«Κρατίστην εἶναι δημοκρατίαν εν ᾗ πάντες ὡς τύραννον φοβοῦνται τόν νόμον» (ΒΙΑΣ)
«Πόλις ἄριστα πράττει, ὅπου τοῖς πονηροῖς οὐκ ἔξεστιν ἄρχειν» (ΠΙΤΤΑΚΟΣ)
Η δημοκρατία, έλεγε κάποτε ο Τσώρτσιλ, είναι το χειρότερο πολίτευμα, αν εξαιρεθούν όλα τ' άλλα. Τούτο σημαίνει ότι η δημοκρατία, ακόμη και στη χειρότερη μορφή της, είναι προτιμότερη από την καλύτερη μορφή ενός άλλου πολιτεύματος.
Αυτό όμως δεν πρέπει να μας καθησυχάζει, γιατί την ποιότητα ενός πολιτεύματος δεν προσδιορίζει το τυπικό όνομά του. Υπήρξαν δημοκρατίες, που εξαχρείωσαν τους λαούς, και αποδείχτηκαν ανάξιες του τίτλου τους. Η ονομαστική αξία ενός πολιτεύματος είναι ό,τι και η ονομαστική αξία του χαρτονομίσματος. Αξία, όπως είναι γνωστό, έχει ο χρυσός, που είναι το αντίκρυσμα. Και στην προκειμένη περίπτωση χρυσός είναι η ουσία και όχι το τυπικό όνομα της δημοκρατίας. Αν αρκεστούμε μόνο στους τύπους και δεν ενδιαφερθούμε να δώσουμε στη δημοκρατία ένα περιεχόμενο ουσίας, τότε δημιουργούμε ένα νόθο καθεστώς που μοιάζει με δημοκρατία, αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να είναι οχλοκρατία ή συγκαλυμμένη μορφή αυταρχίας.
Η βασικότερη προϋπόθεση, για να λειτουργήσει σωστά μια δημοκρατία, είναι να συμμετέχουν όλα τα μέλη της υπεύθυνα στα κοινά. Αλλά για να γίνει αυτό δεν αρκεί οι πολίτες να έχουν δικαίωμα συμμετοχής, πρέπει να έχουν και τη δυνατότητα. Η δυνατότητα είναι κάτι που καθορίζεται από τη μόρφωση των πολιτών. Δημοκρατία σε τελευταία ανάλυση σημαίνει γνώση. Γνώση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων μας. Όσο πιο μορφωμένη είναι μια κοινωνία, τόσο πιο αληθινή είναι η δημοκρατία της. Απαίδευτοι λαοί δεν απόκτησαν, κι αν απόκτησαν, δεν διατήρησαν για πολύ τη δημοκρατία τους. Αν το πολίτευμα αυτό στην αρχαιότητα ευδοκίμησε μόνο στην Αθήνα, το γεγονός οφείλεται στο ότι οι Αθηναίοι είχαν μέση μόρφωση ανώτερη από κάθε λαό της εποχής τους. ...
Μια άλλη βασική προϋπόθεση είναι ο στόχος που πρέπει να υπηρετεί η δημοκρατία. Και αυτός είναι η δημιουργία κράτους δικαίου. Το κράτος του δικαίου όμως εξαρτάται από την υγιή πολιτική. Κατά τον Αριστοτέλη, πολιτική είναι «ἡ κυριωτάτη τῶν ἐπιστημῶν τά καλά καί τά δίκαια σκοπουμένη». Συνεπώς, για να μην ξεπέσει σ' επίπεδο ανηθικότητας η πολιτική, πράγμα που θα οδηγήσει σε φαυλότητα και τη δημοκρατία, πρέπει οι νόμοι της πολιτείας να μην παρέχουν τη δυνατότητα στους κακούς να άρχουν[1], σύμφωνα με το θαυμάσιο λόγο του Πιττακού του Μυτιληναίου. Αυτό όμως δεν αρκεί. Πρέπει η πολιτεία, περιορίζοντας τα πλαίσια δράσης των κακών, να ευρύνει τα πλαίσια δράσης των αγαθών. Αλλ' αυτό δεν εξαρτάται τόσο από τους νόμους όσο από την ηθική ποιότητα των πολιτών. «Ἀρίστη πολιτεία ἐστί, ὅπου οἱ πολιτευόμενοι τόν ψόγον μᾶλλον ἤ τόν νόμον δεδοίκασι», έλεγε ο Κλεόβουλος.
Επομένως δημοκρατία δεν είναι ένας απλός τύπος, στερημένος από περιεχόμενο ουσίας. Είναι αγώνισμα, στο οποίο πρέπει να συμμετέχουν όλοι με πλήρη γνώση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και, κατά κύριο λόγο, με καθαρή συνείδηση και με ξεκάθαρες προθέσεις. Αλλιώς παραμονεύει ο κίνδυνος να ξεπέσει σε πολιτική αγυρτεία και να ταυτιστεί με μια φτηνή δημοκοπία, που σαγηνεύει αλλά διαφθείρει το πλήθος, αλλοτριώνει τον πολιτικό του δυναμισμό και το κάνει άθυρμα των πολιτικά ισχυρών, πράγμα που οδηγεί στην απονεύρωση του νόμου, στην εξάρθρωση της κρατικής μηχανής και στην έξωση της πολιτικής ηθικής. Όταν το ατομικό συμφέρον δίνει τον τόνο στην πολιτική ζωή, τότε πια δεν οικοδομείται δημοκρατία, αλλά φαυλοκρατία, που αργά ή γρήγορα θ' ανοίξει το δρόμο για τη δικτατορία.
Αυτό πρέπει να γίνει συνείδηση σ' αυτούς που φιλοδοξούν να παίξουν έναν ηγετικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας τους. Σαν υπεύθυνοι αρχηγοί του λαού δεν πρέπει να περιορίζονται σε ωραίες διακηρύξεις ή σε θαυμάσιες ομιλίες. Πρέπει οι λόγοι τους ν' ακολουθούνται από θαυμάσια έργα. Γιατί συχνά συμβαίνει οι ωραίοι λόγοι να καλύπτουν ανυπαρξία έργων ή στη χειρότερη περίπτωση να συγκαλύπτουν φαυλότητα έργων. Μερικοί πολιτικοί θυμίζουν ένα Ρωμαίο φιλόσοφο της παρακμής, που σπούδασε την αρετή, για να μιλάει γι' αυτή αλλ' όχι και για να γίνει χρηστότερος. Πρόκειται για πολιτικούς, που ενώ διαπράττουν τα πιο φοβερά έργα, χρησιμοποιούν τους ωραίους λόγους για τη συγκάλυψή τους. («Δρῶντες τά αἴσχιστα λόγους ἀρίστους ποιοῦσι»).
Η δημοκρατία είναι ένα φοβερά ευαίσθητο πολίτευμα. Για να ευδοκιμήσει πρέπει να είναι μια συνεχής άσκηση ήθους. Και στην περίπτωση αυτή, πάλι το μεγαλύτερο βάρος πέφτει στους ώμους των πολιτικών ηγετών, που πρέπει ν' αποτελούν πρότυπα μίμησης για το λαό. Η πολιτική δεν είναι ευκαιρία για πλουτισμό, είναι προσφορά θυσιών. «Δεῖ τόν ἀγαθόν ἄνδρα, παυόμενον τῆς ἀρχῆς, μή πλουσιώτερον ἀλλ' ἐνδοξότερον γεγονέναι», έλεγε κάποιος αρχαίος. Η δημοκρατία θέλει ανθρώπους που να προσφέρουν περισσότερα και ν' αρκούνται σε λιγότερα. Έτσι δημιουργούνται οι άνθρωποι της αξίας και όχι της επιτυχίας.
Δυστυχώς συχνά η μανία της επιτυχίας διαστρέφει το περιεχόμενο τηςδημοκρατίας. Για να λειτουργήσει σωστά μια δημοκρατία είναι αναγκαία η πολιτική διαπάλη, όπως αυτή εκφράζεται με τον ανταγωνισμό των κομμάτων. Πρέπει όμως ο ανταγωνισμός αυτός να διεξάγεται μέσα σε πλαίσια δημοκρατικής αγωγής, έτσι που η επικράτηση μιας πολιτικής μερίδας να μη σημαίνει ταπείνωση ή εξόντωση της άλλης. Η αρχή της πλειοψηφίας να είναι σεβαστή αλλά και τα δικαιώματα της μειοψηφίας να είναι επίσης σεβαστά. Ο φανατισμός και η μισαλλοδοξία πάντοτε έβλαψαν τη δημοκρατία.
Σωστά πολιτευόμενος είναι αυτός που αγωνίζεται να επιβάλει όχι μόνο τη δική του γραμμή αλλά και που μάχεται για να μπορεί ο αντίπαλός του να εκφέρει τη δική του αντίθετη γνώμη. Κάτω από τέτοιες προϋποθέσεις δημιουργείται το δημοκρατικό ήθος, που αποτελεί την καλύτερη εγγύηση για την εδραίωση της δημοκρατίας.
ΕΡΓΑΣΙΑ: «Δοκεῖ μοι πόλις ἄριστα πράττειν καί μάλιστα σώζειν δημοκρατίαν, εν ᾗ τόν ἀδικήσαντα τοῦ ἀδικηθέντος οὐδέν ἧττον οἱ μή ἀδικηθέντες προσβάλλονται καί κολάζουσι».
ΑΝΑΛΥΣΗ : Ο αρχαίος πιστεύει ότι μια πόλη ενεργεί άριστα και μάλιστα διασώζει τη δημοκρατία της, όταν αυτοί που δεν αδικούνται αισθάνονται εξίσου με τον αδικημένο την προσβολή της αδικίας και προσπαθούν να τιμωρήσουν αυτόν που αδίκησε.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
1. «Είναι ευκολότερο να εγκαθιδρύσεις μια δημοκρατία χωρίς αναρχία παρά μια μοναρχία χωρίς δεσποτισμό» (Μ. Ναπολέοντας).
2. «Δῆμος ἀσταθμητότατον πρᾶγμα τῶν πάντων καί ἀσυνθετώτατον» (Δημοσθένης).
3. «Δεινόν οἱ πολλοί, κακούργους ὅταν ἔχωσι προστάτας» (Ευριπίδης).
4. «Ἰσχυρόν ὄχλος ἐστιν, οὐκ ἔχει δέ νοῦν» (Μένανδρος).
5. «Ἐμοί δοκέει ἕνα μἐν ἡμέων μούναρχον μηκέτι γενέσθαι˙ οὐδέ γάρ ἡδύ, οὐδέ ἀγαθόν»[2] (Ηρόδοτος).
6. «Ἀλλά φύσει τοῦτο τό ζῶον ὁ βασιλεύς σαρκοφάγον ἐστίν» (Πλούταρχος: «Κάτων Μείζων»,
7. Απ' το μονάρχη πιο βαριά δεν είναι
συμφορά σε μια πόλη. Τέτοιο κράτος,
πρώτα, δεν έχει νόμους ίσους για όλους"
ένας κρατά στο χέρι του το νόμο
κι αφέντης είναι" ισότητα καμμία. Ενώ γραμμένοι νόμοι όταν υπάρχουν,
δικαιώματα ίσα έχουν φτωχοί και πλούσιοι.
Μπορεί ο φτωχός στον πλούσιο, αν τον προσβάλει,
να του απαντήσει με τον ίδιο τρόπο"
τρανούς νικά ο μικρός, αν έχει δίκιο.
Τη λεφτεριά ένας λόγος φανερώνει:
«Ποιος για την πόλη ωφέλιμη έχει γνώμη
και θέλει να τη φέρει εδώ στη μέση;»
και λεύτερα ο καθείς μιλά ή σωπαίνει.
Ποια ισότητα είναι ανώτερη από τούτη;
Κι όπου ο λαός αφέντης είναι, βλέπει
με χαρά του ν' ακμάζουν τα παλικάρια·
μα ο βασιλιάς μισεί ένα τέτοιο πράγμα,
κι όπου έξυπνος κι αντρείος τον ξεπαστρεύει,
γιατί τρέμει το θρόνο του μη χάση.
(Ευριπίδης: « Ικέτιδες») (Μετάφραση Θρασ. Σταύρου)
8. «Τίποτα δεν είναι πιο επικίνδυνο από το ν' αφήνεται για πολύν καιρό η εξουσία στα χέρια του ίδιου πολίτη. Ο λαός συνηθίζει να τον υπακούει, κι αυτός συνηθίζει να διοικεί το λαό· υπάρχει σε τούτο μία πηγή σφετερισμού και τυραννίας» (Σιμόν Μπολιβάρ).
9. «Η πολιτική ελευθερία αρχίζει όταν, μέσα στην πλειοψηφία του λαού το άτομο αισθάνεται υπεύθυνο για την πολιτική της κοινωνικής ομάδας στην οποία ανήκει» (Κάρλ Γιάσπερς).
10. «Θα ψηφίσω σύμφωνα με τους νόμους και τα ψηφίσματα του αθηναϊκού λαού και της Βουλής των Πεντακοσίων. Για όσα δεν υπάρχουν νόμοι θα ψηφίσω σύμφωνα με τη δικαιότερη γνώμη και ούτε για λόγους χαρισμού ούτε έχθρας. Ούτε θα ψηφίσω υπέρ της εγκαθίδρυσης τυραννίας ούτε ολιγαρχίας και αν κάποιος επιχειρήσει να καταλύσει το πολίτευμα του αθηναϊκού λαού ή προτείνει ή θέτει σε ψηφοφορία κάτι αντίθετο προς το πολίτευμα αυτό, δεν θα τον ακολουθήσω (δεν θα πεισθώ από τα λόγια του).
(Όρκος των Ηλιαστών, όπως αναφέρεται από το Δημοσθένη στον «Κατά Τιμοκράτους»).
11. «Η θέληση της πλειοψηφίας, μόλο που πρέπει να υπερισχύει σε κάθε περίσταση, οφείλει, για να είναι νόμιμη, να εμπνέεται από τη λογική· η μειοψηφία έχει ίσα δικαιώματα, εξίσου προστατευόμενα από το νόμο, και η παραβίασή τους θα ισοδυναμούσε με καταπίεση» (Τόμας Τζέφερσον: εναρκτήριος λόγος όταν πήρε την προεδρία των Η.Π.Α. το 1801).
12. «Λένε μερικές φορές ότι ο άνθρωπος είναι ανίκανος ν' αυτοκυβερνηθεί. Αλλά τότε, πως είναι δυνατό να θεωρηθεί ικανός να κυβερνά άλλους ανθρώπους;» (Τόμας Τζέφερσον, στο ίδιο).
13. «Εκεί όπου κυριαρχεί η μοναρχική αρχή, οι άνθρωποι είναι ελάσσονες˙ εκεί όπου η αρχή αυτή δεν αμφισβητείται, δεν υπάρχουν άνθρωποι» (Καρλ Μαρξ: Επιστολή στο Ρούγκε).
14. «Κανείς δεν θα χαρακτηρίσει δημοκρατική οργάνωση ένα κόμμα που καλύπτεται από ένα πέπλο μυστικότητας για όλους εκείνους που δεν είναι μέλη του» (Λένιν : «Τι να κάνουμε;»).
[1]«Δεινόν τούς χείρους τῶν βελτιόνων ἄρχειν», έλεγε ο Ισοκράτης.
[2]Γνώμη μου είναι ότι δεν πρέπει ένας άνθρωπος ν' ασκεί μοναρχική εξουσία. Γιατί το σύστημα αυτό ούτε ευχάριστο ούτε καλό είναι.
====================="O σιωπών δοκεί συναινείν"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
To μπλόκ " Στοχσμός-Πολιτική" είναι υπεύθυνο μόνο για τα δικά του σχόλια κι όχι για αυτά των αναγνωστών του...Eπίσης δεν υιοθετεί απόψεις από καταγγελίες και σχόλια αναγνωστών καθώς και άρθρα που το περιεχόμενο τους προέρχεται από άλλες σελίδες και αναδημοσιεύονται στον παρόντα ιστότοπο και ως εκ τούτου δεν φέρει οποιασδήποτε φύσεως ευθύνη.