Ιουλιανά – Σωτήρης Πέτρουλας: «Για ό,τι έπεσες, ήταν αλήθεια…»

[Από τις εκλογές "βίας και νοθείας" ως τα Ιουλιανά.

Πηγές: Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα (Τα δικά μας 60s), αρχειακό υλικό

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις (Οδός Ονείρων)

Σχετικό: Σωτήρη Πέτρουλα αηδόνι και λιοντάρι, βουνό και ξαστεριά.

21 Ιούλη 1965, στη συμβολή των οδών Σταδίου και Χρ. Λαδά, η αστυνομία κατόπιν διαταγών του υπουργού δημόσιας τάξης, ναυάρχου Τούμπα, επιτίθεται στους συγκεντρωμένους φοιτητές. Ο 23χρονος αγωνιστής φοιτητής της ΑΣΟΕΕ,
Σωτήρης Πέτρουλας... πέφτει νεκρός!

15 Ιούλη 1965. Σαν σήμερα, 50 χρόνια πριν. Η άρνηση του βασιλιά να υπογράψει την αποπομπή του φιλοβασιλικού Πέτρου Γαρουφαλιά από το υπουργείο Εθνικής Άμυναςοδήγησε στην  παραίτηση του πρωθυπουργού Γ.  Παπανδρέου.

Λίγες ώρες μετά, ο βασιλιάς διορίζει την πρώτη κυβέρνηση των αποστατών υπό τον Γ. Αθανασιάδη-Νόβα. Από εδώ και εμπρός ξεκινά η μεγαλύτερη λαϊκή κινητοποίηση μετά τον Εμφύλιο που θα κρατήσει περίπου 70 ημέρες.

Έξι μέρες αργότερα δολοφονείται ο αριστερός φοιτητής Σωτήρης Πέτρουλας. Γεννημένος στο Οίτυλο της Μάνης ο Πέτρουλας, εμβληματική μορφή της αριστεράς και της αριστερής αμφισβήτησης της πολιτικής γραμμής της ΕΔΑ της εποχής, έχασε τη ζωή του στη διασταύρωση των οδών Σταδίου και Χρ. Λαδά κάτω από αδιευκρίνιστες μέχρι σήμερα συνθήκες –πολλοί υποστηρίζουν ότι είχε στοχοποιηθεί και στραγγαλίστηκε- σε μια από τις μαχητικές λαϊκές διαδηλώσεις και έγινε τραγούδι από τον Μίκη Θεοδωράκη.

Η συνέχεια του αφιερώματος στην ιστοσελίδα:

15 Ιούλη 1965. Σαν σήμερα, 47 χρόνια πριν. Η άρνηση του βασιλιά να υπογράψει την αποπομπή του φιλοβασιλικού Πέτρου Γαρουφαλιάαπό το υπουργείο Εθνικής Άμυνας οδήγησε στην  παραίτηση του πρωθυπουργού Γ.  Παπανδρέου.

Λίγες ώρες μετά, ο βασιλιάς διορίζει την πρώτη κυβέρνηση των αποστατών υπό τον Γ. Αθανασιάδη-Νόβα. Από εδώ και εμπρός ξεκινά η μεγαλύτερη λαϊκή κινητοποίηση μετά τον Εμφύλιο που θα κρατήσει περίπου 70 ημέρες.

Έξι μέρες αργότερα δολοφονείται ο αριστερός φοιτητής Σωτήρης Πέτρουλας. Γεννημένος στο Οίτυλο της Μάνης ο Πέτρουλας, εμβληματική μορφή της αριστεράς και της αριστερής αμφισβήτησης της πολιτικής γραμμής της ΕΔΑ της εποχής, έχασε τη ζωή του στη διασταύρωση των οδών Σταδίου και Χρ. Λαδά κάτω από αδιευκρίνιστες μέχρι σήμερα συνθήκες –πολλοί υποστηρίζουν ότι είχε στοχοποιηθεί και στραγγαλίστηκε- σε μια από τις μαχητικές λαϊκές διαδηλώσεις και έγινε τραγούδι από τον Μίκη Θεοδωράκη.

Πριν 3 χρόνια, στην κατάληψη του «Ελεύθερου Γαλαξία» στη Νέα Σμύρνη, έγινε μια σημαντική εκδήλωση για τα Ιουλιανά και τον Σωτήρη Πέτρουλα.Πέρα από την πολύ ενδιαφέρουσα εισήγηση από μέλος της κατάληψης, την οποία παραθέτουμε, αξίζει να σημειωθεί ότι συμμετείχαν στην εκδήλωση καταθέτοντας την μαρτυρία τους για τα γεγονότα των ημερών και την κηδεία του Πέτρουλα οι αγωνιστές της Αριστεράς Δημήτρης Κουτσούνηςκαι Σούλα Τσακαλογιάννη – Κουτσούνη. Ο Δημήτρης Κουτσούνης,οικοδόμος, συνδικαλιστής και αγωνιστής της Αριστεράς, δεν βρίσκεται πια ανάμεσά μας. Δυο λόγια για τη ζωή και τη δράση του ανιδιοτελούς αυτού αγωνιστή μπορεί κανείς να διαβάσει εδώ.

Θα επιδιώξουμε να κάνουμε μια εκπομπή στο διαδικτυακό ραδιοσταθμό μας με την Σούλα Κουτσούνη για να μας θυμίσει τα γεγονότα της κηδείας του Πέτρουλα και την απόπειρα του κράτους να θάψει την σορό κρυφά από την οικογένεια του νεκρού αγωνιστή.

Στην εκδήλωση αυτή του Γαλαξία συμμετείχαν και άλλοι αγωνιστές οι οποίοι, σε μικρότερη ηλικία τότε, διατηρούν στη μνήμη τους την ημέρα της κηδείας και την πομπή από το σπίτι του στον Κολωνό στις λαϊκές συνοικίες της Αθήνας.

Για την ιστορία αναφέρουμε ότι η βραδιά στον Ελεύθερο Γαλαξία έκλεισε με πολιτικό τραγούδι από τους «Υπεραστικούς».

Εισήγηση στην εκδήλωση του “Ελεύθερου Γαλαξία” για τα Ιουλιανά και τον Σωτήρη Πέτρουλα

Σήμερα συμπληρώνονται 44 χρόνια από τη δολοφονία του αριστερού φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα, κατά τη διάρκεια μιας μαχητικής διαδήλωσης που επιχείρησε να σπάσει τον αστυνομικό κλοιό και να προχωρήσει στη Βουλή. Η ημερομηνία είναι η 21η Ιουλίου του 1965, 6 μέρες μετά την παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου από την πρωθυπουργία.

Η παραίτηση του Παπανδρέου ήταν το αποτέλεσμα της ρήξης ανάμεσα στην κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου και το Παλάτι, εξαιτίας της άρνησης του βασιλιά να υπογράψει την αποπομπή του φιλοβασιλικού Πέτρου Γαρουφαλλιά από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Λίγες ώρες μετά την παραίτηση Παπανδρέου, ο βασιλιάς διορίζει την κυβέρνηση Αθανασιάδη-Νόβα, που αποτελείται από βουλευτές της Ένωσης Κέντρου που «αποστάτησαν». Από εδώ και εμπρός ξεκινά η μεγαλύτερη λαϊκή κινητοποίηση μετά τον Εμφύλιο που θα κρατήσει περίπου 70 ημέρες.

Γιατί ασχολούμαστε με αυτή την κινητοποίηση, τι έχει να μας πει σήμερα; Δεν είναι μόνο το τετριμμένο αν και ουσιαστικό ότι «η μνήμη είναι αγώνας ενάντια στη λήθη που επιβάλλει η εξουσία», είναι ότι νέες γενιές και νέες δυνάμεις που δεν κουβάλαγαν την ήττα της προηγούμενης γενιάς ήλθαν στο προσκήνιο, στο δημόσιο χώρο, χωρίς να μπορεί κανείς να τους καθοδηγήσει. Ήταν μια πρωτοφανής «πολιτική των δρόμων», όπου αμφισβητήθηκε ό,τι μέχρι τότε ήταν επιτρεπτό ή πραγματοποιήσιμο (αυτό θυμίζει και λίγο το Δεκέμβρη του 2008). Τα δρομολόγια των διαδηλώσεων άλλαζαν κάτω από την πίεση των διαδηλωτών, οι ομάδες περιφρούρησης σαρώνονταν, διαδηλωτές ξημεροβραδιάζονταν κάτω από τα γραφεία των βουλευτών για να τους πείσουν με το καλό ή το άγριο να μην «αποστατήσουν», νέοι εργάτες έστηναν οδοφράγματα και απαντούσαν με ξύλα, πέτρες και μολότοφ στη βία της αστυνομίας, οι διαδηλωτές έκαιγαν τις εφημερίδες του Συγκροτήματος Λαμπράκη κ.α. όταν εμφανίζονταν με «περίεργα» πρωτοσέλιδα. Το κυριότερο: το «πεζοδρόμιο» διατύπωνε αιτήματα που δεν χωρούσαν στα πολιτικά προγράμματα της Ένωσης Κέντρου και της ΕΔΑ.

Ποιο ήταν το ευρύτερο περιβάλλον, μέσα στο οποίο πρόβαλλε αυτή η μεγάλη κινητοποίηση; Η αλήθεια είναι ότι τη δεκαετία του 1960 όλα άλλαξαν. Από τη μία, έχουμε τεράστια ποσοτική υλική αύξηση, τεχνολογική μεταβολή, κράτος πρόνοιας, αγροτική έξοδο, πολιτιστικό μοντερνισμό. Είναι εποχή υψηλών προσδοκιών. Από την άλλη, υπάρχει η νίκη της Κούβας, η Αλγερία, οι Βιετκόνγκ, η επανάσταση προχωρούσε στις αποικίες, υπάρχει δυσαρέσκεια από την πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης (το σύνθημα του ΚΚΣΕ είναι «ειρηνική συνύπαρξη» ανάμεσα στο καπιταλιστικό και το σοσιαλιστικό στρατόπεδο – ούτε λόγος για επανάσταση), υπάρχει το νέο παράδειγμα της Κίνας. Η αίσθηση είναι ότι ο κόσμος βαίνει σε μια κατάσταση εξέγερσης. Το παγκόσμιο 1968 δεν είναι μακριά…

Η Ελλάδα του 1960 μόλις βγαίνει από τον Εμφύλιο πόλεμο. Υπάρχει πολύ μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, συγκέντρωση στις πόλεις, μετανάστευση (στο διάστημα 1950-1970 750.000 ήταν οι έλληνες μετανάστες). Ο στρατός και το παλάτι είναι βασικοί σπόνδυλοι του πλέγματος εξουσίας που συγκροτήθηκε μετά τον εμφύλιο. Διατηρείται ακόμα το ασφυκτικό πλαίσιο που επέβαλλαν οι νικητές του Εμφυλίου στους ηττημένους, αλλά για πρώτη φορά αυτό το πλαίσιο αμφισβητείται έντονα.

Υπάρχει απονομιμοποίηση της εθνικοφροσύνης, που συνεχώς διευρύνεται, αρχικά μετά τις εκλογές του 1958, όπου η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση με 25%, αλλά κυρίως μετά το 1960 όπου έχουμε πλέον τη σταδιακή ανάταση του κινήματος –μια ημερομηνία έναρξης της εμφάνισης του «λαϊκού παράγοντα» στο πολιτικό προσκήνιο θα μπορούσε να είναι η 1η Δεκεμβρίου του 1960 με τη βιαιότατη απεργία των οικοδόμων. Την ημέρα εκείνη τραυματίζονται στις συγκρούσεις 70 χωροφύλακες και ο οικοδόμος βγαίνει από τα τάρταρα της κοινωνικής περιφρόνησης και γίνεται πρωταγωνιστής της κοινωνικής ζωής. Έκτοτε σε όλες τις συγκρούσεις με την αστυνομία όταν φοιτητές και άλλοι εργαζόμενοι τα έβλεπαν σκούρα φώναζαν στους αστυνομικούς το σύνθημα «έρχονται οι οικοδόμοι». Ο ανατολίτικος θρήνος του Καζαντζίδη δίνει τη θέση του στο αισιόδοξο μαρς του Θεοδωράκη.

Ακολουθούν μεγάλες απεργίες σε πολλούς κλάδους –οι οικοδόμοι επέβαλλαν την 7ωρη εργασία χωρίς να ρωτήσουν κανένα!–, το κίνημα ειρήνης με τις μαραθώνιες πορείες, ο «ανένδοτος», αγροτικές εξεγέρσεις, οι μεγάλοι φοιτητικοί αγώνες του πρώτου μισού της δεκαετίας του 1960, αυτοτελής συγκρότηση των εργατικών σωματείων έξω από την ΓΣΕΕ –τα περίφημα 115 σωματεία, τα οποία ήταν στην πραγματικότητα πολύ περισσότερα. Παράλληλα, η Ελλάδα γνωρίζει εκείνη την αξιομνημόνευτη πολιτιστική άνοιξη.

Το κράτος αντεπιτίθεται: εκλογές βίας και νοθείας το 1961, δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963, άγρια καταστολή των λαϊκών κινητοποιήσεων, έκρηξη νάρκης κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για την Αντίσταση στο Γοργοπόταμο το 1964 με 13 νεκρούς, προβοκάτσιες στο στρατό, η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ.

Κι η Αριστερά; H πολιτική της ΕΔΑ προσδιορίζεται από το πρόγραμμα της «Εθνικής Δημοκρατικής Αλλαγής», που προϋπόθετε σταδιακές αλλαγές χωρίς να θίγονται οι καπιταλιστικές σχέσεις. Η κινητήρια δύναμη του προγράμματος είναι η συμμαχία μιας υποτιθέμενης «εθνικής αστικής τάξης» με τους διανοουμένους, τους αγρότες και την εργατική τάξη. Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΔΑ επιδιώκει τη συμπόρευση με το Κέντρο, που υποτίθεται ότι εκφράζει αυτή την «εθνική αστική τάξη». Υπάρχει έκδηλο το βάρος της ήττας της εαμικής επανάστασης και η αγωνία της Αριστεράς να υπάρχει ως «εθνική δύναμη». Παρόλαυτα η ΕΔΑ είναι το μοναδικά οργανωμένο κόμμα, με τη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη να αριθμεί δεκάδες χιλιάδες μέλη και εκατοντάδες Λέσχες σε όλη την Ελλάδα. Ειδικά η ΔΝΛ μπορούμε να πούμε ότι ήταν ένα πρωτόγνωρο πολιτικό και πολιτιστικό κίνημα.

Μέσα σε κλίμα λαϊκής ανάτασης θα έρθει στην εξουσία η Ένωση Κέντρου πρώτα το 1963 για ένα μικρό χρονικό διάστημα και μετά το 1964 για να εκφράσει αυτή τη λαϊκή ανάταση, πέρα και έξω όμως από τις αρχικές προθέσεις και τη συνείδηση του πολιτικού της προσωπικού. Σύντομα θα εκπροσωπήσει πολιτικά το ηττημένο εαμογενές λαϊκό μπλοκ, κυρίως διότι η γραμμή του Κέντρου ήταν αγωνιστικότερη από της ΕΔΑ (η ΕΚ καθοδηγούσε τον αντιδεξιό Ανένδοτο αγώνα των ετών ‘61-‘63) και πιο αξιόπιστη ως αστική εναλλακτική λύση. Ταυτόχρονα με τον αντιδεξιό αγώνα η ΕΚ κάνει αντικομμουνιστικό αγώνα, με άλλες μεθόδους από εκείνες της ΕΡΕ, ο περίφημος «διμέτωπος αγώνας». Είναι συνεπώς μια αστική εναλλακτική λύση μέσα στο πλαίσιο του μετεμφυλιακού κράτους.

Η κυβέρνηση της ΕΚ προχώρησε άμεσα σε φιλολαϊκά μέτρα, όπως πολιτική παροχών προς τις λαϊκές τάξεις –δωρεάν παιδεία-, ρύθμιση των αγροτικών χρεών, απόλυση των πολιτικών κρατουμένων. Χαλαρώνει κάπως τα αστυνομικά μέτρα, αποδέχεται όμως ότι ο στρατός και οι δυνάμεις ασφαλείας ανήκουν στη δικαιοδοσία του παλατιού, ενώ συνεχίζει την αντικομμουνιστική ρητορική που συχνότατα μετατρέπεται σε καταστολή των αγώνων και της Αριστεράς. Οι Λαμπράκηδες αποτελούν συχνά τον στόχο του Γ. Παπανδρέου. Επί Παπανδρέου βγήκε και η σχετική εγκύκλιος 1010 που απέβαλλε από όλα τα σχολεία τους μαθητές Λαμπράκηδες.

Το ερώτημα όμως είναι γιατί προκάλεσε τέτοιες αντιδράσεις μια μετριοπαθής αστική πολιτική; Ίσως να μην προκαλούσε αν αυτή η μετριοπαθής πολιτική δεν συνδεόταν με την αυτόνομη παρέμβαση των λαϊκών μαζών στις πολιτικές εξελίξεις, τους αγώνες των εργαζομένων και των νέων το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1960, όπως επίσης με τη σταδιακή αποδέσμευση νέων μεσαίων στρωμάτων από την ιδεολογία της εθνικοφροσύνης.

ΙΟΥΛΙΑΝΑ

— Στις 15 Ιουλίου ο Παπανδρέου λοιπόν παραιτείται και ορίζεται κυβέρνηση από τα Ανάκτορα. Διαλύεται από την αστυνομία η αυθόρμητη συγκέντρωση έξω από τη Βουλή.

— Στις 17 Ιουλίου γίνεται συγκέντρωση στο γήπεδο του Παναθηναϊκού γιατί ο υπουργός δημόσιας τάξης Τούμπας απαγόρεψε την πορεία. Ο κόσμος κινείται προς το Σύνταγμα παραμερίζοντας τους «εφόρους τάξης», τις ομάδες περιφρούρησης της ΕΔΑ. Εκεί πολλοί από τους «εφόρους τάξης» θα πετάξουν τα περιβραχιόνια τους και θα συμπαραταχθούν με το πλήθος. Τα συνθήματα είναι αντιμοναρχικά, λχ. «Έξω η γκεσταπίτισσα» -δηλ. η βασιλομήτωρ Φρειδερίκη- και «δημοψήφισμα», σε αντιδιαστολή με αυτά που πάει να επιβάλλει η καθοδήγηση της ΕΔΑ και που δε βάζουν πολιτειακό θέμα, λχ. «η Αυλή να μαντρωθεί».

— Στις 27 Ιουλίου γίνεται η γενική πολιτική απεργία. Τα πάντα παραλύουν. Το πλήθος δεν υπακούει τις εκκλήσεις των μεγαφώνων να διαλυθεί η συγκέντρωση στην πλατεία Ομονοίας και σύντομα συμπαρασύρει τους «εφόρους τάξης». Πουθενά δεν υπάρχει αστυνομία. Όταν φτάνει στο Σύνταγμα η τεράστια διαδήλωση τραγουδά το ριζίτικο «Πότε θα κάνει ξαστεριά» ως εξής: «Θα κατεβώ στα ανάκτορα, στη στράτα του Ηρώδη, για να σκοτώσω γερμανούς και έλληνες προδότες». Η γενική απεργία της 27ης Ιουλίου ήταν το αποκορύφωμα του κινήματος, αλλά δε μετεξελίχτηκε σε γενική εξέγερση.

— Στις 20 Αυγούστου παίρνει τη βασιλική εύνοια ο εαμογενής βουλευτής της ΕΚ Ηλίας Τσιριμώκος και σχηματίζει κυβέρνηση. Την ίδια μέρα καλείται από τους τυπογράφους συγκέντρωση στο θέατρο «Γκλόρια». Η συγκέντρωση εξελίσσεται σε διαδήλωση 80.000 που κατευθύνεται προς τη Βουλή και συγκρούεται μέχρι και με μολότοφ με την αστυνομία. Τα επεισόδια θα κρατήσουν μέχρι τα ξημερώματα και την επόμενη μέρα οι δεξιές εφημερίδες θα μιλήσουν για «οργανωμένη κομμουνιστική συνομωσία», ενώ οι κεντρώες και αριστερές θα ρίχνουν το φταίξιμο σε προβοκάτορες και αστυνομία.

Οι διαδηλώσεις συνεχίζονται μέχρι τις 18 Σεπτεμβρίου, αλλά η κατάσταση ομαλοποιείται.

Σήμερα, τα «Ιουλιανά» παραμένουν μια ιστορία παραχαραγμένη. Είτε η κουβέντα μένει στην «πολιτική ανωμαλία», είτε στην επιφάνεια, την αιτία, δηλ. Αποστασία=προδοσία, είτε προσωποποιούνται οι αντιθέσεις, στα πρόσωπα του δράματος, του πολύ πλούσιου παρασκηνίου.

Πάντως, για το κατεστημένο τα «Ιουλιανά» συνδέονται με τον εφιάλτη της εαμικής αντίστασης. Γράφει ο λογοτέχνης Γιώργος Θεοτοκάς:

[…]τα πρακτικά του τελευταίου Συμβουλίου του Στέμματος [είναι] σπουδαίο υλικό για ένα Μπαλζάκ. Ψάχνοντας ανάμεσα στις γραμμές, θα δει πως το κύριο θέμα του πολύωρου διαλόγου των μελών του Συμβουλίου, το θέμα που προσδιορίζει όλα τα άλλα είναι τούτο: Έρχονται οι Λαμπράκηδες να μας σκοτώσουν! Τι θα κάμουμε για να σωθούμε;

Έχει γραφτεί ότι τα «Ιουλιανά» ήταν «επαναστατική κατάσταση».  Το σίγουρο είναι ότι είναι η βίαιη και αδιαμεσολάβητη επέμβαση του λαϊκού παράγοντα στην πολιτική σκηνή για πρώτη φορά μετά τον Εμφύλιο, μια εξέγερση που προκάλεσε κρίση σε πολλά επίπεδα και που κατά κάποιο τρόπο επέσπευσε την αυταρχική λύση που επεξεργάζονταν οι «από πάνω»: το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

ΠΕΤΡΟΥΛΑΣ

Αν υπάρχουν μερικά πρόσωπα που συνοψίζουν τα Ιουλιανά του 1965, ένα από αυτά είναι ο Σωτήρης Πέτρουλας. Ο Πέτρουλας γεννήθηκε το 1942 στη Μάνη. 4 χρόνια μετά η οικογένεια του αναγκάζεται να φύγει κακήν-κακώς από την περιοχή, έχοντας αφήσει πίσω πολλούς νεκρούς – θύματα της άγριας βίας των δεξιών συμμοριών. (Το βιβλίο της ξαδέλφης του Πέτρουλα, Δήμητρας, «Που’ ναι η μάνα σου μωρή», είναι ένα μανιάτικο μοιρολόι γι’ αυτούς τους νεκρούς.) Από εκεί και πέρα, ο Πέτρουλας εντάσσεται στην Αριστερά από μαθητής και μπαίνει με υποτροφία στην Ανωτάτη Εμπορική. Γρήγορα εκλέγεται γραμματέας της οργάνωσης της σχολής του και γίνεται στέλεχος της Ν. ΕΔΑ. Παίρνει μέρος σε όλους τους αγώνες της εποχής και διακρίνεται στην αντιπαράθεση με την παρακρατική ΕΚΟΦ, την οποία καταφέρνουν να εκδιώξουν από τη σχολή.

Το Σεπτέμβριο του 1964 αποφασίζεται από την ΕΔΑ η συγχώνευση της Ν. ΕΔΑ με την Δημοκρατική Κίνηση Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης. Η συντριπτική πλειοψηφία των μελών της οργάνωσης σπουδάζουσας διαφωνεί με τη συγχώνευση, διότι θεωρεί ότι αδυνατίζει η αυτοτελής παρέμβαση της Αριστεράς στη νεολαία, υπέρ μιας πιο «πλατιάς» οργάνωσης. Ο Πέτρουλας αναδεικνύεται σε έναν από τους βασικούς υποστηρικτές της αντιπαράθεσης με το κόμμα στην οργάνωση σπουδάζουσας. Παρόλαυτα, συμμετέχει στο ιδρυτικό συνέδριο της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη τον Μάρτιο του 1965 διατηρώντας το σύνολο των διαφωνιών του. Η αντιμετώπιση από την καθοδήγηση της ΕΔΑ είναι ενδεικτική της ποιότητας της εσωκομματικής αντιπαράθεσης: στην αρχή μομφή, τον Απρίλιο του 1965 διαγραφή.

Υπάρχει μια αχλύ μυστηρίου γύρω από τη διαγραφή του Πέτρουλα. Ακόμα και σήμερα πολλοί λένε ότι ο Πέτρουλας δεν διαγράφτηκε. Αυτό υποστήριξε η ΕΔΑ από την πρώτη στιγμή της δολοφονίας του, αυτό υποστήριζε σε όλη τη μεταπολίτευση και το ΚΚΕ και το ΚΚΕ εσωτερικού. Όπως είναι γνωστό, ο Πέτρουλας είχε διαφωνίες με την καθοδήγηση της ΕΔΑ, την οποία θεωρεί μετριοπαθή και ενδοτική προς την Ένωση Κέντρου. Κάποια στιγμή αρχίζει να συμμετέχει, μαζί με τον Μάκη Παπούλια και άλλους, σε φράξια που δρούσε στο εσωτερικό της ΔΝΛ. Ο ιδεολογικός και πολιτικός προσανατολισμός της φράξιας δεν είναι αποκρυσταλλωμένος, είναι πάντως μια εξ αριστερών κριτική στην πολιτική γραμμή της ΕΔΑ. Η φράξια διατηρεί επαφές με τους Φίλους Νέων Χωρών, ομάδα υπό τον Νίκο Ψυρούκη με κινεζόφιλο προσανατολισμό, στο δελτίο της οποίας αρθρογραφεί ο Πέτρουλας, και είναι μέλος ενός μαρξιστικού ομίλου. Τον Απρίλιο διαγράφεται, αλλά δεν αποδέχεται τη διαγραφή του και συνεχίζει να δρα στη ΔΝΛ. Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό της Σπουδάζουσας δημιουργούνται πολλές μικρές εξεγέρσεις, διότι ο Πέτρουλας και ο Παπούλιας δεν είναι τυχαίοι, είναι αναγνωρισμένοι και σεβαστοί αγωνιστές. Την ημέρα της κηδείας του Πέτρουλα κυκλοφορεί από τα μέλη της φράξιας η ιδρυτική διακήρυξη της Πανσπουδαστικής Δημοκρατικής Κίνησης ΠΑΝΔΗΚ – Σωτήρης Πέτρουλας.

Η τελευταία πράξη της ζωής του Σωτήρη Πέτρουλα είναι η διαδήλωση της 21ης Ιουλίου του 1965. Από νωρίς το απόγευμα συγκεντρώνονται στα Προπύλαια όχι μόνο φοιτητές, παρότι ήταν διαδήλωση της ΕΦΕΕ, αλλά και πολλοί εργαζόμενοι. Πριν δοθεί το σύνθημα της έναρξης της πορείας ο κόσμος αρχίζει να προχωρεί από την Κοραή στη Σταδίου, επιζητώντας τη σύγκρουση με την αστυνομία. Η πορεία φτάνει στο μπλόκο της αστυνομίας στη Σταδίου στο ύψος του κινηματογράφου «Αττικόν» και αρχίζουν οι γραμμές των διαδηλωτών να πιέζουν την αστυνομία. Σύντομα οι αστυνομικοί αποσύρονται και εμφανίζονται οι αύρες εκτοξεύοντας δακρυγόνα στη διαδήλωση. Σχηματίζονται παντού μικροομάδες που ανάβουν φωτιές, στήνουν οδοφράγματα και ρίχνουν πέτρες και ξύλα στην αστυνομία. Η αστυνομία αντεπιτίθεται και χτυπάει όποιον δει μπροστά της. Εκεί σκοτώνεται ο Πέτρουλας. Φαίνεται ότι είχε επισημανθεί –άλλωστε ήταν γνωστός στην αστυνομία– και χτυπήθηκε αρχικά με δακρυγόνο και στη συνέχεια κακοποιήθηκε από τους αστυνομικούς.

Η κυβέρνηση θέλει να τον θάψει στη 1.00 τα βράδυ, η ηγεσία της ΕΔΑ κινητοποιείται και το αποτρέπει, η σορός του δίνεται στην οικογένεια και είναι ανοιγμένη! – ο ιατροδικαστής Καψάσκης μάλλον αμέλησε να την ράψει – οι Λαμπράκηδες τη σκεπάζουν με λουλούδια. Αρχίζει το λαϊκό προσκύνημα στη φτωχογειτονιά του Κολωνού και αργότερα ξεκινάει η πομπή, διασχίζοντας την Αθήνα. Να τι γράφει ο Στρατής Τσίρκας στο βιβλίο του «Χαμένη άνοιξη»:

Κι όταν είδα στην πλατεία Ομονοίας τους οικοδόμους με ξεγυμνωμένα στήθη να σταματούν τη νεκροφόρα και να σηκώνουν στα χέρια τους το φέρετρο, είπα μέσα μου πως από εδώ αρχίζει πια η αποθέωση.

Ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος γράφει:

Για ό,τι έπεσες, ήταν αλήθεια.

Κλείνοντας, σαν χθες συμπληρώνονται 8 χρόνια από τη δολοφονία του Κάρλο Τζουλιάνι στη Γένοβα, πάλι κατά τη διάρκεια μιας μαχητικής διαδήλωσης που επιχείρησε να σπάσει τον αστυνομικό κλοιό, την κόκκινη ζώνη. Τελικά σε τι χρησιμεύει το παρελθόν για τους ζωντανούς; Υπάρχει ένας στίχος του Μπέκετ, που αναφέρει σε ένα άρθρο του ο φιλόσοφος Σλαβόϊ Ζίζεκ: «Δοκίμασε πάλι, απότυχε πάλι, απότυχε καλύτερα». Έτσι κι αλλιώς, όσοι θέλουμε μια ζωή καλύτερη και διαφορετική είμαστε αναγκασμένοι να κοιτάξουμε το παρελθόν, έχοντας επίγνωση ότι οι «πρόωρες» προσπάθειες, μέσα στην ίδια την αποτυχία τους να επιτύχουν τον διακηρυσσόμενο στόχο, δημιουργούν τις (υποκειμενικές) συνθήκες για τη «σωστή» στιγμή.

Σ.

ΠΗΓΕΣ

Βερναδάκης Χριστόφορος & Μαυρής Γιάννης (1991), Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα. Οι προϋποθέσεις της μεταπολίτευσης, εκδόσεις Εξάντας

Ζίζεκ Σλαβόι (2009) «Πώς να αρχίσουμε από την αρχή», http://thrymmata.blogspot.com/2009/07/slavoj-zizek.html

Κατσαρός Στέργιος (1999), Εγώ ο προβοκάτορας, ο τρομοκράτης. Η γοητεία της βίας, εκδόσεις Μαύρη Λίστα

Λαμπροπούλου Δήμητρα (2005), «Ιουλιανά 1965: ο λαός στους δρόμους», εφημερίδα Πριν, 17 Ιουλίου

Μαρτέν Κατερίνα Σαιν (1984), Λαμπράκηδες. Ιστορία μιας γενιάς, εκδόσεις Πολύτυπο

Πηγή: μια πόλη ανάποδα

==========================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"