Η θεία Σταυρίτσα, μια Καρπαθιά στο Παλέρμο (ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ!)

Σταυρίτσα Δημελλά Vattiato

Του Μανώλη Δημελλά

Μόλις είχε πατήσει τα 16, ένα μπουμπουκάκι, από κείνα που θα ντρεπόσουν ακόμη και να την κοιτάξεις! Τότε γνώρισε τον Antonio.

Το αγόρι μπορεί να κρατούσε όπλο, να φορούσε στρατιωτική στολή, όμως το πρόσωπο του πρόδιδε τα νιάτα, τα μόλις είκοσι δύο του χρόνια έδειχναν να μπορούν να στύψουν όλο τον κόσμο. Οι δυο τους κατάφεραν να ακυρώσουν τον μεγάλο πόλεμο, αθόρυβα έβαλαν στην άκρη τα σύνορα, έκαναν τον κόσμο να μοιάζει με έναν τόπο!

Όσο σκαλίζω και γράφω την ιστορία της θείας Σταυρίτσας τόσο πιο πολύ νιώθω λύπη για τον αποχαιρετισμό, ταυτόχρονα αισθάνομαι γυμνός, αδύναμος, μπροστά σε όλους εσάς, τους αναγνώστες, που διαβάζουν λεπτομέρειες από τούτη την οικογενειακή μου ιστορία.

Όχι μονάχα γιατί είναι δικές μου διαδρομές, κυρίως γιατί τους μεγάλους έρωτες, τις μυθιστορηματικές γνωριμίες, που έδωσαν νόημα στις λέξεις αγάπη κι αφοσίωση, τους συναντάμε σε τόπους που δεν αγγίζει ο χρόνος. Βρίσκονται τρυπωμένοι μέσα σε καλογυρισμένα σενάρια ταινιών ή σε ρομαντικά μυθιστορήματα, με απέθαντους ήρωες πλασμένους από λέξεις. Χαρακτήρες που λατρεύτηκαν και γνώρισαν παγκόσμια επιτυχία. Κι όμως, πίσω από τις κλειστές μεσόπορτες, αν χασομερήσουμε στους δικούς μας γνωστούς, εκεί ίσως να βρούμε το κλειδί από δεκάδες μεταμορφώσεις της αληθινής αγάπης.

Είναι τόσο παράξενο, όταν συναντάμε κάποιον να περιγράφει μια τέτοια ιστορία συνήθως προσπερνάμε στα βιαστικά, δεν υπάρχει ώρα για τέτοια παραμυθάκια.

Μα είναι αλήθεια πως όσο είμαστε νέοι αποστρέφουμε το βλέμμα, χάνουμε στιγμές, γιατί παλεύουμε, ίσως μάταια, να γίνουμε πρωταγωνιστές της εποχής μας.

Έτσι κι εγώ, ήμουν έφηβος όταν γνώρισα μια από τις αδελφές του πατέρα μου, που στα χρόνια του πολέμου συνδέθηκε και παντρεύτηκε έναν Ιταλό κι έπειτα από απίστευτες περιπέτειες βρέθηκε να ζει όλα της χρόνια στο Παλέρμο.

Μέσα στο παιδικό μου μυαλό η άγνωστη πόλη της Σικελίας γινόταν δική μου γειτονιά! Ένας τόπος που μπορεί να μη τον γνώριζα, όμως το ένιωθα, άγνωστο ακόμη το γιατί, πως εκεί είχα κάτι δικό μου.

Πολλά χρόνια αργότερα, όταν επισκέφθηκα τη Θεία Σταυρίτσα, λύθηκε εκείνο το παιδικό μυστήριο! Ήταν η θεία, εκείνη έδενε με ένα αόρατο νήμα τις δυο χώρες, έσπαγε κάθε σύνορο, έσβηνε την απόσταση και δίπλωνε, σα λεπτό φύλο ιχνογραφίας, τις δυο χώρες, τη μια πάνω στα χνάρια της άλλης.

Η Σταυρούλα δεν ήταν η μόνη κοπέλα που συνδέθηκε με έναν Ιταλό στρατιώτη, αν και αυτές οι ιστορίες ήταν σκληρό ταμπού της εποχής, στα 23 χρόνια της ιταλικής κυριαρχίας καταγράφονται 35 μικτοί γάμοι. ...

Λόγια πρόστυχα, του δρόμου... [Του Μανώλη Δημελλά]

 Μανώλης Δημελλάς*

Το ταξί πλημμύρισε με αίμα. Ο οδηγός ανήμπορος κιτρίνισε από τον φόβο του, την πήγε σφαίρα στο Τζάννειο.

«Σου είπα να μην ξανάρθεις», της είπε ο γιατρός, που την προσπέρασε με νεύρα ενώ συνέχισε να ψέλνει, «άντε πέθανε πια. Να τελειώνουμε και με σένα».

Οι γυναίκες της Τρούμπας, του λιμανιού κάτω στον Πειραιά, δεν είχαν πρόσωπο, μόνο έναν κρυφό και μάλλον Άγιο ρόλο μέσα στην κοινωνία.

Μα έτσι δουλεύει το σύστημα ακόμη και σήμερα σε όλο τον πλανήτη. Ξάπλωνε λοιπόν με κατάρες, βρίζοντας τη μάνα που τη γέννησε και την εγκατέλειψε το 1930 σε κάποια κλινική της Καστέλλας. Είχε ξεκινήσει από τα Μεσόγεια, το Μαρκόπουλο, για να αμολήσει το μούλικο της κάπου στα κρυφά. Να το θάψει, όπως τον έρωτα. Ο αλήτης, αφού της άρπαξε πρώτα το μυαλό και την καρδιά, στο τέλος έβαλε και χέρι στη μικρή προικούλα της.

Την παράτησε προδομένη και διπλή.

Το μωρό ήρθε σε έναν κόσμο ξερό, στυφό και ανίκανο. Τόσο ανίκανο που βιάζει ψυχές και σώματα για να δείξει πως μπορεί, τα καταφέρνει με τα ζωώδη και δεν ξεχνά τα πάθη και τις λατρεμένες αδυναμίες του.

Το ζευγάρι που την κέρδισε είναι σαν φιγούρες του Ντοστογιέφσκι, μια γυναίκα ζητιάνα, ας πούμε μια Μαρία, και ένας άντρας δίχως όνομα, ένας ρουφιάνος και αλκοολικός γυρολόγος που ξεπουλά τα πάντα για τα χούγια του.

Κουκλί το θηλυκό, όμως το κρατούν μακριά από το σχολείο, του λένε πως δεν είναι για γράμματα, οι λέξεις λένε πως όταν γράφονται αλλάζουν, μεταμορφώνονται και κονταίνουν, και τότε το συναίσθημα το κάνουν να φαίνεται ψιλό και πεθαμένο.

Με τέτοιες λέξεις, από τις άγραφες, χαράξανε και στρίμωξαν την παιδική ψυχή. Από τη μια η πείνα που έβγαζε μικρές γλώσσες μέσα στα στεγνωμένα στόματα τους, από την άλλη η κρυφή πιθανότητα, η ελπίδα, αυτό το μωρό να τους βγάλει από το σκοτεινό αδιέξοδο. Έτσι το φυλάκισαν, και το δίδαξαν να φοβάται τους ανθρώπους και να μισεί, να έχει αληθινή σιχασιά, για τον ίδιο τον εαυτό του. ...

Ο ήρωας Τσαφέντας κι ένας λεβέντης παπάς!

Σχετικά: Ο τυρρανοκτόνος Δημήτρης Τσαφέντας... ο άγνωστος Έλληνας Τσε Γκουεβάρα, που η επίσημη ιστοριογραφία θέλει να ξεχαστεί!

Γράφει ο Μανώλης Δημελλάς 

Όταν ένας αυθεντικός Ζορμπάς πνίγει συναισθήματα και κρύβει βαθιά μέσα στο κορμί το Δία, το Διόνυσο και το σύστημα τον αναγκάζει να κρύψει κάθε ανθρώπινη αξία μέσα στη ψυχή του, το πιθανότερο αποτέλεσμα θα είναι κάτι αληθινά πολύ άγριο και θα μυρίζει αίμα.

Μοιραία έπειτα ακολουθούμε όλοι εμείς, το κοπάδι, οι επόμενες γενιές, που δεν θέλουμε να ξέρουμε, ούτε αναγνωρίζουμε τον ξένο πόνο.

Όμως, όσο κι αν κουκουλώσουμε την ιστορία, κάποτε θα βρεθεί ένας άλλος μαχητής, ένας ακόμη πιο παράξενος Ζορμπάς, μάλιστα σήμερα αυτός φοράει ράσα και αφού σκαλίσει το παρελθόν και παλέψει με ένα σωρό στερεότυπα, θα ρίξει φως και θα προτείνει να αντλήσουμε διδάγματα για το παρόν και μέλλον.

Η ματωμένη κάμα αυτού του φονιά εξακολουθεί να γράφει Ελευθερία, Αξιοπρέπεια, Ήθος και Τιμιότητα. Πόσο έτοιμη είναι η κοινωνία, όλοι εμείς να διαβάσουμε το μήνυμα της;

Μόλις 50 χρόνια χρειάστηκαν για να ξεκινήσει η...

Ήρωες και αντι-ήρωες...

Του Μανώλη Δημελλά

Όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου έγινε πρωθυπουργός, κάλεσε και ζήτησε να γνωρίσει, αλλά και να τιμήσει έναν άγνωστο νεαρό, τον Federico, το γιο της αγωνίστριας Elena Angeloni. Τότε ήταν αλλιώς, η λέξη ταξικός αγώνας δεν είχε γίνει ακόμα φιλολογική κουβέντα και στάχτη στα μάτια μιας ταλαίπωρης, ανήμπορης κοινωνίας. Υπήρχε ελπίδα έστω κι αν τελικά ήταν προδομένη.

Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, επιβάλλεται να επαναπροσδιορίσουμε αξίες και να υπενθυμίζουμε τους αληθινούς ήρωες με το ονοματεπώνυμο τους και όχι πνιγμένους στην αοριστία και τη λησμονιά, όλους εκείνους που παρέδωσαν σε εμάς ακόμη και τη ζωή τους.

Κύριο έρεισμα των σκέψεων η λέξη "αριστερά", που σήμερα δείχνει να χάνει το χρώμα και την αξία της, μέσα σε ένα διαρκές ηθικό-κοινωνικό σκάνδαλο και μια σθεναρή άρνηση να αναγνωρίσουμε τους εποχιακούς ρόλους. 

Πρόκειται για την ιστορία δυο αυθεντικών διεθνιστών, τα ονόματα και η πράξη τους βρίσκονται σήμερα στη...

Ο Έλληνας «Πεταλούδας» που έσπασε το Απαρτχάιντ

Μανώλης Δημελλάς -Εικονολήπτης

Ο Αλέξανδρος είναι ο γείτονας της διπλανής πόρτας, άνθρωπος προσηνής, μετρημένος και χαμογελαστός, ούτε που θα περάσει από το μυαλό ότι έχει πραγματοποιήσει μια από της πιο ξεχωριστές παγκόσμιες αποδράσεις. Κι όμως αυτός ο καθαρός διεθνιστής και αγωνιστής κατά του Απαρτχάιντ κατάφερε με δυο συγκρατούμενους του να ελευθερωθεί και να πετάξει από μια φυλακή υψίστης ασφαλείας ξεκλειδώνοντας 10 βαριές σιδερένιες πόρτες!

Σήμερα είναι δικαιωμένος και πολλές φορές έχει τιμηθεί για την αντιστασιακή δράση του! Η περίπτωση του Μουμπάρη ξεκινά πολύ πριν από την απόδραση του από τη maximum security Central Jail της Νοτίου Αφρικής.

Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από Έλληνες γονείς, η οικογένεια Μουμπάρη μετανάστευσε από νωρίς στην Αυστραλία, ενώ και ο ίδιος στην ενηλικίωση θα βρεθεί στο Παρίσι. Όμως σε όσες χώρες κι αν περπατήσουμε, μια χώρα μας χαρακτηρίζει, την ονομάζουμε πατρίδα και εξακολουθεί να είναι μοναδική!Εκείνος αναγνώριζε με σταθερότητα το νησί του, τη Χίο, και πάντοτε ξεχώριζε ως Έλληνας. Μα και γνήσιος Κομμουνιστής που ζει και ανδρώνεται στο Παρίσι, δεν αντέχει το άδικο και το κατάντημα της εργατικής τάξης.

Το χρώμα του δέρματος για τον Αλέξανδρο δεν είχε, εξακολουθεί να μην έχει, καμιά απολύτως σημασία, έτσι οργανώθηκε στο κομμουνιστικό κόμμα Ν. Αφρικήςκαι έγινε μέλος της παραστρατιωτικής οργανώσεως Umkhonto we Sizwe (Ζουλού, μτφρ σημαίνει το Δόρυ του έθνους) σύμφωνα με την επίσημη κυβέρνηση της Ν. Αφρικής (δλδ. του Απαρχάιντ) πρόκειται για τρομοκράτες που ήθελαν να ανατρέψουν το φυλετικό διαχωριστικό σύστημα.

Ο Αλέξανδρος μόλις είχε πατήσει τα 30 και εκπαιδεύτηκε σε δράσεις μυστικών αποστολών. Πόθος του να προσφέρει στον αγώνα των εργατών της Νοτίου Αφρικής.

Οι πρώτες αποστολές ξεκινούν το καλοκαίρι του 1967, τότε μετέφερε φυλλάδια με ενημερωτικό υλικό της αντίστασης και αλληλογραφία των ανταρτών μέσα σε μια δερμάτινη βαλίτσα με διπλό πάτο.  ...

Angelo Cavallaro, ο διάσημος (μισό)καρπάθιος μαέστρος

του  Μανώλη Δημελλά

Ο Angelo Cavallaro γεννήθηκε στη Lucca της Τοσκάνης, στις 5 Φλεβάρη 1941. Αν και ο ίδιος ποτέ δεν έκρυψε την ιδιαίτερη αδυναμία του στο γενέθλιο τόπο της μητέρας του, τη Κάρπαθο, ο διεθνής τύπος κάθε φορά που παρουσιάζει τον μοναδικό χορό της μπακέτας του, αφήνει απέξω την Δωδεκανησιακή καταγωγή του. Ας είμαστε καλοπροαίρετοι, οι θαυμαστές του δεν είναι εύκολο να τρέξουν και να προλάβουν το παρελθόν του, όταν ο ξακουστός μαέστρος κάθε τόσο μεγαλουργεί. Μοιραία λοιπόν κυριαρχούν οι μουσικές του ικανότητες στις πρωτοσέλιδες περιγραφές τους.

Για κείνους που δεν γνωρίζουν, ο παγκοσμίου φήμης καλλιτέχνης είναι πρωτογιός της Μενετιάτισσας Σοφίας Κουμούτσου, και του φιλέλληνα Ιταλού αξιωματικού Αλεσάντρο Καβαλλάρο.

Το ζευγάρι είναι από εκείνα που γνωρίστηκαν και αγαπήθηκαν μέσα στη δίνη του πολέμου και στη διάρκεια που το νησί ήταν πιασμένο στα Ιταλικά χέρια.

Η Καρπαθιά μητέρα του ήταν κόρη της Μενετιάτισσας Μαριγώ Κουμούτσου, το γένος Δημελά, και πατέρα της ο Ευάγγελος Κουμούτσος, όμως η ίδια δεν πρόλαβε να τον γνωρίσει, αφού η πρώτη μέρα που έπιασε δουλειά στο λατομείο του Παχούλη, ήταν και η τελευταία του. Το 1910 ήταν μόλις 28 ετών, όταν σκοτώθηκε σε ένα από τα εργατικά δυστυχήματα, που είχαν γίνει θλιβερή καθημερινότητα στα νταμάρια εξόρυξης των λευκών μαρμάρων της Πεντέλης. ...

Αν οι φτωχοί δεν έδιναν αίμα εσύ δεν θα φορούσες στέμμα...

Γράφει: Μανόλης Δημελλάς

Βασίλης Τσαβαλιάρης. Σας λέει τίποτε αυτό το όνομα;
«Πάνε τα παιδιά μου»…. η τελευταία του φράση.
Η ιστορία του δεν γράφτηκε με φωτεινά γράμματα.  Ούτε τον μνημονεύουν σε φιλολογικά μνημόσυνα.
Τον Βασίλη τον πήρε μια σφαίρα το 1940. Μα το ιδιαίτερο στην ιστορία του είναι που χάθηκε το ξημέρωμα της 28^ης Οκτωβρίου. Έξω από ένα φυλάκιο και λίγο πριν εκπνεύσει το τελεσίγραφο των Ιταλών.  Στην πρώτη επίθεση τους.
Ο Τσαβαλιάρης είναι ο πρώτος νεκρός στρατιώτης του πολέμου.
Με καταγωγή από την Πιαλεία Τρικάλων αφήνει πίσω οικογένεια. Την γυναίκα του μα και τρία παιδιά. Σε μαύρη φτώχεια. Ο μεγάλος γιος θυμάται. Βουρκώνει.
Μεγαλώσαμε δύσκολα. Δεν είχαμε…

Τελικά τα μακαρόνια δεν παχαίνουν...

Γράφει ο Μανώλης Δημελλάς

Μαζί με τη Λαογραφική Εταιρεία Βαρνάβα (Δήμου Μαραθώνα), με στελέχη και εθελοντές του Διαδραστικού Αγροτικού Λαογραφικού Μουσείου και του Ευρωπαϊκού Μουσείου Άρτου, (και αυτά εδρεύουν στο Βαρνάβα Αττικής), βρεθήκαμε στην Σικελία μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Grundtvig, που εποπτεύεται στην Ελλάδα από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) και με κεντρικό θέμα την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Ο γραπτός λόγος πολύ δύσκολα καταφέρνει να περιγράψει την έννοια της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Μέσα λοιπόν από αυτό το πενθήμερο πρόγραμμα, γεμάτο από αληθινές δράσεις, καταφέραμε να αγγίξουμε όλα εκείνα που στα χαρτιά φαίνονται περισσότερο δύσβατα και περίπλοκα, όμως δεν είναι παρά η ζωή μας, όπως καθρεφτίζεται στην άγραφη καθημερινότητα.

Για παράδειγμα στα δικά μας μέρη ακριβώς τέτοια εποχή έκαναν (και εξακολουθούν) τσίπουρο, καζάνιζαν, και αυτό ήταν η ευκαιρία για μια...

Σεμνά και ταπεινά προς το τέλος...

Για μια πεντάλεπτη εγγραφή

Του Μανώλη Δημελλά * (από σίβυλλα)

Βάδιζα φορτωμένος και απορημένος. Τεράστιο το σαλόνι με καναπέδες σε γήινα χρώματα ταιριασμένοι, ασορτί με τους πίνακες. Όχι αντίγραφα, αυθεντικοί, μάλλον παραγγελία.

Μα δεν θα καθίσετε εδώ, παραμέσα, προχωρήστε, στο γραφείο.

Η φωνή της κυρίας, η οικονόμος του σπιτιού. Το γραφείο πια σαν ταινία Αμερικάνικη, μεγάλο, ψηλοτάβανο, βιβλία παντού. Μα και ο φωτισμός λεπτός, ευγενικός μια στιγμή μου ήρθε στο μυαλό το ασθενικό φώς από τις ταινίες του Μπέρκμαν μα να μην ξεχνώ τον Νίγκβιστ.

Μορφωμένος μην πω πάρα-μορφωμένος. Ο λόγος για τον πρώην πολιτικό για την ακρίβεια πρώην υπουργό που χάριν της κάμερας βρέθηκα στο φτωχικό του. Έτσι δεν λένε;

Ήρθε, ευγενικός, προσηνής, τείνει το χέρι με χαιρετά. Μαλακά που είναι τα χέρια του. Τόσο φροντισμένα, μου θύμισε μια σχέση μου, την καμάρωνα για τα λευκά της δάχτυλα. Ρώτησε εάν το πουκάμισο ήταν το ενδεδειγμένο για την κάμερα. Ίσως και για να σπάσει την αμηχανία. Τον έστειλα να αλλάξει, το γαλανό είναι πιο τηλεοπτικό και σας πάει γάντι. Η ευκαιρία μου να...