Στοιχεία ψυχολογικού θρίλερ και μαύρης κωμωδίας συνδυάζονται σε μια πρωτότυπη προσέγγιση της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και μιας κοινωνίας που βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο με τον εαυτό της.
Από 
Χρήστο Μήτση -
Χρήστο Μήτση -
Καθώς απομακρύνεται αλματωδώς από το κομουνιστικό της παρελθόν, η Ρωσία επέβαλε, διά χειρός Βλαντίμιρ Πούτιν, πριν από τρία χρόνια την υποχρεωτική επαναφορά του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία. Δίπλα στη φίμωση κάθε έντονης αντιπολιτευτικής φωνής, την εθνικοπατριωτική ρητορική ή τον αντι-γκέι νόμο, είναι σαφές πως η συντηρητική στροφή της ρωσικής κοινωνίας γίνεται ολοένα και πιο κλειστή, ολοένα και πιο απότομη. Ο «Πιστός», μεταφορά στην οθόνη ενός θεατρικού του Γερμανού Μάριους φον Μάγενμπουργκ, αποτελεί γλαφυρή εικόνα αυτής της νέας πραγματικότητας, στην οποία μας ξεναγεί ο Βένια, ένας αθλητικός και όμορφος μαθητής λυκείου, τον οποίο μεγάλωσε η χωρισμένη μητέρα του.
Ένα ασήμαντο περιστατικό στην πισίνα του σχολείου θα τον αναγκάσει να υιοθετήσει μια βγαλμένη από τις σελίδες της Βίβλου ρητορική, αρχικά για να υπερασπιστεί τον ...
εαυτό του και κατόπιν για να κάνει τη διαφορά από όλους τους άλλους γύρω του. Μπαίνοντας όλο και βαθύτερα σε αυτόν τον ρόλο, θα αμφισβητεί διαρκώς και μεγαλόφωνα τις ιδέες και την ηθική των πάντων, κυρίως της άθεης καθηγήτριας βιολογίας που του πηγαίνει κόντρα.
εαυτό του και κατόπιν για να κάνει τη διαφορά από όλους τους άλλους γύρω του. Μπαίνοντας όλο και βαθύτερα σε αυτόν τον ρόλο, θα αμφισβητεί διαρκώς και μεγαλόφωνα τις ιδέες και την ηθική των πάντων, κυρίως της άθεης καθηγήτριας βιολογίας που του πηγαίνει κόντρα.
Ελάχιστα αλληγορική, αντίθετα συγκεκριμένη και ξεκάθαρη, η ταινία του γνωστού μας από τα φεστιβαλικά κυκλώματα Κίριλ Σερεμπρενίκοφ («Yurev Den» στο Λοκάρνο, «The Betrayal» στη Βενετία) καυτηριάζει ανοιχτά τη θρησκευτική μισαλλοδοξία. Προχωρά όμως πολύ μακρύτερα, καθόσον περιγράφει από τη μία τους μηχανισμούς που γεννούν ανάλογες συμπεριφορές (η σεξουαλική στέρηση, οι οικογενειακές συνθήκες, η επιθυμία ενσωμάτωσης) και από την άλλη την αναποτελεσματική, δογματική επιχειρηματολογία της «επίσημης αλήθειας» και την οπορτουνιστική συμπεριφορά της εξουσίας (από τη διευθύντρια του σχολείου μέχρι τον παπά).
Ταυτόχρονα τα περίτεχνα travellings σε κλειστούς χώρους, τα στιλιζαρισμένα καδραρίσματα, η αντίστιξη που δημιουργεί η βραβευμένη από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία μουσική του Ίλια Ντεμούτσκι, το υποδόριο χιούμορ και οι αποστασιοποιημένες αναφορές στα εδάφια της Βίβλου (οι τίτλοι των οποίων αναγράφονται στην οθόνη) αντανακλούν με κινηματογραφική στιλπνότητα μια αγχωτική, αποπροσανατολισμένη κοινωνική καθημερινότητα σε διαρκή πόλεμο με τον εαυτό της.
Ρωσία. 2016. Διάρκεια: 118΄. Διανομή: WEIRD WAVE.
Ο Ρώσος σκηνοθέτης μιλά για το τολμηρό δράμα του που συνδυάζει στοιχεία ψυχολογικού θρίλερ και μαύρης κωμωδίας, κριτικάροντας θαρραλέα τη σύγχρονη θρησκευτική μισαλλοδοξία.
Το σενάριο της ταινίας σας στηρίζεται σε ένα γερμανικό θεατρικό το οποίο πρώτα ανεβάσατε εσείς ο ίδιος στη σκηνή και κατόπιν διασκευάσατε για την οθόνη. Πόσα πράγματα αλλάξατε για να αφορά άμεσα τη σύγχρονη Ρωσία;
Ο Μάριους φον Μάγιενμπουργκ, ο συγγραφέας του θεατρικού έργου, μου είπε πως το έγραψε αφού διάβασε τη Βίβλο και ανακάλυψε μερικά πολύ παράξενα, εξαιρετικά βίαια αποσπάσματα με απρόβλεπτα διφορούμενο νόημα. Εκτός κειμένου μπορούν να θεωρηθούν ότι κατακρίνουν την αγάπη και την αδελφοσύνη. Έτσι αποφάσισε να τα καταγράψει, κάτι που του έδωσε τη βασική ιδέα του θεατρικού: το πόσο εύκολο είναι δηλαδή να διαστρέψεις το νόημα των Γραφών. Στο έργο, όπως και στην ταινία, η πηγή των αποσπασμάτων αναγράφεται καθαρά, ώστε το κοινό να καταλάβει πως πρόκειται για πραγματικά κι όχι επινενοημένα κείμενα. Από εκεί και πέρα άλλαξα κάποια πράγματα του θεατρικού, όπως για παράδειγμα το διευθυντή του σχολείου, που στην ταινία είναι γυναίκα, όπως σχεδόν παντού στη Ρωσία. Επίσης προσέθεσα κι άλλους καθηγητές, ενώ ο Καθολικός παπάς έγινε Ορθόδοξος και μεγάλωσε ο ρόλος του. Αυτά τα οποία παραθέτει ως τσιτάτα είναι από κάτι περίεργα ορθόδοξα βιβλία, αλλά είναι αληθινά. Τέλος, προσέθεσα μουσική, όπως αυτή που ακούμε στην τρίτη πράξη του φιλμ, γραμμένη από τους Laibach, ένα συγκρότημα απαγορευμένο στο ρώσικο ραδιόφωνο για τους επιθετικούς κι ανεπιθύμητους για κάποιους στίχους τους.
Ο Μάριους φον Μάγιενμπουργκ, ο συγγραφέας του θεατρικού έργου, μου είπε πως το έγραψε αφού διάβασε τη Βίβλο και ανακάλυψε μερικά πολύ παράξενα, εξαιρετικά βίαια αποσπάσματα με απρόβλεπτα διφορούμενο νόημα. Εκτός κειμένου μπορούν να θεωρηθούν ότι κατακρίνουν την αγάπη και την αδελφοσύνη. Έτσι αποφάσισε να τα καταγράψει, κάτι που του έδωσε τη βασική ιδέα του θεατρικού: το πόσο εύκολο είναι δηλαδή να διαστρέψεις το νόημα των Γραφών. Στο έργο, όπως και στην ταινία, η πηγή των αποσπασμάτων αναγράφεται καθαρά, ώστε το κοινό να καταλάβει πως πρόκειται για πραγματικά κι όχι επινενοημένα κείμενα. Από εκεί και πέρα άλλαξα κάποια πράγματα του θεατρικού, όπως για παράδειγμα το διευθυντή του σχολείου, που στην ταινία είναι γυναίκα, όπως σχεδόν παντού στη Ρωσία. Επίσης προσέθεσα κι άλλους καθηγητές, ενώ ο Καθολικός παπάς έγινε Ορθόδοξος και μεγάλωσε ο ρόλος του. Αυτά τα οποία παραθέτει ως τσιτάτα είναι από κάτι περίεργα ορθόδοξα βιβλία, αλλά είναι αληθινά. Τέλος, προσέθεσα μουσική, όπως αυτή που ακούμε στην τρίτη πράξη του φιλμ, γραμμένη από τους Laibach, ένα συγκρότημα απαγορευμένο στο ρώσικο ραδιόφωνο για τους επιθετικούς κι ανεπιθύμητους για κάποιους στίχους τους.
Η ταινία παίρνει σαφή θέση κατά του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Είναι και κατά του Χριστιανισμού;
Είμαι ενάντια σε κάθε σκοταδισμό και ενάντια σε όποιον σου υπαγορεύει πως να σκεφτείς. Αυτό δεν αφορά μόνο τον Χριστιανισμό. Προσωπικά αναρωτιέμαι συνέχεια για τον κόσμο, το σύμπαν, τους ανθρώπους γύρω μου. Η τέχνη προορίζεται για να κάνει τέτοιου είδους ερωτήσεις.
Είμαι ενάντια σε κάθε σκοταδισμό και ενάντια σε όποιον σου υπαγορεύει πως να σκεφτείς. Αυτό δεν αφορά μόνο τον Χριστιανισμό. Προσωπικά αναρωτιέμαι συνέχεια για τον κόσμο, το σύμπαν, τους ανθρώπους γύρω μου. Η τέχνη προορίζεται για να κάνει τέτοιου είδους ερωτήσεις.
Πιστεύετε πως ο θρησκευτικός φανατισμός αποτελεί σήμερα απειλή για τη ρώσικη κοινωνία;
Στη Ρωσία η θρησκεία βρίσκεται παντού και έχει γίνει η δεύτερη επίσημη ιδεολογία. Όπως και στις ΗΠΑ, οι ιεροκήρυκες έχουν καταλάβει την τηλεόραση. Η θρησκεία κάνει μαζική πλύση εγκεφάλου και οι Ρώσοι προτιμούν να ακολουθούν ένα ηγέτη παρά να σκέφτονται για τον εαυτό τους. Αν και η εκκλησία είναι διαχωρισμένη από το κράτος, η Ορθοδοξία παρεμβαίνει σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα: στο στρατό, στους θεσμούς, στον πολιτισμό και ειδικά στην εκπαίδευση. Υπαγορεύει τι είναι καλό και τι κακό, ακολουθώντας την επίσημη ιδεολογία.
Στη Ρωσία η θρησκεία βρίσκεται παντού και έχει γίνει η δεύτερη επίσημη ιδεολογία. Όπως και στις ΗΠΑ, οι ιεροκήρυκες έχουν καταλάβει την τηλεόραση. Η θρησκεία κάνει μαζική πλύση εγκεφάλου και οι Ρώσοι προτιμούν να ακολουθούν ένα ηγέτη παρά να σκέφτονται για τον εαυτό τους. Αν και η εκκλησία είναι διαχωρισμένη από το κράτος, η Ορθοδοξία παρεμβαίνει σε όλα τα κοινωνικά επίπεδα: στο στρατό, στους θεσμούς, στον πολιτισμό και ειδικά στην εκπαίδευση. Υπαγορεύει τι είναι καλό και τι κακό, ακολουθώντας την επίσημη ιδεολογία.
Αναγνωρίζετε τον εαυτό σας σε κάποιον από τους ήρωες της ταινίας ή πιστεύετε πως όλοι τους, άρα και όλοι μας, είναι παγιδευμένοι στις δογματικές ή εντελώς απλοϊκές τους απόψεις; Νομίζω πως πάνω σ’ αυτό το κοινό πρέπει να αποφασίσει μόνο του. Ο λόγος τού να κάνεις σινεμά είναι και το να θέτεις τέτοιου είδους ερωτήσεις. Δεν θα ήθελα να δεσμεύσω κάποιον με τις απαντήσεις μου.
Ο «Πιστός» είναι ένα σοβαρό κοινωνικό και ψυχολογικό δράμα, αλλά γεμάτο με ειρωνικό, υποδόριο χιούμορ. Ένα στοιχείο που προέρχεται από το θεατρικό ή ήταν δική σας προσθήκη; Το χιούμορ και αυτή η αίσθηση του παραλόγου που υπάρχει κατά στιγμές είναι βασικά χαρακτηριστικά του θεατρικού έργου. Λειτουργούν ως ενισχυτικά στοιχεία των σοβαρών ερωτήσεων που προσπαθήσαμε να θέσουμε.
Το οπερατικό σκηνοθετικό σας στιλ χαρακτηρίζεται από μερικά μεγάλα σε διάρκεια και ιδιαίτερα περίτεχνα πλάνα. Είναι ένας τρόπος να αποκτήσει κινηματογραφικό ύφος ένα πρώτο υλικό που είναι θεατρικό;
Είναι κάτι που έχει να κάνει κυρίως με το ότι είμαι ένας τεμπέλης σκηνοθέτης. Βαριέμαι το πλάνο από εδώ, πλάνο από απέναντι. Προτιμώ να κάνω πρόβα σε μια σκηνή για τρεις μέρες και όταν τη γυρίζω να μη χρειάζομαι περισσότερες από δυο τρεις λήψεις. Ήμουν όμως και τυχερός γιατί συνεργάστηκα με έναν εκπληκτικό διευθυντή φωτογραφίας, τον Βλάντισλαβ Οπέλιαντς, ο οποίος κάνει θαύματα με την κάμερα. Όταν μας σύστησε ο παραγωγός μας, ο Βλάντισλαβ μου είπε πως το θεατρικό ανέβασμά μου ήταν πολύ κινηματογραφικό. Ξεκινήσαμε από εκεί και το εξελίξαμε.
Είναι κάτι που έχει να κάνει κυρίως με το ότι είμαι ένας τεμπέλης σκηνοθέτης. Βαριέμαι το πλάνο από εδώ, πλάνο από απέναντι. Προτιμώ να κάνω πρόβα σε μια σκηνή για τρεις μέρες και όταν τη γυρίζω να μη χρειάζομαι περισσότερες από δυο τρεις λήψεις. Ήμουν όμως και τυχερός γιατί συνεργάστηκα με έναν εκπληκτικό διευθυντή φωτογραφίας, τον Βλάντισλαβ Οπέλιαντς, ο οποίος κάνει θαύματα με την κάμερα. Όταν μας σύστησε ο παραγωγός μας, ο Βλάντισλαβ μου είπε πως το θεατρικό ανέβασμά μου ήταν πολύ κινηματογραφικό. Ξεκινήσαμε από εκεί και το εξελίξαμε.
Σχετικά Θέματα
=====================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
To μπλόκ " Στοχσμός-Πολιτική" είναι υπεύθυνο μόνο για τα δικά του σχόλια κι όχι για αυτά των αναγνωστών του...Eπίσης δεν υιοθετεί απόψεις από καταγγελίες και σχόλια αναγνωστών καθώς και άρθρα που το περιεχόμενο τους προέρχεται από άλλες σελίδες και αναδημοσιεύονται στον παρόντα ιστότοπο και ως εκ τούτου δεν φέρει οποιασδήποτε φύσεως ευθύνη.