Στις 3 Δεκέμβρη 1944 η αστική τάξη με τους Βρετανούς συμμάχους της, έστρεφαν στην Αθήνα, τα όπλα τους απέναντι στο ΕΑΜικό λαϊκό κίνημα, σε μια ημέρα που ονομάστηκε Ματωμένη Κυριακή και σηματοδότησε την έναρξη της κρίσιμης ταξικής σύγκρουσης του Δεκέμβρη του 1944. Αν κάτι συμβολίζει τον ηρωικό αγώνα που έδωσε ο λαός της Αθήνας επί 33 ημέρες, με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές, είναι το σύνθημα «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα» που γράφτηκε στο περίφημο πανό στη διαδήλωση του ΕΑΜ.
Είχε προηγηθεί στις 2 Δεκέμβρη η υπογραφή από το υπουργικό συμβούλιο -το οποίο συνεδρίασε δίχως τους ΕΑΜικούς υπουργούς που είχαν παραιτηθεί- του Διατάγματος για την διάλυση του ΕΛΑΣ, του ΕΛΑΝ, του ΕΔΕΣ και «και πάσης άλλης τυχόν υφιστάμενης οργανώσεως», κηρύσσοντας ταυτόχρονα την «επιστράτευσιν απάντων των εφέδρων αξιωματικών και οπλιτών». Μέρα έναρξης της επιστράτευσης ορίστηκε η 10η Δεκέμβρη.
Στα τέλη Νοέμβρη 1944 η πολιτική κρίση στους κόλπους της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» έφτασε στο αποκορύφωμά της με αιχμή τον αφοπλισμό του λαϊκού κινήματος, του ΕΛΑΣ. Το βράδυ της 30ής του μήνα ο Γ. Παπανδρέου, παρακάμπτοντας τους υπουργούς του ΕΑΜ και τις ξεκάθαρα διατυπωμένες ενστάσεις τους, έδωσε στον Τύπο απόφαση, με την οποία όριζε για κάποιες περιοχές την 1η Δεκέμβρη ως μέρα παράδοσης του οπλισμού της Εθνικής Πολιτοφυλακής και ανάληψης της «τήρησης της τάξης» από τα υπό σύσταση Τάγματα Εθνοφυλακής. Οσοι δεν συμμορφώνονταν απειλούνταν με ποινικές διώξεις. Την ίδια ώρα, εκδόθηκε από τον Βρετανό στρατηγό Ρ. Σκόμπι Ημερήσια Διαταγή με την οποία αναγγελλόταν η διάλυση της Εθνικής Πολιτοφυλακής από την 1η Δεκέμβρη και των ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ από τις 10 έως τις 20 του ίδιου μήνα. . . .
