Αλλάζει πάλι η νομολογία για τα ιστολόγια (blogs)

Ετικέτες: ΠΕΡΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΩΝ

Σχετικά:  ΔΙΑΛΟΓΟΣ: Θα τους αφήσουμε να μας φιμώσουν;

Σχετικά: Νομικά Νέα e-Lawyer

Δείτε επίσης τα >>"Περί Blogs"

Από το 2009 που εκδόθηκε η πρώτη απόφαση -εκπροσωπούσα τον blogger στο Πρωτοδικείο Πειραιά- με την οποία αναγνωρίζεται ότι στα ιστολόγια δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις για τις υπέρογκες αποζημιώσεις των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης, τα Δικαστήρια έχουν μεταβάλλει την θέση τους επ' αυτού του θέματος αναρίθμητες φορές. Η πρακτική ήταν ότι δεν εφαρμόζεται η ειδική διαδικασία του -πρώην- άρθρου 681Δ ΚΠολΔ (δημοσιεύματα και ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές) και έβγαινε μια προδικαστική απόφαση με την οποία παραπεμπόταν η υπόθεση στην τακτική διαδικασία. Σε μια τέτοια υπόθεση μου, αφού κατόπιν παραπεμπτικής απόφασης προσδιόρισα την υπόθεση στην τακτική διαδικασία, η οριστική απόφαση του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης έλεγε ότι πάντως "δογματικά ορθότερη" ήταν η ... αρχική κατάθεση της αγωγής στην ειδική διαδικασία του 681Δ - και εξέδωσε την απόφαση με βάση την τακτική διαδικασία. Ευχαριστώ κυρίες και κύριοι δικαστές, ας μπορούσατε να το εξηγήσετε όλο αυτό και στον πολίτη που πλήρωσε δύο δίκες για να του πείτε ότι ο δικηγόρος του είχε εξ αρχής δίκιο.

Στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών φαινόταν ότι ακολουθείται σταθερά η άποψη ότι στα ιστολόγια εφαρμόζεται αναλογικά η νομοθεσία περί τύπου κι επομένως και η διαδικασία του άρθρου 681Δ. Σε απόφαση που χειρίστηκα πρόσφατα και υπερασπίστηκα τον blogger, το Πρωτοδικείο Αθηνών στην απόφαση 967/2015 δεν ασχολήθηκε καν με τις ενστάσεις μου επί της διαδικασίας και έκρινε κατευθείαν οτι οι περί τύπου διατάξεις "εφαρμόζονται αναλόγως και επί προσβολών της προσωπικότητας οι οποίες συντελούνται στο διαδίκτυο (internet), μέσω ηλεκτρονικών ιστοσελίδων ή άλλων ιστοτόπων (όπως blogs) που λειτουργούν ως διεθές μέσο διακίνησης πληροφοριών, δεδομένου ότι για τις προσβολές αυτές δεν υπάρχει ειδιαίτερο θεσμικό πλαίσιο και η αντιμετώπισή τους δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο με την αναλογική εφαρμογή της ήδη υπάρχουσας νομοθεσίας για τις προσβολές της προσωπικότητας μέσω του εντύπου (εφημερίδες, περιοδικά) ή του ηλεκτρονικού (τηλεόραση, ραδιόφωνο) τύπου, αφού και η διαδικτυακή πληροφόρηση δεν διαφέρει ως προς τα ουσιώδη στοιχεία της από εκείνη που παρέχεται από τον ηλεκτρονικό τύπο, ιδίως δε ως προς τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά που οδήγησαν το νομοθέτη στην καθιέρωση της ειδικής διαδικασίας για την εκδίκαση τωνδιαφορών που ανακύπτουν από την λειτουργία του, ήτοι την εμβέλεια της δράσης του, που μάλιστα στο διαδίκτυο είναι παγκόσμια και συνακόλουθα του αριθμού των αποδεκτών όσων δια αυτού διαδίδονται, που μεγεθύνει την προσβολή εκίνο που θίγεται από την διάδοση συκοφαντικών, δυσφημιστικών ή εξυβριστικών ισχυρισμών (ΕφΑθ 3071/2014, Νόμος, ΕφΔωδ 220/2013 Νόμος). 

Αυτό φαίνεται να αλλάζει ως προσέγγιση με την απόφαση 3799/2015 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (ΔΙΜΕΕ τ.1/2016, σελ. 77). Ξαφνικά, το δικαστήριο εγκαταλείπει την ανωτέρω ανάλυσή του περί αναλογικής εφαρμογής και, εντός του ίδιου έτους, φτάνει στο άλλο άκρο αναγνωρίζοντας ότι η αναλογική εφαρμογή προϋποθέτει κενό δικαίου, τέτοιο όμως κενό δεν υπάρχει στο Διαδίκτυο, αφού ο θιγόμενος μπορεί να προστατευθεί και με τις γενικές διατάξεις (57, 932 ΑΚ) και δεν χρειάζεται η προσφυγή του στην αναλογική ...

εφαρμογή των διατάξεων περί Τύπου. Και γενικά η απόφαση έχει μια πολύ ωραία ανάλυση και παραπέμπει τόσο στην 4980/2009 του Πειραιά, όσο και στις 2228/2011 και 2552/2010 της Θεσσαλονίκης, σε υποθέσεις που επίσης είχα χειριστεί δικηγορικά (και για κάποιον άγνωστο λόγο, όταν τις επικαλούμαι ο ίδιος δεν γίνονται δεκτές δικαστικά, όταν τις επικαλούνται άλλοι, γίνονται). 

Τώρα βέβαια έχουμε δύο νέα δεδομένα, στα οποία δεν ξέρουμε πώς ακριβώς θα αντιδράσουν τα δικαστήριά μας. Το πρώτο είναι ότι καταργήθηκε το άρθρο 681Δ και, με τον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας υπάρχει ένα κεφάλαιο στις Ειδικές Διαδικασίες που έχει τίτλο "Περιουσιακές διαφορές", στις οποίες υπάγονται και "οι διαφορές από δημοσιεύματα ή ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές".  Στο νέο άρθρο 614 παρ. 7 αναφέρεται ότι αυτές είναι οι κάθε φύσεως διαφορές που αφορούν αποζημιώσεις κάθε μορφής ζημίας ή ηθικής βλάβης που προκαλήθηκε δια του τύπου ή με ρ/τ εκπομπές ή "μέσω διαδικτύου και γενικά κάθε άλλο σύγχρονο μέσο διάδοσης πληροφοριών και ειδήσεων, όπως και οι συναφείς προς αυτές αξιώσεις προστασίας της προσωπικότητας των προσβληθέντων". Άρα εδώ έχουμε ένα hint ότι πια ρητώς αναφέρεται το Διαδίκτυο ως πηγή πρόκλησης της ηθικής βλάβης. Έλα όμως που στον Ν.1178 περί αστικής ευθύνης του Τύπου καταργήθηκαν οι διατάξεις περί "τυποκτόνου" νόμου με τις υπέρογκες αποζημιώσεις, οπότε το μόνο που έμεινε ουσιαστικά και η αντικειμενική ευθύνη του ιδιοκτήτή του μμε, οπότε απομακρυνόμαστε από την αναλογική εφαρμογή. Οπότε είναι πολύ πιθανό ως προς το δικονομικό σκέλος για τα ιστολόγια να εφαρμόζεται πλέον η ειδική διαδικασία των "Περιουσιακών διαφορών", αλλά ως προς το ουσιαστικό σκέλος να μην εφαρμόζεται αναλογικά η περί αστικής ευθύνης του Τύπου νομοθεσία, αφού πλέον οι αναλογίες μάλλον έχουν εκλείψει με την κατάργηση των υψηλών αποζημιώσεων. Μένει να δούμε πώς θα κρίνει ο Άρειος Πάγος το ζήτημα της αντικειμενικής ή μη ευθύνης του διαχειριστή ιστοσελίδα για σχόλια τρίτων, θέμα με το οποίο πρόσφατα ασχολήθηκε και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εκδίδοντας ήδη δύο οριακά αντιφατικές αποφάσεις. 

Βασίλης Σωτηρόπουλος

e-Lawyer

O ρόλος του νομικού στο σύγχρονο κόσμο είναι να ελέγχει κάθε μορφή εξουσίας, υπενθυμίζοντας την υποχρέωση για σεβασμό της ανθρώπινης αξίας.

Προβολή πλήρους προφίλ

Vasilis Sotiropoulos was born in Athens in 1978. He is a lawyer at the Supreme Court (Court of Cassation) of Greece and holds a Master’s Degree in Public Law. In 2005 he founded the first Greek legal blog, e-lawyer, in an attempt to generate debate on the protection of personal data and respect for civil liberties on the Internet. He is always looking for ideas for institutional innovations that bring people closer to their constitutional freedoms. With that in mind, he was the first elected Ombudsman of the City of Athens in 2012. Alongside a group of co- workers they created this structure from scratch in Athens for the prompt resolution of disputes between the citizens and the City of Athens. Having been elected Ombudsman of the Region of Attica, his mission is to strengthen the relations between citizens and public services and to achieve the resolution of disputes between them, acting as a mediator, without having to go to court.

O Βασίλης Σωτηρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Είναι δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και κάτοχος Μεταπτυχιακού στο Δημόσιο Δίκαιo. Ξεκινώντας το 2005 το πρώτο νομικό ιστολόγιο στην Ελλάδα, το e-lawyer, προσπάθησε να προκαλέσει  διάλογο για την προστασία προσωπικών δεδομένων και τον σεβασμό των ατομικών ελευθεριών στο Διαδίκτυο. Αναζητά πάντα ιδέες θεσμικών καινοτομιών που φέρνουν τους πολίτες πιο κοντά στις συνταγματικές τους ελευθερίες. Με  αυτό το σκεπτικό, το 2012 ήταν ο πρώτος εκλεγμένος  Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης στον Δήμο Αθηναίων. Mαζί με μια ομάδα εργαζομένων δημιούργησαν εξ αρχής αυτή τη δομή στην Αθήνα, για την άμεση επίλυση των διαφορών που έχουν οι πολίτες με τον Δήμο. Έχοντας εκλεγεί Περιφερειακός Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης για την Αττική, αποστολή του είναι να βελτιώσει τη σχέση των πολιτών με τις δημόσιες υπηρεσίες και να πετύχει την επίλυση των διαφορών μεταξύ τους, με τη διαδικασία της διαμεσολάβησης, χωρίς να χρειάζεται να προσφεύγουν στα δικαστήρια.

Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιά: ο νόμος περί Τύπου δεν εφαρμόζεται στα blogs

Ένας νομικός είναι ευτυχής όταν ανοίγει νέους δρόμους στην επιστήμη. Οι μεταβολές στην νομολογία των δικαστηρίων σε μείζονα, θεσμικά θέματα, όπως είναι η ελευθερία της έκφρασης, δεν επέρχονται με απλή αναπαραγωγή των "αυτονόητων" ή της "κοινής λογικής". Χρειάζεται τόλμη για να επιβάλεις την ρήξη, αλλά και στέρεη θεμελίωση με τα μεθοδολογικά εργαλεία της επιστήμης του δικαίου.  

Το θέμα της εφαρμογής ή μη του νόμου περί Τύπου στα ιστολόγια, το οποίο οι ίδιοι οι Δικαστές στην παρακάτω απόφασή τους χαρακτηρίζουν "ακανθώδες", είναι στην πραγματικότητα ένα ζήτημα που προϋποθέτει την ορθή τοποθέτηση των πολλαπλών ερωτημάτων που εγείρει. Υπάρχει κενό δικαίου; Εάν υπάρχει, το κενό αυτό πρέπει να καλυφθεί με αναλογική εφαρμογή του νόμου περί Τύπου; Ή μήπως αρκεί η εφαρμογή των γενικών διατάξεων του Αστικού Κωδικα περί προσβολής της προσωπικότητας; Oι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα προϋποθέτουν εις βάθος μεθοδολογική ανάλυση των συγκρινόμενων περιστάσεων και επαναστάθμιση των διακυβευόμενων δικαιωμάτων και συμφερόντων. 

Μέχρι πρόσφατα, τα δικαστήρια - με διάφορες διακυμάνσεις- δέχονταν την αναλογική εφαρμογή του νόμου περί Τύπου στο Διαδίκτυο (Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιά 27/2009), ακόμα και στα ιστολόγια (Μονομελές Πρωτοδικείο Ροδόπης 44/2008). Ιδίως στην δεύτερη απόφαση, κρίθηκε ότι η έλλειψη "επιχειρηματικής διάρθρωσης"  δεν εμπόδιζε την εφαρμογή του νόμου περί Τύπου στα blogs.  Πράγμα που, σε πλήρη έκταση,  θα συνεπήγετο και την αναλογική απειλή των υψηλών αποζημιώσεων που προβλέπει ο νόμος για τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Είχα την ευκαιρία να υποστηρίξω την διαφωνία μου σε αυτή την δυσανάλογη εξίσωση των ιστολογίων με τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης (βλ. εδώ) με πιο πρόσφατη αφορμή την εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων εναντίον του tvxs (βλ. εδώ). Φυσικά το ποσό της χρηματικής ικανοποίησης θα είναι πάντοτε μια συνάρτηση ενός αριθμού παραγόντων, με κύριο εξ αυτών το βαθμό της προσβολής, αλλά και τοκύρος της θιγόμενης προσωπικότητας. Αυτό που έπρεπε να "χτυπηθεί" είναι το αυτονόητο ότι το blog ως μέσο ισοδυναμεί εξ ορισμού με ένα παραδοσιακό μέσο, ως προς την επιρροή του στην κοινή γνώμη - άρα και στην έκταση της προσβολής της προσωπικότητας. 

Στην υπόθεση της αγωγής ενός Νομάρχη εναντίον ενός blogger, μου δόθηκε η δυνατότητα να υποστηρίξω και δικαστηριακά την άποψη αυτή. Υπέρ της μη εφαρμογής του νόμου περί Τύπου στο blog κατέθεσαν οι μάρτυρες Σ.Κούλογλου (tvxs.gr), Ν.Βασιλάκος (EEXI, Internet Now) και Π.Δημητράς (Ελληνικό Παρατηρητήριο Συμφωνιών Ελσίνκι). Όλοι συμφώνησαν ότι η φύση του νέου μέσου το θέτει εκτός πεδίου εφαρμογής του νόμου περί τύπου. Αυτό έγινε τελικά δεκτό και από το Δικαστήριο.

Αποτέλεσμα αυτής της δικαστικής  διαδικασίας ήταν η έκδοση της απόφασης 4980/2009 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιά. Με αυτή την απόφαση κρίθηκε ότι:

- το περί Τύπου θεσμικό πλαίσιο δεν βρίσκει πεδίο αναλογικής εφαρμογής στα μη ειδησεογραφικά ιστολόγια, επειδή υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές ανάμεσα σε αυτά και στα μέσα ενημέρωσης που διέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία, 

- ελλείψει "επιχειρηματικής διάρθρωσης", δεν υπάρχει αντικειμενική ευθύνη του κατόχου του ιστολογίου (όπως προβλέπει ο νόμος περί Τύπου), αλλά η προσβολή της προσωπικότητας θα πρέπει να κρίνεται με βάση τις γενικές διατάξεις (που απαιτούν υποκειμενική ευθύνη), διότι ο blogger συνήθως θα είναι ένας "απλός πολίτης" κι όχι ένας οικονομικά ισχυρός ιδιοκτήτης μέσου ενημέρωσης,

- οι υψηλές χρηματικές αποζημιώσεις που προβλέπονται για τα παραδοσιακά μέσα δεν μπορούν να αξιωθούν αναλογικά και από τα μη ειδησεογραφικά ιστολόγια,

- η διαδικασία εκδίκασης των διαφορών προσβολής προσωπικότητας δεν είναι η ειδική διαδικασία του άρθρου 681Δ ΚΠολΔ, αλλά θα πρέπει να είναι η τακτική διαδικασία, η οποία ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου προϋποθέτει και την απόπειρα εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς. 

Το πιο σημαντικό μέρος της απόφασης όμως είναι αυτό στο οποίο επισημαίνεται πως ο βασικός στόχος των μη ειδησεογραφικών blogs είναι η επικοινωνία (μέσο επικοινωνίας) και όχι η διάδοση πληροφοριών (μέσο ενημέρωσης). Το Δικαστήριο υιοθέτησε δηλαδή την άποψη περί της διαμόρφωσης ενός ημι-δημόσιου χώρου, διακριτού από τον mainstream χώρο της παραδοσιακής δημοσιότητας όπου η διάδοση αποτελεί τον αυτοσκοπό. Αυτοσκοπός του συνήθους blogger είναι, κατά το Δικαστήριο, η διαδραστική επικοινωνία με τους άλλους (συζήτηση) κι όχι η ενημέρωση της κοινής γνώμης (μονομερής απεύθυνση). 

Τα συμπεράσματα της απόφασης αποτελούν λοιπόν μία νέα προσέγγιση της νομολογίας, θεμελιωμένης με στέρεα μεθοδολογικά επιχειρήματα, και ανάλυση βαθύτερη από αυτή της 44/2008 και της 27/2009. Είναι σαφώς μια απόφαση υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης, αφού αίρει την σύγχυση που έχει εύλογα προκαλέσει η κυμαινόμενη νομολογία. Ωστόσο θα πρέπει για άρση κάθε παρεξήγησης να σημειωθεί ότι: 

- η προσβολή της προσωπικότητας εξακολουθεί να αποτελεί παράνομη πράξη, αλλά διέπεται από τις γενικές διατάξεις, 

-  οι δεοντολογικές προϋποθέσεις που κρίνουν τον δόλο (ενδεχόμενο ή μη) σε περιπτώσεις συκοφαντικής δυσφήμησης, εξακολουθούν να αποτελούν ισχύουσες κατευθυντήριες γραμμέςγια την διαδικτυακή ιστολογική αρθρογραφία. Καθοριστική είναι η διάκριση ανάμεσα σε "είδηση" και "σχόλιο", 

- τυχόν εκκρεμείς αγωγές με την ειδική διαδικασία 681Δ μπορούν να εκδικαστούν από τα δικαστήρια στα οποία έχουν εισαχθεί, με την επιγενόμενη κλήση για απόπειρα εξωδικαστικής επίλυσης διαφοράς κατά το άρθρο 214Α ΚΠολΔ.

Δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι οι Δικαστές νεύουν προς τον νομοθέτη, επισημαίνοντας ότι ηανασφάλεια δικαίου που επικρατεί στο θέμα του εφαρμοστέου κανόνα δικαίου δεν επιτρέπει την αναλογική εφαρμογή του νόμου περί Τύπου. 

Η εν λόγω δικαστική απόφαση δεν υπεισέρχεται στο ουσιαστικό ζήτημα περί του αν επήλθε προσβολή προσωπικότητας εν προκειμένω ή όχι, καθώς παραπέμπει την υπόθεση στην τακτική διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι, επί του παρόντος, η απόφαση δεν μπορεί να προσβληθεί με έφεση (δεν είναι οριστική), καθώς  θα πρέπει να ακολουθήσει η επόμενη δίκη με την οποία θα κριθεί η ουσία της υπόθεσης, πέρα από το νομικό θέμα της εφαρμογής ή μη του νόμου περί Τύπου. 

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της απόφασης, με επισήμανση των πιο σημαντικών της σημείων.

Αριθμός Απόφασης

4980/2009

***

ΤΟ ΠΟΛΥΜΕΛΕΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

(Διαδικασία Εργατικών Διαφορών)

Αποτελούμενο από τους Δικαστές Ιωάννη Τζιμπλάκη, Πρόεδρο Πρωτοδικών, Παναγιώτα Μιχαήλ, Πρωτοδίκη, Μαρία Σκάρπου, Πρωτοδίκη – Εισηγήτρια και τη Γραμματέα Σαπφώ Ράπτη.

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του την 13η Μαϊου 2009 για να δικάσει την υπόθεση:

ΤΟΥ ΕΝΑΓΟΝΤΟΣ: ***, κατοίκου ***, ο οποίος εκπροσωπήθηκε στο ακροατήριο από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του *** .

ΤΟΥ ΕΝΑΓΟΜΕΝΟΥ: Mιχαήλ Αγγελόπουλου του Αλεξίου, κατοίκου Κερατσινίου, ο οποίος εμφανίσθηκε στο ακροατήριο με τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Βασίλειο Σωτηρόπουλο.

Ο ενάγων κατέθεσε ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς τη με αριθμ. εκθ. κατάθεσης .../2009 αγωγή του, η οποία προσδιορίστηκε για τη δικάσιμο της 11-3-2009 και κατόπιν αναβολής για τη δικάσιμο που αναφέρεται στην αρχή της παρούσας και γράφτηκε στο πινάκιο.

Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης οι πληρεξούσιοι δικηγόροι των διαδίκων ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους, αναφέρθηκαν στις προτάσεις τους και ζήτησαν να γίνουν δεκτά όσα αναφέρονται σε αυτές και στα πρακτικά της δίκης.

ΜΕΛΕΤΗΣΕ ΤΗ ΔΙΚΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

Κατά το άρθρο 14 παρ. 1 Συντ. καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του Τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του Κράτους. Κατά δε το άρθρο 10 παρ. 1 εδ. α' και β' της Διεθνούς Σύμβασης της Ρώμης για τη προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (κυρ. Ν. 53/1974). “παν πρόσωπον έχει δικαίωμα εις την ελευθερίαν εκφράσεως. Το δικαίωμα τούτο περιλαμβάνει την ελευθερίαν της γνώμης ως και την ελευθερίαν λήψεως ή μεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών, άνευ επεμβάσεως των δημοσίων αρχών και ασχέτως συνόρων”. Περαιτέρω, ο Τύπος κατά την έννοια του άρθρου 14 παρ. 2 εδ. 1 Συντ. περιλαμβάνει όλα τα έντυπα που είναι κατάλληλα και προορισμένα για διάδοση. Κατά το άρθρο 1 εδ. 1 του ΑΝ 1092/1938 περί Τύπου “τύπος και έντυπον” είναι “παν ό,τι εκ τυπογραφίας ή οιουδήποτε άλλου μηχανικού ή χημικού μέσου παράγεται εις όμοια αντίτυπα και χρησιμεύει εις πολλαπλασιασμόν ή διάδοσιν χειρογράφων, εικόνων ή παραστάσεων μετά ή άνευ σημειώσεων ...”. Ο ορισμός που κρατεί πλέον είναι ότι έντυπο είναι κάθε κείμενο, κάθε όχι απλώς διακοσμητική εικαστική παράσταση, κάθε εγγραφή μουσικού έργου με κείμενο ή επεξηγήσεις και κάθε ηχητικό αποτυπωμα απλού ή μελωδικού λόγου, εφόσον έχει παραχθεί με μηχανική ή φυσικοχημική ή ηλεκτρονική διαδικασία κατάλληλη για παραγωγή σημαντικού αριθμού αντιτύπων και προορίζεται για διάδοση (Δαγτόγλου, Ατομικά δικαιώματα, τ.1 1991, σελ. 451 επ.). Κατά τη διάταξη της παρ. 1 του μοναδικού άρθρου του ν.1178/1981 “περί αστικής ευθύνης του τύπου”, ως αυτό ισχύει ορίζεται ότι ο ιδιοκτήτης κάθε εντύπου υποχρεούται σε πλήρη αποζημίωση για την παράνομη περιουσιακή ζημία και χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που προξενήθηκαν υπαίτια με δημοσίευμα που θίγει την τιμή ή την υπόληψη παντός προσώπου, έστω και αν η κατά το άρθρο 914 του ΑΚ υπαιτιότητα, η κατά το άρθρο 919 πρόθεση και η κατά το άρθρο 920 γνώση ή υπαίτια άγνοια συντρέχει στο πρόσωπο του συντάκτη του δημοσιεύματος ή, εάν αυτός είναι άγνωστος, στον εκδότη ή το διευθυντή συντάξεως του εντύπου. Εξάλλου, με το άρθρο 4 παρ. 10 ν.2328/1995 “νομικό καθεστώς της ιδιωτικής τηλεόρασης και της τοπικής ραδιοφωνίας...”, ορίστηκε ότι στο μοναδικό άρθρο του ν.1178/1981, όπως ισχύει, υπάγονται και οι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί και στα κατά το άρθρο αυτό “δημοσιεύματα” περιλαμβάνονται και οι τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές. Εξάλλου, σύμφωνα με την παρ. 2 του μοναδικού άρθρου του ν.1178/1981 ως αυτός ισχύει, ορίζεται ότι η κατά το άρθρο 932 χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης του αδικηθέντος από κάποια από τις προβλεπόμενες στην προηγούμενη παράγραφο πράξεις ορίζεται, εφόσον αυτές τελέσθηκαν δια του Τύπου, κατά την κρίση του δικαστή, όχι κατώτερη των δέκα εκατομμυρίων (10.000.000) δραχμών για τις Ημερήσιες Εφημερίδες Αθηνών και Θεσσαλονίκης καθώς και για τα περιοδικά που κυκλοφορούν μέσω των Πρακτορείων Εφημερίδων και των δύο εκατομμυρίων (2.000.000) δραχμών για τις άλλες εφημερίδες ή περιοδικά, εκτός αν ζητήθηκε από τον ενάγοντα μικρότερο ποσό και αυτό ανεξάρτητα από την απαίτηση προς αποζημίωση για περιουσιακή ζημία. Σημειώνεται ότι η διάταξη αυτή καθορίζει ελάχιστα όρια για την χρηματική ικανοποίηση που επιδικάζεται εις βάρος του ιδιοκτήτη του εντύπου, του εκδότη, του διευθυντή αλά και του συντάκτη του δημοσιεύματος, ενώ τα ως άνω ελάχιστα όρια χρηματικής ικανοποίησης που ορίζει η παραπάνω διάταξη δεν αφορούν όσους δεν έχουν τις προαναφερόμενες ιδιότητες, ιδιοκτήτη ή εκδότη ή διευθυντή του εντύπου ή συντάκτη του δημοσιεύματος, η δε ευθύνη τους εις ολόκληρον μετά των εν λόγω προσώπων νοείται μόνο στο μέτρο που οι υποχρεώσεις τους καλύπτονται (ΑΠ 8/2009 Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ). Επίσης με το δεύτερο εδάφιο της παρ. 10 του άρθρου 4 του Ν.2328/1995 (ΦΕΚ Α' 159), ορίζεται ότι το κατά την παράγραφο 2 του άρθρου μόνου του ν.1178/1981, όπως ισχύει, ελάχιστο ποσό χρηματικής ικανοποίησης προκειμένου για τηλεοπτικούς σταθμούς καθορίζεται σε εκατό εκατομμύρια (100.000.000) δραχμές προκειμένου για σταθμούς τοπικής ή περιφερειακής εμβέλειας. Τα ποσά αυτά, προκειμένου για ραδιοφωνικούς σταθμούς με δικτύωση σε περισσότερους νομούς, καθορίζονται σε πενήντα εκατομμύρια (50.000.0000) δραχμές και προκειμένου για ραδιοφωνικούς σταθμούς που δεν διαθέτουν δικτύωση σε είκοσι εκατομμύρια (20.000.000) δραχμές. Επίσης, σύμφωνα με την παρ. 3 του μοναδικού άρθρου του ως άνω ν.1178/1981 ορίζεται ότι ο ιδιοκτήτης κάθε εφημερίδας ή περιοδικού υποχρεούται να ορίζει εκδότη και διευθυντή φυσικά πρόσωπα που έχουν τη μόνιμη  κατοικία και διαμονή τους στην Ελλάδα και να μην καλύπτονται από ασυλία, ετεροδικία ή άλλο λόγο που αίρει το αξιόποινο ή παρακωλύει την ποινική του δίωξη, ενώ ορίζει ότι η σύμπρωση αμφοτέρων των ως άνω ιδιοτήτων στο αυτό πρόσωπο επιτρέπεται. Ποινική ευθύνη εις βάρος του ιδιοκτήτου του εντύπου υφίσταται μόνο εάν συντρέχουν στο πρόσωπό του οι ιδιότητες του εκδότη ή του διευθυντή ή εφόσον δεν έχει ορίσει εκδότη ο δε ορισμός του εκδότη ή του διευθυντή φαίνεται μόνο από την αναγραφή επί του φύλου του εντύπου. Στην περίπτωση που δεν έχει ορισθεί εκδότης, ως εκδότης τεκμαίρεται ο ιδιοκτήτης. Εξάλλου, προκειμένου για τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, ως εκδότης νοείται ο νόμιμος ή οι περισσότεροι νόμιμοι εκπρόσωποι της αδειούχου εταιρίας, ως διευθυντής νοείται ο υπεύθυνος προγράμματος και προκειμένου για ειδησεογραφικές εκπομπές ο διευθυντής του τμήματος ειδήσεων, ως συντάκτης δε του δημοσιεύματος νοείται ο παραγωγής ή ο δημοσιογραφικός υπεύθυνος ή ο δημοσιογράφος συντονιστής ή παρουσιαστής της εκπομπής, αναλόγως του είδους και της δομής της (ΑΠ 195/2007 Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ). Περαιτέρω, με το άρθρο 681Δ ΚπολΔ καθιερώνεται ειδική διαδικασία εκδίκασης των διαφορών που αφορούν σε προσβολές από δημοσιεύματα ή ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές. Ειδικότερα, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου αυτού, κατά την ειδική διαδικασία των άρθρων 666 παρ. 1, 667 παρ. 1-3, 672 και 673-676 ΚπολΔ δικάζονται από το καθ' ύλην αρμόδιο δικαστήριο όλες οι διαφορές που αφορούν σε αποζημιώσεις οποιασδήποτε μορφής περιουσιακής ζημίας ή ηθικής βλάβης που προκλήθηκε δια του τύπου ή με ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εκπομπές και οι συναφείς προς αυτές αξιώσεις προστασίας της προσωπικότητας των προσβληθέντων. Από την ευρύτητα της διατύπωσης του άρθρου 681Δ παρ. 1 ΚπολΔ συνάγεται ότι στην εν λόγω ειδική διαδικασία υπάγονται όλες οι αγωγές που αποσκοπούν στην αποκατάσταση κάθε περιουσιακής ζημίας ή στην ικανοποίηση της ηθικής βλάβης καθώς και οι κάθε μορφής αξιοώσεις προστασίας των προσώπων των οποίων η περιουσία ή η προσωπικότητα προσεβλήθη από δημοσίευμα ή τηλεοπτική ή ραδιοφωνική εκπομπή του έντυπου ή ηλεκτρονικού τύπου, ασχέτως της ιδιότητας του εναγομένου, ο οποίος, του νόμου μη διακρίνοντος, είναι αδιάφορο αν είναι ιδιοκτήτης ή εκδότης του εντύπου ή συντάκτης του επιλήψιμου δημοσιεύματος (ΑΠ 1900/2006, ΕφΠειρ 914/2005, αμφότερες δημοσιευμένες στην Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ). Όσον αφορά με τα προβλήματα που σχετίζονται με την εφαρμογή των ως άνω κανόνων δικαίου στον κυβερνοχώρο, λεκτέα είναι τα ακόλουθα: Το διαδίκτυο αποτελεί στο σύγχρονο κόσμο το πιο εξελιγμένο μέσο μαζικής επικοινωνίας και μάλιστα αμφίδρομης. Συνδυάζει το στοιχείο της μαζικότητας, καθώς απευθύνεται σε μεγάλο και, καταρχήν, απροσδιόριστο αριθμό προσώπων, αλλά και το στοιχίεο της ενημέρωσης αφού παρέχει γνώμες, πληροφορίες, γνώσεις και ψυχαγωγία στους αποδέκτες. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι οι ιστοσελίδες περιέχουν συνήθως κείμενα που παράγονται με ένα συνδυασμό μηχανικής, φυσικοχημικής και ηλεκτρονικής διαδικασίας και προορίζονται για διάδοση μέσω του Διαδικτύου καθώς και το ότι κάθε ανάκληση του συγκεκριμένου υλικού από κάποιον χρήστη ουσιαστικά συνιστά “αντίτυπο” (θεωρία του εικονικού αντιτύπου),  γίνεται σαφές ότι ένα σημαντικό τμήμα του υλικού που διακινείται στο Διαδίκτυο συνιστά τύπο (βλ. σχετικά Ι. Καράκωστας, Δίκαιο & Ίντερνετ, β' εκδ. Αθήνα 2003, σελ. 45). Τόσο ο ν.1178/1981, όπως ισχύει, όσο και το άρθρο 681Δ ΚπολΔ δεν ρυθμίζουν την εξ απόψεως ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου, αντίστοιχα, μεταχείριση των νέων μορφών ενημέρωσης που δημιουργήθηκαν λόγω των τεχνολογικών δυνατοτήτων του διαδικτύου. Η νομολογία χρησιμοποιεί επανειλημμένως τον όρο ηλεκτρονικό τύπο συνήθως κατ' αντιδιαστολή προς το γραπτό και , κυρίως, για να χαρακτηρίσει τα πιο σύγχρονα μέσα ενημέρωσης και ιδίως την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Ωστόσο, ευχερώς δύναται να συναχθεί ότι οι προαναφερόμενες περί τύπου διατάξεις μπορούν να εφαρμοστούν αναλογικά και επί προσβολών προσωπικότητας, οι οποίες συντελούνται στο διαδίκτυο μέσω ηλεκτρονικών ιστοσελίδων, δηλαδή με τη διαδικτυακή μορφή των ήδη υπαρχόντων μέσων ενημέρωσης, ήτοι των ιστοσελίδων των εφημερίδων, των περιοδικών, των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών, που λειτουργούν και προορίζονται ως μέσο διακίνησης πληροφοριών (ΕφΑθ 8962/2006 ΕλλΔνη 48.1518). Όμως, σε σχέση με το ζήτημα, εάν στα ιστολόγια του διαδικτύου, τα οποία είναι περισσότερο γνωστά με τον όρο της αγγλικής γλώσσας blogs, συνιστούν έντυπα ή εκπομπές υπαγόμενες στις ανωτέρω διατάξεις και έτσι οι αγωγές για αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας, ικανοποίηση της ηθικής βλάβης και γενικώς παροχής έννομης προστασίας  στα προσβληθέντα από το περιεχόμενό τους πρόσωπα υπάγονται εξ απόψεως ουσιαστικού δικαίου στο πεδίο του ν.1178/1981 και εκδικάζονται εξ απόψεως δικονομικού δικαίου κατά την ειδική διαδικασία που καθιερώνεται με το άρθρο 681Δ ΚπολΔ, το ζήτημα εμφανίζεται πιο πολύπλοκο, καθόσον θα πρέπει πρωτίστως να διερευνηθεί εάν στην περίπτωσή τους υπάρχει βάση αναλογίας των περί τύπου διατάξεων, ήτοι εάν αυτά δύνανται να συμπεριληφθούν στην κατηγορία των ηλεκτρονικών εντύπων, καθόσον εμφανίζονται να έχουν ουσιώδεις διαφορές από τις ιστοσελίδες που διατηρούν τα μέσα ενημέρωσης στο διαδίκτυο. Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να γίνει αναφορά ότι για να λάβει χώρα αναλογική εφαρμογή των διατάξεων περί τύπου στα διαδικτυακά ημερολόγια θα πρέπει μεθοδολογικά να διαπιστωθεί η ύπαρξη κενού και μάλιστα ακούσιου, επιγενόμενου και εμφανούς στις σχετικές περί τύπου διατάξεις, προκειμένου στη συνέχεια να ερευνηθεί η δυνατότητα πλήρωσης αυτού με τη μέθοδο της αναλογίας. Στην περίπτωση του επιγενόμενου κενού υπάγονται οι περιπτώσεις εκείνες όπου η εμφάνιση της νομοθετικής ατέλειας οφείλεται στο γεγονός ότι, συνεπεία της τεχνικής εξελίξεως και της μεταβολής των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών που είχαν αποτελέσει τη βάση ορισμένης νομοθετικής ρύθμισης, ανεφάνησαν νέα ζητήματα που κατά την εγγενή στο νόμο τελολογία πρέπει τώρα να βρουν κι αυτά την αντίστοιχη ρύθμισή τους. Έτσι, υπάρχει εμφανές κενό όταν ο νόμος δεν περιέχει καμία ρύθμιση για μια κατηγορία σχέσεων, μολονότι αυτή θα έπρεπε, βάσει της εγγενούς στο νόμο τελολογίας, να ρυθμίζεται ως αξιολογικά ουσιωδώς όμοια με ήδη ρυθμιζόμενες στο νόμο κατηγορίες σχέσεων. Στη νομοθετική ατέλεια αυτής της μορφής την κανονιστική της ποιότητα ως κενού του νόμου είναι προφανές ότι την προσδίδει η αρχή της ίσης μεταχείρισης αξιολογικά ουσιωδώς όμοιων περιπτώσεων οπότε και η μέθοδος πληρώσεως των εμφανών κενών είναι η αναλογία. Στην αναζήτηση της βάσεως αναλογίας πρέπει να διαγνωστεί η ουσιώδης ομοιότητα των συγκεκριμένων δύο περιπτώσεων. Και είναι φυσικά βέβαιο ότι η αρρύθμιστη περίπτωση που παριστά τη νομοθετική ατέλεια, αναφορικά με την οποία ερωτάται αν ορισμένη υφιστάμενη ρύθμιση εμφανίζει κενό, δεν είναι βέβαια ποτέ ακριβώς όμοια με την ήδη ρυθμιζόμενη στο νόμο περίπτωση. Σε ορισμένα σημεία θα εμφανίζει ομοιότητα προς αυτήν, ως προς κάποια άλλα όμως είναι φυσικό να παραλλάσσει. Για να αναζητηθεί η ύπαρξη μιας βάσεως αναλογίας μεταξύ της ρυθμιζόμενης και της αρρύθμιστης περίπτωσης θα πρέπει να καταδειχθεί η ύπαρξη ενός εμφανούς κενού, το οποίο συντρέχει όταν η ομοιότητα μεταξύ των συγκρινόμενων πραγματικών που αποτελεί τη βάση της αναλογίας είναι αξιολογικά ουσιώδης. Τούτο σημαίνει ότι η κατάσταση των συμφερόντων και στις δύο περιπτώσεις θα πρέπει να είναι τέτοια που να μπορεί, από σκοπιά της αρχής της ίσης μεταχείρισης, να δικαιολογεί την κρίση ότι η νομοθετική αξιολόγηση, την οποία εκφράζει η υφιστάμενη ρύθμιση, όσον αφορά στην πρόσδοση ορισμένων έννομων συνεπειών στο ρυθμιζόμενο συγκεκριμένο περιστατικό, ήτοι η ratio legis, ευσταθεί και αναφορικά με την αρρύθμιστη περίπτωση, διάγνωση που θα χωρήσει με τη χρήση των ερμηνευτικών κριτηρίων, ιδίως δε της ρυθμιστικής προθέσεως του ιστορικού νομοθέτη και των αντικειμενικών τελολογικών κριτηρίων, δηλαδή την αναγωγή στο σκοπό της διάταξης που ρυθμίζει το ένα πραγματικό και την προσεκτική, υπό το φως του σκοπού αυτού, στάθμιση των συμφερόντων στις δύο περιπτώσεις. Αν μεταξύ των συγκρινόμενων δύο πραγματικών δεν υφίσταται ουσιώδης ομοιότητα με την ως άνω αξιολογική έννοια, κενό τότε στο νόμο δεν υπάρχει και η απάντηση που προσήκει στο αρρύθμιστο ζήτημα θα πρέπει να στηριχθεί στο επιχείρημα εξ αντιδιαστολής που υπαγορεύει τη μη μεταφορά των προβλεπομένων για το ρυθμιζόμενο πραγματικό έννομων συνεπειών στο αρρύθμιστο (Για όλα τα ανωτέρω βλ. Παναγιώτη Παπανικολάου, Μεθοδολογία του Ιδιωτικού Δικαίου και Ερμηνεία των Δικαιοπραξιών εκδ. 2000, σελ. 240 αρ. 343 αρ 348., σελ. 246.247 αρ. 254,355 και σελ. 250 αρ. 361,362, σελ. 252 αρ. 364). Ενόψει των ανωτέρω λεκτέα είναι τα ακόλουθα: Τα ιστολόγια (blogs) είναι επιγραμμικά διαδικτυακά ημερολόγια που περιλαμβάνουν υπερζεύξεις και καταχωρήσεις απόψεων. Οι καταχωρήσεις σε ένα διαδικτυακό ημερολόγιο εμφανίζονται κατά χρονολογική σειρά, με τις πιο πρόσφατες προσθήκες να παρουσιάζονται πρώτες. Τα διαδικτυακά ημερολόγια είναι “καταχωρησεο-κεντρικά”, δηλαδή η καταχώρηση είναι η βασική μονάδα τους και όχι “σελιδο-κεντρικά”, όπως συμβαίνει με τους πιο παραδοσιακούς ιστοτόπους. Ο κάτοχος – διαχειριστής του διαδικτυακού ημερολογίου (blogger), ο οποίος λόγω του εξειδικευμένου λογισμικού τους δεν είναι ανάγκη να διαθέτει ιδιαίτερο τεχνικό υπόβαθρο για να το ενημερώνει ή να το διατηρεί, καταγράφει, ανακοινώνει και καταθέτει τις απόψεις του για διάφορα ζητήματα που τον απασχολούν και που αυτός επιλέγει, ενώ τα ιστολόγια είναι δυνατό να συνδέονται με άλλους ιστότοπους και άλλα blogs και πολλά επιτρέπουν στους αναγνώστες τους, ανταποκρινόμενοι στα ερεθίσματα που λαμβάνουν από την ανάγνωση των απόψεων του κατόχου – διαχειριστή του ιστολογίου, να απαντήσουν στις απόψεις του γράφοντος, ανακοινώνοντας, στο ίδιο ιστολόγιο, τα δικά τους σχόλια, τα οποία είναι επίσης αναγνώσιμα καθώς και να σχολιάσουν την αρχική θέση του κατόχου – διαχειριστή. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο ενισχύονται οι συζητήσεις και οι ανταλλαγές απόψεων μεταξύ του κατόχου και των αναγνωστών. Τα ιστολόγια τα συντηρούν οι χρήστες τους, οι οποίοι αποκαλούνται bloggers και σε αυτά μπορεί να παρουσιάζουν την προσωπική τους εμπειρία και άποψη για γεγονότα που τους απασχολούν, ως μέρη ενός κοινωνικού συνόλου, να μοιράζονται τεχνογνωσία σχετικά με διάφορα θέματα και να συμμετέχουν ή να εκκινούν συζητησεις για πολυποίκιλα θέματα που μπορεί να φανταστεί κανείς. Τα διαδικτυακά ημερολόγια συνδέονται μεταξύ τους στενά και έτσι έχουν αναπτύξει το δικό τους πολιτισμό, ενώ για το χαρακτηρισμό όλων των ημερολογίων του ιστού, ως κοινότητας και ως κοινωνικού δικτύου χρησιμοποιείται ο όρος “blogosphere”. Στη συνείδηση των χρηστών του διαδικτύου, τα ιστολόγια έχουν τη θέση του μέσου όπου η ελευθερία της έκφρασης εφαρμόζεται στην απόλυτη μορφή της. Οι χρήστες του blog γράφουν στο χώρο που θεωρούν δικό τους και απευθύνονται, συνήθως προς τους ομοϊδεάτες τους, αποκαλύπτοντας συχνά τις ενδόμυχες σκέψεις τους για ζητήματα που τους απασχολούν (βλ. σχετικά Σπύρο Τάσση “Διαδίκτυο και ελευθερία έκφρασης – το πρόβλημα των Blogs, ΔιΜΕΕ 2006, σελ. 518). Επομένως, το ιστολόγιο είναι διαδραστικό μέσο και στο σημείο αυτό διαφέρει από τις ιστοσελίδες που διατηρούν τα μέσα ενημέρωσης στο διαδίκτυο, διότι η διαμόρφωση του περιεχομένου του δεν αποφασίζεται μόνο από τον κύριο και τους δημοσιογράφους του μέσου ενημέρωσης, αλλά από όλους τους χρήστες του διαδικτύου οι οποίοι είναι αναγνώστες του ιστολογίου. Ο κάτοχος – διαχειριστής κατά κανόνα δεν έχει τη δυνατότητα να επιλέγει τους αναγνώστες του ιστολογίου του ούτε και να αποφασίζει, εάν και ποιοι από αυτούς επιτρέπεται να ανακοινώσουν τα δικά τους σχόλια σε αυτό και, έτσι, η επέμβασή του είναι συνήθως κατασταλτική, δεδομένου ότι η δυναόττητα αυτή εξαρτάται από το εκάστοτε λογισμικό που χρησιμοποιείται για το κάθε ιστολόγιο. Ωστόσο, ακόμα και στην περίπτωση που με τη χρήση στοιχείων πρόσβασης ο κάτοχος – διαχειριστής δύναται να επιλέξει ποιοι από τους αναγνώστες επιτρέπεται να ανακοινώσουν τα δικά τους σχόλια στο ιστολόγιό του, δεν είναι πάντα σε θέση να ελέγξει το αληθές ή όχι των χορηγούμενων από τον εκάστοτε αναγνώστη προσωπικών του δεδομένων, αφού είναι πολύ πιθανό ότι ο αναγνώστης, ασκώντας ουσιαστικά το δικαίωμα της ανωνυμίας του, είναι πιθανό να μη χρησιμοποιεί το πραγματικό του όνομα, αλλά ένα ψευδώνυμο, με αποτέλεσμα η αποκάλυψη της πραγματικής ταυτότητας αυτού να καθίσταται δυσχερέστατη και δυνατή μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Συνεπώς, ενόψει των ανωτέρω, ο σκοπός της δημιουργίας και ο προορισμός της λειτουργίας των blogs και ιδίως μάλιστα όσων δεν έχουν ειδησεογραφικό περιεχόμενο, δεν είναι η διάδοση πληροφοριών με σκοπό τη μαζική ενημέρωση, στοιχείο, κατά τα προαναφερόμενα, απαραίτητο για το χαρακτηρισμό ενός εντύπου (γραπτού ή ηλεκτρονικού) ως τύπου αλλά η ανταλλαγή απόψεων, ιδεών, σκέψεων και αναλύσεων, μέσω ενός μηχανισμού δυναμικής επικοινωνίας και με τη χρήση ενός μέσου που λόγω της φύσεώς του έχει μεν πράγματι ως άμεσο και αναγκαίο επακόλουθο να καθίσταται το περιεχόμενο των κειμένων τους προσβάσιμο σε απεριόριστο αριθμό ατόμων, δίχως όμως αυτό να αποτελεί τον αυτοσκοπό του διαχειριστή και κατόχου τους ως και των αναγνωστών τους. Επομένως, σύμφωνα με το γράμμα των προαναφερόμενων πείρ τύπου διατάξεων και τη βούληση του ιστορικού νομοθέτη, κριτήριο για την εφαρμογή των πείρ τύπου διατάξεων και στα κείμενα που δημοσιεύονται στα διαδικτυακά ημερολόγια, δεν είναι μόνο το αντικειμενικό γεγονός ότι το κείμενο αυτό έχει παραχθεί με μηχανική ή φυσικοχημική ή ηλεκτρονική διαδικασία κατάλληλη για την παραγωγή σημαντικού αριθμού αντιτύπων αλλά θα πρέπει παράλληλα και η κατά προορισμό χρήση του να είναι η διάδοση, γεγονός που, κατά κανόνα δεν συντρέχει στα διαδικτυακα ημερολόγια. Συνεπώς, οι συγκρινόμενες περιπτώσεις, εν προκειμένω ομοιάζουν καθόσον πράγματι και στο διαδικτυακό ημερολόγιο τα κείμενα που καταχωρούνται είναι, υπό συνθήκες, προσιτά σε απεριόριστο αριθμό ατόμων, πλην όμως αξιολογικά σπουδαιότερη και νομικά κρισιμότερη στην προκειμένη περίπτωση είναι η υφιστάμενη μεταξύ αυτών διαφορά, ως προς το γεγονός ότι στις μεν περί του Τύπου διατάξεις απαιτείται σκοπός και προορισμός του κειμένου προς διάδοση και μαζική ενημέρωση προϋπόθεση που, ως προαναφέρθηκε, απουσιάζει από τη δημιουργία και τη λειτουργία των ιστολογίων. Στην κρίση άλλωστε ότι μεταξύ των ως άνω περιπτώσεων υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές άγεται το παρόν Δικαστήριο και από το γράμμα, το πνεύμα και το σκοπό του μοναδικού άρθρου του Ν.1178/1981, ως αυτό προεκτέθηκε, σύμφωνα με το οποίο προβλέπεται αντικειμενική ευθύνη αποζημιώσεως στον ιδιοκτήτη κάθε εντύπου, σε περίπτωση που η υπαιτιότητα συντέρχει στο πρόσωπο του συντάκτη του δημοσιεύματος (ή αν πρόκειται για τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς του παραγωγού, του δημοσιογραφικού υπεύθυνου ή του δημοσιογράφου συντονιστή), εφόσον αυτός είναι γνωστός, ή, αν ο συντάκτης είναι άγνωστος, στον εκδότη ή τον διευθυντή συντάξεως του εντύπου (ή αν πρόκειται για τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς στον εκπρόσωπο της αδειούχου εταιρίας ή στον υπεύθυνο προγράμματος ή ειδήσεων). Υπό ανάλογες δε προϋποθέσεις όμοια αντικειμενική ευθύνη φέρει ο εκδότης ή ο διευθυντής συντάξεως του εντύπου (ή αν πρόκειται για τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς ο εκπρόσωπος της αδειούχου εταιρίας ή ο υπεύθυνος προγράμματος ή ειδήσεων), μόνο όμως εφόσον ο ιδιοκτήτης είναι άγνωστος. Η προαναφερόμενη αστική αντικειμενική ευθύνη αφορά αρχικά τον ιδιοκτήτη του εντύπου, εφόσον αυτός είναι γνωστός, πάντα όμως υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει πταίσμα του συντάκτης ( ή αν πρόκειται για τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς του παραγωγού, του δημοσιογραφικού υπευθύνου ή του δημοσιογράφου συντονιστή) ή , αν είναι άγνωστος, του εκδότη ή του διευθυντή συντάξεως και δεν αφορά στο συντάκτη του επιλήψιμου δημοσιεύματος ή τον εκδότη ή διευθυντή συντάξεως.  Εξάλλου, με την παρ. 2 του ίδιου άρθρου προβλέπονται, ως προαναφέρθηκε, τα ως άνω αναφερόμενα κατά περίπτωση ποσά ως η ελάχιστη χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης του αδικηθέντος από κάποια από τις προβλεπόμενες στην προηγούμενη παράγραφο πράξεις, ποσά που επιδικάζονται σε βάρος τόσο του ιδιοκτήτη του εντύπου, του εκδότη, του διευθυντή όσο και του συντάκτη του δημοσιεύματος, ή αν πρόκειται για τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς σε βάρος τόσο του εκπροσώπου της αδειούχου εταιρίας ή του υπεύθυνου προγράμματος ή ειδήσεων όσο και του παραγωγού, του δημοσιογραφικού υπεύθυνου ή του δημοσιογράφου συντονιστή, ενώ σύμφωνα με την παρ. 3 προβλέπεται η υποχρέωση του ιδιοκτήτη κάθε εφημερίδας ή περιοδικού προς ορισμό εκδότη και διευθυντή ως φυσικά πρόσωπα που έχουν τη μόνιμη κατοικία και διαμνονή τους στην Ελλάδα με τις προβλεπόμενες, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, στο ίδιο άρθρο συνέπειες. Είναι δε προφανές ότι ο δικαιολογητικός λόγος της θέσπισης της αντικειμενικής ευθύνης του ιδιοκτήτη του εντύπου έχει προβλεφθεί λόγω του γεγονότος ότι τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν επιχειρηματική διάρθρωση. Ο ιδιοκτήτης του εντύπου, εξ ορισμού οικονομικά ισχυρότερος και ως εκ τούτου σε θέση να καταβάλει τα ως άνω προβλεπόμενα ποσά ηθικής βλάβης, εν αντιθέσει με τον συντάξαντα, ο οποίος συνήθως έχει περιορισμένη οικονομική επάιφνεια προς αποκατάσταση της ενδεχόμενης ζημίας ή ηθικής βλάβης που θα προκληθεί κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του, ευθύνεται ανεξάρτητα από δήικ του υπαιτιότητα, αρκεί η γνώση η υπαίτια άγνοια ή η υπαιτόιτητα να συντρέχει στο πρόσωπο του συντάκτη του δημοσιεύματος ή αν αυτός είναι άγνωστος στο πρόσωπο του εκδότη ή διευθυντή της εφημερίδας, ή αν πρόκειται για τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς στα ως άνω αναφεόρμενα, σε κάθε περίπτωση, αντίστοιχα πρόσωπα. Ο ιδιοκτήτης υπέχει ευθύνη για τα δημοσιεύματα και τις δραστηριότητες των προσώπων που απασχολεί εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις της προστήσεως και, κυρίως, το στοιχείο “εξαρτήσεως” που απαιτεί την ένταξη του προστιθέντος στο πεδίο δράσεως του προστήσαντος, δεδομένου ότι ο ιδιοκτήτης ως προστήσας, αποκομίζει τα οφέλη από την δραστηριότητα του προστηθέντος και από αυτή καθίσταται εφικτή η επέκταση του κύκλου δραστηριότητας του και επιρροής του, η διεύρυνση των εργασιών του και η συνακόλουθη αποκομιδή κερδών με αποτέλεσμα η ευθύνη του για τους κινδύνους από το πλέγμα αυτών των δραστηριοτήτων να εμφανίζεται αυτονόητη. Η ιδιαιτερότητα του νόμου περί αστικής ευθύνης του τύπου συνίσταται όχι απλώς στην διασαφήνιση της αστικής ευθύνης του ιδιοκτήτη, αλλά στο ότι το πρόσωπο του προστηθέντος ορίζεται κατά τρόπο εναλλακτικό. Εάν ο συντάκτης είναι γνωστός (διότι το δημοσίευμα φέρει την υπογραφή του) θεωρείται και προστηθείς του φέροντος την ευθύνη ιδιοκτήτη. Σε περίπτωση όμως που είναι άγνωστος, ορίζοντας ο νόμος ότι κατά τα άρθρο 914 κλπ ΑΚ υπαιτιότητα πρέπει να υπάρχει στο πρόσωπο του εκδότη ή του διευθυντή θεωρεί αυτούς προστηθέντες του ιδιοκτήτη του εντύπου. Η ευθύνη του ιδιοκτήτη και φορέα της επιχειρήσεως, ανεξάρτητα απο τη συμμετοχή του ή όχι στις δραστηριότητές της, είναι σύμφωνη προς την αρχή της “επιχειρηματικής ευθύνης”. Η σύγχρονη τάση δημιουργίας δημοσιογραφικών οργανισμών και η συγκέντρωση του κάθε είδους δραστηριοτήτων του τύπου στα χέρια περιορισμένου αριθμού προσώπων δικαιολογεί την αντιμετώπιση των δημοσιογραφικών επιχειρήσεων κατά τρόπο ανάλογο προς τις μεγάλες οικονομικές μονάδες. Ο εκδότης νομιμοποιείται παθητικά για τις πράξεις τρίτων προσώπων εφ' όσον υπάρχει σχέση “εξαρτήσεως” (υπό την έννοια της ΑΚ 922), συνεπεία της οποίας ευθύνεται για την επιλογή, τον έλεγχο και την καθοδήγησή τους κατά την άσκηση της επαγγελματικής τους δραστηριότητας. Η σχέση “εξαρτήσεως” δεν είναι απαραίτητο να πηγάζει από σύμβαση εργασίας, όπως γίνεται δεκτό, κατά την κρατούσα άποψη, για τους ελεύθερους δημοσιογράφους. Ως προστηθέντες μπορούν να θεωρηθούν οι συντάκτες, είτε συνδέονται με σύμβαση εργασίας είτε όχι, οι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι, είτε εργάζονται επί παραγγελία είτε λαμβάνουν εντολές. Η ευθύνη του διευθυντή προκύπτει από την ιδιότητά του ως οργάνου του νομικού προσώπου. Με εξαίρεση την περίπτωση του άρθρου μόνου του νόμου 1178/1981, ο διευθυντής δεν μπορεί να θεωρηθεί προστηθείς του ιδιοκτήτη, ούτε όμως και προστήσας. Η ευθύνη του προκύπτει από την ιδιότητά τους ως οργάνου του νομικού προσώπου επιφορτισμένου με την ευθύνη επιλογής, κατευθύνσεως και ελέγχου και εποπτείας του περιεχομένου του εντύπου. Ο διευθυντής διαθέτει ευρεία εξουσία λήψεως αποφάσεων. Τα σχετικά με τη σύνταξη της εφημερίδας καθήκοντά του, καθιστούν το διευθυντή υπεύθυνο όχι για την επιλογή των προσώπων αλλά για την επιλογή των κειμένων, τα οποία βεβαίως προέρχονται από ένα συγκεκριμένο συντάκτη,  ο οποίος υπέχει προσωπική ευθύνη (Καράκωστας εκδ. 2003 Το Δίκαιο των ΜΜΕ, σελ. 287, 288). Οι ως άνω όμως δικαιολογητικοί λόγοι που οδήγησαν στη θέσπιση των προαναφερόμενων διατάξεων δεν συντρέχουν στην περίπτωση των ιστολογίων, τα οποία δεν παρουσιάζουν επιχειρηματική διάρθρωση ενός παραδοσιακού εντύπου ούτε έχουν ιεραρχική δομή οργάνωσης ώστε να εμπίπτουν στις ρυθμίσεις τους, εκτός από τον παραγωγό και τον συντάκτη του επίμαχου κειμένου (εάν μπορεί να γίνει στο πρόσωπο του συντάκτη απόψεων, χρήστη – επισκέπτη του ιστολογίου ανάλογη εφαρμογή του συντάκτη ή του συντονιστή δημοσιογράφου) και ο ιδιοκτήτης, διαχειριστής και κάτοχος του ιστολογίου (εάν μπορεί να γίνει στο πρόσωπό του ανάλογη εφαρμογή του εκδότη ή διευθυντή έκδοσης), ως φορέας της μετάδοσης που προσφέρει στην υπηρεσία φιλοξενίας του επίμαχου σχολίου και απόψεως καθώς και ο προμηθευτής των υπηρεσιών του Διαδικτύου και ο ιδιοκτήτης του server, ήτοι εκείνοι που φιλοξενούν το επίμαχο ιστολόγιο και εκείνοι που παρέχουν πρόσβαση σε αυτό. Έτσι πέραν της δυσχέρειας ως προς την ταυτιση των προσώπων που συμμετέχουν στη λειτουργία του ιστολογίου, είτε πρόκειται για τον κάτοχο και τον διαχειριστή αυτού, είτε για τους αναγνώστες του που συμμετέχουν αναγράφοντας σχόλια και απόψεις σε αυτό, μετ τα ως άνω πρόσωπα του ιδιοκτήτη, εκδότη, διευθυντή σύνταξης και συντάκτη του άρθρου μόνου του ν.1178/1981 ή τα πρόσωπα που, κατά τα ανωτέρω, αντιστοιχούν σε αυτούς όταν προκειται για τηλεοπτικούς ή ραδιοφωνικούς σταθμούς, σε κάθε περίπτωση η αποδοχή ότι υπάρχει πεδίο εφαρμογής του ως άνω άρθρου και στους φορείς παροχής των υπηρεσιών του διαδικτύου καθώς και στους κατόχους και διαχειριστές των ιστολογίων για καταγραφές των απόψεων των χρηστών αυτών, οι οποίες εξάλλου είναι κατά κανόνα ανώνυμες, δεν ανταποκρίνεται στο σκοπό και στον δικαιολογητικό λόγο της θέσπισης του ως άνω άρθρου, αφού στο ιστολόγιο δεν υπάρχει η , κατά τα προαναφερόμενα, σχέση εξάρτησης μεταξύ των ως άνω φορέων και του χρήστη που θα είναι και ο παραγωγός – συντάκτης του επίμαχου σχολίου, η δε τυχόν αντίθετη εκδοχή θα οδηγούσε αναπότρεπτα στο κοινωνικά αφόρητο αποτέλεσμα να ευθύνονται αντικειμενικά φορείς και μάλιστα με κίνδυνο καταβολής μεγάλων ποσών αποζημιώσεως, στο πρόσωπο των οποίων δεν συντρέχει οιοσδήποτε εκ των ως άνω δικαιολογητικών λόγων ευθύνης που οδήγησαν τον ιστορικό νομοθέτη στη θέσπιση του μοναδικού άρθρου του ν.1187/1981, αφου το πρόσωπο που θα ταυτίζεται με τον ιδιοκτήτη και φορέα της επιχειρήσεως δεν θα αποτελεί προστήσαντα του προσώπου που θα ταυτίζεται με τον συντάκτη ή τον εκδότη του επιλήψιμου στο ιστολόγιο κειμένου και, έτσι, η τυχόν ευθύνη του δεν θα είναι σύμφωνη με την αρχή της “επιχειρηματικής ευθύνης”, ως αυτή προεκτέθηκε, ενώ ούτε και στο πρόσωπο που θα ταυτίζεται με τον εκδότη θα συντρέχει ο δικαιολογητικός λόγος ευθύνης του, αφού λόγω της φύσεως και της λειτουργίας του ιστολογίου, ως αυτή μνημονεύθηκε ανωτέρω, αυτός στερείται της ουσιαστικής δυνατότητας επιλογής, ελέγχου και καθοδήγησης του προσώπου που θα ταυτίζεται με το συντάκτη του επιλήψιμου κειμένου, ως προς την άσκηση του δικαιώματος έκφρασής του. Και είναι μεν αληθές ότι εξεδόθη το ΠΔ 131/2003, το οποίο ενσωμάτωσε στο ημεδαπό δίκαιο την οδηγία 2000/31 για το ηλεκτρονικό εμπόριο και την κοινωνία της πληροφορίας, σύμφωνα με το οποίο ορίζεται μεταξύ άλλων (άρθρο 11) “Απλή μετάδοση 1. Σε περίπτωση παροχής μιας υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας συνισταμένης στη μετάδοση πληροφοριών που παρέχει ο αποδέκτης της υπηρεσίας σε ένα δίκτυο επικοινωνιών ή στην παροχή πρόσβασης στο δίκτυο επικοινωνιών, δεν υφίσταται ευθύνη του φορέα παροχής υπηρεσιών όσον αφορά τις μεταδιδόμενες πληροφορίες, υπό τους όρους ότι ο φορέας παροχής υπηρεσιών: α) δεν αποτελεί την αφετηρία μετάδοσης των πληροφοριών, β) δεν επιλέγει τον αποδέκτη της μετάδοσης και γ) δεν επιλέγει και δεν τροποποιεί τις μεταδιδόμενες πληροφορίες. 2. Οι δραστηριότητες μετάδοσης και παροχής πρόσβασης που αναφέρονται στην παράγραφο 1 περιλαμβάνουν την αυτόματη, ενδιάμεση και προσωρινή αποθήκευση των μεταδιδόμενων πληροφοριών, στο βαθμό που η αποθήκευση εξυπηρετεί αποκλειστικά την πραγματοποίηση της μετάδοσης στο δίκτυο επικοινωνιών και η διάρκειά της δεν υπερβαίνει το χρόνο που είναι ευλόγως απαραίτητος για τη μετάδοση. 3. Το παρόν άρθρο δεν θίγει την δυνατότητα να επιβληθεί δικαστικά ή διοικητικά στον φορέα παροχής υπηρεσιών η παύση ή η πρόληψη της παράβασης.”, (άρθρο 13) “Φιλοξενία 1. Σε περίπτωση παροχής μια υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας συνισταμένης στην αποθήκευση πληροφοριών παρεχομένων από ένα αποδέκτη υπηρεσίας, δεν υφίσταται ευθύνη του φορέα παροχής της υπηρεσίας για τις πληροφορίες που αποθηκεύονται μετά από αίτηση αποδέκτη της υπηρεσίας, υπό τους  όρους ότι: (α) ο φορέας παροχής της υπηρεσίας δεν γνωρίζει πραγματικά ότι πρόκειται για παράνομη δραστηριότητα ή πληροφορία ή (β) ο φορέας παροχής της υπηρεσίας, μόλις αντιληφθεί τα προαναφερθέντα, αποσύρει ταχέως τις πληροφορίες ή καθιστά την πρόσβαση σε αυτές αδύνατη. 2. Η παράγραφος 1 δεν εφαρμόζεται όταν ο αποδέκτης της υπηρεσίας ενεργεί υπό την εξουσία ή υπό τον έλεγχο του φορέα παροχής της υπηρεσίας. 3. Το παρόν άρθρο δεν θίγει την δυνατότητα να επιβληθεί δικαστικά ή διοικητικά στο φορέα παροχής υπηρεσιών η παύση ή η πρόληψη της παράβασης”, (άρθρο 14 παρ. 1) “Απουσία γενικής υποχρέωσης ελέγχου 1. Οι φορείς παροχής υπηρεσιών δεν έχουν για την παροχή των υπηρεσιών που αναφέρονται στα άρθρα 10, 11 και 12 του παρόντος γενική υποχρέωση ελέγχου των πληροφοριών που μεταδίδουν ή αποθηκεύουν ούτε γενική υποχρέωση δραστήριας αναζήτησης γεγονότων ή περιστάσεων που δείχνουν ότι πρόκειται για παράνομες δραστηριότητες.” Ωστόσο, από το ως άνω ΠΔ προκύπτει εμφανώς ότι μεταξύ αφενός του εντύπου και ηλεκτρονικού τύπου και των ΜΜΕ και αφετέρου του ιστολογίου, στο οποίο απουσιάζει παντελώς η επιχειρηματική διάρθρωση, η οποία υφίσταται στις ιστοσελίδες των εφημερίδων, των περιοδικών, των ραδιοφωνικών και των τηλεοπτικών σταθμών που λειτουργούν και προορίζονται ως μέσο διακίνησης πληροφοριών, υφίσταται ουσιώδης διαφορά, αφού εάν από το συνδυασμό των ως άνω άρθρων γίνει αποδεκτό ότι η εφαρμογή του νόμου περί τύπου τίθεται ουσιαστικά εκποδών για τον ιδιοκτήτη, διαχειριστή και κάτοχο του ιστολογίου καθώς και για την εταιρία που φιλοξενεί αυτόν στους υπολογιστές της, υπό την έννοια ότι για αυτούς θα αίρεται η οποιαδήποτε ευθύνη, τότε ουσιαστικά η εφαρμογή των διατάξεων περί τύπου θα περιορίζεται μόνο για τον τυχόν επωνύμως συντάξαντα το επιλήψιμο κείμενο ή άποψη χρήστη σε βάρος του οποίου και θα απειλείται η επιβολή των ως άνω υπέρογκων ποσών χρηματικών αποζημιώσεων που ορίζονται στο άρθρο του ν.1178/1981, οι οποίες ναι μεν καθορίστηκαν από τον ιστορικό νομοθέτη στα ως άνω ελάχιστα όρια εξαιτίας του μεγέθους της προσβολής που, θεωρητικά, υφίσταται ο θιγόμενος λογω του χρησιμοποιούμενου εκ μέρους του υπαιτίου μέσου, πλην όμως είναι προφανές ότι κατά τον καθορισμό τους ελήφθη υπόψη και το γεγονός της εις ολόκληρον αντικειμενικής ευθύνης του ιδιοκτήτη, υπό το πρίσμα ότι αυτός ο οικονομικά ισχυρότερος θα έχει τη δυνατότητα να καλύψει τα ως άνω ποσά, προς αποτροπή της δημιουργίας αφόρητων συνεπειών προς τον συντάξαντα, προϋπόθεση που ουδόλως θα συντρέχει στην περίπτωση των ιστολογίων. Έτσι θα οδηγηθούμε και πάλι σε ένα κοινωνικά αφόρητο αποτέλεσμα να εφαρμοστεί ο νόμος περί τύπου με τις υπέρογκες αποζημιώσεις σε έναν απλό πολίτη που είτε ως διαχειριστής και κάτοχος του ιστολογίου είτε ως χρήστης εξέφρασε την άποψή του σε αυτό και μάλιστα δίχως να αποσκοπεί στη διάδοσή της και ο οποίος, κατά κανόνα, ουδόλως θα έχει την οικονομική δυνατότητα να ανταποκριθεί στην καταβολή των ως άνω ποσών και ούτε θα βρίσκεται υπό την αιγίδα άλλου, οικονομικά ισχυρότερου και αντικειμενικά ευθυνόμενου, ως προς την κάλυψη του ως άνω ποσού για λογαριασμό του. Εξάλλου, ακόμα και στην περίπτωση αυτή που είτε ο τυχόν επώνυμος κάτοχος ή διαχειριστής του ιστολογίου, ο οποίος κατά κανόνα θα είναι ένας απλός πολίτης που ουδεμία σχέση έχει με τη δημοσιογραφία, είτε πολύ περισσότερο, ο επωνύμως συντάξας το επίμαχο σχόλιο ή άποψη πολίτης εναχθούν σύμφωνα με τις διατάξεις περί τύπου είναι μάλλον αδύνατο να τύχουν της προστασίας που τυγχάνουν οι φορείς του τύπου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης σε αντίστοιχες περιπτώσεις, επικαλούμενοι την ένσταση δικαιολογημένου ενδιαφέροντος υπό την έννοια της εκ μέρους τους εκπλήρωσης της κοινωνικής αποστολής του τύπου αφού είναι ιδιαιτέρως δυσχερές να αναγνωριστεί σε έναν απλό πολίτη, ως είναι ο κάτοχος και διαχειριστής του ιστολογίου και πολύ δε περισσότερο ο επισκέπτης αυτού, ότι αυτός, κατά τη σύνταξη της απόψεως του, σχολίου του και της επίμαχης κρίσης του επιτελούσε το κοινωνικό έργο και την αποστολή του τύπου που είναι η ενημέρωση της κοινής γνώμης, αποστολή που ίεναι δύσκολο να γίνει αποδεκτό ότι επιτελεί ένα άτομο που ούτε την ιδιότητα του δημοσιογράφου έχει αλλά που ούτε καν ασχολείται με αυτήν, έστω και ερασιτεχνικά. Επομένως, η παραδοχή ότι στην προκειμένη περίπτωση υφίσταται βάση αναλογικής εφαρμοήγς των ως άνω περί τύπου διατάξεων και στα ιστολόγια δεν θα ανταποκρινόταν στην αρχή της εξισωτικής δικαιοσύνης και η λύση αυτή δεν θα εμφανιζόταν δίκαιη, αφού σταθμίζοντας τα δικαιολογημένα συμφέροντα αμφοτέρων των αντιμαχόμενων μερών παριστά μία άνιση κατανομή των συνδεόμενων με την κρινόμενη διαφορά βαρών και πλεονεκτημάτων, δεδομένου μάλιστα ότι ο θιγόμενος από το επίμαχο κείμενο δεν στερείται εννόμου προστασίας, αφού δύναται να προστατευθεί έναντι του υπαιτίου με τις κοινές διατάξεις (άρθρα 57, 59, 914, 932 ΑΚ) και κατά την τακτική διαδικασία, επιτυγχάνοντας ουσιαστικά παρόμοιο αποτέλεσμα. Σημειώνεται δε ότι ένα επιπλέον επιχείρημα ότι μεταξύ αφενός του εντύπου και του ηλεκτρονικού τύπου και αφετέρου των ιστολογίων (blogs) υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές ώστε να μην υφίσταται βάση αναλογίας δύναται να συναχθεί και από την έκθεση της Β' Διεύθυνσης επιστημονικών μελετών του τμήματος νομοτεχνικής επεξεργασίας σχεδίων και προάτσεων νόμων που εξεδόθη επί του νομοσχεδίου που αφορούσε τη ρύθμιση θεμάτων δημοσκόπησης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το τότε σχέδιο νόμου, το οποίο τελικά ψηφίστηκε οπότε και δημοσιεύθηκε ο υπ' αρ. 3603/8.8.2007 (ΦΕΚ 188/8.8.2007) νόμος για τη “Ρύθμιση θεμάτων δημοσκόπησης”, στο άρθρο 1 με τίτλο “Πεδίο εφαρμογής” ορίζεται ότι  “1. Στις διατάξεις του παρόντος νόμου υπάγονται οι δημοσκοπήσεις, οι οποίες διενεργούνται από οποιονδήποτε φορέα ή επιχείρηση για τη διερεύνηση των τάσεων της κοινής γνώμης και έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με κοινοβουλευτικές εκλογές, δημοψηφίσματα, εκλογές για την ανάδειξη αντιπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, νομαρχιακές, δημοτικές και κοινοτικές εκλογές, ανεξαρτήτως του χρόνου διενέργειάς του. Αν οι ως άνω δημοσκοπήσεις δεν δημοσιοποιούνται στον έντυπο ή ηλεκτρονικό τύπο, διενεργούνται χωρίς να υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου.......”. Σχετικά δε με την έκθεση που συνετάχθη από την ως άνω Διεύθυνση και σχετικά με τις παρατηρήσεις που περιελάμβανε αυτή επί του άρθρου 1 παρ. 1 αναφερόταν είπ λέξει ότι “Συμφώνως προς τη δεύτερη παράγραφο της παρ. 1, στην περίπτωση που οι εν λόγω δημοσκοπήσεις δεν δημοσιοποιούνται στον έντυπο ή ηλεκτρονικό τύπο, διενεργούνται χωρίς να υπάγονται στις διατάξεις του νόμου αυτού. Εν προκειμένω, θα ήταν, ενδεχομένως, σκόπιμο να διευκρινισθεί σε ποιο καθεστώς θα υπάγονται οι εν λόγω δημοσκοπήσεις στην περίπτωση που δεν δημοσιοποιηθούν στον έντυπο ή ηλεκτρονικό τύπο αλλά, επί παραδείγματι, στις ιστοσελίδες των φορέων ή των επιχειρήσεων που τις διενεργούν, ή στις ιστοσελίδες πολιτικών κομμάτων ή υποψηφίων, ή ακόμη και σε προσωπικές ιστοσελίδες ή σε “blogs”. Από την ως άνω παρατήρηση που περιλαμβάνεται στην προμνημονευόμενη έκθεση προκύπτει ευθέως ότι το αρμόδιο τμήμα της νομοτεχνικής επεξεργασίας του ως άνω νόμου προβαίνει σε σαφή διαχωρισμό μεταξύ του τύπου (εντύπου ή ηλεκτρονικού) ήτοι των ΜΜΕ και των ιστολογίων, τα οποία δεν αντιμετωπίζονται ως τύπος και δεν περιλαμβάνονται στην ως άνω ρύθμιση ακόμα και όταν το αντικείμενο των δημοσιεύσεων αφορά σε δημοσκοπήσεις, ήτοι σε έρευνες που εξ ορισμού επηρεάζουν την κοινή γνώμη. Σημειώνεται δε ότι το γεγονός ότι στη προκειμένη περίπτωση φέρεται προς κρίση υπόθεση όπου ο συντάκτης του επίδικου κειμένου είναι και ο κάτοχος – διαχειριστής του ιστολογίου δεν δύναται να οδηγήσει το Δικαστήριο σε άλλη κρίση, καθόσον η ενδεχόμενη προκατανόηση αναφορικά με την προκριτέα σε κάθε ατομική περίπτωση ως δίκαιη ερμηνευτική εκδοχή, ως παράγων που καθορίζει το ερμηνευτικό αποτέλεσμα, είναι μεθοδολογικά θεμιτή τότε μόνο όταν η λύση που επιλέγεται κατ' αυτόν τον τρόπο είναι ορθή με βάση τα κριτήρια του θετικού δικαίου και όταν διασφαλίζει ικανοποιητικά την προβλεπτότητα, ελεγξιμότητα και την ισότητα στην εφαρμογή του δικαίου ως προς όλες τις εκφάνσεις του νόμου (βλ. Παναγιώτης Παπανικολάου, ό.π., σελ. 215 αρ. 298, 299). Ενόψει των ανωτέρω και κατά την άποψη που το παρόν Δικαστήριο κρίνει ορθότερη στην περίπτωση των ιστολογίων δεν υφίσταται βάση αναλογικής εφαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας σχετικά με τον τύπο αλλά θα εφαρμοστούν οι κοινές διατάξεις και οι σχετικές υποθέσεις θα εκδικασθούν κατά την τακτική διαδικασία, η δε ενδεχόμενη διαφορετική αντιμετώπιση του ακανθώδους αυτού ζητήματος αποτελεί έργο του νομοθέτη, του οποίου τα πρωτεία στην συγκεκριμενοποίηση της αρχής της δικαιοσύνης ο εφαρμοστής του δικαίου οφείλει, κατ' αρχήν, να σεβαστεί, καθόσον η δική του νομοθετική παρέμβαση είναι εκείνη η οποία θα συμβάλλει αποτελεσματικά στην διαμόρφωση ενός πλαισίου ασφάλειας δικαίου σχετικά με το συγκεκριμένο ζήτημα. Εξάλλου, κατ' άρθρο 591 παρ. 2 ΚπολΔ αν η υπόθεση δεν υπάγεται στην διαδικασία κατά την οποία έχει εισαχθεί, το δικαστήριο αποφαίνεται γι' αυτό αυτεπαγγέλτως και διατάσσει την εκδίκασή της κατά τη διαδικασία σύμφωνα με την οποία δικάζεται. Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, η δικαστική διαταγή για την εκδίκαση της υπόθεσης με την προσήκουσα διαδικασία, δεν παραπέμπει την υπόθεση σε ιδιαίτερη συζήτηση προς εκδίκαση με την αρμόζουσα διαδικασία, αλλά παρέχει την ευχέρεια στο δικαστήριο να παραπέμψει την υπόθεση ή να την κρατήσει και να τη δικάσει με την προσήκουσα διαδικασία, με γνώμονα την αρχή της οικονομίας της δίκης, εφόσον βεβαίως δεν επιβάλλεται από άλλη δικονομική αρχή της καλόπιστης διεξαγωγής της η παραπομπή σε ιδιαίτερη συζήτηση, για προπαρασκευή των διαδίκων. Το δικαστήριο πρέπει να ερευνά το περιεχόμενο της προδικασίας και της διαδικασίας στο ακροατήριο για να κρίνει αν η διαδικασία στην οποία έχει εισαχθεί καλύηπτει τις προϋποθέσεις της διαδικασίας που πρέπει να εφαρμοστεί, οπότε σε μεν καταφατική περίπτωση προβαίνει σε εφαρμογή της και εκδικάζει την υπόθεση με την προσήκουσα διαδικασία ακόμη και μετά τη συζήτηση της υπόθεσης, κατά την έκδοση της απόφασης (ΕφΑθ 1999/2000 ΕΔΠΟΛ 2002, 182), σε δε αποφατική παραπέμπει την υπόθεση προς εκδίκαση με την προσήκουσα διαδικασία. Επίσης από τις διατάξεις των άρθρων 159, 544 και 559 ΚπολΔ προκύπτει ότι η εκδίκαση μιας υπόθεσης κατά την τακτική διαδικασία αντί της προσήκουσας ειδικής και γενικώς η μη τήρηση της προσήκουσας διαδικασίας, αυτή καθεαυτή, μη συνιστώσα έλλειψη ίδιας διαδικαστικής προϋπόθεσης, δεν δημιουργεί καμία ακυρότητα ή απαράδεκτο, εφόσον βέβαια η διαφορά υπάγεται στην καθ' ύλην αρμοδιότητα του δικάζοντος δικαστηρίου, εκτός αν δεν εφαρμόστηκε ειδικός σ' αυτή δικονομικός κανόνας που θα έπρεπε να εφαρμοστεί και ο οποίος, πρόδηλα, περιέχει ευνοϊκότερες για τον εναγόμενο ή αυστηρότερες για τον ενάγοντα διατάξεις (ΟλΑΠ 402/1981, ΑΠ 14/2007, ΑΠ 922/1999 όλες δημοσιευμένες στην Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ). Εξάλλου,  σύμφωνα με το άρθρο 214 Α ΚπολΔ “Αγωγές που έχουν ως αντικείμενό τους διαφορές ιδιωτικού δικαίου, οι οποίες υπάγονται στην καθ' ύλην αρμοδιότητα του πολυμελούς πρωτοδικείου κατά την τακτική διαδικασία, για τις οποίες επιτρέπεται κατά το ουσιαστικό δίκαιο να συνομολογηθεί συμβιβασμός, δεν μπορεί να συζητηθούν, αν δεν προηγηθεί απόπειρα εξώδικης επίλυσης, σύμφωνα με τις διατάξεις των επόμενων παραγράφων .....”. 

Στην προκειμένη περίπτωση με την υπό κρίση αγωγή του ο ενάγων ισχυρίζεται ότι ο εναγόμενος ανάρτησε στο προσωπικό του ιστολόγιο (blog) http//***.blogspot.com ενυπόγραφο άρθρο συνοδευόμενο από φωτογραφία του και υπό τον τίτλο τυπωμένο με έντονα μαύρα ευμεγέθη και ευδιάκριτα γράμματα “Ποιος θα βάλει Φρένο στον Παράνομο Νομάρχη” το περιεχόμενο του οποίου παραθέτει αυτούσιο στο υπό κρίση δικόγραφο. Ότι όσα αναφέρονται στο κείμενο αυτό είναι αναληθή και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, την οποία εσκεμμένα διαστρέβλωσε ο εναγόμενος, προκειμένου να δημιουργήσει εντυπώσεις στο αναγνωστικό του κοινό και να κλονίσει την εμπιστοσύνη του προς το πρόσωπο του (ενάγοντος). Ότι ο εναγόμενος είχε πλήρη γνώση της αναλήθειας όσων αναφέρει στο δημοσίευημα, πλην όμως δια του προσωπικού του ιστολογίου ενήργησε προκειμένου να πλήξει την τιμή, την υπόληψη και το κύρος του και να αμαυρώσει την δημόσια εικόνα του. Ότι ο εναγόμενος δεν περιορίστηκε στην παραπάνω ενέργεια. Ότι το εν λόγω δημοσίευμα κατέστησε γνωστό με την από 23-9-2008 επιστολή του σε όλα τα μέλη του Νομαρχιακού Συμβουλίου της Νομαρχίας ***, με κοινοποίηση της επιστολής αυτής στην κατοικίας τους, στοχεύοντας στο να λάβει περαιτέρω δημοσιότητα η υπόθεση, προσθέτοντας επιπλέον σ' αυτό και το αναφερόμενο στο δικόγραφο πρόσθετο κείμενο, το οποίο είναι ομοίως ψευδές, δυσφημηστικό και υβριστικό. Ότι το άρθρο ειναι συκοφαντικό και υβριστικό καθόσον περιλαμβάνει τα λεπτομερώς αναφερόμενα στην αγωγή ως ψευδή γεγονότα, τα οποία ο εναγόμενος ανέφερε εν γνώσει της αναληθείας τους, προκειμένου να βλάψει την τιμή και υπόληψη του ως προσώπου αλλά και ως κρατικού λειτουργού ενώ επίσης περιέλαβε και μειωτικούς και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς οι οποίοι, επίσης, θίγουν την τιμή και την υπόληψή του. Ότι τα περιστατικά που αναφέρει στα ως άνω κείμενα ο εναγόμενος είναι ψευδή και συκοφαντικά καθόσον η αλήθεια είναι διάφορη των αναφερομένων ως αναλυτικά αν τικρούει αυτά ο ενάγων με την υπό κρίση αγωγή. ΄Οτι ο εναγόμενος αν και γνώριζε όλα τα ανωτέρω, αφού ήταν υπάλληλος της Νομαρχίας ***, εν τούτοις παραποίησε την αλήθεια με την επιστολή του και οαρίστως χωρίς να αναφέρει συγκεκριμένα περιστατικά και γεγονότα, του καταμαρτυρεί τα όσα αναφέρονται σ' αυτήν αποσκοπώντας στην συκοφάντηση και δυσφήμησή του στους Νομαρχιακούς Συμβούλους ***, στο προσωπικό της Νομαρχίας, αλλά και γενικά στο κοινό που εισερχόταν στο ιστολόγιό του (blog). Ότι ο εναγόμενος τον εξέθεσε στους συνεργάτες του και στους συναδέλφους του Νομάρχες όλης της χώρας, αλλά και στους Νομαρχιακούς Συμβούλους της Νομαρχίας *** και ότι έγινε στόχος πολιτικών επικρίσεων από πολιτικούς αντιπάλους αλλά και από πολιτικούς του χώρου, στον οποίο ανήκει, με συνέπεια να έχει υποστεί τεράστια ζημία και να έχει τεθεί σε κίνδυνο η πολιτική του πορεία. Ότι εξαιτίας της παράνομης και υπαίτιας συμπεριφοράς του εναγομένου υπέστη ηθική βλάβη καθόσον επλήγη η προσωπικότητά του και δη η ηθική του υπόσταση και ότι προς αποκατάσταση της ηθικής του βλάβης θα πρέπει να υποχρεωθεί ο εναγόμενος ν ατου καταβάλει ως χρηματική ικανοποίηση το ποσό των 150.000 ευρώ. Ότι στην προκειμένη περίπτωση ισχύουν οι περί τύπου διατάξεις, οι οποίες εφαρμόζονται αναλόγως και επί προσβολών προσωπικότητας που συντελούνται στο διαδίκτυο, μέσω ιστοσελίδων που λειτουργούν ως διεθνές μέσο διακίνησης πληροφοριών και ότι η υπόθεση πρέπει να δικασθεί σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζει το άθρορ 681Δ ΚπολΔ. Ότι κατά την παραγρ. 6 του άρθρου μόνου του Ν.1178/1981, όπως αντικαταστάθηκε από την παράγρ. 1 του άρθρου 32 του Ν.1941/1991 και από την παράγρ. 4 του άρθρου μόνου του Ν.2243/1994 το δικαστήριο, εφόσον γίνει δεκτή η αγωγή σε βάρος της εφημερίδας ή του περιοδικού που έχει δημοσιευθεί το επιλήψιμο άρθρο, διατάσσει με την καταψηφιστική του απόφαση τη δημοσίευση περιλήψεως της απόφασης στην εν λόγω εφημερίδα ή περιοδικό ενώ συγχρόνως καθορίζεται με την απόφαση χρηματική ποινή για κάθε ημέρα καθυστέρησης δημοσιεύσεως που επιδικάζεται με την ίδια απόφαση. Ενόψει των ανωτέρω, ο ενάγων αιτείται α) να υποχρεωθεί ο εναγόμενος να του καταβάλει το ποσό των 150.000 ευρώ, ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που έχει υποστεί, β) να διαταχθεί η καταχώρηση στο ιστολόγιο (blog) της εκδοθησόμενης απόφασης εντός δέκα ημερών από την επίδοσή της, με το περιεχόμενο της παρ. 6 του άρθρου μόνου του Ν.1178/1981 καθώς και να απειληθεί σε βάρος του εναγομένου χρηματική ποινή ίση με το 1/10 της αποζημίωσης που θα επιδικασθεί για κάθε ημέρα καθυστέρησης της δημοσιεύσης, γ) να υποχρεωθεί ο εναγόμενος να απέχει στο μέλλον από οποιαδήποτε προσβολή του δικαιώματος στην προσωπικότητά του με δημοσιεύματα συναφούς περιεχομένου ή ύφους, με απειλή χρηματικής ποινής 5.000 ευρώ για κάθε παράβαση. Περαιτέρω, αιτείται να απαγγελθεί προσωπική κράτηση έξι μηνών κατά του εναγομένου ως μέσο αναγκαστικής εκτέλεσης της εκδοθησόμενης απόφασης, λόγω της αδικοπραξίας του, να κηρυχθεί η εκδοθησόμενη απόφαση προσωρινά εκτελεστή και να καταδικαστεί ο εναγόμενος στην καταβολή των δικαστικών του εξόδων.

Με αυτό το περιεχόμενο και αιτήματα, η υπό κρίση αγωγή δεν υπάγεται στην ειδική διαδικασία του άρθρου 681Δ ΚπολΔ με την οποία και εισάγεται για συζήτηση αλλά στην τακτική διαδικασία, η οποία είναι και η προσήκουσα, καθόσον σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην ως άνω μείζονα σκέψη, η επικαλούμενη από τον ενάγοντα δυσφήμιση ή εξύβριση του προσώπου του και γενικότερα η προσβολή της προσωπικότητάς του που φέρεται να έλαβε χώρα με το κείμενο που συνέταξε ο εναγόμενος το οποίο και ανάρτησε στο ιστολόγιό του (blog) καθώς και με την επιστολή του δεν συνιστούν προσβολή που έλαβε χώρα με δημοσίευμα του εντύπου ή ηλεκτρονικού τύπου, αλλά με άλλο τρόπο, με αποτέλεσμα η υπό κρίση διαφορά να πρέπει να εκδικασθεί κατά τις διατάξεις της τακτικής διαδικασίας. Το παρόν δε Δικαστήριο δεν δύναται να κρατήσει την υπόθεση και να διατάξει την εκδίκασή της με την προσήκουσα τακτική διαδικασία, καθόσον δεν τηρήθηκαν όλοι οι απαιτούμενοι δικονομικοί κανόνες για την εκδίκασή της με την τακτική διαδικασία, ενόψει του ότι δεν τηρήθηκε η, επί ποινή απαραδέκτου της συζήτησης, απόπειρα εξώδικης επίλυσης της διαφοράς του άρθρου 214Α ΚπολΔ. Συνεπώς η συζήτηση της ως άνω αγωγής πρέπει να παραπεμφθεί κατ' αυτεπάγγελτη ενέργεια του Δικαστηρίου, σε άλλη συνεδρίασή του προκειμένου να συζητηθεί κατά την προσήκουσα τακτική διαδικασία. 

Σημειώνεται δε ότι ο εναγόμενος με τις προτάσεις του που κατέθεσε στη Γραμματεία του παρόντος Δικαστηρίου την 30.3.2009 άσκησε κατά του ενάγοντος της κύριας αγωγής ανταγωγή, σύμφωνα με την οποία επικαλούμενος ότι ο ενάγων – αντεναγόμενος, υπό τις εκτιθέμενες στις προτάσεις – ανταγωγή του συνθήκες, επιχειρεί με την άσκηση της ως άνω κύριας αγωγής του να περιορίσει τα δικαιώματά του (αντενάγοντος), προσβάλλοντας την προσωπικότητά του καθώς και να επιτύχει την οικονομική, κοινωνική, πολιτική, σωματική και βιολογική εξόντωσή του και την τρομοκράτησή του ώστε να σταματήσει να σχολείται με το πνευματικό έργο της ενημέρωσης του ιστολογίου του και να σταματήσει να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του και να ασκεί την κριτική του στα πολιτικά τεκταινόμενα της Νομαρχίας ***. Ότι από την ως άνω παράνομη και υπαίτια συμπεριφορά του ενάγοντος-αντεναγόμενου υπέστη ηθική βλάβη για την αποκατάσταση της οποίας δικαιούται ως χρηματική ικανοποίηση το ποσό των 12.000 ευρώ, ποσό το οποίο αιτείται να υποχρεωθεί ο ενάγων-αντεναγόμενος να του καταβάλει, εντός από την άσκηση της ανταγωγής και μέχρι την ολοσχερή του εξόφληση, ενώ περαιτέρω αιτείται να καταδικασθεί ο τελευταίος στην καταβολή των δικαστικών του εξόδων. Η ανταγωγή με το ως άνω περιεχόμενο και αίτημα δεν υπάγεται στην ειδική διαδικασία του άρθρου 681Δ ΚπολΔ με την οποία και εισάγεται για συζήτηση αλλά στην τακτική διαδικασία, η οποία είναι και η προσήκουσα, καθόσον η επικαλούμενη από τον αντενάγοντα προσβολή της προσωπικότητάς του εκ μέρους του αντεναγόμενου φέρεται να έχει τελεσθεί με την άσκηση εκ μέρους του τελευταίου της ως άνω κύριας αγωγής, η οποία προφανώς κια δεν συνιστά δημοσίευμα του έντυπου ή ηλεκτρονικού τύπου με αποτέλεσμα η υπό κρίση διαφορά να πρέπει να εκδικασθεί κατά τις διατάξεις της τακτικής διαδικασίας. Επομένως, ενόψει όλων των ανωτέρω, η συζήτηση της ως άνω ασκηθείσας με τις προτάσεις ανταγωγής οτυ εναγόμενου – αντενάγοντος πρέπει να παραπεμφθεί, κατ' αυτεπάγγελτη ενέργεια του Δικαστηρίου, προς συνεκδίκασή της και με την κύρια αγωγή, σε άλλη συνεδρίαση του παρόντος Δικαστηρίου, προκειμένου να συζητηθεί κατά την προσήκουσα τακτική διαδικασία. Δικαστική δαπάνη δεν επιδικάζεται, διότι η προκείμενη απόφαση δεν είναι οριστική κατά την έννοια των άρθρων  308 παρ. 1 και 309 ΚπολΔ, αφού το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται για την υλική αρμοδιότητα αυτού (βλ. Μπέη Πολ.Δικ. άρθρο 513 σελ. 1908, άρθρο 591, σελ.12, ΑΠ 1711/1980 Δ.12.312, ΕφΑθ 6521/989 ΕλλΔνη 33.861, ΕφΑθ 6348/1988 Δ.20.305, ΕφΑθ 18/1982 ΝοΒ 30.831). 

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Παραπέμπει τη συζήτηση της από *** και με αριθμό καταθέσεως *** αγωγής του *** κατά του Μιχαήλ Αγγελόπουλου καθώς και της ασκηθείας με τις από *** προτάσεις ανταγωγή του Μιχαήλ Αγγελόπουλου κατά του *** σε άλλη συνεδρίαση του παρόντος Δικαστηρίου, προκειμένου να συζητηθούν κατά την προσήκουσα τακτική διαδικασία. 

[...]

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ  Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ 

==========================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"