Νέα γρίπη H1N1: πανδημία, πανικός ή σκάνδαλο; - Πανδημία ή κερδοσκοπική «φούσκα»;

 

του Αριστοτέλη Βάθη, Ιατρού Ομοιοπαθητικού-Βιοχημικού, μέλους ΔΣ ΕΕΟΙ

από το περιοδικό HomeoNews, τεύχος 15

H Ελληνική Εταιρεία Ομοιοπαθητικής Ιατρικής με υπευθυνότητα κάλυψε το θέμα της νέας γρίπης τον Σεπτέμβριο του 2009, με εκτενές άρθρο στο 13ο τεύχος των «Ομοιοπαθητικών Νέων» (Ενημέρωση για τη γρίπη των χοίρων- ιός H1N1). Επανερχόμαστε στο θέμα με ανασκόπηση στοιχείων, μελετών και απόψεων που δημοσιεύτηκαν τους τελευταίους μήνες.

Τελευταία ενημέρωση άρθρου 8 Μαρτίου 2010

Περιεχόμενα:
Στοπ στον «χορό» των εμβολίων Πανδημία ή κερδοσκοπική «φούσκα»; Χαμηλή η θνησιμότητα του Η1Ν1 Η νέα γρίπη στην Ελλάδα Λογοκρισία στους διαφωνούντες ιατρούς	Ηχηρές διαφωνίες για τους εμβολιασμούς Εμβόλια, παρενέργειες και αποτελεσματικότητα Πανδημία Η1Ν1: πώς θα εξελιχθεί; Επικοινωνιακό το μέλλον των εμβολιασμών Μέτρα πρόληψης και θεραπείας - Κλασική Ομοιοπαθητική

Στοπ στον «χορό» των εμβολίων:

Σε παγκόσμιο σκάνδαλο πρώτου μεγέθους εξελίσσεται το σίριαλ με την «πανδημία»(;) της νέας γρίπης, καθώς η μία χώρα μετά την άλλη ακυρώνουν τις υπέρμετρες παραγγελίες των πολυσυζητημένων εμβολίων για την αντιμετώπιση του ιού Η1Ν1 ή ψάχνουν απεγνωσμένα να μεταπωλήσουν τα εκατομμύρια εμβόλια που τους έχουν περισσέψει [1, 2].
Σε καταγγελία των συμβάσεων με τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις για τα πανδημικά εμβόλια προχώρησε και το ελληνικό Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (18-01-2010). Όπως είπε η υπουργός κα Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, από τα μέσα Δεκεμβρίου έχουν σταματήσει οι παραλαβές εμβολίων. Έως τότε, η χώρα μας είχε παραλάβει 3.636.700 δόσεις εμβολίων από τις 16.000.000 δόσεις που είχαν παραγγελθεί. Στις 30 Δεκεμβρίου, το Υπουργείο Υγείας ενημέρωσε τις τρεις εμπλεκόμενες φαρμακευτικές επιχειρήσεις ότι καταγγέλλει τις συμβάσεις όσον αφορά το υπόλοιπο της παραγγελίας (περίπου 12.350.000 δόσεις) [3, 4, 5].

Πανδημία ή κερδοσκοπική «φούσκα»;

Το εμβόλιο κατά του ιού της νέας γρίπης αποδεικνύεται με μαθηματική ακρίβεια ότι είναι «χρυσωρυχείο» για τις φαρμακοβιομηχανίες, CSL, Sanofi-Aventis, Novartis κ.ά., παρά τις μειώσεις και ακυρώσεις των παραγγελιών [6, 7, 8].
Ύστερα από καταγγελία ευρωβουλευτών 11 χωρών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, με επικεφαλής τον Βόλφγκανγκ Βόνταργκ, γερμανό επιδημιολόγο και πρώην επικεφαλής της Επιτροπής Υγείας του Συμβουλίου της Ευρώπης, συστήθηκε ειδική διερευνητική επιτροπή η οποία συνεδρίασε στις 26 Ιανουαρίου 2010 για να διερευνήσει, σύμφωνα με την καταγγελία, «την απειλή για την υγεία από τις ψευδείς πανδημίες». Οι ευρωβουλευτές έκαναν λόγο για πανδημία-σκάνδαλο, κερδοσκοπική «φούσκα», μια «ήπια επιδημία γρίπης» η οποία μεταμορφώθηκε σε «ψευδή πανδημία», αποκαλώντας την υπόθεση ως «το μεγαλύτερο ιατρικό σκάνδαλο της εκατονταετίας» [9,10].
Παράλληλα, οι καταγγέλλοντες μιλάνε για διαφθορά στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), και συμπληρώνουν ότι οι φαρμακοβιομηχανίες τοποθέτησαν «τους δικούς τους ανθρώπους» σε θέσεις-κλειδιά στον ΠΟΥ και σε άλλους διεθνείς και εθνικούς οργανισμούς, και «επηρέασαν» με χρήματα και άλλα μέσα κορυφαίους επιστήμονες ώστε να εξασφαλίσουν τη «συμμόρφωσή» τους την κατάλληλη στιγμή. Στο κείμενο, επίσης, καταγγέλλεται ότι οι φαρμακοβιομηχανίες «εξέθεσαν χωρίς λόγο εκατομμύρια υγιείς ανθρώπους στους κινδύνους των άγνωστων παρενεργειών των εμβολίων που δεν ήταν επαρκώς δοκιμασμένα», «υποκίνησαν την κατασπατάληση πόρων που προορίζονταν για την υγεία, προς όφελος αναποτελεσματικών στρατηγικών εμβολιασμού», προκειμένου να αποκομίσουν «τεράστια κέρδη, χωρίς κανένα ρίσκο» [11].
Η γρίπη των χοίρων αποτέλεσε το κέντρο προσοχής τον Ιούνιο 2009, όταν ο ΠΟΥ ανακήρυξε τη γρίπη Η1Ν1 ως την πρώτη «πανδημία» των τελευταίων 42 ετών. Αυτή η ανακοίνωση τράβηξε το ενδιαφέρον όλων των υγειονομικών αρχών ανά τον κόσμο και «άναψε» τις μηχανές της φαρμακοβιομηχανίας. Αλλά για γίνει αυτό έπρεπε να αλλάξει ο ορισμός αυτής της λέξης. Έναν μήνα μετά την αρχική εμφάνιση της γρίπης των χοίρων, τον Απρίλιο, ο ΠΟΥ επαναδιατύπωσε τον ορισμό της «πανδημίας». Υπό τον νέο ορισμό, μία πανδημία δεν χρειάζεται να προκαλέσει μεγάλο αριθμό θανάτων ή νοσούντων. Έναν μήνα μετά την αλλαγή του ορισμού και με μόνο 144 άτομα νεκρά λόγω του Η1Ν1, δόθηκε στη γρίπη ο υψηλότερος βαθμός επικινδυνότητας: «συναγερμός πανδημίας επιπέδου 6». Συγκριτικά, η προηγούμενη ηπιότερη πανδημία του 20ού αιώνα σκότωσε περισσότερα από ένα εκατομμύριο άτομα. Πριν από την αλλαγή του ορισμού, ο ΠΟΥ όριζε την πανδημία ως ασθένεια η οποία παρουσιάζει ταυτόχρονη επιδημία σε όλο τον κόσμο και προκαλεί τεράστιο αριθμό νεκρών και ασθενούντων. Μετά την επαναδιατύπωση αυτή, στην ιστοσελίδα του ΠΟΥ αναφερόταν πως «μια πανδημία μπορεί να είναι ήπια ή σοβαρή στους θανάτους ή στα συμπτώματα που προκαλούν» (illness and death they cause). Τον Μάιο, η N. Boudou, εκπρόσωπος του ΠΟΥ, δήλωσε στο CNN πως ο αρχικός ορισμός της πανδημίας ήταν λανθασμένος [12]. Ωστόσο, αρκετοί ήταν αυτοί που θεώρησαν την επαναδιατύπωση του ορισμού «παράξενη».
Ο βρετανός επιδημιολόγος Tom Jefferson, από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Cochrane Collaboration, όπου εργάζεται εδώ και 15 χρόνια αναφέρει: «Δεν σας προβληματίζει το γεγονός ότι ο ΠΟΥ άλλαξε τον ορισμό της πανδημίας; Ο ΠΟΥ και οι αξιωματούχοι της δημόσιας υγείας, ιολόγοι και οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν στήσει έναν μηχανισμό γύρω από την επαπειλούμενη πανδημία. Εμπλέκονται μεγάλα χρηματικά ποσά, άσκηση επιρροής, καριέρες και ολόκληρα ινστιτούτα. Όλα αυτά χρειάζονταν μόνο έναν μικρό μεταλλαγμένο ιό» [13].
Ο ΠΟΥ ανταπαντώντας (22 Ιανουαρίου 2010) κατήγγειλε ως ανεύθυνους όσους ισχυρίζονται ότι η νέα γρίπη είναι μια ψευδο-πανδημία που παρουσιάστηκε ως σοβαρότερη απ' ό,τι πραγματικά είναι, προς όφελος της φαρμακοβιομηχανίας. «Ο κόσμος περνάει μια πραγματική πανδημία. Οι κατηγορίες ότι ο ΠΟΥ δημιούργησε μια ψεύτικη πανδημία με σκοπό να κερδίσει η φαρμακοβιομηχανία είναι επιστημονικά λανθασμένες και ιστορικά ανακριβείς. Η νέα γρίπη Α(Η1Ν1)ν έχει όλα τα επιστημονικά χαρακτηριστικά της πανδημίας». Ο ΠΟΥ συμπληρώνει ότι ουδέποτε επηρεάστηκε κατά τρόπον ανάρμοστο από τη φαρμακευτική βιομηχανία, η οποία επωφελήθηκε από τις τεράστιες παραγγελίες εμβολίων [14, 15, 16].
Στη συνέχεια της διαδικασίας, το πόρισμα της επιτροπής σχετικά με τις καταγγελίες για την πανδημία θα παρουσιαστεί για συζήτηση στην Ολομέλεια τον Ιούλιο ή τον Οκτώβριο του 2010. [17]
Ο καθηγητής Μοριακής Γενετικής Σαλβαδόρ Μαθίπ, διευθυντής του Τμήματος Βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ και συγγραφέας του βιβλίου "Οι μεγάλες σύγχρονες πληγές", τονίζει σε συνέντευξή του στην "El Pais": «Πρέπει επίσης να ερευνηθεί αν ασκήθηκαν πιέσεις, για παράδειγμα, από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Ένα από τα προβλήματα με αυτή την πανδημία ήταν η δυσπιστία της κοινής γνώμης απέναντι στον ΠΟΥ και στις υγειονομικές αρχές. Πρέπει, λοιπόν, να εντοπιστούν τα λάθη, αφού θα υπάρξουν και άλλες πανδημίες, κι αν ο κόσμος δεν εμπιστεύεται τους ειδικούς, δεν θα καταφέρουμε τίποτα. Μπορεί, μάλιστα, να την πάθουμε σαν την ιστορία με τον βοσκό και τον λύκο». Όπως και στον μύθο του Αισώπου, όσο περισσότερο οι αρχές και οι υγιειονομικοί οργανισμοί φωνάζουν χωρίς λόγο «ιός», τόσο λιγότερο πιθανό είναι ο κόσμος να πάρει τις προειδοποιήσεις τους στα σοβαρά, αν ποτέ κάποια πραγματική απειλή εμφανιστεί. Σύμφωνα με τον δρ Μαθίπ, θα εμφανιστούν νέοι ιοί και νέες πανδημίες, με τη φυματίωση να αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή. Υπάρχει, μάλιστα, ο κίνδυνος να εξελιχθεί σε πανδημία και να μην μπορούμε να την σταματήσουμε, όπως συνέβη στον 19ο αιώνα [18, 19].
Ο γερμανός γιατρός και πρώην επικεφαλής της Επιτροπής Υγείας του Συμβουλίου της Ευρώπης, Βόλφγκανγκ Βόνταργκ, κατηγόρησε το φαρμακευτικό λόμπι και τις κυβερνήσεις των χωρών ότι οργάνωσαν την εκστρατεία του πανικού για τη γρίπη των χοίρων.

Χαμηλή η θνησιμότητα του Η1Ν1

Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2009, βρετανοί ειδικοί αναφέρουν πως η νέα γρίπη «σύμφωνα με όλες τις αναλύσεις των ειδικών, είναι τελικά λιγότερο θανατηφόρα απ' όσο είχε εκτιμηθεί αρχικώς». Όπως προέκυψε λοιπόν από τα στοιχεία, σε κάθε 100.000 ανθρώπους που έχουν μολυνθεί από τον ιό, χάνουν τη ζωή τους οι 26, δηλαδή το ποσοστό των θανάτων μόλις που αγγίζει το 0,026%. Η μελέτη αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι το 63% των ασθενών που έχασαν, τελικά, τη ζωή τους από τη νέα γρίπη είχαν βεβαρημένο ιστορικό υγείας ή έπασχαν από χρόνιες παθήσεις. Επίσης, όπως προέκυψε από τη μελέτη των ειδικών, η θνησιμότητα είναι χαμηλότερη σε παιδιά από 5 έως 14 ετών, στα οποία καταγράφονται 11 θάνατοι ανά 100.000 παιδιά που έχουν προσβληθεί από τον ιό [23, 24].
Η δραστηριότητα της γρίπης εξακολουθεί να μειώνεται σε όλο τον κόσμο, με εξαίρεση ορισμένες μόνο περιοχές. Ωστόσο, η Ειδική Επιτροπή του ΠΟΥ πραγματοποίησε άλλη μια συνεδρίαση στις 24 Φεβρουαρίου 2010, χωρίς όμως να κηρύξει τη μεταπανδημική φάση, η οποία και θα σήμαινε ότι στις περισσότερες χώρες έχει ολοκληρωθεί η έξαρση της γρίπης. Η Επιτροπή αποφάσισε πως χρειάζεται περισσότερος χρόνος και περισσότερα στοιχεία για να δοθεί απάντηση στο αν έχει περάσει η έξαρση της πανδημίας σε όλες τις χώρες, και αποφάσισε να επανασυνεδριάσει σε μερικές εβδομάδες με βάση τα νέα επιδημιολογικά στοιχεία [20, 21, 22].
Το πανδημικό στέλεχος γρίπης (Η1Ν1) 2009 εξακολουθεί να είναι το κυρίαρχο ιικό στέλεχος γρίπης παγκοσμίως. Έως τις 5 Μαρτίου 2010, ο νέος ιός Η1Ν1 είχε διαπιστωθεί σε περισσότερες από 213 χώρες, με 16.455 επιβεβαιωμένους θανάτους. Στις περισσότερες χώρες του βορείου ημισφαιρίου, η συνολική δραστηριότητα της γρίπης συνέχισε την πτωτική της πορεία. Στην Ευρώπη, παρόλο που το πανδημικό στέλεχος συνεχίζει να καταγράφεται ευρέως, η συνολική δραστηριότητά του έχει μειωθεί σημαντικά συγκρινόμενη με τους προηγούμενες χειμερινούς μήνες. Στην Αμερική, επίσης, η συνολική δραστηριότητα εξακολουθεί να μειώνεται ή να παραμένει χαμηλή στις περισσότερες περιοχές [25].
Στις ΗΠΑ, με πληθυσμό 309 εκατομμύρια, έως τις 13 Φεβρουαρίου 2010 είχαν επιβεβαιωθεί περίπου 2.600 θάνατοι από τον νέο ιό Η1Ν1, από τους οποίους οι 278 αφορούσαν σε παιδιά 0-17 ετών. Με τα έως τώρα στατιστικά στοιχεία και τη χρήση μαθηματικών μοντέλων εκτιμάται ότι στο διάστημα αυτό στις ΗΠΑ προσβλήθηκαν κατά μέσον όρο 57 εκατομμύρια άτομα, νοσηλεύτηκαν 257.000 και 11.690 απεβίωσαν (0,02%, δηλαδή 1 στα 5.000 άτομα). Με 15.921 θύματα παγκοσμίως, η Ευρώπη μετράει λίγο περισσότερους από 5.000 νεκρούς [26, 27, 28, 29].
Και όλα αυτά τη στιγμή που η «κανονική» εποχιακή γρίπη σκοτώνει περίπου 500.000 ανθρώπους ετησίως σε όλον τον κόσμο. Αντίθετα με την εποχιακή γρίπη, το 60% των νοσηλευθέντων και το 90% των θανάτων αφορούν άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, ενώ με τον πανδημικό ιό H1N1 η νοσηλεία του 90% και το 87% των θανάτων αφορούν άτομα μικρότερα των 65 ετών [30, 31].
Αν και πολλές χώρες της Δύσης έχουν κάνει εκστρατεία για να πείσουν τον πληθυσμό να εμβολιαστεί, ο αριθμός των εμβολιασμένων παραμένει δυσανάλογα μικρός, όπως φαίνεται στον πίνακα 2.

Η νέα γρίπη στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, έως τις 3 Μαρτίου 2010, τα εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα ανέρχονται σε 17.977, ενώ έχουν καταγραφεί 140 θάνατοι σε ασθενείς με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη διάγνωση νέας γρίπης Α(Η1Ν1)ν. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο ανώτατο όριο που είχε προβλεφθεί για την Ελλάδα, σύμφωνα με το Αυστραλιανό μοντέλο (80-140 θάνατοι) [35].
Οι αριθμοί αυτοί, βέβαια, απέχουν πόρρω των αρχικά προβλεφθέντων. Θυμίζουμε δημοσιεύματα στις αρχές του καλοκαιριού, που μετέφεραν εφιαλτικά σενάρια για τη γρίπη στην Ελλάδα, με δεκάδες χιλιάδες θύματα, «μέτρα σοκ» και εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης, όπως, για παράδειγμα, «1.200.000 παιδιά να νοσούν, 300.000 να νοσηλεύονται στο Παίδων, κλείσιμο των σχολίων, απαγόρευση κυκλοφορίας, μετατροπή σταδίων (ΟΑΚΑ-Καραϊσκάκη) σε κέντρα για μαζικούς εμβολιασμούς, πρόγραμμα εμβολιασμών πόρτα-πόρτα, επιστράτευση των φοιτητών Ιατρικής και του στρατού για να φρουρεί τις αποθήκες φαρμάκων» [36].
Τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού δεν έχει δεχθεί να υποβληθεί σε εμβολιασμό, παρά τις συνεχείς διαφημίσεις του Υπουργείου Υγείας. Στη χώρα μας, μόνο το 3,3% του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί (εξαίρεση αποτελεί η Κρήτη, στην οποία περίπου το 10% του τοπικού πληθυσμού εμβολιάστηκε). Έως τις 28 Φεβρουαρίου 2010 έγιναν 364.559 εμβολιασμοί (217,000 Focetria, 145,000 Pandemrix). Εμβολιάστηκαν επίσης 2.200 έγκυες, ενώ συνολικά στην Ευρώπη εμβολιάστηκαν περίπου 218.000 έγκυες, έως τις 27 Ιανουαρίου 2010 [37].
Σε έρευνα που διενήργησε το ΚΕΕΛΠΝΟ και η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (16-22 Νοέμβριου 2009), αποδεικνύεται πως βασική αιτία της άρνησης του εμβολιασμού είναι ο φόβος ότι το νέο εμβόλιο «μπορεί να έχει παρενέργειες», ενώ σημαντικό ποσοστό θεωρεί ότι η γρίπη είναι πολύ ήπια για να εμβολιαστούν, και ότι «γίνεται πολύς θόρυβος για το τίποτα». Σχεδόν όλοι (96,2%) δηλώνουν ότι σχετικά με τον εμβολιασμό για τη νέα γρίπη εμπιστεύονται πολύ ή μέτρια τον οικογενειακό ή προσωπικό γιατρό τους, ενώ το 83,2% των ερωτηθέντων θεωρούσαν ότι όλα υποκινούνται από συμφέροντα φαρμακευτικών εταιρειών [38].

Λογοκρισία στους διαφωνούντες ιατρούς

Αυστηρή προειδοποίηση στους γιατρούς να μην αποτρέπουν τους πολίτες από τον εμβολιασμό για τη νέα γρίπη απηύθυνε στις 19 Νοεμβρίου 2009, από το βήμα της Βουλής, η υπουργός Υγείας κα Μ. Ξενογιαννακοπούλου ενημερώνοντας τα μέλη της αρμόδιας επιτροπής για το θέμα. Η κα Ξενογιαννακοπούλου τόνισε ότι είναι μεν θεμιτή κάθε τεκμηριωμένη άποψη σχετικά με το εμβόλιο, αλλά ταυτόχρονα οι γιατροί θα πρέπει να αναλάβουν πλήρως τις ευθύνες τους και να μην αποτρέπουν τους πολίτες από τον εμβολιασμό [40]. Οι συστάσεις του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών κινήθηκαν στις ίδιες κατευθύνσεις.
Η Ελένη Γιαμαρέλλου, καθηγήτρια Παθολογίας και πρόεδρος Εθνικού Συμβουλίου Πανδημίας, δήλωσε: «Βγαίνουν και κάνουν ανακοινώσεις άνθρωποι που δεν είναι ειδικοί στον τομέα αυτό. Δεν μπορεί ο καθένας να βγαίνει και να μιλάει για το εμβόλιο. Υπάρχουν ειδικοί που ασχολούνται με τα εμβόλια. Υπάρχει Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, υπάρχουν πάνω από 100 λοιμωξιολόγοι σε όλη την Ελλάδα. Η ανεύθυνη πληροφόρηση πρέπει να σταματήσει. Μιλάω εγώ για καινούργια καρδιολογικά φάρμακα; Αν και τα ξέρω. Μιλάω για νέα φάρμακα για το άσθμα; Επείγει οι γιατροί να εμβολιαστούν και να στείλουν τον κόσμο να εμβολιαστεί. Μιλάμε για εμβόλιο το οποίο είναι ασφαλές. Όσο είναι και της εποχικής γρίπης [41]».

Ηχηρές διαφωνίες για τους εμβολιασμούς

Τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα ήταν πολλοί οι γιατροί που διαφώνησαν με τον μαζικό εμβολιασμό.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο κ. Σ. Πλωμαρίτης, παθολόγος-λοιμωξιολόγος, ο οποίος ήταν επικεφαλής της Επιτροπής Πανδημίας της γρίπης στο Νοσοκομείο "’γιος Παύλος" στην Θεσσαλονίκη. Ο κ. Σ. Πλωμαρίτης υπέβαλε την παραίτησή του (16 Νοέμβριου 2009), διαφωνώντας με τους μαζικούς εμβολιασμούς: «Διαφωνώ, γιατί η νέα γρίπη είναι πιο ήπια από την κοινή γρίπη, για την οποία ο κόσμος εμβολιάζεται με φυσικό τρόπο και αποκτά ανοσία. Εμείς λέμε να εμβολιαστούν όλοι. Στο νότιο ημισφαίριο κανένα από τα τρομολαγνικά σενάρια δεν επιβεβαιώθηκε. Στην Αυστραλία έκαναν λόγο για 3.000 θανάτους και πέθαναν, τελικά, 100 άνθρωποι, πολλοί πιθανόν από υποκείμενη νόσο», πρόσθεσε. «Το εμβόλιο δεν έχει δοκιμαστεί επαρκώς σε ό,τι αφορά την ασφάλειά του. Είναι πειραματικό εμβόλιο και κανείς δεν έχει δικαίωμα να δίνει πειραματικά φάρμακα στον κόσμο», επισήμανε ο κ. Πλωμαρίτης. Όσον αφορά γιατί παραιτήθηκε από την επιτροπή του νοσοκομείου "’γιος Παύλος", ανέφερε: «Είναι ανήθικο και αντιδεολογικό να συμμετάσχω σε επιτροπή που στόχο έχει να πείσει για τον εμβολιασμό. Εγώ δεν είδα κανένα επιχείρημα για να εμβολιαστώ. Τα συμφέροντα που κρύβονται πίσω από τη νέα γρίπη είναι τρομερά» [42].
Στην ίδια κατεύθυνση είναι και οι συστάσεις του Χ. Μουτσόπουλου, καθηγητή της Ιατρικής Αθηνών και ειδικού στα αυτοάνοσα συστηματικά νοσήματα: «Η δημιουργία τρομολαγνικών σεναρίων είναι πολυπαραγοντική. Υπεισέρχονται παράγοντες που καμία σχέση δεν έχουν με τη δημόσια υγεία. Τα σενάρια της αυξημένης θνητότητας δεν έχουν επιστημονική βάση, προκαλούν σύγχυση και φόβο στον κόσμο, και τότε «ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται». Έτσι, πωλούνται περισσότερα φάρμακα κατά των ιών, δίδονται τεράστια ποσά για την ανάπτυξη εμβολίων αμφιβόλου αξίας και δημιουργούνται ειδικές συνθήκες νοσηλείας για ασθενείς που δεν τις χρειάζονται. Μήπως η πανδημία της νέας γρίπης δημιουργείται για να υπηρετήσει σκοπιμότητες; [43]»
Ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πλημμελειοδικών Ρόδου κ. Μπούτσικος διέταξε (27 Νοεμβρίου 2009) τη διενέργεια επείγουσας προκαταρκτικής εξέτασης αναφορικά με τις πιθανές παρενέργειες του εμβολίου της νέας γρίπης Η1Ν1. Η παρέμβαση του εισαγγελέα έγινε με αφορμή ενστάσεις ιδιωτών γιατρών για τις παρενέργειες που μπορεί να υπάρξουν από τον εμβολιασμό. Συγκεκριμένα, στην παραγγελία του προς τον πταισματοδίκη Ρόδου, ο κ. Μπούτσικος αναφέρει τα εξής: «Έχοντας έρθει σε επαφή με ιδιώτες ιατρούς σχετικά με το εμβόλιο κατά του ιού Η1Ν1 (νέα γρίπη) διαπιστώθηκαν σοβαρές επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, τα συστατικά αυτού, τη διαδικασία δοκιμής του πριν από την παραγωγή του, τους ελέγχους στους οποίους υποβλήθηκε από τις αρμόδιες υπηρεσίες, τις παρενέργειες που θα έχει, τις οποίες χαρακτηρίζουν από σοβαρές έως επικίνδυνες [44]» .
Ο πρώην υπουργός Υγείας και καθηγητής Καρδιολογίας κ. Δημήτρης Κρεμαστινός αναφέρει σε συνέντευξή του (2 Νοεμβρίου 2009): «Δεν έχουμε στοιχεία πως το πανδημικό εμβόλιο είναι περισσότερο επικίνδυνο από εκείνο για την εποχική γρίπη. Όπως σε κάθε εμβολιασμό, έτσι και για το εμβόλιο του νέου στελέχους ισχύουν οι ίδιες προϋποθέσεις χορήγησης -θα εμβολιαστούν οι ομάδες υψηλού κινδύνου. Συνεπώς, όσοι πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια ή αντιμετωπίζουν καρδιοαναπνευστικά προβλήματα πρέπει να προφυλαχθούν από τη νέα γρίπη. Εγώ, ωστόσο, και δεδομένου πως δεν ανήκω στις ομάδες υψηλού κινδύνου, δεν θα εμβολιαστώ», συμπληρώνει [45].
Στο τεύχος 210 (Αύγουστος-Σεπτέμβρης 2009) του περιοδικού «Ενημέρωση των γιατρών» (εκδίδεται από τον Ιατρικό Σύλλογο Αθήνας), ο παθολόγος Θ. Καραμπέλης, διευθυντής της Β΄ Παθολογικής Κλινικής του νοσοκομείου "Μεταξά", και η παθολόγος-λοιμωξιολόγος Ο. Κοσμοπούλου, που εργάζεται στο νοσοκομείο Νίκαιας, γράφουν: «Η σημερινή γρίπη των χοίρων Η1Ν1 είναι το ήπιο προανάκρουσμα της απειλής που εκτρέφεται από τον βιασμό της φύσης, είναι η καμπάνα που χτυπά, προς το παρόν, προειδοποιητικά. Η μετατροπή της κτηνοτροφίας σε απειλή για την ανθρωπότητα είναι συνέπεια της οικονομίας της αγοράς. Καλλιεργώντας τον φόβο και διογκώνοντας στο πολλαπλάσιο τον πραγματικό κίνδυνο, έφτιαξαν τη φούσκα της γρίπης, ετοιμάζοντας το έδαφος για το εμβόλιο ως αντίδοτο του φόβου. Επιστημονικά, είναι εξαιρετικά ανήθικο να εκθέτεις εκατομμύρια υγιείς ανθρώπους σε ένα πειραματικό εμβόλιο για να προστατευτεί δήθεν ο πληθυσμός από μια ήπια ίωση, από την οποία δεν απειλείται, αναγορεύοντας μια ίωση τόσο ήπια σαν τη γρίπη των χοίρων σε δήθεν πανδημία. Οι λόγοι του βιαστικού μαζικού εμβολιασμού ΔΕΝ είναι ιατρικοί [46, 47]».
Η Πολωνία (με 38 εκατομμύρια κατοίκους και 178 θύματα από τη νέα γρίπη έως τις 28 Φεβρουαρίου 2010) είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα η οποία αρνήθηκε ολοκληρωτικά να παραγγείλει εμβόλια για την πανδημία γρίπης, απόφαση την οποία έλαβε η υπουργός Υγείας της χώρας, γιατρός Dr. Ewa Kopacz, η οποία κατηγόρησε τις φαρμακοβιομηχανίες ότι «απέκρυπταν» πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια του νέου εμβολίου. H Dr Kopacz δήλωσε: «Αν ήμουν βέβαιη ότι το εμβόλιο είναι πανάκεια για τη γρίπη των χοίρων, σίγουρα θα το παραγγέλναμε», και συμπλήρωσε «πως η μελέτη των νέων εμβολίων ήταν πολύ σύντομη». Ο υπεύθυνος Τύπου του Υπουργείου Υγείας, P. Olechno, δήλωσε: «Δεν θέλουμε η χώρα μας η Πολωνία να θεωρηθεί ότι αντιτίθεται στους εμβολιασμούς. Θέλουμε να προστατέψουμε τους πολίτες, αλλά όχι υπό τους όρους των φαρμακοβιομηχανιών. Η κυβέρνησή μας αποφάσισε να μην αγοράσει τα νέα εμβόλια γιατί δεν μπορούσαμε να εγγυηθούμε ότι δεν υπήρχαν παρενέργειες. Οι φαρμακοβιομηχανίες δεν ήθελαν να αναλάβουν τις ευθύνες για τις πιθανές παρενέργειες και ζητούσαν η πολωνική κυβέρνηση να τις αναλάβει. Αυτό, όμως, έρχεται σε αντίθεση με τους νόμους της χώρας». [48, 49, 32]
Εντύπωση προκάλεσε και το γεγονός ότι η υπεύθυνη συντονισμού των υγειονομικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση της πανδημίας της νέας γρίπης και διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Μάργκαρετ Τσαν, αφού πανικόβαλε τους πάντες για το επερχόμενο... τέλος του κόσμου, δύο μήνες μετά την κυκλοφορία του εμβολίου κατά του ιού Η1Ν1 παραδέχθηκε ότι δεν το είχε κάνει ακόμη γιατί «το ξέχασε» [51].

Εμβόλια, παρενέργειες και αποτελεσματικότητα

Στους δύο πρώτους μήνες κυκλοφορίας του εμβολίου (έως τις 3 Ιανουαρίου 2010) οι αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών που έλαβε ο ΕΟΦ ανέρχονταν σε 1.024. Οι 41 αφορούν σε σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, ιατρικά επιβεβαιωμένες: διαταραχές του καρδιαγγειακού, γαστρεντερικού, ανοσοποιητικού συστήματος, γενικές διαταραχές, λοιμώξεις, μεταβολική διαταραχή, διαταραχές από το νευρικό σύστημα και διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος [52].
Στο ίδιο διάστημα, στον ΕΟΦ κοινοποιήθηκαν 7 αναφορές πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών σε εγκύους, από τις οποίες οι 5 αφορούν τη μητέρα και οι άλλες 2 αφορούν τον θάνατο των εμβρύων μετά τον εμβολιασμό και είναι υπό διερεύνηση (η πρώτη διένυε τον 8ο μήνα της εγκυμοσύνης και η δεύτερη τον πέμπτο. Και στις δύο διαπιστώθηκε ενδομήτριος θάνατος των εμβρύων 15 ημέρες μετά τον εμβολιασμό τους). Ο ΕΟΦ συνεχίζει τη διερεύνηση των περιστατικών που αναφέρονται σχετικά με τα πανδημικά εμβόλια και ενημερώνει αναλόγως τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Σημειώνεται ότι τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση του ΕΟΦ δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον προσδιορισμό της συχνότητας εκδήλωσης ανεπιθύμητων ενεργειών από τη χρήση των πανδημικών Η1Ν1 εμβολίων [53].
Ασυνήθιστος αριθμός σοβαρών αλλεργικών αντιδράσεων στο εμβόλιο για τη νέα γρίπη καταγράφηκε στον Καναδά. Ο φαρμακευτικός όμιλος GlaxoSmithΚline στις 24 Ιανουαρίου 2009 ανακάλεσε μια παρτίδα που περιλάμβανε 172.000 δόσεις του εμβολίου με την ονομασία Αrepanrix και διεξάγει έρευνες για να διαπιστώσει τα αίτια αυτών των αλλεργιών, ο ακριβής αριθμός των οποίων δεν έγινε γνωστός. Απ' ό,τι φαίνεται, η συγκεκριμένη παρτίδα προκάλεσε αρκετά περισσότερες αλλεργικές αντιδράσεις, όπως αναφυλακτικά σοκ ή αλλεργικές αντιδράσεις, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις θα μπορούσαν να αποβούν μοιραίες [54].
Η παθολόγος κα Α. Μοσχοβάκη σε άρθρο της (17 Δεκεμβρίου 2009) αναφέρει: «Δεδομένα από τυχαιοποιημένες διπλές τυφλές μελέτες σε όλες τις ηλικίες συνηγορούν υπέρ της ύπαρξης μικρής προστατευτικής κάλυψης έναντι της κοινής γρίπης από τα υπάρχοντα εμβόλια της γρίπης, γεγονός που παρατηρείται και στην καθημερινή ιατρική πρακτική και παρά την εργαστηριακή αύξηση των προστατευτικών μετά τον εμβολιασμό αντισωμάτων, σε αρκετές περιπτώσεις. Τα δεδομένα αυτά αφορούν βέβαια την εποχική γρίπη και όχι τη γρίπη των χοίρων, η ικανότητα όμως των ιών της γρίπης να διαφεύγουν από την ανοσολογική προστασία, που επιχειρείται να αποκτηθεί με τα εμβόλια, αποτελεί μία από τις αιτίες της πεποίθησης μεγάλου μέρους της παγκόσμιας ιατρικής επιστημονικής κοινότητας ότι το πολυδιαφημισμένο τείχος προστασίας που υποτίθεται ότι θα προσφέρει το νεοφερμένο εμβόλιο στις χώρες που εμβολιάζουν μαζικά τούς πάντες θα αποδειχτεί στην ιατρική πράξη χάρτινο. Η ρήση του λοιμωξιολόγου Charles Smith-Davenport, στο Infectious Diseases, το 1992, είναι σήμερα περισσότερο επίκαιρη από ποτέ: Η γρίπη παραμένει η τελευταία μεγάλη μάστιγα του ανθρώπου που δεν έχει ακόμη ελεγχθεί» [55].

Πανδημία Η1Ν1: πώς θα εξελιχθεί;

Κατ' αρχήν πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η γρίπη του ιού Η1Ν1 δεν έχει πιο βαριά συμπτώματα από την απλή εποχική γρίπη, αλλά πολύ ελαφρύτερα. Η ουσιαστική διαφορά είναι ότι μεταδίδεται πιο εύκολα και αφορά κυρίως νέους ανθρώπους και λιγότερο ηλικιωμένους. Προς το παρόν φαίνεται να υπάρχει τάση να νοσούν πιο εύκολα οι έγκυες γυναίκες σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό [56].
Ορισμένοι, ωστόσο, επισημαίνουν ότι δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε, καθώς οι ιοί είναι απρόβλεπτοι. Χρειάζεται κανείς να γνωρίζει ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με τις πανδημίες του προηγούμενου αιώνα, οι οποίες παρουσίασαν μεγάλη νοσηρότητα και θνησιμότητα: Η «Ισπανική γρίπη» του 1918 (ιός Η1Ν1, απεβίωσε 1 στους 50, δηλαδή 2,0%) που διήρκεσε δύο χρόνια είχε τέσσερα κύματα, με μεγάλη διαφορά μεταξύ τους όσον αφορά τη θνησιμότητα. Η «Ασιατική γρίπη» του 1957 (ιός Η2Ν2, απεβίωσε 1 στους 300, δηλαδή 0,3%) είχε ένα καλοκαιρινό και φθινοπωρινό κύμα, και ένα καθυστερημένο χειμερινό κύμα το 1958. Στη συνέχεια εξαφανίστηκε για έναν χρόνο και επανεμφανίστηκε το 1960. Η «γρίπη του Χονγκ Κονγκ» το 1968 (ιός Η3Ν2, απεβίωσε 1 στους 300, δηλαδή 0,3%) παρουσίασε κενό ενός χρόνου μεταξύ των δύο κυμάτων, με το δεύτερο κύμα να προσβάλει σχεδόν όσους και το πρώτο [57].
Τα στατιστικά στοιχεία τεκμηριώνουν ότι στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε φάση ύφεσης του επιδημικού κύματος νέας γρίπης Α(Η1Ν1)ν. Ωστόσο, η δραστηριότητα της νόσου συνεχίζεται [35, 56]. Επί του παρόντος καταγράφεται δραστηριότητα η οποία κυμαίνεται στο 20% της μέγιστης δραστηριότητας που καταγράφηκε (48η εβδομάδα, μέσα Νοέμβρη 2009). Τα ερωτήματα αφορούν αν θα επαναληφθεί το φαινόμενο των διαδοχικών κυμάτων που έχει παρατηρηθεί σε προηγούμενες πανδημίες, ή αν θα αυξηθεί η λοιμογόνος δύναμη του ιού, με συνέπεια την πίεση στον υγειονομικό τομέα κάθε χώρας.
Τα έως τώρα στατιστικά στοιχεία δείχνουν σαφώς ότι η θνησιμότητα του νέου ιού Α(Η1Ν1)ν είναι αρκετά μικρότερη αυτής που αρχικά είχε εκτιμηθεί, τις τάξης του 0,02% (1 στα 5.000 άτομα) [24, 29]. Πότε, όμως, θα αρχίσει να υποχωρεί η πανδημία; Οι ειδικοί εκτιμούν πως «ανοσία αγέλης», δηλαδή συλλογική ανοσία, είτε με φυσικά αντισώματα είτε μέσω εμβολιασμού, πρέπει να αποκτήσει το 30%-40% του πληθυσμού της χώρας [60]. Κανείς, ωστόσο, δεν είναι βέβαιος για το ακριβές ποσοστό ανοσίας αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα, καθώς δεν έχουν καταγραφεί εκείνοι οι πολίτες που έχουν νοσήσει με τη νέα γρίπη, παρά ταύτα δεν έχουν εμφανίσει συμπτώματα. Ακόμη και όταν επιτυγχάνεται η «ανοσία της αγέλης», δεν σταματά η ύπαρξη του ιού στην κοινότητα, αλλά εμποδίζεται σημαντικά η εξάπλωσή του, λόγω της μεγάλου ποσοστού ανοσίας του πληθυσμού, και οι μεγάλες εξάρσεις στα κρούσματα. Ωστόσο, στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι ποσοστό 21% του πληθυσμού έχει αποκτήσει ανοσία, ικανό για να ανακόψει την εμφάνιση νέων εξάρσεων της γρίπης [61, 62]. Ο ΠΟΥ εξακολουθεί να εκτιμά τη βαρύτητα της νέας γρίπης ως μέτρια. Ωστόσο, ο ακριβής υπολογισμός της νοσηρότητας και της θνητότητας θα είναι δυνατός περίπου ένα με δύο χρόνια αφού έχει περάσει η έξαρση της πανδημίας, και θα βασίζεται σε μεθόδους παρόμοιες με αυτές που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της αύξησης της θνητότητας κατά τις επιδημίες της εποχικής γρίπης [63].

Στην Ελλάδα ήδη μπήκαμε στην άνοιξη και αναμένεται η αναχαίτιση της γρίπης, καθώς οι υψηλές θερμοκρασίες αφενός αποτελούν εχθρό του ιού και αφετέρου, γενικά, δεν ευνοούν την εξάπλωση της γρίπης λόγω του καλύτερου αερισμού των χώρων, αντίθετα με το κρύο και την υγρασία. Σχετικά με την εξέλιξη της γρίπης, διάφοροι συνάδελφοι σχολίασαν [64, 65]: Δ. Κρεμαστινός, καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών: «Η εμπειρία από τις χώρες του νοτίου ημισφαιρίου, στις οποίες πέρασε ο χειμώνας -και ήταν μάλιστα βαρύτερος από τον δικό μας-, έδειξε ότι ενώ είχαν κρούσματα της νέας γρίπης και θανάτους από αυτήν, η γρίπη συμπεριφέρθηκε από πλευράς επιπλοκών όπως η κοινή γρίπη, χωρίς να δημιουργήσει κανένα ιδιαίτερο πρόβλημα στην καθημερινότητα των χωρών αυτών. Προσέβαλε κατά μέσον όρο μόνο το 20% του πληθυσμού των χωρών αυτών, δηλαδή ένα στα πέντε άτομα. Ωστόσο δεν έκλεισαν τα σχολεία τους, δεν σταμάτησαν να δουλεύουν τα νοσοκομεία τους, ούτε έκλεισε ο δημόσιος τομέας. Τέτοια φαινόμενα δεν παρατηρήθηκαν. Στην Ελλάδα ίσως υπερβάλλουμε. Με βάση τα έως τώρα δεδομένα δεν έχουμε λόγο να καταλαμβανόμαστε από πανικό και υστερία [64, 65]».
Π. Σπυρίδης, αναπληρωτής καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών: «Εκτιμώ ότι ποσοστό μεγαλύτερο από 60% περνάει τη νέα γρίπη "στο πόδι". Τα παιδιά έχουν πολύ συχνά άτυπα συμπτώματα, όπως πονοκέφαλο, κόπωση, υπνηλία με ή χωρίς πυρετό, βήχα, εμετούς, κοιλιακό πόνο, διάρροια κ.ά. Μάλιστα, με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται φυσική μόλυνση που προσφέρει άμυνα στα παιδιά εφ' όρου ζωής, ενώ το εμβόλιο προσφέρει άμυνα μόνο για 6-8 μήνες, και τον επόμενο χρόνο τα παιδιά αυτά πρέπει να ξαναεμβολιαστούν. Ο γιατρός, πάντως, πρέπει να γνωρίζει από την αρχή τη νόσο του παιδιού. Υπ' αυτές τις συνθήκες δεν πρόκειται να κινδυνεύσει ένα υγιές παιδί [64]».

Επικοινωνιακό το μέλλον των εμβολιασμών

Όπως τονίστηκε και στο συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων (5 Φεβρουαρίου 2010), «τα αντιγριπικά εμβόλια έχουν ημερομηνία λήξης», γι' αυτό και γίνεται ήδη πρόσθετη προσπάθεια προτροπής του κοινού για τον εμβολιασμό έναντι του Η1Ν1 [60].
Ο ΠΟΥ στις 18 Φεβρουαρίου 2010 έδωσε οδηγίες για τα νέα (τριδύναμα) εποχικά αντιγριπικά εμβόλια του 2010-2011. Αυτά θα περιέχουν τα αντιγόνα του Α(Η1Ν1)ν, υπεύθυνου για τη νέα γρίπη, καθώς είναι το κυρίαρχο στέλεχος εποχικής γρίπης στον κόσμο. Συγκεκριμένα, λοιπόν, τα νέα τριδύναμα εμβόλια θα περιέχουν τα στελέχη: A/California/7/2009 (H1N1)- like virus, A/Perth/16/2009 (H3N2)-like virus και B/Brisbane/60/2008-like virus [66].
Συμφώνα με εκτιμήσεις, το πρόβλημα με το μονοδύναμο πανδημικό αντιγριπικό εμβόλιο ήταν ότι επρόκειτο για ξεχωριστό εμβόλιο το οποίο παρασκευάστηκε πολύ γρήγορα, προκαλώντας ανησυχία και υποψίες. Αντίθετα, το νέο τριδύναμο εποχιακό εμβόλιο - σε συνδυασμό με τη σύσταση για ευρύτερη δημογραφική κάλυψη - αναμένεται να οδηγήσει σε μεγαλύτερα ποσοστά εμβολιασμών του πληθυσμού. Από την αποδοχή ή όχι του νέου τριδύναμου εμβολίου, εκτιμάται ότι θα εξαρτηθεί η παρουσία επόμενων κυμάτων της νέας γρίπης [67].
Αναμένεται, λοιπόν, να ενταθούν οι επικοινωνιακές τακτικές σχετικά με τους προτεινόμενους εμβολιασμούς. Προς αυτή την κατεύθυνση, οι σκέψεις των υπευθύνων περιλαμβάνουν καθιέρωση εβδομάδας εμβολιασμών ενηλίκων, συνδυασμό κοινωνικών συναθροίσεων με εμβολιασμό («vaccine and vino party», όπως έγινε σε διάφορες πόλεις στο εξωτερικό) και μεγαλύτερη συμμετοχή των γιατρών στο πρόγραμμα, καθώς, όπως διαπιστώθηκε από έρευνες, το 95% των ελλήνων ερωτηθέντων έκανε ή δεν έκανε το εμβόλιο εμπιστευόμενο τη συμβουλή του προσωπικού του γιατρού. [38, 60]

Μέτρα πρόληψης και θεραπείας - Κλασική Ομοιοπαθητική

Η πληροφόρηση από έγκυρες πηγές, η γνώση και εφαρμογή των προληπτικών μέτρων και η ψύχραιμη αντιμετώπιση αποτελούν τα βασικά όπλα στην αντιμετώπιση της νέας γρίπης. Μόνον ο καλά ενημερωμένος πολίτης μπορεί να χειρίζεται τα ζητήματα υγείας που τον αφορούν και να μη γίνεται έρμαιο επιστημονικών αγκυλώσεων, κοινωνικών προκαταλήψεων, ψυχικών ανασφαλειών, οικονομικών συμφερόντων και πολιτικών ελαφροτήτων. Η ουσιαστική αντιμετώπιση της γρίπης απαιτεί τον κατ' οίκον περιορισμό των ασθενών με ήπιες εκδηλώσεις· δηλαδή, αν τα συμπτώματα είναι ελαφρά και αυτοπεριοριζόμενα (όπως συμβαίνει με τη συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών), αρκεί η ανάπαυση και η επαρκής πρόσληψη υγρών. Για την προστασία των ατόμων του περιβάλλοντος, επιβάλλεται η αποφυγή στενής επαφής με τον πάσχοντα, ο καλός αερισμός των χώρων και η καθαριότητα των επιφανειών που μολύνει ο ασθενής.

ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΕΙΝΑΙ [69]: Προσφέρει μόνιμη και ήπια θεραπεία. Αποτελεσματική σε χρόνιες και οξείες νόσους. Είναι ασφαλής, χωρίς τοξικές ή άλλες παρενέργειες. Δεν προκαλεί εξάρτηση ή εθισμό. Θεραπεύει τον οργανισμό ως «ολότητα». Βελτιώνει τη σωματική και την ψυχοδιανοητική υγεία. Είναι κατάλληλη για όλους: παιδιά, εγκύους και ηλικιωμένους.

Θυμίζουμε πως η Κλασική Ομοιοπαθητική με την ενισχυτική δράση που παρέχει στο ανοσοποιητικό σύστημα, αποτελεί αποτελεσματική μέθοδο πρόληψης και θεραπείας για οξείες και χρόνιες ασθένειες, όπως αποδεικνύεται καθημερινά από τα εκατομμύρια ασθενείς και τους χιλιάδες ομοιοπαθητικούς γιατρούς σε όλο τον κόσμο [69].
Στο παρελθόν, η Ομοιοπαθητική αντιμετώπισε επιτυχημένα επιδημίες (π.χ., γρίπης, χολέρας, τύφου, κίτρινου πυρετού) [70,71,72,73], ενώ και για την τρέχουσα πανδημία, αρκετά ομοιοπαθητικά φάρμακα μπορούν να φανούν ιδιαιτέρως χρήσιμα, σύμφωνα με την εμπειρία των ομοιοπαθητικών γιατρών [74]. Ακόμα και αν επαναληφθεί το φαινόμενο των διαδοχικών κυμάτων που έχει παρατηρηθεί σε προηγούμενες πανδημίες, η Ομοιοπαθητική μπορεί να φανεί πολύτιμη, χωρίς τους πιθανούς κινδύνους υγείας χημικών φαρμάκων και εμβολίων που μπορούν να προξενήσουν ενδεχομένως και μακροπρόθεσμες βλάβες στην υγεία.
Όπως έχουμε τονίσει επανειλημμένως, η Ομοιοπαθητική δεν είναι ασύμβατη με τους καθιερωμένους εμβολιασμούς. Αυτό σημαίνει ότι παιδιά και ενήλικες, εφόσον επιθυμούν να ακολουθήσουν κάποιο προτεινόμενο πρόγραμμα εμβολιασμών, μπορούν χωρίς κανένα πρόβλημα να ακολουθούν παράλληλα και την ομοιοπαθητική- πρόληπτική ή θεραπευτική- αγωγή.
Τελευταία ενημέρωση άρθρου 8 Μαρτίου 2010
Βιβλιογραφία άρθρου 1. «Επιστρέφουν εμβόλια«, ΕΡΤ ειδήσεις, 08-01-2010 2. «Πανδημία-σκάνδαλο για τη νέα γρίπη καταγγέλλει το Συμβούλιο της Ευρώπης, Το Βήμα, 12 Ιανουαρίου 2010 3. «"Στοπ στο ‘χορό»' των εμβολίων», City Press, 19-01-2010 4. «Τέλος η αγορά εμβολίων νέας γρίπης», Η Καθημερινή, 19-01-10 5. Συνέντευξη Τύπου υπουργού κας Μ. Ξενογιαννακοπούλου και Υφυπουργού Φ. Γεννηματά, 18-01-2010 6. «Sanofi-Aventis: Αύξηση κερδών χάρη στη νέα γρίπη», Reporter.gr, 10-02-2010 7. «Αυγαταίνουν τα κέρδη των φαρμακοβιομηχάνων...», Ριζοσπάστης, 27-01-2010 8. «Χρυσοφόρο το εμβόλιο για τη γρίπη», Εξπρές, 25-02-10 9. «Πανδημία-σκάνδαλο για τη νέα γρίπη καταγγέλλει το Συμβούλιο της Ευρώπης», Το Βήμα, 12 -01-2010 10. «Ζητούν έρευνα για την κήρυξη της Η1Ν1 σε πανδημία», ΕΡΤ, 07-01-2010 11. «Extracts of statements made by the leading participants at a public hearing of the Committee on Social, Health and Family Affairs of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE) in Strasbourg», Council of Europe, 26-01-2010 12. «Swine Flu Didn't Fly», The Huffington Post, 27-01-2010 13. Ελευθεροτυπία, 8 Αυγούστου 2009, «Πλένετε τα χέρια σας και αφήστε το Tamiflu», σελ 14 14. «Statement of the World Health Organization on allegations of conflict of interest and 'fake' pandemic», WHO, 22-01-2010 15. «WHO Lashes Out As Council Of Europe Preps Hearing On Flu Pandemic»,ip-watch.org, 25-01-2010 16. «ΠΟΥ: Πραγματική η πανδημία, ανεύθυνοι όσοι επικρίνουν», Ελευθεροτυπία, 26-01-2010 17. «WHO challenged at public hearing on the handling of the Swine Flu pandemic», Council of Europe, 26/01/2010 18. «Ήμασταν, πάλι, τυχεροί», Τα νέα, 20-01-2010 19. «H1N1 Swine Flu Deaths and the Boy Who Cried Wolf», Randygoldring.com,14-01-2010 20. «Director-General statement following the seventh meeting of the Emergency Committee», WHO, 24-02-2010 21. «WHO ponders move to post-peak pandemic phase», CIDRAP, 11-02-2010 22. «WHO may declare post-peak pandemic phase next week», Reuters, 19-02-2010 23. «Χαμηλή η θνησιμότητα του Η1Ν1», Vita, 11-12-2009 24. "Mortality frompandemic A/H1N1 2009 influenza in England: public health surveillance study", BMJ 2009;339:b5213 doi:10.1136/bmj.b5213 25. «Pandemic (H1N1) 2009 - update 90», WHO, 5-03-2010 26. «FluView 2009-2010 Influenza Season», CDC, Week 8 ending February 27, 2010 27. «2009 H1N1 Flu U.S. Situation Update, August 30 2009 to February 13, 2010», CDC, February 26, 2010 28. «2009 H1N1 Flu Situation Update, April 2009 - August 2009», CDC, September 4, 2009 29. «CDC Estimates of 2009 H1N1 Influenza Cases, Hospitalizations and Deaths in the United States", CDC, April 2009 – January 16, 2010 30. «Current WHO phase of pandemic alert», WHO, Downloaded 3-03-2010 31. «Πανδημία-σκάνδαλο για τη νέα γρίπη καταγγέλλει το Συμβούλιο της Ευρώπης», Το Βήμα, 12-01-2010 32. Announced number of new and cumulative confirmed fatal 2009 pandemic influenza A(H1N1) cases in EU and EFTA countries, Week 08 - 2010 33. «Map: International Co-circulation of 2009 H1N1 and Seasonal Influenza», CDC, 26-02-2010 35. Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης , ΚΕΕΛΠΝΟ, 25-2-2010 36. Πρώτο θέμα, Κυριακή 19 Ιουλίου 2009, ΑΦ. 230 37. «Αναφορά κλήσεων και εμβολιασμών», ΚΕΕΛΠΝΟ & Υπουργείο Υγείας, 03-03-2010 38. «Ανησυχούν αλλά δεν θέλουν να εμβολιαστούν οι Έλληνες», Ελευθεροτυπία, 22-11-2009 39. «Ο εμβολιασμός για τη γρίπη των χοίρων βλάπτει σοβαρά την υγεία», Ελεύθερη Έρευνα, 8.10.2009, 40. «Προειδοποίηση προς γιατρούς να μην αποτρέπουν τον εμβολιασμό», Η Ναυτεμπορική, 19-11-2009 41. «Συνέντευξη της κ. Ελένης Γιαμαρέλλου», e-iatros.gr 42. «Μεγάλη η προσέλευση για το νέο εμβόλιο», Καθημερινή, 16-11-09 43. «Η τρομολαγνεία είναι πιο επικίνδυνη», Το Βήμα, 26-07-2009 44. «Ρόδος: Εισαγγελική έρευνα για παρενέργειες του εμβολίου», Καθημερινή, 27-11-09 45. «Το κρύο δυναμώνει τη νέα γρίπη», Τα Νέα, 2-11-2009 46. "Ενημέρωση των γιατρών", Περιοδικό ΙΣΑ, τεύχος 210, Αύγουστος-Σεπτέμβρης 2009 47. "Ο ιός της συνωμοσίας και το εμβόλιο", Τα Νέα, 21-11-2009 48. «Poland swine flu threat remains», BBC News, 12-02-2010 49. «Poland's internal swine flu fight», GlobalPost, 6-12-2009 51. «Δεν εμβολιάστηκε κατά του Η1Ν1 η Μάργκαρετ Τσαν, διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας», Ελευθεροτυπία, 29-12-2009 52. «Εμβόλιο: 1.000 με παρενέργειες στη χώρα μας, οι 17 σοβαρά», Ελευθεροτυπία, 12-01-2010 53. 3η Aνακοίνωση του Ε.Ο.Φ. σχετικά με τις αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών μετά τη χορήγηση των πανδημικών εμβολίων έναντι της γρίπης Η1Ν1», ΕΟΦ, 11-1-2010 54. «Φοβούνται τσουνάμι γρίπης τον Δεκέμβριο», Τα Νέα, 25-11-2009 55. «Εμβόλια γρίπης και αποτελεσματική πρόληψη σοβαρών επιπλοκών», Iatronet.gr, 17-12-2009 56. «Ο ιός Η1Ν1 και εγκυμοσύνη», Ελευθεροτυπία, 9-02-2010 57. «Swine flu wanes, but experts say pandemic strain could reemerge», The Washington Post, 23-02-2010 58. «The Signature Features of Influenza Pandemics —Implications for Policy», Mark A. Miller, M.D., Cecile Viboud, Ph.D., Marta Balinska, Ν Engl J Med 360;25 nejm.org june 18, 2009 59. «Pandemics of Influenza», National Institute of Infectious Diseases (NIID) & ECDC 60. Συνέδριο Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων, Αθήνα, 5-02-2010 61. «Seroprevalence study shows 21% H1N1 infection rate», CIDRAP, 22-02-2010 62. «Φοβούνται τσουνάμι γρίπης τον Δεκέμβριο», Τα Νέα, 25-11-2009 63. «Comparing deaths from pandemic and seasonal influenza», WHO, 22-12-2009 64. «Πανδημία Η1Ν: Πώς θα εξελιχθεί;» VITA, Ιανουάριος 2010 65. «Το λάθος που έγινε», Ελευθεροτυπία, 8-12-2009 66. «Recommended viruses for influenza vaccines for use in the 2010-2011 northern hemisphere influenza season», WHO, 18-02-2010 67. «WHO Official Says Impact of Poland's Anti-Vaccine Stance Yet to Be Seen», The Lancet, 2-02-2010 68. «Chicago Doctor Adds Wine Tasting Event To Flu Shot Appointment», LIFE, 17-Sep-2009 69. ECH, May 2008, «Homeopathic care in a medical context» 70. Wilson J., "The faces of Homeopathy", 1999, Great Auk Puiblishing, p236-238 71. The British Homoeopathic Journal. December 1918, "The treatment of influenza and its complications as seen in the present epidemic." no.12.Vol. v111 72. International Journal of High Dilution Research, 2009; 8(28);100-109, "Flu pandemics: homeopathic prophylaxis and definition of the epidemic genius" 73. Hpathy Ezine, June, 2007, "Some History of the Treatment of Epidemics with Homeopathy", J. Winston 74. LIGA 1st H1N1 bulletin, "H1N1 FLU 2009" 
 
==========================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"