Τελικά τα μακαρόνια δεν παχαίνουν...

Γράφει ο Μανώλης Δημελλάς

Μαζί με τη Λαογραφική Εταιρεία Βαρνάβα (Δήμου Μαραθώνα), με στελέχη και εθελοντές του Διαδραστικού Αγροτικού Λαογραφικού Μουσείου και του Ευρωπαϊκού Μουσείου Άρτου, (και αυτά εδρεύουν στο Βαρνάβα Αττικής), βρεθήκαμε στην Σικελία μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Grundtvig, που εποπτεύεται στην Ελλάδα από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) και με κεντρικό θέμα την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Ο γραπτός λόγος πολύ δύσκολα καταφέρνει να περιγράψει την έννοια της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Μέσα λοιπόν από αυτό το πενθήμερο πρόγραμμα, γεμάτο από αληθινές δράσεις, καταφέραμε να αγγίξουμε όλα εκείνα που στα χαρτιά φαίνονται περισσότερο δύσβατα και περίπλοκα, όμως δεν είναι παρά η ζωή μας, όπως καθρεφτίζεται στην άγραφη καθημερινότητα.

Για παράδειγμα στα δικά μας μέρη ακριβώς τέτοια εποχή έκαναν (και εξακολουθούν) τσίπουρο, καζάνιζαν, και αυτό ήταν η ευκαιρία για μια...

μικρή γιορτή. Τακτικά φούρνιζαν ψωμιά και όταν έβγαζαν το πρώτο, ολόζεστο, καρβέλι, λίγο άτσαλα έκοβαν με το χέρι μια γωνιά, έπειτα τη βουτούσαν στο λάδι και έκαναν τη πιο παράξενη μπουκιά, με το όνομα «καϊκι-λάδι», την έδιναν στα πιο μικρά παιδιά, και τα καμάρωναν!  Απλές, καθημερινές ή γιορτινές πράξεις, που όμως σήμερα μοιάζουν να  χάνονται μέσα στις προβολές τις παγκοσμιοποίησης, κυρίως εξαιτίας του αδυσώπητου χρόνου, αυτές είναι οι αύλες πολιτιστικές κληρονομιές μας.

Ακριβώς τέτοιες δράσεις συναντήσαμε στη Σικελία, όπως τα φρούτα από αμυγδαλόπαστα (fruta di martorana), το τρόπο κατασκευής των  κιούρτων ψαρέματος (nassa), της περίφημες ποικιλίες Σιτσιλιάνικων σταφυλιών (Μπαρμπαρόσα, Γκρίλο, Καταράτο) που έχουν πάρει φόρα και σήμερα ξαναφυτεύονται. Αλλά και το καθημερινό τραπέζι τους, που είναι φορτωμένο από τα προϊόντα της γης και της θάλασσα τους. Ντομάτα, ελιές, πιπεριές, σαρδέλες, μέλι και πάνω από όλα η πάστα, τα ζυμαρικά, που ταιριάζουν με όλα και όλους κι αν πείτε ότι παχαίνουν θα σας διαψεύσει ολόκληρη η Ιταλία.

Μέλη ενός γκρούπ από 7 ευρωπαϊκές χώρες κι εμείς, προσγειωθήκαμε στο Παλέρμο, στο αεροδρόμιο που έχει τα ονόματα των δικαστών που δολοφόνησε η μαφία (Falcone-Borselino), σε μια πόλη που αισθάνεσαι την Ελλάδα με το πρώτο κοίταγμα. Πολυπολιτισμικό, πολύχρωμο και φιλόξενο, το γεμάτο από τις μυρωδιές όλου του κόσμου Παλέρμο, ήταν μονάχα η αρχή. Με ορμητήριο τη μια άκρη της Σικελίας, το λιμάνι της Ματζάρας ντελ Βάλλο, οργώσαμε τη Μεγάλη Ελλάδα.

Πρώτη αίσθηση η τεράστια ομοιότητα με την πατρίδα μας.

Το περίκαμα των σπαρτών από τους αγρότες και η μυρωδιά που έφερνε εκείνες τις τόσο τρυφερές, αόριστες, παδικές μνήμες ευτυχίας. Οι φραγγοσυκιές, που σε κάθε γωνιά πρόβαλαν περήφανες, φορτωμένες από τα αγκαθωτά σύκα τους. Μα κι εδώ δεν υπάρχει σπίτι που να μην τα θεωρεί ένα από τα καλύτερα φρούτα! Ενδεικτικά ένα τελάρο με φραγγόσυκα κοστίζει μόλις 4 ευρώ, όπως και όλα τα προϊόντα τους δεν έχουν σχέση με τη δική μας ακρίβεια.

Ο τουρισμός δεν ήταν, ούτε και είναι, το επαγγελματικό τους κίνητρο, την πρωτιά κατέχει ανέκαθεν η πρωτογενής παραγωγή. Είναι η αγροτιά που παλεύει με τη γη, ενώ παράλληλα χτίζει οικογένειες, εκείνες τις μεγάλες Σιτσιλιάνικες φαμίλιες που μάθαμε στα φιλμ του Τορνατόρε.

Από τη Ματζάρα ντελ Βάλλο, στη Μαρσάλα. Στις Αλυκές, στο αλάτι που ήταν και η πληρωμή των Ρωμαίων στρατιωτών (sale-salario) μα και το διάσημο κρασί Μαρσάλα, που χρησιμοποιείται κυρίως στη μαγειρική.

Περπατήσαμε στο ιστορικό χωριό Έριτσε, εκεί προβληματιστήκαμε για τους πρώτους κατοίκους του, τους Έλιμο. Ανεβήκαμε και μείναμε άφωνοι από την ομορφιά, του κατεστραμένου από το σεισμό του 1968, Πότζιορεάλε.

Έπειτα βρεθήκαμε στο Μονρεάλε και τον καταπληκτικό καθεδρικό ναό του, μα έτσι φορτωμένος από τη βυζαντινή τέχνη και τα Ελληνικά γράμματα, υπενθυμίζει ακόμη μια φορά το μέγεθος της δικής μας πατρίδας.

Αχ, αυτά τα λαχταριστά πανίνα γεμάτα από τυριά και αλλαντικά, που φτιάχνουν  τα μπακάλικα και οι φούρνοι. Ο βαρύς, μυρωδάτος όμως τόσο βιαστικός καφές στα όρθια, και μια γουλιά κρασί, νέρο ντ΄άβολα, με μια γερή πιρουνιά μακαρόνια κάτσιο-πέππε. Μικρές στιγμές μεγάλης ευτυχίας. Δεν χρειάζεται να είσαι σομελιέ, ούτε και γευσιγνώστης για να απολαύσεις την ουσία!

Μα και οι φιλότιμοι Σισιλιάνοι, φτάνει μια σπαστή κουβέντα να  πεις στη γλώσσα τους, και είναι ικανοί να χασομερήσουν όση ώρα χρειαστεί, για να σου δείξουν το δρόμο ή να προσπαθήσουν να σε πείσουν για τη καλύτερη ταβέρνα. Όπως κάνουν ακόμη στα δικά χωριά, σε εκείνα που δεν έχουν πνιγεί μέσα στην παράνοια του τουρισμού!

Μια χώρα, ένας τόπος που δεν είναι ξένος, αυτό είναι η Σικελία. Λίγο πιο οικεία κι από τη γειτονιά μας, σε κάνει άθελα σου να τη λατρέψεις, ακόμη και για τα σκουπίδια της.

Σε κάνει να πιστέψεις ότι πέρα από τον τουρισμό και τα πιθανά τρανά οικονομικά κέρδη, υπάρχει η όσμωση και ανταλλαγή των συνηθειών, μα έτσι κερδίζονται οι άνθρωποι, έτσι κατακτιώνται οι τόποι.

Άυλος πολιτισμός τελικά είμαστε εμείς, αυτά που διαλέγουμε να κουβαλήσουμε σαν αποσκευές στο χρόνο.

Αν μας καταφέρουν, μας τουμπάρουν και αλωθούμε από τις σειρήνες λαμπερών ψεύτικων ξωτικών, εκείνων που μας τριγυρνούν και σκεπάζουν τα μυαλά μας, τότε θα θαυμάζουμε άφωνοι τα σκαλίσματα των προγόνων μας  σε ξενικές βιτρίνες. Ευτυχώς ακόμη δεν τα έχουν καταφέρει, μα ούτε και πρόκειται.

Όσο για τη Σικελία, ένα είναι σίγουρο, όταν ακούνε παγωμένο εσπρέσσο, φρέντο, καταλαβαίνουν ότι είσαι Έλληνας, που ψάχνεις κάθισμα για να απολαύσεις τον καφέ σου…

"aixmi" 

==========================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"