1898: Οταν ήρθε ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος…

Στις 10 Μαρτίου 1898, η Ελληνική Βουλή ψηφίζει το νόμο για το Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο (ΔΟΕ) των ελληνικών οικονομικών. 

Ηταν μια κατάπτυστη πράξη των αστικών πολιτικών κομμάτων, που αναδείκνυε και τον πραγματικό χαρακτήρα της αστικής τάξης στην Ελλάδα.

Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ) ονομαζόταν ο έλεγχος των δημοσίων οικονομικών της Ελλάδας που επιβλήθηκε από Ευρωπαϊκές χώρες που δάνεισαν την Ελλάδα το φθινόπωρο του 1897, ενώ αυτή είχε χρεοκοπήσει τέσσερα χρόνια πριν, με στόχο την αποπληρωμή των χρεών της προς τους πιστωτές της. 

Τον έλεγχο εκτελούσε μια εξαμελή επιτροπή, η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή (Commission Internationale Financière de la Grèce), με μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα από το 1897 μέχρι το 1978, για 81 χρόνια.

Η χρεοκοπία της Ελλάδας και η ήττα στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897

Το 1893 ο Χαρίλαος Τρικούπης κατά την τελευταία πρωθυπουργία του κήρυξε πτώχευση. Τότε επιβλήθηκε μερικός έλεγχος από τους πιστωτές, που ήταν τυπικός κι όχι ουσιαστικός χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης στα ελληνικά δημόσια οικονομικά.

Η εμπλοκή όμως της χρεοκοπημένης Ελλάδας σε σύρραξη με την Τουρκία το 1897, στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, βρήκε την Ελλάδα σε εξαιρετικά δυσχερή θέση με τον ελληνικό στρατό ανίκανο να αντιπαραταχθεί στα οθωμανικά στρατεύματα, που είχαν καταλάβει τη Θεσσαλία και τμήμα της Στερεάς Ελλάδας. 

Η Συνθήκη Ειρήνης της 20ης Σεπτεμβρίου 1897 στην οποία εξαναγκάστηκε η Ελλάδα ως ηττημένη, προέβλεπε πολεμική αποζημίωση των τεσσάρων εκατομμυρίων τουρκικών λιρών της οποίας την άμεση καταβολή απαιτούσε η Υψηλή Πύλη. 

Η Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη υποχρεώθηκε σε διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές της Ελλάδας για επιπλέον δανεισμό (ενώ πριν τέσσερα χρόνια τους είχε ήδη δηλώσει ότι αδυνατεί να αποπληρώσει τα ήδη χρωστούμενα δάνεια). 

Οι διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης οδήγησαν στην επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας που να εξασφαλίζει στους πιστωτές την αποπληρωμή και των παλαιότερων αλλά και των νέων δανείων τους.

Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος: Οι όροι δανεισμού

Οι διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους των πιστωτών (Αγγλίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Γερμανίας, Ρωσίας, Ιταλίας) ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1897 και κατέληξαν στη σύνταξη και ψήφιση του νόμου ΒΦΙΘ/23-2-1898 σύμφωνα με τον οποίο εγκαθιδρύθηκε η επιτροπή οικονομικού ελέγχου (Διεθνής Οικονομική Επιτροπή), που σύντομα μετονομάστηκε σε Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος 1898.

Η συμφωνία με τους πιστωτές προέβλεπε:

1. Χορήγηση δανείου πολεμικών επανορθώσεων και του «οικονομικού δανείου»

Εκχωρήθηκε εγγυημένο δάνειο 151,3 εκατ. φράγκων, από τις Μεγάλες Δυνάμεις στην Ελλάδα. Το δάνειο λήφθηκε προκειμένου να καταβληθούν στην Οθωμανική αυτοκρατορία οι αποζημιώσεις, που υποχρεώθηκε να καταβάλει η Ελλάδα στην Τουρκία συνολικού ύψους 93,9 εκατ. φράγκων, το υφιστάμενο κρατικό χρέος ύψους 31,4 εκατ. φράγκων, το έλλειμμα του ελληνικού δημοσίου για το έτος 1897 ύψους 22,5 εκατ. φράγκων και οι δαπάνες έκδοσης του δανείου (προμήθειες τραπεζών μεσιτικά, χαρτόσημα) ύψους 3,5 εκατ. φράγκων.

2. Υποθήκευση φορολογικών εσόδων ώστε να εξασφαλισθεί η αποπληρωμή των δανείων

Για να επιτευχθεί η εξυπηρέτηση του χρέους ο ΔΟΕ απέκτησε τακτικές πηγές εσόδων και αξιολογούσε τις κρατικές υπηρεσίες για την αποδοτικότητα και την φοροεισπρακτική τους ικανότητα. Έτσι στο ΔΟΕ αποδίδονταν τα έσοδα των μονοπωλίων αλατιού, πετρελαίου, σπίρτων, τραπουλόχαρτων, τσιγαροχάρτων και σμυρίδας Νάξου, ο φόρος καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου και οι δασμοί του τελωνείου Πειραιά.

3. Αναδιάρθρωση του χρέους

Η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή στην Ελλάδα

Ο Δ.Ο.Ε. διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, αλλά από τις αρχές του ’30 είχε όλο και περισσότερο μειωμένη επίδραση στις αποφάσεις της χώρας, μέχρι τον οριστικό τερματισμό του ρόλου της το 1978.

Αρχικά έδρα του ήταν το σημερινό Μέγαρο της Προεδρίας της Δημοκρατίας, που είχε αναγερθεί για τις ανάγκες της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, πίσω από το τότε παλάτι του Διαδόχου, στη συμβολή των οδών Βασιλέως Γεωργίου (τότε ονομαζόταν Διοχάρους) και Στησιχόρου.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλαίσιο Οικονομικής και Πιστωτικής Συνθήκης του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ελλάδα του 1946 που υπέγραψε από τη μεριά της Ελλάδας ο Εμμανουήλ Τσουδερός, Β΄ Αντιπροέδρος υπουργικού συμβουλίου και υπουργός Συντονισμού της Κυβέρνησης Θεμιστοκλή Σοφούλη του 1945 και από τη πλευρά του Ηνωμένου Βασιλείου ο Έρνεστ Μπέβιν (Ernest Bevin), υπουργός Εξωτερικών (Foreign Secretary) στις 24 Ιανουαρίου 1946, το Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσε «έτοιμο, σε συμφωνία με τη Γαλλική Κυβέρνηση, να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Ελληνική Κυβέρνηση για την λήξη των δραστηριοτήτων της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής του 1898».

Έγγραφο του 1963 του Βρεταννικού Υπουργείου Εξωτερικών (Foreign Office) σχετικό με την Ελλάδα αναφέρεται σε πρόταση κατάργησης της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, έχοντας τίτλο Administration of International Financial Commission: proposals for abolition και δύο χρόνια μετά ακολουθεί άλλο έγγραφο με τίτλο International Financial Commission: abolition (1965), και τέλος, το 1966, αναφορά για την ενσωμάτωση του προσωπικού της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής στις Ελληνικές Δημόσιες Υπηρεσίες. Για το διάστημα 1970-1975 υπάρχει επίσης σχετική αναφορά του Βρετανικού υπουργείου Οικονομικών (Treasury) για την Διεθνή Οικονομική Επιτροπή.

Η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή καταργήθηκε οριστικά το 1978, με κοινή αποδοχή των συμβαλλομένων μερών, όπως προκύπτει από σχετική αλληλογραφία μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας.

Δημοσιεύτηκε στον ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟ 10 Μάρτη 2017

=====================

 "O σιωπών δοκεί συναινείν"