Χάμπερμας και Έκο στην Αθήνα για το Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας [upd: Σε ηχητική μορφή, ολόκληρη η ομιλία του Χάμπερμας: SoundCloud]

Στην ιδιαίτερη σημασία που έχει η διοργάνωση του Παγκόσμιου Συνεδρίου Φιλοσοφίας για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αναφέρθηκε ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνος Βουδούρης, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε ενόψει της έναρξης των εργασιών του συνεδρίου στις 4 Αυγούστου.

Ο κ. Βουδούρης τόνισε ότι η πραγματοποίηση του συνεδρίου στην Ελλάδα αλλά και το θέμα του «Η φιλοσοφία ως έρευνα και τρόπος ζωής» αποτέλεσαν πόλο έλξης για τους διακεκριμένους επιστήμονες του κλάδου της φιλοσοφίας που θα δώσουν το «παρών» αλλά και για επιστήμονες από χώρες της Ασίας, όπου η φιλοσοφική θεώρηση διαφέρει σε πολλά σημεία από τη φιλοσοφία της Δύσης. «Επικοινώνησε μαζί μου ένας Κινέζος συνάδελφος για να μου πει πόσο τον έχει συγκινήσει το θέμα του συνεδρίου» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Το συνέδριο περιλαμβάνει 75 ειδικές θεματικές ενότητες και οι ολομέλειές του, όπως και τα συμπόσια, θα καλυφθούν από διερμηνεία σε επτά διαφορετικές γλώσσες. Κάποιες από αυτές θα πραγματοποιηθούν στην Πνύκα, το Λύκειο του Αριστοτέλη, την Ακαδημία Πλάτωνος και την Αγία Φωτεινή Ιλισσού, όπου έλαβε χώρα ο διάλογος του Πλάτωνος «Φαίδρος». ...
«Το συνέδριο αποτελεί ένα πολύ μεγάλο στοίχημα για την ακαδημαϊκή κοινότητα, για τον πολιτισμό μας. Και είναι ένα στοίχημα που σε πολύ μεγάλο βαθμό έχει ήδη κερδηθεί» τόνισε από την πλευρά του ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και της Ελληνικής Οργανωτικής Επιτροπής, καθηγητής Κωνσταντίνος Δημητρακόπουλος. «Είναι χωρίς αμφιβολία το μεγαλύτερο πολιτισμικό γεγονός των τελευταίων χρόνων» πρόσθεσε.
Οι προετοιμασίες στο κτίριο της Φιλοσοφικής, όπου θα φιλοξενηθεί μεγάλο μέρος των εργασιών, είναι πυρετώδεις. Όπως, μάλιστα, ανέφερε ο κ. Βουδούρης στις εργασίες αποκατάστασης συμμετέχουν εθελοντικά φοιτητές αλλά και μέλη του διδακτικού προσωπικού του πανεπιστημίου.
Παράλληλα, θα πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις. Στο κτίριο της Φιλοσοφικής θα γίνει έκθεση ζωγραφικής με τη συνδρομή των Σχολών Καλών Τεχνών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Ακόμη, οι σύνεδροι θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδόση Πελεγρίνη, να ερμηνεύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο έργο «Σοπενχάουερ» που έχει συγγράψει ο ίδιος.
Ανάμεσα στους 3.000 συνέδρους από τις 105 χώρες που θα έρθουν στην Αθήνα περιλαμβάνονται ο Γιούρκεν Χάμπερμας και ο Ουμπέρτο Έκο.
Η έναρξη του συνεδρίου θα συνοδευτεί από συναυλία στο Ηρώδειο με έργα κλασσικής μουσικής που έχουν ελληνικό θέμα, αλλά και με έργα του Μάνου Χατδικάκι και του Μίκη Θεοδωράκη. Για τη λήξη των εργασιών έχει προγραμματιστεί αποχαιρετιστήριο πάρτι.
Το 23ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO και του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και οργανώνεται από τη Διεθνή Ομοσπονδία Φιλοσοφικών Εταιρειών (FISP) και την Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία, με τη συνδιοργάνωση του Δήμου Αθηναίων, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, της Περιφέρειας Αττικής, του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου Κρήτης και τη στήριξη των υπουργείων Πολιτισμού και Τουρισμού.

avgi.gr

updated: Κυριακή, 9 Μαρτίου 2014

Τι σημαίνει μια ισχυρή Ευρώπη;
Ομιλία του Γιούργκεν Χάμπερμας στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας

Με θέμα το τι σημαίνει μια ισχυρή Ευρώπη μίλησε προσκεκλημένος στο συνέδριο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας (SPD) ο Γιούργκεν Χάμπερμας.

 

Το συνέδριο με θέμα «Να ξανασκεφθούμε την Ευρώπη» (Europa neu denken)  πραγματοποιήθηκε στις 2.2. 2014 στο Potsdam και  το θέμα της ομιλίας του Jürgen Habermas είχε τον τίτλο « Για μια ισχυρή Ευρώπη – αλλά τι σημαίνει αυτό;» (Für ein starkes Europa – aber was heißt das?).

Ο ονομαστός πολιτικός φιλόσοφος, κριτικός συνεχιστής της παράδοσης της Σχολής της Φρανκφούρτης, στην ομιλία του επικρίνει τo σύνολο των Ευρωπαϊκών ελίτ για τον τρόπο που πολιτεύθηκαν στις δεκαετίες του 1990, 2000 και μετά. Μιλά για τα βασικά και επίκαιρα ζητήματα, από τη σκοπιά τόσο του πολιτικού φιλοσόφου, όσο και του ενεργού πολίτη. Έτσι, χωρίς να κάνει εξειδικευμένες αναφορές στις διαφορετικές πολιτικές οικογένειες, έμμεσα αλλά σαφώς επικρίνει, μεταξύ άλλων, την πολιτική και τις παραλείψεις της Γερμανικής και Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας απέναντι στη σημερινή κρίση και στη διάβρωση του κοινωνικού κράτους στην ήπειρό μας. Από την κριτική καταλήγει πάντα σε θέσεις που υποστηρίζει με σταθερότητα.

Παρουσιάζουμε εδώ στα ελληνικά τη συντομευμένη μορφή της ομιλίας του, η οποία δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες La Repubblica (7.2.2014), Le Monde (25.2.2014) και στην Ισπανική Revista de prensa «Tribuna Libre» - Repolitisons le débat européen (σε γαλλική γλώσσα).
Στην πλήρη μορφή της η ομιλία δημοσιεύεται στο Γερμανικό περιοδικό © «Blätter für deutsche und internationale Politik» no. 3/2014 : «Für ein starkes Europa – aber was heißt das?»

Ρ. Γ.

Η πολιτικοποίηση της συζήτησης για την Ευρώπη

  του Γιούργκεν Χάμπερμας 

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την αυξανόμενη δυσαρμονία μεταξύ της παγκόσμιας κοινωνίας που πορεύεται προς τη συστημική ομογενοποίηση και του κατακερματισμού στον κόσμο των κρατών, ο οποίος παραμένει αμετάβλητος. Σοβαρά προβλήματα προκύπτουν. Τα κράτη, συνυφασμένα με τις βουλήσεις και τη συνείδηση των πολιτών τους, είναι οι μοναδικές συλλογικές οντότητες που είναι σε θέση να ενεργούν αποτελεσματικά με  βάση τη διαμόρφωση της δημοκρατικής βούλησης και ασκούν συνειδητά επιρροή στις κοινωνίες τους.

Όμως, αυτά τα κράτη σήμερα βυθίζονται όλο και βαθύτερα σε λειτουργικές σχέσεις που δεν ελέγχουν, οι οποίες διαπερνούν τα εθνικά σύνορα. Απέναντι στις πολιτικά ανεπιθύμητες συνέπειες αυτής της συστημικής ολοκλήρωσης, προκύπτει η ανάγκη για ρύθμιση, έστω και αν τα εθνικά κράτη δεν δείχνουν ακόμη ικανά να την ικανοποιήσουν.

 

Η άμυνα του εθνικού κράτους 

Οι πολιτικοί και οι πολίτες έχουν επίγνωση αυτής της απώλειας της ικανότητας πολιτικής δράσης, και προσκολλώνται όλο και πιο έντονα στο εθνικο κράτος και τα σύνορά του, άν και αυτά εδώ και καιρό έχουν γίνει πορώδη. Αυτή η υπεράσπιση του εθνικού κράτους είναι κατανοητή από ψυχολογική άποψη, αλλά είναι ένα παράδοξο.

Tα περιθώρια χειρισμού που τώρα πιά δεν διαθέτει το εθνικό κράτος, μπορούν πράγματι να ανακτηθούν σε υπερεθνικό επίπεδο. Και αυτό πράγματι συμβαίνει, με τη μορφή της διακρατικής συνεργασίας: με τον γρήγορα αυξανόμενο αριθμό των διεθνών οργανισμών που ασκούν ισχυρή επιρροή, έχει εν τω μεταξύ προκύψει μια μορφή διακρατικής διακυβέρνησης πέραν του εθνικού κράτους, που παρουσιάζεται ως κατάκτηση.

Αλλά αυτές οι διεθνείς συμπράξεις σε μεγάλο βαθμό εκφεύγουν του δημοκρατικού ελέγχου. Μια εναλλακτική λύση είναι η δημιουργία υπερεθνικών κοινοτήτων, οι οποίες, αν και δεν λαμβάνουν πλήρη μορφή του κράτους, μπορούν βασικά να ικανοποιούν τα δημοκρατικά κριτήρια της νομιμοποίησης.

Επειδή μόνον αυτός ο δρόμος, που πήραμε με την Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορεί να οδηγήσει στη δι-εθνικοποίηση της δημοκρατίας, το εγχείρημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ήδη δικαιωμένο για λόγους δημοκρατικής αυτο-επιβεβαίωσης, απέναντι στους ανεπίδεκτους κανονιστικής μεταβολής καταναγκασμούς μιας παγκόσμιας κοινωνίας δικτυωμένης συστημικά.

Για μια ανα-ρύθμιση της Ευρώπης,  εναντίον της δημοκρατίας που είναι μόνον βιτρίνα

Το Ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, που αποδοκιμάζεται από τόσους πολλούς ανθρώπους, βασίζεται στην εσωτερική σχέση του κοινωνικού κράτους και της δημοκρατίας. Εάν δεν μπορέσουμε να αναστρέψουμε την αύξηση της κοινωνικής ανισότητας που βλέπουμε συνεχώς εδώ και δύο δεκαετίες (μια τάση εμπειρικά διαπιστωμένη για τις βιομηχανικές χώρες), η σχέση αυτή θα διαρραγεί.

Αυτή η κίνηση προς την διχοτόμηση της κοινωνίας, συνδυάζεται και με μιαν ανησυχητική τάση, μιαν αυξανόμενη πολιτική παράλυση, καθώς και με μια έντονη αδιαφορία εκείνων των ψηφοφόρων που ανήκουν κυρίως στο λιγότερο ευνοημένους, δηλαδή με διάβρωση της ίσης εκπροσώπησης όλου του εκλογικού σώματος και όλου του φάσματος συμφερόντων μέσα στους κόλπους του.

Δεν είναι υποχρεωτικό να συμμερίζεται κανείς τις μαρξιστικές προϋποθέσεις, για να αναγνωρίσει ως έναν από τους κρίσιμους λόγους αυτής της εξέλιξης, το ανεξέλεγκτο του καπιταλισμού των χρηματοπιστωτικών αγορών - και να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να προχωρήσουμε σε επαναρύθμιση του τραπεζικού τομέα, σε παγκόσμια κλίμακα προκειμένου να είναι επιτυχής, και προπάντων σε μιά οικονομική επικράτεια που να έχει τουλάχιστον το βάρος και το μέγεθος της ζώνης του ευρώ.

Η εύρυθμη λειτουργία των Ευρωπαϊκών τραπεζών, οι οποίες δεν μπορούν να επενδύσουν κερδοφόρα ένα υπερτροφικό εικονικό κεφάλαιο, αποκομμένο από την πραγματική οικονομία, απαιτεί ακριβώς πρώτα απ' όλα, μια κοινή Ευρωπαϊκή λύση. Και εκτός από τις ολοφάνερες θυσίες στα κράτη της κρίσης, που καλύπτονται κατά κύριο λόγο από τα μέτρα λιτότητας, θυσίες των οποίων την κλίμακα γνωρίζουμε ήδη σήμερα, μόνον στο τέλος της κρίσης θα μπορέσουμε να εντοπίσουμε τα θύματά της, αυτούς που θα έχουν πληρώσει τη νύφη. Όλα αυτά εξαρτώνται και από την πολιτική που επιλέγουμε σήμερα.

Ωστόσο, η περαιτέρω ενοποίηση της Ευρώπης μπορεί να πραγματοποιηθεί, άν από την άμυνα περάσουμε στην επίθεση. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί πλέον να βασίζεται σ' αυτά τα οράματα χειραφέτησης μέσω κάποιου είδους διαισθητικής απόδειξης που είχε εμπνεύσει κάποτε τις Ευρωπαϊκές συνταγματικές αλλαγές - οράματα όπως αυτά που στηρίζουν τώρα τις εξεγέρσεις στις Αραβικές χώρες, στις ανατολικο-Ευρωπαϊκές ή Ασιατικές, όπου η οργή φουσκώνει.

Οι παρασπονδίες των πολιτικών ελίτ

Οι Ευρωπαϊκοί λαοί εύλογα θέλουν μια πολιτική ένωση. Αλλά το αποτέλεσμα, που συνίσταται σε μιαν επέκταση του οικείου «μανδύα» των εθνικών κρατών τους, για να μοιραστούν ένα υψηλότερο επίπεδο μαζί με τα άλλα έθνη, δεν εμπίπτει στον τύπο της διαισθητικής αποδειξης που κάποτε είχε στηρίξει το Ευρωπαϊκό σχέδιο.

Ο Κλάους Όφφε περιέγραψε την «περίπτωση», στην οποία το Ευρωπαϊκό σχέδιο έχει κολλήσει μεταξύ των «οικονομικών περιορισμών» και του «πολιτικά εφικτού». Αυτός ο φαύλος κύκλος είναι επίσης συνέπεια της ανεπάρκειας των πολιτικών ελίτ, της αδυναμίας ή άρνησής τους να εμπλέξουν έγκαιρα τους εκάστοτε πληθυσμούς τους στη διαδικασία της ενοποίησης. Σήμερα, η ευθύνη να φέρουν σε πέρας την επανορθωτική εκπαίδευση επιμερίζεται στα πολιτικά κόμματα και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Θα περιορισθώ να δικαιολογήσω την ανάγκη για πολιτική αλλαγή μέσω τριών επειγόντων προβλημάτων, που μέχρι τώρα σε μεγάλο βαθμό αρνούνται να αντιμετωπίσουν. Η Γερμανική Ομοσπονδιακή κυβέρνηση, από το Μάιο του 2010, και μάλιστα με αρκετή ένταση, υποστηρίζει προπάντων την ημι-ηγεμονική θέση της Γερμανίας στην Ευρώπη.

Αυτό έχει δημιουργήσει ένα εκρηκτικό αποτέλεσμα στην Ευρωπαϊκή εσωτερική πολιτική, που καμμιά ρητορική του κατευνασμού δεν μπορεί να μετριάσει. Επιπλέον, η διαχείριση κρίσεων τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει σε μια άτυπη επέκταση των αρμοδιοτήτων του Συμβουλίου και της Επιτροπής, η οποία επιδεινώνει δραματικά το σημερινό έλλειμμα νομιμοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προκαλεί την εμφάνιση εθνικών αντιδράσεων και αντιστάσεων. Αυτή η πολιτική είναι πραγματικά ενοχλητική, γιατί δεν αντιμετωπίζει τις αιτίες της κρίσης.

Η Ομοσπονδιακή Γερμανική κυβέρνηση, λόγω του οικονομικού βάρους και της ισχύος της στις άτυπες διαπραγματεύσεις, έχει επιβάλει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Γερμανικές ιδέες για να αντιμετωπισθούν οι κρίσεις, τις ιδέες των Ordoliberalen. Έχει εξαναγκάσει τις χώρες που βρίσκονται σε κρίση σε σαρωτικές «μεταρρυθμίσεις», χωρίς να αναλαμβάνει την ευθύνη στο συνολικό Ευρωπαϊκό επίπεδο, πράγμα που έχει ως πιο σοβαρή συνέπεια, ότι από αυτή την πολιτική της λιτότητας λείπει κάθε ισορροπία στα κοινωνικά θέματα.

Η Γερμανική αίσθηση κανονικότητας του εθνικού κράτους

Μια αλλαγή της νοοτροπίας αντανακλάται στη στάση απέναντι στους πιο αδύναμους εταίρους. Η επιτυχής επανένωση της Δυτικής Γερμανίας με τα 17 εκατομμύρια πολίτες, οι οποίοι συμμετείχαν σε μια διαφορετική πολιτική κοινωνικοποίηση, έχει επανεμφανίσει πράγματι μια ξεχασμένη αίσθηση, αυτήν της κανονικότητας του Γερμανικού εθνικού κράτους.

Αυτή η αποκατάσταση των παλαιότερων στρωμάτων συλλογικής συνείδησης εναποτίθεται ​​πάνω σε ένα άλλο στοιχείο : στη μεγάλη σημασία που είχε για τους πολίτες της παλιάς [Δυτικής] Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας η Ευρωπαϊκή ενοποίηση, η οποία είχε αποκαταστήσει πάλι την πολιτικά και ηθικά κατεστραμμένη διεθνή της φήμη.

Ωστόσο, δεν πρόκειται μόνον για ένα ζήτημα στυλ. Είναι προς το εθνικό μας συμφέρον να μην επιστρέψουμε πάλι σ' αυτή την «ημι-ηγεμονία» της Γερμανίας, η οποία είχε ανοίξει το δρόμο για δύο παγκόσμιους πολέμους, και που με τη διαδικασία της Ευρωπαϊκής ενοποίησης είχε επιτέλους ξεπεραστεί.

Χωρίς αλλαγή πολιτικής που θα γίνει αισθητή σ' ολόκληρη την την Ευρώπη, δεν πρέπει να βασιζόμαστε στην καλή θέληση των γειτόνων, που τους κακομεταχειριζόμαστε, επιβάλλοντας μια πολιτική για την κρίση με υπεροπτικό τρόπο.

Άν και θα πρέπει εμείς να κάνουμε το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της στενότερης συνεργασίας, πρέπει επίσης να δείχνουμε τη βούλησή μας να κάνουμε δομικά περιττό τον Γερμανικό ηγετικό ρόλο, και να δείχνουμε τη δέσμευσή μας να αναλάβουμε από κοινού με τη Γαλλία νέες πρωτοβουλίες, με ευφυία, επί ίσοις όροις - επιδεικνύοντας διόρθωση προς τις θέσεις των μικρών κρατών. 

Καθαρό προϊόν της Γερμανικής δυσπιστίας

Τα περιθώρια ελιγμών της Επιτροπής, του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που έχουν εν τω μεταξύ επεκταθεί με άτυπο τρόπο, πρέπει να υπαχθούν σε μια νομιμοποίηση που θα λαμβάνει υπόψη τη νέα κατάσταση, όπως δημιουργήθηκε από τη διαχείριση της κρίσης. Εδώ τίθενται πολλά ζητήματα.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε όλες τις περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της ενασχόλησής του με τη νομοθετική διαδικασία, δεν έλαβε ενεργό μέρος στην κρυφή, σιωπηλή ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το δημοσιο-οικονομικό σύμφωνο της 2ας Μαρτίου 2012, είναι μια διεθνής συνθήκη που συνήφθη μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (με εξαίρεση τη Βρετανία). Αυτή η παράξενη συνθήκη είναι αποκύημα της Γερμανικής δυσπιστίας: για λόγους προστασίας, στηρίχθηκε και πάλι στα εθνικά συντάγματα προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις της ΕΕ για τα επιτρεπόμενα επίπεδα ελλειμμάτων και κρατικών χρεών - συνοδεύεται από κυρώσεις σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕSM), τα μέλη της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης έχουν δημιουργήσει ένα χρηματοδοτικό μέσο για την χρηματοδότηση  προϋπολογισμών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, αλλά τα όργανά του δεν έχουν ακόμη υπαχθεί σε κοινοβουλευτικό έλεγχο. Αυτό, επειδή ο τύπος της διεθνούς συνθήκης δεν επιτρέπει καμία δημοκρατική νομιμοποίηση για την περαιτέρω συνεργασία.

Το περιβόητο Six-Pack [πακέτο των 6] τέθηκε σε ισχύ στις 13 Δεκέμβρη 2011, με τη συμφωνία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι διατάξεις αυτές εμβαθύνουν τη συνεργασία με διακυβερνητικούς στόχους για τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης: πρόκειται να επεκτείνει το σύστημα παρακολούθησης των μακρο-οικονομικών ανισορροπιών.

Η έλλειψη ταυτότητας 

Τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχουν καμία νομιμοποίηση για αυτές τις διευρυμένες εξουσίες. Πράγματι, η Επιτροπή μπορεί τώρα να παρέμβει στον προγραμματισμό των κρατικών προϋπολογισμού, προληπτικά, για έλεγχο και για να λάβει διορθωτικά μέτρα, άν και πρέπει να εξουσιοδοτείται γι' αυτό από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ενώ το Κοινοβούλιο μπορεί το πολύ να ενημερώνεται, εφόσον εκφράσει την επιθυμία.

Σε τελευτάια ανάλυση, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προς το παρόν δεν είναι ένα όργανο που θα μπορούσε να είναι αντίβαρο στο ισχυρό Eurogroup που έχει συστήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Χωρίς το σχηματισμό μιας μόνιμης επιτροπής για τα μη μέλη της Νομισματικής Ένωσης, το Κοινοβούλιο δεν μπορεί να ασκήσει ακόμη σωστά τα δικαιώματα ελέγχου του, ούτως ή άλλως πολύ περιορισμένα.

Η διαίρεση της Ευρώπης σε χρηματοδότριες χώρες και χώρες που επωφελούνται από αυτές τις πληρωμές, ενισχύει έντονα στην εθνικά δημόσια ζωή των χωρών τις αλληλοκατηγορίες και την δημιουργία αποδιοπομπαίων τράγων. Η αμφίδρομα διαστρεβλωμένη αντίληψη για την άνιση τύχη των χωρών μέσα στην κρίση, που έφθασε μέχρι την αισχρολογία, ενισχύθηκε επίσης στη Γερμανία λόγω της εσφαλμένης ερμηνείας των αιτίων της κρίσης.

Διότι, με εξαίρεση την Ελλάδα, η άμεση αιτία της υπερχρέωσης των κρατών ήταν η εξέλιξη του ιδιωτικού χρέους, και όχι, όπως ισχυρίσθηκαν, η δημοσιο-οικονομική πολιτική των κυβερνήσεων. Αλλά, πάνω απ' όλα, η επικέντρωση στο θέμα του δημόσιου χρέους, είναι αυτό που εξηγεί τη δραστική απώθηση των θεμελιωδών διαρθρωτικών προβλημάτων στην μέχρι σήμερα διαχείριση της κρίσης.

Βεβαίως η κρίση δημόσιου χρέους έχει αποκρουσθεί μόνο και μόνο, επειδή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχώρησε σε μια πειστική προσομοίωση κοινής εξασφάλισης, δηλαδή σε μια προσομοίωση δημοσιο-οικονομικής κυριαρχίας, την οποία στερείται η Ευρωπαϊκή Ένωση - και σε αντίθεση με την απαγόρευση κάθε bail-out, κάθε εξωτερικής διάσωσης. Αλλά το γεγονός ότι την ευθύνη για την αποπληρωμή δεν την έχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεν είναι το πιό σημαντικό ελάττωμα στο θεμέλιο της νομισματικής ένωσης.

Χαροποιώντας τους επενδυτές

Την προσοχή των ειδικών στην πολιτική οικονομία την προσελκύουν εδώ και καιρό, οι κατώτερες του βέλτιστου συνθήκες που επικρατούν στη ζώνη του ευρώ για μια κοινή νομισματική ζώνη. Εξαιτίας των διαφορών της πραγματικής οικονομία στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών των διαφόρων εθνικών οικονομιών, τα ομοιόμορφα επιτόκια δανεισμού δίνουν στις κυβερνήσεις λανθασμένα σήματα. One size for all fits none  («ένα μέγεθος για όλους δεν ταιριάζει σε κανέναν»).

Χωρίς κοινή οικονομική διακυβέρνηση, το χάσμα στις αποδόσεις μεταξύ δομικά διαφορετικών οικονομιών, δεν θα σταματήσει να αυξάνεται.

Η μοναδική χάρη της πολιτικής γραμμής που ακολουθεί η Γερμανική Ομοσπονδιακή κυβέρνηση, είναι ότι χαροποιεί τους επενδυτές. Υποχρεώνει τα κράτη που βρίσκονται σε κρίση, παράλληλα με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση και την αγορά εργασίας, σε μια πολιτική λιτότητας, εις βάρος των μισθών, των κοινωνικών παροχών, των δημόσιων υπηρεσιών και των επενδύσεων σε υποδομές, δηλαδή σε πολιτική αντι-παραγωγική.

Αντίθετα, αυτό που πρέπει να διορθωθεί, είναι το πραγματικό κατασκευαστικό ελάττωμα της νομισματικής ένωσης, η απουσία πολιτικής ένωσης. Χωρίς το θεσμικό πλαίσιο μιας συνεκτικής κοινοτικής δημοσιο-οικονομικής και οικονομικής [-αναπτυξιακής] πολιτικής (με συνέπειες για μια κοινή κοινωνική πολιτική), οι διαρθρωτικές ανισορροπίες μεταξύ των διαφορετικών οικονομιών θα επιδεινωθούν.

Η πολιτική της σταθεροποίησης έκανε την εσφαλμένη παραδοχή ότι τα κράτη της κρίσης θα είναι σε θέση να καλύψουν με δικά τους μέσα την απόσταση, την οικονομική τους καθυστέρηση, μέσα σε έντονο ανταγωνισμό με κράτη-μέλη εγγενώς πιο ανταγωνιστικά από αυτά - έστω και αν το περιθώριο ελιγμών τους στη φορολογική και δημοσιο-οικονομική πολιτική είναι επίσης σημαντικά μειωμένο...

Αντί να επιβάλλουν προδιαγραφές στις εθνικές κυβερνήσεις, και να μεταχειρίζονται τους πολίτες μιας δημοκρατικής κοινότητας ως ανεύθυνους ανήλικους, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να αποφασίζουν για όλες τις κατευθύνσεις της δημοσιο-οικονομικής, οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. 

Κατά του φαύλου κύκλου της ριζοσπαστικοποίησης 

Η συνέχιση της πολιτικής αυτής, το μόνο που κάνει είναι να επιδεινώνει τον φαύλο κύκλο, που ενεργοποιείται από τρεις ανησυχίες. Με περισσότερες αρμοδιότητες στο Συμβούλιο και την Επιτροπή, που επεκτείνονται σε ό,τι αφορά την εφαρμογή της πολιτικής της σταθεροποίησης, και με την διακυβέρνηση κεκλεισμένων των θυρών, οι πολίτες αντιλαμβάνονται την χαμηλή νομιμοποίηση και την αύξηση του βάρους της τεχνοκρατίας - ενώ η Ομοσπονδιακή Γερμανική κυβέρνηση βρίσκεται παγιδευμένη στο δίλημμα της ημι-ηγεμονικής της θέσης.

Εν τω μεταξύ, η δραστική θεραπεία που επιβλήθηκε με αδιαλλαξία, με κόστος την πολιτική υποβάθμιση και ταπείνωση ολόκληρων λαών και την κοινωνική κατάρρευση γενεών, κοινωνικών στρωμάτων και ολόκληρων περιοχών, στις οικονομίες των χωρών της κρίσης έχει περιορισθεί σε ένα σημείο, ότι «τα άλογα πίνουν ξανά» : δηλαδή, ότι οι επενδυτές επιστρέφουν.

Αλλά ακόμη και αν οι επενδυτές επιστρέψουν, δεν μπορούμε πιά να αποφύγουμε τα πραγματικά ζητήματα. Δεν είναι αρκετό να ανακηρύσσεται νόμιμο και να εφαρμόζεται σύμφωνα με την τεχνοκρατική μόδα, το πολιτικό μοντέλο της σταθεροποίησης. Άν εξετάσουμε το πρόβλημα στο ένα του άκρο ή στο άλλο, μια αλλαγή πολιτικής που περιλαμβάνει μεταβίβαση της κυριαρχίας πέρα από τα εθνικά σύνορα, έχει καθυστερήσει πολύ.

Και αυτό έρχεται σε αντίθεση με την ψευδαίσθηση, ότι τα κράτη μέλη παραμένουν κυρίαρχα, όπως ήταν πριν. Η Γερμανική Ομοσπονδιακή κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει αν θα πρέπει να προτείνει τις άλλες κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ, για το δικό τους μακροπρόθεσμο συμφέρον, μια νέα διαμόρφωση της νομισματικής ένωσης, που θα μετατραπεί σε μια Ευρω-ένωση δημοκρατικά νομιμοποιημένη.

Μόνον η Ομοσπονδιακή κυβέρνηση είναι σε θέση να αναλάβει την πρωτοβουλία. Αυτή και μόνο είναι σε θέση να προσφέρει στη Γαλλία και στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, όπου μια παραχώρηση κυριαρχίας και μια βαθύτερη ολοκλήρωση δεν ξεσηκώνει πιά τον ενθουσιασμό, μια πολιτική, αλλά και οικονομική λύση.

Το καθαρό προϊόν μιας ελίτ 

Φυσικά, με αυτό το σήμα θα μπορούσε να ξεκινήσει μια πολύ μακρά και δύσκολη διαδικασία. Επιπλέον, το εν λόγω σήμα δεν θα είναι αξιόπιστο, αν δεν είμαστε πρόθυμοι σε τέσσερα πράγματα: να δεχθούμε μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων. Να αποκηρύξουμε τον διακυβερνητισμό. Να θελήσουμε ένα Ευρωπαϊκό σύστημα κομμάτων. Και να αποχαιρετήσουμε τον τρέχοντα modus operandi [τρόπο λειτουργίας] της Ευρωπαϊκής πολιτικής, που είναι καθαρό προϊόν μιας ελίτ. Ας εξετάσουμε αυτά τα 4 σημεία, το ένα μετά το άλλο. 

Τα υφιστάμενα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να διαφοροποιηθούν, ώστε η Ευρω-ένωση να είναι ανοιχτή σε νέα μέλη, σε άλλα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και πριν από όλα, της Πολωνίας).

Μια ένωση με μια καρδιά και με μια περιφέρεια μπορεί να είναι το επακόλουθο, ως παράδειγμα αναφέρω το Βρετανικό επιθυμητό για παραίτηση από ορισμένες αρμοδιότητες, καθώς και αμφιλεγόμενες επιθυμίες ένταξης (όπως της Τουρκίας), υπό την προϋπόθεση ότι αυτό είναι δυνατό στο πλαίσιο των συνθηκών που ισχύουν.

Όμως, μια αλλαγή στο πρωτογενές δίκαιο θα ήταν μάλλον αναπόφευκτη για να αποφασισθούν αλλαγές πολιτικής, προπάντων του Eurogroup.

Η διακυβερνητική μέθοδος, που ενισχύθηκε περισσότερο με την προτεραιότητα της κρίσης, θα πρέπει να απορριφθεί οριστικά υπέρ της Κοινοτικής μεθόδου. Ο Martin Schulz, ο Γερμανός Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εργάζεται σκληρά για αυτό, με μεγάλη πειστικότητα.

Ενώ οι συναντήσεις των αρχηγών κρατών ή των κυβερνήσεων, των οποίων η νομιμοποίηση στηρίζεται αποκλειστικά στις εθνικές εκλογές, είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της διαπραγμάτευσης και των συμβιβασμών μεταξύ άκαμπτων εθνικών συμφερόντων, η διαμόρφωση της πολιτικής βούλησης σε ένα Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που συντίθεται από κοινοβουλευτικές ομάδες, καθιστά δυνατή την εξισορρόπηση των εθνικών συμφερόντων με την γενικοποίηση των συμφερόντων πέρα από εθνικά σύνορα.

Ανάπτυξη ενός Ευρωπαϊκού κομματικού συστήματος 

Οι επόμενες εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προσφέρουν για πρώτη φορά την ευκαιρία για μια πολιτικοποίηση της ημερήσιας διάταξης, με το σκηνικό της διαχείρισης κρίσεων εξαιρετικά αμφιλεγόμενο σε όλη την Ευρώπη. Πρώτον, κοινοί υποψήφιοι πέρα από τα εθνικά σύνορα, ώστε να γίνουν ορατά τα διαφορετικά προγράμματα - και οι διαφορετικές δυνατότητες για πραγματικά εναλλακτικές ψήφους. 

Χωρίς μια τέτοια πολιτικοποίηση, οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν αξίζουν το όνομα των δημοκρατικών εκλογών - και η τέτοια πολιτικοποίηση δεν έχει ακόμη γίνει πραγματικότητα. Από αυτή την αρχή θα μπορέσει να αναπτυχθεί ένα Ευρωπαϊκό κομματικό σύστημα. 
Τέλος, οι πολιτικές ελίτ θα πρέπει να παύσουν να αποκόπτουν τα τοπικά εκλογικά σώματα από την Ευρωπαϊκή πολιτική και να εγκαταλείψουν το λαϊκιστικό μίγμα που προορίζεται για το οικείο κοινό, με βασικά συστατικά τις επιθέσεις κατά των Βρυξελλών και τη ρητορική της δεκάρας, που υπονοεί με ευγενικό τρόπο ότι η Ευρώπη δεν κάνει και δεν αξίζει απολύτως τίποτε. 
Εγκαταλείποντας τις συνήθειές τους, αυτές οι πολιτικές ελίτ θα μπορούσαν να δομήσουν την μάχη των απόψεων, όχι απλά για χάρη των δημοσκοπικών ινστιτούτων, αλλά με πρωταρχικό στόχο την στιβαρή διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Διότι μέχρι τώρα, οι εθνική δημόσια ζωή στις χώρες-μέλη είναι γενικά δομημένη από προκαταλήψεις σχετικές με τις «Βρυξέλλες», χωρίς επαρκώς ενημερωμένες γνώμες, ικανές να ανταγωνισθούν σοβαρά μεταξύ τους.  

Στην Ευρώπη έχουμε έξυπνους πληθυσμούς, και όχι του είδους που θα μπορούσε να πεισθεί από τις συναισθηματικά φορτισμένες πολιτικές μυθοπλασίες του δεξιού λαϊκισμού. Για μια δι-εθνική δημοκρατία που θα παραμένει ριζωμένη στα εθνικά κράτη, δεν χρειαζόμαστε Ευρωπαϊκό λαό, αλλά διαφωτισμένα άτομα, που θα έχουν μάθει ότι τα ίδια άτομα είναι και τα δύο μαζί ταυτόχρονα, πολίτες ενός κράτους και Ευρωπαίοι πολίτες.  
Αυτοί οι πολίτες θα μπορούν επίσης, μέσω της συμμετοχής τους στην κατά περίπτωση εθνική δημόσια ζωή, να συμμετέχουν στην συγκρότηση της πολιτικής βούλησης της όλης Ευρώπης. Για να το κάνουμε αυτό, δεν χρειαζόμαστε τίποτε άλλο εκτός από την υφιστάμενη εθνική δημόσια ζωή στα κράτη και τα υπάρχοντα μέσα μαζικής ενημέρωσης. 
Άν οι εθνικές τηλεοράσεις και οι εθνικές εφημερίδες μιας χώρας αντανακλούν τις συζητήσεις που γίνονται σε όλες τις άλλες χώρες, για θέματα επίκαιρα που αφορούν όλους τους πολίτες της Ένωσης, τότε η καθεμιά εθνική δημόσια ζωή θα έχει ανοίξει σε όλες τις άλλες.

Σε ηχητική μορφή, ολόκληρη η ομιλία του Χάμπερμας:  SoundCloud  [37 min]: 

Rede von Jürgen Habermas auf der Klausurtagung der SPD-Parteispitze

Ο Χάμπερμας ομιλεί στο συνέδριο (ανάμεσα στον πρόεδρο 

του κόμματος και αντικαγκελλάριο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ 

και τον πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου Μάρτιν Σούλτς)

Σχετικά με την ομιλία του Χάμπερμας στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, έγραψαν οι εφημερίδες:
 

"Habermas legt der SPD den Finger in die Wunde" (Ο Χάμπερμας βάζει το δάχτυλο επί τον τύπον των ήλων - Die Welt)
 
"Kritik an Europas Krisenpolitik" (Κριτική προς της Ευρωπαική πολιτική της κρίση - Berliner Zeitung)
 
"Habermas warns Germany risks undermining EU" (Ο Χάμπερμας προειδοποιεί την Γερμανία για τους κινδύνους απο την υπονόμευση της ΕΕ - The Irish Times) 

Χάμπερμας: Η γερμανική κυβέρνηση εξευτελίζει ολόκληρους λαούς - Δριμεία κριτική του μεγάλου φιλόσοφου και στους Σοσιαλδημοκράτες (Νίκος Χειλάς - "Το Βήμα")

Habermas Biography Due Out in June 2014
   

Habermas Forum: Ένας ιστότοπος  από την Δανία (των Kristian Hansen - δημοσιογράφου και πολιτικού επιστήμονα στο University of Aarhus, και Thomas Gregersen - πολιτικού επιστήμονα)

  

Μια μοναδική ανθολόγηση των σημαντικότερων άρθρων του Χάμπερμας (pdf) στα ελληνικά με αφορμή το 23ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας της Αθήνας (4-10 Αυγούστου 2013) - από τον Μανόλη Μαυροζαχαράκη - βλ. και άρθρο στον ιστότοπο Μετά την Κρίση.

O Habermas με φοιτητές του, στην περίφημη αίθ. διαλέξεων 7, 

Πανεπιστήμιο Φραγκφούρτης (πηγή: Μαυροζαχαράκης)

UPD > από aftercrisis

aftercrisis13 Μαρτίου 2014 - 2:17 μ.μ.

Τι σημαίνει μια ισχυρή Ευρώπη;
Ομιλία του Γιούργκεν Χάμπερμας στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας
Στα ελληνικά, συντομευμένη μορφή της ομιλίας:
http://aftercrisisblog.blogspot.gr/2014/03/blog-post_9.html

 
==========================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"