Η Κατάθλιψη (Ο Διόνυσος απέθανεν)

                                                                   

του Σωτήρη Γλυκοφρύδη

             

Η κατάθλιψη είναι η νόσος της απογοήτευσης. Ξεκινάει από μια λύπη για κάτι που χάνεται και φτάνει στην παραίτηση της ζωής και την αυτοκτονία. Νευρο-μυο-λειτουργικά, στον άνθρωπο αρχίζει λόγω της στεναχώριας μια υποτονία και στον εγκέφαλο εντοπίζεται μια δυσλειτουργία στους νευρώνες με κυριότερη αιτία την έλλειψη σεροτονίνης, νοραδρεναλίνης και οπιούχων ουσιών που λέγονται ενδορφίνες, (εγκεφαλίνες α,β,γ, ντοπαμίνη κ.λπ.). Ο οργανισμός για να καλύψει τις ανάγκες του τείνει στις αντικαταθλιπτικές τροφές, όπως είναι οι σοκολάτες και οι μπανάνες που περιέχουν πολλή σεροτονίνη. Τα κεκορεσμένα λίπη που είναι σπάνια στη φύση και θεωρούνται snacks, αποζητώνται σε πατατάκια, γαριδάκια κ.λπ.. Το νερό και οι υδατάνθρακες και τα γλυκά τα οποία μοιάζουν με αγκαλιά, επίσης. Τέλος, υπάρχει μια τάση για κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών με κατεύθυνση προς ψυχοτρόπα σκευάσματα που δημιουργούν χαμένους και εξαρτημένους παραδείσους. Δυο τέτοιες απλές ουσίες που δρουν στο νευρικό σύστημα, η πρώτη ερεθιστικά και η δεύτερη κατασταλτικά, είναι η νικοτίνη και το λιβάνι.

            Στην κατάθλιψη υπάρχει μια πτώση του ενδιαφέροντος για τη ζωή ή του «Διονυσιακού στοιχείου», που εκδηλώνεται με πτώση της ζωτικής ανησυχίας και της λίμπιντο που παραπέμπει στο πάθος της ζωής. Στον καταθλιπτικό άνθρωπο είναι σα να πέθανε ο Διόνυσος, ο θεός του μεθυσιού, του έρωτα, της χαράς και ο μεγάλος γανιμέτης. Ο Πάνας, ο πρωθιερέας του δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχουν θύρσοι και παιάνες. Η κραυγή ευοί - ευάν της ευωχίας της ζωής και ο βακχισμός της έξαρσής της, δεν απαντώνται. Παρατηρείται αδυναμία ύπνου και ανορεξία ως και αποχή του ανθρώπου από το κρέας. Βασιλεύει μόνος ένας Απολλώνιος θεός, περίλυπος, έχοντας χάσει τον ανόμοιο σύντροφό του με τις απαραίτητες μαινάδες οι οποίες οδήγησαν και τη Γαλλική επανάσταση. Σκεφτείτε τη Μασσαλιώτιδα, τη ματωμένη μάνα με το ένα στήθος έξω που πατά σε πτώματα έχοντας θύρσο μια μαύρη και λευκή και κόκκινη σημαία.  ...

Η κατάθλιψη συμβαίνει πολύ συχνότερα και αρκετά ισχυρότερα στις γυναίκες στις οποίες υπάρχει και εντονότερη η αντίδρασή τους ως μανία επαναφοράς της ζωής, διότι είναι πιο ευαίσθητες κι ευάλωτες στο θάνατο, με ένα σύστημα ορμονικό που κοχλάζει και βρίσκεται σε απόγνωση κοντά στην κλιμακτήριο.

            Κατά τη διαδικασία της κατάθλιψης επέρχεται μια γενικότερη πτώση του οργανισμού η οποία δημιουργεί την εικόνα του προσωπείου της χαροκαμένης μάνας και του συντετριμμένου κούρου και πολεμιστή. Το μάχιμο του άντρα καταπίπτει, όπως και η ορμή - οργή. Στο σώμα ανιχνεύεται μείωση της αδρεναλίνης - ουσίας του συναγερμού, με αποτέλεσμα να μην πυροδοτείται η παραγωγή της τεστοστερόνης - ουσίας της επιθετικότητας, αλλά και αναστολή των ενδορφινών - ουσιών που αντίκεινται στις φλεγμονές, δημιουργούν το αίσθημα της ατσάλωσης και κλείνουν τη θυρίδα του πόνου. Ο καταθλιπτικός άνθρωπος αρρωσταίνει εύκολα, νοιώθει άδειος, παίρνει τη στάση του εμβρύου και πονά διάχυτα. Αν συμβεί κατάθλιψη σε ένα λαό, από ανδρογενούς πλευράς είναι σαν να του κόβονται οι όρχεις. Σκεφτείτε μια ρήση του Κίσινγκερ. «Οι Τούρκοι πολιτικοί έχουν πιάσει τους Έλληνες από τα αρχίδια» που μπορεί να καταλήξει σήμερα «και οι Γερμανοί τους τα συνθλίβουν». Ο τέλειος ευνουχισμός για έναν άνδρα είναι να χειρουργηθεί σιγά – σιγά, γλυκά – γλυκά, από μια γυναίκα. Στην περίπτωσή μας, έστω και αν αυτή είναι Αγγέλα, το ερώτημα που προκύπτει, είναι, θα συμβεί αυτό ή θα βγει ξαφνικά ο αντίποδας της κατάθλιψης που είναι η οργή του τράγου, Διόνυσου και Διάολου μαζί, που μόνο ευεργέτησε και δεν ευνούχισε κανέναν; Ίδωμεν… Προς το παρόν, προκύπτει ότι ο Διόνυσος, ο θεός του θανάτου, του κεφιού και της ηδονής του κρασιού της ζωής, που δεν λατρευόταν σε ναούς αλλά ήταν μέσα στον κάθε ένα πρόγονό μας, κείται, τώρα εδώ, σχετικά αναίσθητος πάνω σε χειρουργικό τραπέζι, εξεταζόμενος στους όρχεις του με λυχνίες της Siemens.

            «Απέθανεν ο Πάνας», είπε η ιέρεια του μαντείου των Δελφών κατά τα χρόνια της Pax Romana, της μέγιστης ειρήνης και απραξίας των Ελληνικών πόλεων της εποχής του Νέρωνα, που πρέπει να είχαν πέσει από πολλούς λόγους σε κατάθλιψη. Η Ελλάδα με την ηρεμία είχε απωλέσει την τραγωδία και τον πανικό ως Διόνυσο και Πάνα. O Διόνυσος διψά για επανάσταση, για κέφι και κρασί, για αντίδωρο σάρκα εκ σαρκός, για ηδονή ζωής, για έρωτα, ψωμί και αίμα, όπου αν δεν ορχήσουν οι μαινάδες το χορό, είναι καταδικασμένος. Σκεφτείτε πόσο εκατομμύρια ψυχών, πόσοι Αριστοτέληδες, Πλάτωνες και Σωκράτες χάνονται στο αίμα του υμέναιου στης νυφικής παστράδας το κρεβάτι ή πετάγονται από τη θηλυκή επιθυμιά τυλιχτοί στο νάιλον μέσα σ’ ένα καλαθάκι. Ο Διόνυσος μπορεί να θεωρείται ανδρικός θεός, ο βωμός του όμως βρίσκεται σε γυναικεία μέρη.    

            Είναι θαυμαστό το Διονυσιακό στοιχείο έτσι όπως παρουσιάζεται από τον Ελληνισμό και κοινή προκύπτει η αντίδραση κάθε ανθρώπου προς αυτόν τον βακχικό θεό με το πλήθος των προσώπων. «Ο Διόνυσος απέθανεν, σκίστε κορίτσια τις αισθήτες σας, τραβάτε τα μαλλιά σας», είπε περίπου η Σαπφώ σε ένα σπαραγμό της για κάποιο ερωτικό της πρόσωπο που χάθηκε. Αλλά ο θεός ετούτος, όπως όλοι οι πραγματικοί, ανασταίνεται, αλλά, καταλαγιασμένος. «Εγώ είμαι η άμπελος», είπε ο Χριστός. Η κατάθλιψη είναι ο δρόμος της μεγάλης Πέμπτης του Διονύσου, και η οργή θεού, όταν αυτή συμβεί μετά, ο δρόμος της ανάστασής του. Από αυτή την ανάσταση ο Παν-θεός θα ανατείλει με άλλο πρόσωπο, μέσα από βροντές και σπέρματα φωτιάς, τσούγκρισμα αυγών - ωών και σφαγή αμνών και εριφίων. Στο Διονυσιασμό δεν υπάρχει φταις - δεν φταις. Ο Βάκχος ανασταίνεται σαν Ίακχος και θα ξανα-αναστηθεί με άλλο όνομα, γενόμενος, όλο πιο ήρεμος από τον εξαναγκασμό της σκοπιμότητας που καλείται να συμπράξει συμπιέζοντας τις παρορμήσεις του. Και αυτό που πιέζει πιο πολύ, βρισκόμενο στον άνθρωπο ως απωθημένο και τείνοντας προς ατροφία, είναι η επιθετικότητα. Η μη δυνατότητα εκδήλωσης της επιθετικότητας, εκεί και όταν πρέπει, επιφέρει ένα πλήθος από καταθλιπτικές εκφάνσεις, με ανώτερη εκδήλωση το γλυκό χάδι της αγάπης.   

            Το κλειδί για την έξοδο από την κατάθλιψη είναι να ανοίγει η βαλβίδα της εκτόνωσης των αρχέγονων συναισθημάτων – αντίδρασης του  πόνου και θανάτου, που είναι η οργή -  θυμός, η επιθετικότητα, και γενικώς η άρση οποιασδήποτε αιτίας πάει να συντρίψει την άλογη ευαίσθητη ψυχή. Αντιδράστε σε κάτι που σας ενοχλεί γιατί αλλιώς θα πιεστείτε, θα συμπιεστείτε και θα αποπιεστείτε εκ των έσω, κοινώς θα κλατάρετε, θα αυτο-διαλυθείτε. Εξωτερικεύστε τα συναισθήματά σας, είναι υγιές αυτό, εφόσον η λογική, ο δυνάστης τους, συχνά ηνίοχος και αναβολέας, κάνει σωστή κριτική. Όλο το βάρος και η υπευθυνότητα πέφτει σε αυτόν τον οδηγό, τη λογική, που εάν είναι καταπτοημένος κάνει το άρμα του ανθρώπου, κάρο. Όλη η ιστορία τελικά είναι η γήτευση και μετά η τέχνη.

            Τα δυο σκαλιά που οδηγούν στην κατάθλιψη, που σημαίνει σύνθλιψη (εκ του θλίπτω = σπάω), είναι  η πίεση και η συμπίεση. «Depress, depressed, depression» μπορεί να λεχθεί όλη η διαδικασία, αγγλιστί. Για την ψυχική σας υγεία μη μείνετε αδρανής σε κάτι που σας καταπιέζει, βγάλτε την οργή σας, για παράδειγμα από τον γκισέ μιας τράπεζας που σας έχουν σαν το πρόβατο μέχρι και στον τραπεζίτη που σας αρμέγει βάρβαρα χωρίς να νοιάζεται για τις ανάγκες σας. Οργανωθείτε αν νοιώθετε αδύναμος και βάλτε ένα λύκο για αρχηγό. «Φοβάμαι ένα στρατό προβάτων που τον οδηγεί ένας λύκος παρά ένα στρατό λύκων που τον οδηγεί ένα πρόβατο», είπε κάποτε ο Μπίσμαρκ. Το πλήθος και ο αρχηγός είναι μορφή ισχύος, κι εδώ, πολιτικά, υπάρχει το ερώτημα τι οδηγεί τι.  

            Όσον αφορά τα συμβόλαια, που είναι και θέμα ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αυτά στη φύση όταν υπάρχουν δυσκολίες επαναπροσδιορίζονται δυναμικά με νέες συμβάσεις και συνθήκες όπου η οποιαδήποτε απληστία, από οπουδήποτε προερχόμενη, είναι απορριπτέα. Πάντα για την υπεραξία, για να μιλήσουμε και στα ανθρώπινα οικονομικά, κονταροχτυπιώντουσαν οι λίγοι δυνατοί με τους πολλούς αδύναμους για τη νομή τις και την οριοθετούσαν τελικά με τη Δημοκρατία. Αλλιώς, αν μείνετε απραγείς σε αυτό που θεωρείτε αδικία και στη δημοκρατική δομή του πολιτεύματος που πρέπει να έχει ικανό αρχηγό,  θα καταθλιβείτε, θα συντριφτείτε, σιγά, αργά, και ξάστερα.         

            Εν κατακλείδι, η κατάθλιψη έχει βάση ένα θνησιγενές φαινόμενο που εκδηλώνεται δομικά από τη γυναικεία λίμπιντο η οποία έχει επίκεντρο το πικρό κουκούτσι του θανάτου. Στον καταθλιμμένο άνθρωπο προκύπτει πτώση της επιβιωτικής ουσίας και της αξίας της ζωής, όπως αυτή κι αν εκδηλώνεται. Πολιτιστικά, μια καταθλιμμένη κοινωνία δεν έχει επιβιωτικές ικανότητες. Ελληνοκεντρικά και σύγχρονα, εμφανίζεται η λογική να στολίζει με νεκρολούλουδα το Διόνυσο πάνω στο τραπέζι, που τον έχει αλυσοδεμένο φοβούμενη μην αναστηθεί, ετοιμαζόμενη να τον ευνουχίσει. Και ευνουχισμός σημαίνει ζωή χωρίς χαρά, με εμφανή τα σημεία της συντριβής της πορείας του ανθρώπου. 

Ο άνθρωπος με κατάθλιψη έχει μέσα του ένα πεθαμένο Διόνυσο. 

==========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"