ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Ο Μεγάλος Κυβερνήτης

Σχετικά: Το χρονικό της δολοφονίας του Ιωάννη Καποδίστρια
-----------------------------------------------------------------------------

Δρ Ιωάννης Παρίσης (*)

Tο πρωί της 27ης Σεπτεμβρίου 1831, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος Κυβερνήτης του νέου Ελληνικού Κράτους, δέχθηκε δολοφονική επίθεση από τους Κωνσταντίνο και Γεώργιο Μαυρομιχάλη, έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα του Ναυπλίου, όπου μετέβαινε για να εκκλησιασθεί, και έπεσε νεκρός. Ήταν 55 ετών.

Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης εφονεύθη επί τόπου από τους προστρέξαντες, οι οποίοι κυριολεκτικά τον λυντσάρισαν. Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης ζήτησε προστασία στη Γαλλική Πρεσβεία, κατόπιν όμως επιμόνου απαιτήσεως του συγκεντρωμένου πλήθους, που απείλησε ότι θα κάψει την πρεσβεία, παραδόθηκε στις αρχές. Καταδικάσθηκε σε θάνατο και θανατώθηκε δια τυφεκισμού το πρωί της 10ης Οκτωβρίου 1831.

Τα χέρια των δολοφόνων και εκείνων που τους καθοδήγησαν, στέρησαν από την Ελλάδα τον μεγαλύτερο ηγέτη που είχε στη νεώτερη ιστορία της. Αν ο Καποδίστριας συνέχιζε το έργο του η Ελλάδα θα ήταν διαφορετική. Μέσα στα 3,5 χρόνια διακυβέρνησης πέτυχε ένα θαύμα.

Ο τάφος του Ι. Καποδίστρια στον ναό της Πλατυτέρας, στην πόλη της Κέρκυρας, σε ένα διάδρομο του κτιρίου του ναού. (Φωτ. του συγγραφέα – Μάιος 2015)

Το λείψανο του Κυβερνήτη, αφού βαλσαμώθηκε, παρέμεινε σε δημόσιο κτίριο. Μετά εξάμηνο, ο αδελφός του Αυγουστίνος το μετέφερε στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Κέρκυρα, όπου έφθασε τον Απρίλιο του 1832. Ο τότε Άγγλος Αρμοστής Άνταμ, για να αποφευχθούν οι εκδηλώσεις του κερκυραϊκού λαού, ζήτησε από την οικογένεια του νεκρού, η αποβίβαση από το πλοίο να γίνει νύκτα, όπως και έγινε. Το πλοίο έφθασε στο λιμάνι του Μαντουκίου μεσάνυκτα και το φέρετρο μεταφέρθηκε, χωρίς ακολουθίες, στον παρακείμενο ναό της Πλατυτέρας, όπου και ετάφη. Πάνω στο μάρμαρο του τάφου είναι γραμμένη η φράση: Ι. Α ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ο Καποδίστριας από την άφιξή του στην Ελλάδα, τον Ιανουάριο του 1828, κινήθηκε προς όλες τις κατευθύνσεις για την αναδιοργάνωση ενός κράτους στο οποίο δεν λειτουργούσε στην ουσία τίποτε. Επιδόθηκε με ζήλο στη συμπλήρωση των κυβερνητικών υπηρεσιών και την οργάνωση της επαρχιακής διοίκησης, την ανασύνταξη του στρατού και του στόλου, την οργάνωση της παιδείας και της δικαιοσύνης, την βελτίωση της οικονομικής κατάστασης, την εξάλειψη της πειρατείας και της ληστείας και της αποκατάσταση της ασφάλειας στις πόλεις, την ύπαιθρο και τις θάλασσες.

«Περί των Ευελπίδων¨ «Συσταίνεται Λόχος γυμνάσεως, υπό το όνομα Λόχος των Ευελπίδων» 21 Δεκεμβρίου 1828    Ο Κυβερνήτης  Ιωάννης Καποδίστριας

Η ίδρυση τον Δεκέμβριο του 1828, του Λόχου Ευελπίδων (της μετέπειτα Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων) στο Ναύπλιο, αποτέλεσε τη βάση της δημιουργίας ενός μελλοντικού τακτικού στρατού. Έδωσε ο ίδιος την ονομασία «Ευέλπιδες» θεωρώντας τους νέους μαθητές της σχολής, ως ελπίδα του Έθνους.

Συγχρόνως ιεράρχησε τις ανάγκες δίνοντας προτεραιότητα στην πολεμική προσπάθεια, ενώ παράλληλα επέβαλε σε όλους τους τομείς αυστηρή οικονομία, λογιστική τάξη και περισυλλογή, δίνοντας ο ίδιος το παράδειγμα με το να μη δεχθεί καμία κρατική επιχορήγηση. «Δεν μπορώ να κοιμάμαι», έλεγε, «όταν ξέρω ότι υπάρχουν Ελληνόπουλα που πεινούν». Παράλληλα, με μεγάλη διπλωματική δεξιοτεχνία αύξησε τα σύνορα του νεοϊδρυθέντος κράτους για να καταστεί βιώσιμο. Τον Μάρτιο του 1830 έγινε η αναγόρευση της Ελλάδος ως Επικράτειας ανεξάρτητης. ...

Πρόθεσή του είναι να μοιράσει σε όλους την «εθνική γη». Όμως οι πλούσιοι και δυνατοί ζητούν τεράστιες εκτάσεις και χρήματα και να μην πληρώνουν φόρους. Αρνούνται κάθε διαπραγμάτευση μαζί του. Ο λαός τον αγαπούσε με πάθος και αφοσίωση, η άρχουσα τάξη όμως τον μισούσε, επίσης με πάθος. Επικεφαλής της αντιπολίτευσης οιμεγαλοκαραβοκύρηδες της Ύδρας και οι κοτζαμπάσηδες της Μάνης που επιθυμούσαν τη συνέχιση της επιρροής που ασκούσαν και τον έλεγχο επί των επαρχιών που είχαν στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

Απόπειρες ανατροπής του, καθώς και προσπάθειες να ξεσηκώσουν τον Στρατό απέτυχαν. Η δολοφονία του Κυβερνήτη άρχισε να συζητείται ως λύση. Ο ίδιος είχε πει: «Εάν οι Μαυρομιχαλαίοι θέλουν να με δολοφονήσουν ας με δολοφονήσουν. Τόσο το χειρότερο δι’ αυτούς. Θα έλθει κάποτε η ημέρα κατά την οποία οι Έλληνες θα εννοήσουν την σημασία της θυσίας μου».

Σε επιστολή του προς τον Εδουάρδο Λο, στις 14 Σεπτεμβρίου 1831, δεκατρείς ημέρες πριν τη δολοφονία του, έγραφε:

«Ούτε ο φοβος των μηχανοραφιών ούτε αι μακραί συκοφαντικαί στήλαι μερικών εφημερίδων, δεν θέλουν με παρεκλίνει ποτέ της πορείας την οποία εχάραξα εις την ζωήν μου. Ας λέγουν και γράφουν ό,τι θέλουν. Θα έλθει όμως κάποτε καιρός, ότε οι άνθρωποι κρίνονται όχι σύμφωνα με όσα είπον ή έγραψαν περί των πράξεών των, αλλά κατ’ αυτήν την μαρτυρίαν των πράξεών των. Υπ’ αυτής της πίστεως, ως αξιώματος, δυναμούμενος έζησα μέσα εις τον κόσμον, με θεμέλιον αυτάς τας πνευματικάς αρχάς μέχρι τώρα, οπότε ευρίσκομαι εις την δύσιν της ζωή μου, και υπήρξα πάντοτε ευχαριστημένος διά τούτο. Μου είναι αδύνατον πλέον να αλλάξω τώρα. Θα συνεχίσω εκπληρών πάντοτε το χρέος μου, ουδόλως φροντίζων περί του εαυτού μου, και ας γίνει ό,τι γίνει…»

Γιατί τιμούν οι Ελβετοί τον Καποδίστρια;

Ίσως δεν είναι ευρέως γνωστό ότι, στον Καποδίστρια οφείλεται η συγκρότηση και οργάνωση του σύγχρονου κράτους της Ελβετίας. Συγκεκριμένως, το 1813, υπηρετώντας ως διπλωμάτης στη Μόσχα, διορίστηκε από τον Τσάρο εκπρόσωπος της Ρωσίας στην Ελβετία, με σκοπό να συνεισφέρει στην απαλλαγή της από την επιρροή του Ναπολέοντα.Έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ενότητα, την ανεξαρτησία και την ουδετερότητα της Ελβετίας και συνεισέφερε στο ελβετικό σύνταγμα, που προέβλεπε αυτόνομα κρατίδια (καντόνια) ως μέλη της ελβετικής ομοσπονδίας, με προσωπικά του προσχέδια.

Συμμετείχε στο Συνέδριο της Βιέννης ως μέλος της ρωσικής αντιπροσωπίας και αργότερα εκπρόσωπος της Ρωσίας στη Συνδιάσκεψη των Παρισίων το 1815, όπου πέτυχε την εξουδετέρωση της αυστριακής επιρροής, την ακεραιότητα της Γαλλίας υπό Βουρβόνο μονάρχη καθώς και τη διεθνή ουδετερότητα της Ελβετίας.

Με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, ενώ ήταν Υπουργός Εξωτερικών του Τσάρου, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει το αξίωμά του το 1822 για να εγκατασταθεί στη Γενεύη της Ελβετίας, όπου έχαιρε υπόληψης για την προσφορά του. Εκεί παρέμεινε μέχρι το 1928 που ανέλαβε Κυβερνήτης του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους. (Περισσότερα: Οι Ελβετοί τιμούν τον Καποδίστρια)

Ο Ευρωπαίος οραματιστής του 19ου αιώνα

Αξίζει να σημειώσουμε επιγραμματικά, ότι ο Καποδίστριας ανέπτυξε αξιόλογη ευρωπαϊκή πολιτική η οποία συνίσταται: στην ύφεση και τον σταδιακό αφοπλισμό, την κατάργηση του δουλεμπορίου, την εξάλειψη της πειρατείας, την εδραίωση στο ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα ουδέτερων πολιτειακών ομοσπονδιών, την κατάλυση των κλειστών ιμπεριαλιστικών συνασπισμών, τη δημόσια καταδίκη της αρχής των επεμβάσεων σε ξένες πολιτικές υποθέσεις, την καθιέρωση ενός υπερεθνικού οργανισμού με τη συμμετοχή όλων των κρατών χωρίς διακρίσεις, την υιοθέτηση του θεσμού της διαιτησίας ως μέσου επίλυσης των διεθνών διαφορών, την θέσπιση των συνταγματικών θεσμών και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την βαθμιαία ανεξαρτητοποίηση των αποικιών.

Στο Συνέδριο της Βιέννης (1814-15) όπου οι τέσσερις νικήτριες δυνάμεις (Αγγλία, Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία) ασχολήθηκαν με την διανομή της Ευρώπης μετά την ήττα του Ναπολέοντα, ο Καποδίστριας έθεσε για πρώτη φορά το ζήτημα των δικαιωμάτων των Μαύρων της Αφρικής και την κατάργηση της δουλείας. Ήταν η εποχή που τα καράβια των δουλεμπόρων μετέφεραν τους Αφρικανούς από τα δυτικά παράλια της «Μαύρης» Ηπείρου στην Αμερική, προκειμένου να πωληθούν ως δούλοι, στα σκλαβοπάζαρα. Οι προτάσεις του, αν και καταρχήν έγιναν δεκτές, δεν υλοποιήθηκαν στην πράξη διότι, όπως ήταν αναμενόμενο, συνάντησαν την αντίδραση των εκπροσώπων των δυνάμεων εκείνων, τα συμφέρονταν των οποίων πλήττονταν από την τυχόν κατάργηση του δουλεμπορίου. (Περισσότερα: Η Βαλτιμόρη, οι Μαύροι και το… υπόμνημα του Καποδίστρια!)

Η ηθική δικαίωση του Καποδίστρια ήρθε 67 χρόνια αργότερα (και 54 χρόνια μετά τον θάνατό του), όταν στο Συνέδριο του Βερολίνου (1884-85) συζητήθηκε και το ζήτημα της αφρικανικής ηπείρου, στην οποία ήδη είχαν εξαπλωθεί οι μεγάλες αποικιακές δυνάμεις. Τότε συμφωνήθηκε η ίδρυση ενός οργανισμού με την ονομασία “Association International Africaine”, βασισμένου στις αρχές που είχε θέσει ο Καποδίστριας το 1818.

Επιπλέον ο Ι. Καποδίστριας υπήρξε ένας μεγάλος Ευρωπαίος οραματιστής. Σε υπόμνημα που κατέθεσε στις 8 Οκτωβρίου 1818, ως εκπρόσωπος της Ρωσίας, υπό τον τίτλο «Προσχέδιο Ευρωπαϊκής Συνεργασίας», διαρκούντος του Συνεδρίου στο Αιξ-λα-Σαπέλ, που ήταν στην πράξη ένα συνέδριο για το «μέλλον της Ευρώπης», εξέθετε τις απόψεις του για τα ευρωπαϊκά ζητήματα.

Υποστήριζε την προστασία των ευρωπαϊκών χωρών από τη χρήση βίας και τις επεμβάσεις εκ μέρους των ισχυρών και εις βάρος των αδυνάτων. Υποδείκνυε την καθιέρωση μιας υπερεθνικής συμμαχίας, με διεύρυνση της Τετραπλής Συμμαχίας καιτην ένταξη σ’ αυτήν όλων των ευρωπαϊκών κρατών, ώστε να σχηματισθεί μια αλληλέγγυα συμμαχία (alliance solidaire) η οποία θα μπορούσε να εγγυηθεί την ασφάλεια και ειρήνη. Έγραφε μεταξύ άλλων: 

«Θα ήταν εφικτή η συσπείρωση με την συγκρότηση ενός υπερεθνικού οργανισμού που θα μπορούσε να καθιδρυθεί με διεύρυνση της Τετραπλής Συμμαχίας ώστε να συμμετάσχουν όλα τα μικρά έθνη της Ευρώπης. Στα έθνη αυτά ο Οργανισμός θα έπρεπε να εγγυηθεί την εθνική αυτονομία και τα δικαιώματά τους, με συνεχή και έλλογη επικράτηση των φιλελευθέρων και δημοκρατικών ιδεών και όχι με τους ξεπερασμένους θεσμούς της βίας και τη βίαιη επιβολή των ισχυρών στους αδυνάτους».

***

Πριν από δύο αιώνες, ο μεγάλος Έλληνας οραματιστής, διπλωμάτης και πολιτικός μιλούσε για ισότητα, ανθρώπινα δικαιώματα και εθνική αυτονομία, ζητήματα που κάποιοι ηγέτες, ακόμη και σήμερα, στον 21ο αιώνα αδυνατούν να κατανοήσουν και να αποδεχθούν. Παράλληλα, πρότεινε την δημιουργία ευρωπαϊκού υπερεθνικού οργανισμού, στην ουσία μιας «Ευρωπαϊκής Ένωσης» (!) μια ιδέα που κάποιοι Ευρωπαίοι την «συνέλαβαν» δύο αιώνες αργότερα. (Περισσότερα: Ένας Ευρωπαϊστής του 19ου αιώνα)

Κατανοούμε όλοι πόσο μπροστά ήταν από την εποχή του και γιατί οι «μεγάλοι» της Ευρώπης φρόντισαν ώστε ο Τσάρος να τον απομακρύνει από θέση που κατείχε. Αλλά επίσης και τι έχασε η Ελλάδα δολοφονώντας τον.

Βιογραφία Καποδίστρια: parisis.wordpress.com

(*) Ο Ιωάννης Παρίσης είναι Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης – Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Κρήτης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ) – http://www.acastran.org

==========================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"