Η παιδεία πριν από την εκπαίδευση

Σε περιόδους κρίσεων μια στάση αποτίμησης πάνω σε θεμελιώδη στοιχεία του πολιτισμού μας είναι λογικά αναμενόμενη. Τι μας οδήγησε ως εδώ, γιατί εγκαταλείφθηκαν αξίες και καλές πρακτικές του παρελθόντος, και κυρίως πού μπορεί να στηριχτεί η ελπίδα για κάτι νέο;

Οι σημερινοί άνθρωποι σε μεγάλο ποσοστό διαμορφώνουν νοοτροπίες από τη γενικότερη παιδεία που λαμβάνουν είτε  από το οικογενειακό τους περιβάλλον, είτε από την οργανωμένη εκπαίδευση που τους επιβάλλεται για ένα μεγάλο και ψυχολογικά ευαίσθητο διάστημα της ζωής τους. Η ανάγκη για γνώση είναι έμφυτο χαρακτηριστικό στον άνθρωπο. Κάποιο κατώτατο όριο βασικών γνώσεων είναι απαραίτητο για την επιβίωση στην ανθρώπινη κοινωνία στην εποχή μας, και είναι σαφώς ανώτερο από αυτό που θα αναγνωρίζαμε πριν από δύο ή πέντε αιώνες.

Πέρα όμως από τη θεμελιώδη και έμφυτη στον άνθρωπο ανάγκη για γνώση, η εκπαίδευση έπαιζε και έναν ρόλο χάραξης πολιτικής ή εξυπηρέτησης σκοπιμοτήτων σε εθνική ή και ευρύτερα κοινωνική κλίμακα. 

Η εκπαίδευση προσφέρεται από το κράτος στον λαό σαν κοινωνικό αγαθό, ταυτόχρονα όμως είναι επάγγελμα, επιχείρηση, μοχλός οικονομικής ανάπτυξης, δεξαμενή εμπλουτισμού των μεγάλων εταιρειών, έμβλημα ισχύος και κύρους για κάποιες χώρες. 

Η πραγματική διάστασή της όμως φάνηκε σε περιόδους όπως η αρχαία Αθήνα ή ο Διαφωτισμός, οπότε η πνευματική λάμψη που ακτινοβόλησε ξεπέρασε τοπικά και χρονικά όρια. Η εκπαίδευση στην εποχή μας μοιάζει με το παντοδύναμο όπλο που έχει πέσει ανάμεσα σε αδαείς ιθαγενείς και το μεταχειρίζονται με λάθος τρόπο. . . .