Μέχρι την «απελευθέρωση» ή ορθότερα τη δημιουργία αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας η απάντηση ήταν απλή: Το κράτος καθόριζε την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των τιμολογίων της ΔΕΗ, η οποία είχε το μονοπώλιο στην παραγωγή, μεταφορά και διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα.
Έκτοτε διαμορφώθηκαν συνθήκες «ανταγωνισμού» και σήμερα, που έχει ολοκληρωθεί η οργάνωση του νέου μοντέλου, διακρίνονται οι εξής αγορές:
- η παραγωγή και προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο χονδρικής.
- η μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας
- η διανομή ηλεκτρικής ενέργειας και
- η προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας σε επίπεδο λιανικής.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η παραγωγή και η προμήθεια σε επίπεδο λιανικής αποτελούν
τις λεγόμενες «ανταγωνιστικές δραστηριότητες» , οι οποίες διαμορφώνουν στο μεγαλύτερο βαθμό τις τιμές κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και υπόκεινται στους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού. Αντιθέτως, η μεταφορά και η διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας, χαρακτηρίζονται ως «μη ανταγωνιστικές» γιατί έχουν τα χαρακτηριστικά «φυσικού μονοπωλίου» (1) και ως εκ τούτου καθίσταται αντιπαραγωγική και ανορθολογική η επιβολή συνθηκών ελεύθερου ανταγωνισμού.
Η ελληνική χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι οργανωμένη (προς το παρόν, γιατί επίκεινται αλλαγές(2)) στον Ημερήσιο Ενεργειακό Προγραμματισμό (Η.Ε.Π.), μέσω του οποίου γίνονται οι συναλλαγές για το σύνολο της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παραχθεί και θα καταναλωθεί την επόμενη ημέρα. Στην πράξη οι προμηθευτές λιανικής με δηλώσεις τους που ονομάζονται «Δηλώσεις Φορτίου» και υποβάλλονται καθημερινά, ανακοινώνουν τις ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που θα χρειαστούν οι πελάτες τους την επόμενη ημέρα, ενώ οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς υποβάλλουν δηλώσεις για την προσφερόμενη τιμή και τη διαθεσιμότητα ισχύος ηλεκτρικής ενέργειας της επόμενης ημέρας για κάθε σταθμό παραγωγής. ...
Αρμόδιος φορέας για την εποπτεία της λειτουργίας της αγοράς είναι ο Λειτουργός της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΛΑΓΗΕ Α.Ε), ο οποίος κατατάσσει τις προσφορές ξεκινώντας από την φθηνότερη προς την ακριβότερη (με εξαίρεση τις Α.Π.Ε. των οποίων η κάθε στιγμή διαθέσιμη ισχύ εγχέεται κατά προτεραιότητα στο σύστημα και οι οποίες λειτουργούν σε καθεστώς εγγυημένων ελαχίστων τιμών), μέχρι να επέλθει ισορροπία με τη ζήτηση. Το σημείο αυτό ισορροπίας, όπου καλύπτεται απολύτως η ζήτηση διαμορφώνει την Οριακή Τιμή του Συστήματος (Ο.Τ.Σ), η οποία είναι και η χονδρική τιμή ενέργειας, με την οποία αμείβονται και όλοι οι υπόλοιποι παραγωγοί που η προσφορά τους ήταν σε χαμηλότερη τιμή. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι εκτός από την Ο.Τ.Σ., οι παραγωγοί εισπράττουν (και οι προμηθευτές πληρώνουν) και ένα συμπληρωματικό ποσό που αντανακλά το κόστος παροχής εφεδρείας ισχύος.
Το κόστος της Ο.Τ.Σ. καθώς και των λειτουργικών εξόδων των προμηθευτών λιανικής (μαζί με το περιθώριο κέρδους τους) μετακυλίεται σ’ εμάς τους καταναλωτές που επιπλέον πληρώνουμε τις ρυθμιζόμενες (δηλαδή τις μη υποκείμενες σε ανταγωνισμό και διοικητικά οριζόμενες) χρεώσεις. Στις χρεώσεις αυτές περιλαμβάνεται η χρέωση για τον ΑΔΜΗΕ (Σύστημα Μεταφοράς), η χρέωση για τον ΔΕΔΔΗΕ (Δίκτυο Διανομής), η χρέωση ΥΚΩ (για το μη διασυνδεδεμένο δίκτυο και το κοινωνικό τιμολόγιο για τους ευάλωτους καταναλωτές), η χρέωση ΕΤΜΕΑΡ (δηλαδή το τέλος υπέρ των παραγωγών Α.Π.Ε., με το οποίο καλύπτεται η διαφορά μεταξύ των εγγυημένων τιμών που απολαμβάνουν και της Ο.Τ.Σ. και οι οποίοι, όπως αναφέραμε, εγχέουν προνομιακά στο Σύστημα, την ενέργεια που παράγουν). Επίσης πληρώνουμε τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ) του ν. 3336/2005 και βεβαίως Φ.Π.Α. 13% επί όλων των παραπάνω χρεώσεων.
Τώρα γιατί πρέπει να τα γνωρίζουμε όλα αυτά;
Μα γιατί πιστεύουμε ότι είναι χρήσιμο να αντιληφθούμε όλοι οι καταναλωτές πόσο «κακά» είναι τα κρατικά μονοπώλια και πόσο μας ευνοεί ο «ανταγωνισμός» και η «απελευθέρωση» της αγοράς, ειδικά αφού οσονούπω θα προστεθούν άλλες τρεις νέες αγορές (η «προθεσμιακή» αγορά, η «ενδοημερήσια» αγορά και η αγορά «εξισορρόπησης» (2)).
(1) Φυσικό μονοπώλιο : Τον όρο αυτό προσδίδει η οικονομική επιστήμη, όταν υπάρχουν υψηλά εφάπαξ έξοδα (sunkcosts) και έλλειψη δυνατότητας επανάληψης αυτών, δηλαδή δημιουργίας παράλληλων δικτύων (non duplicablenetwork). Κατ’ άλλο ορισμό: Όταν το κόστος ενός παρόχου για την παραγωγή ενός προϊόντος είναι χαμηλότερο από το κόστος που θα προέκυπτε για περισσότερους παραγωγούς του ίδιου προϊόντος.»
(2) Με το άρθρο 8 παρ. 1 του ν. 4425/2016 ορίζεται ότι «Οι συναλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας διενεργούνται στις ακόλουθες Αγορές: Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, Αγορά Επόμενης Ημέρας, Ενδοημερήσια Αγορά και Αγορά Εξισορρόπησης. Συναλλαγές επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας είναι δυνατό να συνάπτονται διμερώς και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας»
ΠΗΓΕΣ:
Θεόδωρος Σ. Λύτρας «Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ»
Μιχαήλ Λ. Πολέμης «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΟΥΤΟΠΙΑ Ή ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»
«O έρμος ο καταναλωτής πρέπει να έχει πτυχίο πολυτεχνείου και οικονομικών μαζί για να καταλάβει τι πληρώνει για ηλεκτρικό ρεύμα». Αυτό το σχόλιο μας έγραψε κάποιος φίλος και δυστυχώς έχει δίκιο. Επειδή λοιπόν το θέμα είναι τεράστιο και πολύπλοκο (και με το άνοιγμα τριών ακόμη αγορών θα
γίνει πολυπλοκότερο), επανερχόμαστε στην προηγούμενη ανάρτησή μας ( «Πώς καθορίζεται η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας») για να κάνουμε δύο αναγκαίες συμπληρώσεις και διασαφήσεις.
Α. Ο τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω της ιδιομορφίας του, είναι εξ ορισμού φυσικό μονοπώλιο (1). Ως εκ τούτου ο διαχωρισμός του σε τέσσερις διαφορετικές δραστηριότητες, δύο «ανταγωνιστικές» αγορές (παραγωγή, προμήθεια) και δύο «μη ανταγωνιστικές» (δίκτυα μεταφοράς και διανομής) συνιστά τεραστίου μεγέθους ανορθολογισμό, του οποίου τις συνέπειες τις πληρώνουν ήδη οι καταναλωτές των χωρών της Ε.Ε.(2)
Το μοντέλο αυτό σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1970 για την ιδιωτικοποίηση της βρετανικής κρατικής ηλεκτρικής εταιρείας και υλοποιήθηκε τη δεκαετία του 1990. Έχει σημασία ότι, όπως λέγεται(3), ακόμη και η «ιέρεια» των ιδιωτικοποιήσεων, η Μάργκαρετ Θάτσερ, είχε ενδοιασμούς για την εφαρμογή του, γιατί πίστευε πως ο κλάδος της ηλεκτρικής ενέργειας είναι φυσικό μονοπώλιο και δεν είναι δυνατόν να έχεις δύο ή περισσότερες επιχειρήσεις που να ανταγωνίζονται η μια την άλλη για το ποια θα παράσχει ηλεκτρική ενέργεια σε ένα νοικοκυριό. Παρόλα αυτά τελικά πείστηκε από τους συμβούλους της και το συγκεκριμένο μοντέλο εφαρμόστηκε.
Σήμερα αρκετοί πιστεύουν ότι το μοντέλο αυτό απέτυχε. Μετά από μεγάλες αυξήσεις για τον καταναλωτή και δύσκολες μέρες για τους εργαζόμενους στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, ξεκίνησε η αντίστροφη πορεία της επαναενοποίησης, Η EDF, ο κρατικός γαλλικός κολοσσός στον τομέα της ενέργειας εξαγόρασε σειρά εταιρειών και τείνει να αποκτήσει το ρόλο του ιδιωτικού μονοπωλίου στην βρετανική αγορά ενέργειας.
Β. Η χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι μόνο κατ’ επίφαση «ελεύθερη αγορά» και επί της ουσίας λειτουργεί βάσει εγγυημένων τιμών και μηχανισμών που εγγυώνται τα κέρδη των παραγωγών σε βάρος βέβαια των καταναλωτών.
Βασικός μηχανισμός που αυξάνει τα κέρδη των παραγωγών είναι ο Μηχανισμός Ανάκτησης Μεταβλητού Κόστους (Μ.Α.Μ.Κ), ο οποίος ξεκίνησε το 2008 και έδωσε τη δυνατότητα στις μονάδες Φυσικού Αερίου που παράγουν ακριβή ηλεκτρική ενέργεια να δίνουν πολύ χαμηλές προσφορές για το 30% της ισχύος τους και στη συνέχεια να αποζημιώνονται «βασιλικά», όχι βεβαίως με την Ο.Τ.Σ. (για την Ο.Τ.Σ. δέστε προηγούμενη ανάρτηση), αλλά με το μεταβλητό κόστος τους αυξημένο κατά 10%. Ο μηχανισμός αυτός, ο οποίος καταγγέλθηκε επανειλημμένα ως σκανδαλώδης, τροποποιήθηκε το 2014.
Η ηλεκτρική ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε), η οποία εγχέεται κατά προτεραιότητα στο σύστημα, πληρώνεται βάσει εγγυημένων τιμών (η διαφορά μεταξύ Ο.Τ.Σ. και εγγυημένων τιμών καλύπτεται από το ΕΤΜΕΑΡ – πρώην τέλος υπέρ Α.Π.Ε.), ενώ υπάρχουν και τα Αποδεικτικά Διαθέσιμης Ισχύος (Α.Δ.Ι) για την εξασφάλιση εφεδρειών, βάσει των οποίων οι παραγωγοί πληρώνονται (και μάλιστα αδρά) για να είναι σε ετοιμότητα οι μονάδες τους.
Οι παραπάνω ρυθμίσεις, οι οποίες ελάχιστα θυμίζουν «ελεύθερη αγορά», οδηγούν στο εξής λογικό συμπέρασμα: Η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου έγινε για χάρη των ιδιωτικών επιχειρήσεων και πράγματι προάγει την ευημερία τους. Βλάπτει όμως σοβαρά τους πολίτες που πληρώνουν - και θα πληρώνουν μέχρι να διορθωθεί αυτός ο ανορθολογισμός - βαρύ αντίτιμο με πολλαπλές συνέπειες.
(1) ‘Ενας κλάδος είναι φυσικό μονοπώλιο όταν μια μοναδική επιχείρηση μπορεί να προσφέρει ένα αγαθό ή υπηρεσία σε ολόκληρη την αγορά σε μικρότερο κόστος απ’ ότι μπορούν δύο η περισσότερες επιχειρήσεις
(2)Σχεδόν το 11% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης πλήττεται από ενεργειακή φτώχεια ή απειλείται σοβαρά από αυτήν (το 2012, το ποσοστό αυτό ανερχόταν στα 54 εκατομμύρια πολίτες και τα ποσοστά ενεργειακής φτώχειας είναι στη Ουγγαρία 7.5%, στην Ισπανία 9.2%, στη Ρουμανία 10.9%, στην Ιταλία 14.8%, στην Πορτογαλία 19.8%, στην Ελλάδα 27.0% και στην Βουλγαρία 37.6% : Φυλλάδιο των: European Public Service Union (EPSU), European Anti-Poverty Network (EAPN), Right to Energy for allEuropeans! http://www.eapn.eu/wp-content/uploads/2017/05/EAPN-2017-EAPN-EPSU-energypoverty-leaflet-1138.pdf
(3) ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΟΥΛΛΙΚΚΑΣ: Φυσικό μονοπώλιο και ηλεκτρική ενέργεια (http://www.b2green.gr/el/post/7913/)
=====================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
To μπλόκ " Στοχσμός-Πολιτική" είναι υπεύθυνο μόνο για τα δικά του σχόλια κι όχι για αυτά των αναγνωστών του...Eπίσης δεν υιοθετεί απόψεις από καταγγελίες και σχόλια αναγνωστών καθώς και άρθρα που το περιεχόμενο τους προέρχεται από άλλες σελίδες και αναδημοσιεύονται στον παρόντα ιστότοπο και ως εκ τούτου δεν φέρει οποιασδήποτε φύσεως ευθύνη.