Αφιέρωμα για τα 12 χρόνια θανάτου του φιλόσοφου Δημήτρη Λιαντίνη

του Σωτήρη Γλυκοφρύδη

                   
Ο άνθρωπος που έζησε ως Έλληνας αγνός και πέθανε ως Έλληνας περήφανος και μόνος.

«Αλλίμονο. Η δάφνη κατεμαράνθη.» («Γκέμμα»)

(Για περισσότερες λεπτομέρειες στην ιστοσελίδα Liantinis.org)

  
 «Ο κόσμος είναι ένα απέραντο φρενοκομείο - πάω να πάρω το φαρμάκι μου να γίνω καλά, στείλτε στον Ασκληπιό ένα κόκορα», ήταν τα τελευταία λόγια του Σωκράτη, για όσους τα κατάλαβαν.

      «Η Ελλάδα είναι ένα απέραντο φρενοκομείο», είπε κάποτε σε μια στιγμή φιλοσοφικής έξαρσης ο γενάρχης της πρόσφατης δημοκρατίας, ο Καραμανλής.

      «Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια», «τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια», «αποθανέτω η ψυχή μου μετα των αλλοφύλων», «Κούγκι, Σαλαμίνα, Εφιάλτης, το χάνι της Γραβιάς», «δεν βαριέσαι αδελφέ, το μοναστήρι νάνε καλά», «ότι φας ότι πιεις και ότι αρπάξει ο …σου», «εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάρτης», «τρία είναι κύριε καθηγητά τα είδη των αγγέλων, τα χερουβείμ που πετάνε μόνο δεξιά, τα σεραφείμ που πετάνε μόνο αριστερά και τα γαβριλήμ που πετάνε κατευθείαν πάνω»…

           Και μέσα σε ετούτο το περιβάλλον της ζωής, το τραγικό και κωμικό συνάμα, του Ερωτόκριτου και του Φον Δημητράκη, της Αρετούσας και της κυρά Καβάλας (λέγεται και Λαρίσσα) ξεχωρίζουν μερικές τυπικά ηλιακές μορφές που οι νεοέλληνες τις θεωρούν ηλιόσπορο και τις μασολογούν κατά το δη. Μέσα σε αυτές βρίσκονται εκείνες του Σωκράτη και του πρόσφατου και πιο άγνωστου Λιαντίνη.

      Έτσι, λοιπόν, όπως μασολόγησαν το Σωκράτη, άρχισαν οι νεοέλληνεςνα μασολογούν και τον Λιαντίνη. Οι διαφορές που χωρίζουν το Σωκράτη απο το Λιαντίνη είναι όσες επί μιας γραμμής, ιδωμένες με φακό μεγεθυντικό, πρακτικά αμελητέες. Βέβαια, ο Σωκράτης τότε δεν μπορούσε να μιλήσει, στην Αθήνα της εποχής του υπήρχε τόση δημοκρατία όση και η άμμος στον Τίρναβο, υπήρχαν τόσα γρανάζια ρολογιού όσα τα εξαρτήματα στο συρτάρι των ωρολογοποιών που δεν μπορούνε να συνθέσουνε ποτέ ρολόι, υπήρχε τόση υποδομή παιδείας όση επέτρεπε ο φιλελεύθερος νόμος του Διοπείθη: «Όποιος μιλάει με τρόπο ανάρμοστο για τους θεούς και τα Ουράνια φαινόμενα, πρέπει να καταγγέλλεται». Και μέσα σε αυτό το στοιχείο γεννήθηκαν ηρωικές μορφές που στοίχειωσαν στον ουρανό και φτιάξανε τα αστέρια, βάζοντας το κεφάλι τους, όταν ήταν στη ζωή, στον πάγκο του χασάπη. Σοφοκλής - εις εξορίαν, Ευριπίδης - εις εξορίαν, Αριστοφάνης - να τσακιστεί να φύγει, Αναξαγόρας - φυλάκιση και δρόμο, Πρωταγόρας - εις θάνατον (διέφυγε), Σωκράτης - εις θάνατον (παρέμεινε).

      Τι  διαφέρει όμως ο Σωκράτης με τον Πρωταγόρα, επί μιας πόλης που έμβλημά της είχε μια παρθένο που έπαλλε το δόρυ της σοφίας και ήταν συγχρόνως των πολέμων οδηγήτρα, αλλά οπωσδήποτε παρθένος, και η πόλη της προϊόν σπέρματος του Ποσειδώνα που έπεσε από τα σκέλη της όταν τη στρίμωξε σε κάποια παραλία; Η διαφορά του Σωκράτη από τον Πρωταγόρα ήταν η συνέπεια, ήταν τα λεφτά, ήταν η καρδιά, ήταν μια απόσταση όση ο γύρος του κόσμου 3 φορές, τουλάχιστον. Η διαφορά της Αθηνάς από την Παναγία είναι μονάχα η ηλικία και η βίωση του απολύτου τραγικού στοιχείου της ζωής. Μιλάμε για το ίδιο πρόσωπο που το χωρίζει η αξιοπρέπεια από τη μια και ο πόνος του χαμού από την άλλη. Αυτό το συναίσθημα, της μάθησης, που προσδίδει στο όν το άπειρο την εμπειρία ασχέτως δίκιου αλλά κατά του χρόνου τάξη, θα λέγαμε ότι σχετίζεται με τα λεχθέντα από τον πρώτο καθαρό φιλόσοφο, τον Αναξίμανδρο. 

      Και μέσα στο περιβάλλον της δικής μας εποχής προβάλλει ως μια νεα Παν-αγία, πιο σύγχρονη αλλά συγχρόνως και παλιά, με τη μορφή Δήμητρας, της Ίσιδος, της Εκάτης και της Περσεφόνης, σπαράσσουσα. Σπαράζοντας για τους νεοέλληνες που τρώνε το μέλλον των παιδιών τους, για τον καθένα που βλέπει στον εαυτό του τον Μεγαλέξανδρο ενώ είναι καραγκιόζης, για τα αγνά νιάτα που είναι από χρυσό και παίρνουνε στείρα ανελεύθερη παιδεία, για την ανεπίστροφη πορεία της αποδόμησης του «είναι» και του τόπου μας. Και τη μορφή αυτή που ίσως και να λέγεται πνευματική Ελλάδα, ως μια άλλη Πιετά εμφανίζεται τη μέρα αυτή να κρατά επάνω της το οστικό δέμας του Λιαντίνη.

      Ποιος ήταν ο Λιαντίνης;

      Έχουνε γραφτεί πολλά, αλλά όχι τόσα όσα θα έπρεπε για τον άνθρωπο και φιλόσοφο Δημήτρη Νικολακάκο ή Λιαντίνη - από το όνομα του χωριού του - που πριν από 12 χρόνια αναχώρησε για να «αφανιστεί» ισχυρός και μόνος, κάπου στον Ταΰγετο, στα πάτρια εδάφη. Η επιστολή που άφησε δείχνει ότι ο θάνατός του, η αυτοχειρία του ήταν πράξη προσφοράς και αφύπνισης στον τόπο, την οποία σχεδίαζε από χρόνια. Το έργο του, ήταν μια σπουδή θανάτου, είπαν, υπό την αίρεση όμως της εδώ ζωής, προσθέτω, πράγμα που του δίνει μιαν άλλη διάσταση και αποχρωματισμό του μαύρου που γίνεται άσπρο, λευκό και ξάστερα παρθενικό.

      Ο Λιαντίνης στο φιλοσοφικό στίγμα του, παρότι δείχνει επηρεασμένος από την σχετική φράση του Πλάτωνα για τη φιλοσοφία (έρευνα θανάτου), δεν τον ακολουθεί. Ο Λιαντίνης ανήκει στον φαινομενικά σκληρό αλλά ουσιαστικά ευαίσθητο πυρήνα των προσωκρατικών, της φωτιάς, του νερού, της γης και του αέρα.

      Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Λιαντίνης κατεχόταν απο την ιερή νόσο των φιλόσοφων, την απαισιοδοξία. Το ερώτημα όμως που πλανάται είναι εάν αυτή προΐσταται ή έπεται της βαθειάς σκέψης, εάν, δηλαδή, ο φιλόσοφος την έχει εξ αρχής ή αποκτάται στη διαδρομή του. Θαρρώ πως την έχει εξ αρχής, ως άτυπο γονίδιο που λέγεται έρωτας, καρδιά, ψυχή με σπάνια ευαισθησία, η οποία τείνει να αποδιοργανώσει το σύστημα παράγοντας ένα άλλο ον, πιο ακραία φυσικό και ανθρώπινα μεγάλο. Τουλάχιστον αυτό διδάσκει η ζωή κρίνοντας από τις προθέσεις των πάσης φύσεως οδηγών της ιστορίας.

      Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Λιαντίνης ήταν ένα πρότυπο ανθρώπου, φλογερού δασκάλου που καιγόταν από αγνές προθέσεις, ερωτικές, ζωής, ελληνικά φτιαγμένες. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία, ότι ήταν ένας βαθύτατος γνώστης της διάστασης του νου, συνεπής μονιστής επί της μιας γραμμής, «Συνεπή Ανθρώπινο» θα τον αποκαλούσα, ένα γνήσιο φιλόσοφο συνέχεια των προσωκρατικών και συνέπεια του Σωκράτη.

      Έχοντας αποκτήσει και αυτός μιαν άλλη Διοτίμα, έχοντας ντυθεί μοναδικά το συμβολικό μανδύα του Σωκράτη, αποφασίζει να πιει το «κώνειο», σε μια δίκη που δεν έγινε ποτέ, αλλά ήτανε για αυτόν η κάθε μέρα.

      Τι  λόγια να πω μέγιστε αιρετικέ, λιοτρίβι της ζωής, της απόμακρης αστροφεγγιάς η Γκέμμα; Τι λόγια μπορώ να ξεστομίσω εγώ, ενώ νοιώθω κάπου υπεύθυνος και δεν σε είχα ποτέ γνωρίσει; Τι άλλο μπορώ να πω, τι άλλο για εσέ να γράψω;

      Ο Λιαντίνης αφανίστηκε από εμάς για μας, είπανε κάποιοι, προσωπικά το προσυπογράφω. Δεν έπρεπε όμως Δημήτρη, κατ’ εμέ, δεν έπρεπε… Νοιώθω όμως τόσο αδύναμος για να μπορέσω να σε κρίνω.

      «Δεν  πρέπει… Πεθαίνεις άδικα», είπε με κλάματα η γυναίκα του στον Σωκράτη, όταν τον είχε επισκεφτεί στη φυλακή. «Γιατί; Θα προτιμούσες να πεθάνω δίκαια;» της απάντησε εκείνος. Την απάντηση αυτή, που προκαλεί το γέλωτα μέσα στη θλίψη, σκεφτείτε την.  Εάν όντως τη σκέφτεστε βαθειά, εισήλθατε τότε στη φιλοσοφία της Αξιοπρέπειας, στη φιλοσοφία της μιας γραμμής, της λευκής γραμμής πάνω σε βράχο γκριζωπό  ή σε φαιό πιθάρι.

Χαρακτηριστικές φράσεις από έργα του

. 1. Γκέμμα

    Έλληνες θα ειπεί το πρωί να γελάς σαν  παιδί. Το μεσημέρι να κουβεντιάζεις φρόνιμα. Και το δείλι να δακρύζεις περήφανα.

    Οι  εβραίοι εκαλλιέργησαν τη γη της  πίστης. Οι έλληνες εκαλλιέργησαν  τη γη της γνώσης.

    Όποιος  πιστεύει στο θεό, έχει μέσα του ένα  νεκρό θεό. Όποιος δεν πιστεύει στο  θεό, έχει μέσα του ένα νεκρό άνθρωπο.

    Έρωτας  είναι η τέχνη του να φεύγεις  έτσι, που η σφαγή που θα νιώθεις  να είναι πολύ πιο σφαγερή από  τη σφαγή που νιώθει ο σύντροφος που αφήνεις.

    Πάντα όταν φεύγει η γυναίκα, θα φταίει ο  άντρας. Να το γράψετε να μείνει στον αστικό κώδικα.

    Ο έρωτας και ο θάνατος είναι δύο πανεπίσκοποι νόμοι ανάμεσα στους οποίους ξεδιπλώνεται η διαλεκτική του σύμπαντος.

    Θα  πεθάνω, Θάνατε, όχι όταν θελήσεις εσύ, αλλά όταν εγώ θα θελήσω. Σε τούτη την έσχατη ολική πράξη, δεν θα γίνει το δικό σου, αλλά το δικό μου.

    Γιατί η διαφορά η τρομερή εστάθηκε ότι οι ποιητές, που μοιάζαν την  αλήθεια, είπανε ψέματα. Εγώ όμως, που  μοιάζει με τα ψέματα, έζησα την  αλήθεια. 

2. Τα Ελληνικά

      Αν  έλειπαν οι δάσκαλοι, η γη μας  θα΄ ταν τυφλή. Και το σύμπαν ανυπόστατο.

      Ο πρώτος στόχος του μαθήματος είναι η γνώση της πάτριας γλώσσας  που τρέφει τον τρόφιμο μαζί με το γάλα της μητρός του.

      …οι έλληνες δε γράψανε, οι έλληνες ζήσανε.

      Για τους Έλληνες αγάπη είναι η υποταγή στη φυσική και ηθική τάξη.

      Ο περήφανος και ο τίμιος άνθρωπος θα ζητήσει την εσχατιά της αλήθειας, παρότι υποψιάζεται ότι το φως της θα τυφλώσει τη χωματένια του όραση.

      Παράδειγμα  να το δείχνουμε στα παιδιά μας  είναι η δημοκρατία του Σόλωνα.

3. Πολυχρόνιον (Στοά και Ρώμη)

      Το  Συμπόσιο του Πλάτωνα είναι ο  ωραιότερος τίτλος ελληνικού βιβλίου… βάλτε το δίπλα στο Σατυρικό του Πετρώνιου.

.  Το πνεύμα επλήρωσε το κατόρθωμα του Αριστοτέλη με το θάνατο της κλασικής φιλοσοφίας.

      Η Στοά ξεκίνησε από την ελληνική Αγορά  και τράβηξε κατά την ιουδαϊκή Συναγωγή.

      Με  τον Επίκουρο δόθηκε η ευκαιρία στην ανθρωπότητα να προστατέψει τον άνθρωπο και το μέλλον του από έναν ατλαντικό άχρηστα πράγματα…

4. Homo Educandus (Φιλοσοφία της  Αγωγής)

      Ο προσωκρατικός αιώνας είναι η  αψηλότερη στιγμή της ανθρώπινης συνείδησης.

      Απέναντι  στη στάση του Νίτσε, την αυθεντική δηλαδή ερμηνεία του στοχασμού των Προσωκρατικών, ο σύγχρονος άνθρωπος έχει υιοθετήσει τη στάση του δειλού κυνηγού με τα ναρκοβόλα

      … οι εκδοχές είναι δύο: η το λιοντάρι θα ψοφήσει οπότε θα ψοφήσουμε κι εμείς, ή θα σπάσει το κλουβί οπότε θα γιομίσει ο κόσμος με όσα κόκκαλα δεν εχώρεσε ή περιγραφή του Ιεζεκιήλ:

5. Χάσμα Σεισμού (Ο φιλοσοφικός Σολωμός)

      Ο Μπάυρον έγραψε μια κίβδηλη ποίηση, που αναφερόταν σ’ένα κίβδηλο  κόσμο. Αν η ποίησή του εφάνηκε  αληθινή και συγκίνησε, είναι  γιατί είχε συνέπεια προς τον κόσμο που απευθυνόταν.

      Ο Σολωμός αγωνίστηκε να γράψει γνήσια ποίηση μέσα σ’έναν κόσμο, που το προορατικό του αισθητήριο τον ειδοποίησε ότι  είναι κίβδηλος

      Ο Σολωμός ήταν ο προσωκρατικός  που έζησε σε μια εποχή αλεξανδρινή. Με το βάρος της σοφίας του Παρμενίδη και με το σύννεφο της μελαγχολίας του Ηράκλειτου τραβήχτηκε από τους ανθρώπους και μανταλώθηκε στη μοναξιά του.

6. Ο Νηφομανής (Η ποιητική του Σεφέρη)

.  Η Έρημη Χώρα του Έλιοτ είναι το τυπικό δείγμα της κατοικίας του σύγχρονου ανθρώπου στο νεκρό κόσμο που περιγράφει ο Νίτσε.

      Ο Σεφέρης υπήρξε μια από τις  εκλεκτές και σπάνιες περιπτώσεις  νεοέλληνα που έφερνε μέσα του  γνήσιο τον αρχαίο έλληνα. Ήταν ένας νεοαρχαίος.

      Ονόμασα το Σεφέρη νηφομανή, γιατί ήθελα  να δηλώσω, πως κρούστηκε η ποιητική του πράξη από την αδερφική σύμπληξη των Μαινάδων και των Μουσών.

7. Έξυπνον Ενύπνιον (Οι Ελεγείες του Duino του Rilke)

      Η έκφραση «δακρυόεν γελάν» ορίζει το οντολογικό ισοδύναμο της αντιθετικής  σύνθεσης, που τελεσιουργεί την οντική δομή.

      Οι  ελεγείες του Duino είναι το έργο της ερωτικής νομοθεσίας και της νομοθεσίας του θανάτου.

      Τον ποιητή συνέχει η σταθερή πεποίθηση  οτι τα ερωτικά έργα της γυναίκας αντιπροσωπεύουν την ανώτερη επίδοση του ανθρώπου και οτι ουδέποτε θα μπορέσουμε να τα υμνήσουμε άξια. 

8. Ιδέ ο άνθρωπος (Πώς κανείς γίνεται εκείνο που είναι)

      … ερωτική αγνότητα σημαίνει το φραγμό του δρόμου στη χύδην, στη χυδαία εκτόνωση. Στο «εξέχεεν επί την γην του μην δούναι σπέρμα» η ανθρωπότητα κληρονόμησε το παλλάδιο του Αυνάν.

      Τα  γραφτά του Nietzsche μιλούν για έναν εξαιρετικά ευαίσθητον άντρα (*λάτρη των προσωκρατικών). Για έναν από εκείνους που μπορούν ν’ ακούσουν, πώς ο ρόχθος του νερού στρογγυλεύει τα λιθάρια.

      Ο Nietzsche δεν είναι ούτε ο νομοθέτης, ούτε ο φιλόσοφος, ούτε ο ποιητής. Είναι ο μέγας (*σύγχρονος) Ερωτικός.

(*προσθήκες για λεπτομερέστερη εικόνα)

Για περισσότερες λεπτομέρειες στην ιστοσελίδα Liantinis.org

==========================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"