (βιβλίο Χ) διηγείται την ιστορία με κάποια παραλλαγή: εδώ ο Πυγμαλίων είναι γλύπτης, όχι βασιλιάς, και το άγαλμα δικό του δημιούργημα.

Μεταγενέστερες χρήσεις του μύθου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τον Μεσαίωνα ο Πυγμαλίων αναφερόταν ως παράδειγμα των υπερβολών της ειδωλολατρίας, ίσως με κίνητρο την εκδοχή του Κλήμη του Αλεξανδρέως ότι ο Πυγμαλίων είχε φιλοτεχνήσει ένα άγαλμα της ίδιας της Αφροδίτης. Ο 18ος αιώνας ωστόσο βρίσκει τον μύθο ως διαδεδομένη αισθηματική ιστορία και ο Ρουσσώ δημιουργεί μία μουσική της παράσταση. Τον 19ο αιώνα κυριαρχούν εκδοχές στις οποίες το άγαλμα που ζωντάνεψε απορρίπτει τον Πυγμαλίωνα. Πρβλ. και το παραμύθι «Πινόκιο». 

Μεταμορφώσεις

του Ovid

Γράφτηκε 1 ACE

Μετάφραση από Sir Samuel Garth, John Dryden, et al

Οι Μεταμορφώσεις χωρίστηκαν στις ακόλουθες ενότητες:

Κάντε κράτηση για το πρώτο  [79k] Κάντε κράτηση για το δεύτερο  [81k] Κάντε κράτηση για το τρίτο  [66k] Κάντε κράτηση για το τέταρτο  [85k] Κάντε κράτηση για το πέμπτο  [76k]

Book the Sixth  [83k] Book the Seventh  [87k] Book the Eighth  [98k] Book the Sixth  [75k] Book the Tenth  [87k]

Book the Eleventh  [82k] Book the Twelfth  [64k] Book the Thirteenth  [102k]

Λήψη: Μια έκδοση 648k μόνο με κείμενο είναι διαθέσιμη για λήψη .

=====================

 "O σιωπών δοκεί συναινείν"