Πόση πείνα: Ο Λιμός της Βεγγάλης, 1943-44
Natasha Ginwala
Αν και συχνά δεν το παρατηρούμε, η έννοια της φύσης περιέχει εκπληκτικά μεγάλο ποσοστό ανθρώπινης ιστορίας. - —Raymond Williams, “Ideas of Nature” (1980)
Η γεωργία είναι σήμερα μια μηχανοκίνητη βιομηχανία, κατ’ ουσία αντίστοιχη με την παραγωγή πτωμάτων στους θαλάμους αερίου και στα στρατόπεδα θανάτου, αντίστοιχη με τα μποϊκοτάζ και τον εξαναγκασμό χωρών σε λιμό, αντίστοιχη με την παραγωγή βομβών υδρογόνου. - —Martin Heidegger, ”Das Gestell” (1949)
Chittaprosad Bhattacharya, σελίδα από το μοναδικό αντίτυπο του Hungry Bengal που διασώζεται (Βομβάη, 1945, ανατύπωση σε τηλεομοιοτυπία από το DAG Modern, Νέο Δελχί, 2011)
Πιστεύεται ότι κατά τη διάρκεια του λιμού στην Αιθιοπία το 1888 οι στικτές ύαινες της Χαράρ άρχισαν να τριγυρνάνε στην πόλη, επιβιώνοντας με οργανικά απόβλητα και ανθρώπινα κατάλοιπα.1 Περιηγούμενος την Ιρλανδία πριν από τη Μεγάλη Πείνα του 1845-52, ο Alexis de Tocqueville έγραφε στον πατέρα του για αποδεκατισμένα χωράφια και μια τραυματισμένη χώρα: «Είναι τρομακτικό, σε διαβεβαιώνω, να βλέπεις έναν ολόκληρο πληθυσμό εξαναγκασμένο στη νηστεία, σαν να πρόκειται για τραπιστές μοναχούς, και να μην ξέρουν αν θα ζήσουν ως την επόμενη σοδειά».2 Ο οικονομολόγος Amartya Sen επιβεβαιώνει ότι «ποτέ στην ιστορία του κόσμου δεν συνέβη λιμός σε ευνομούμενη δημοκρατία».3 Ο λιμός αποτελεί επαναλαμβανόμενο μοτίβο στην εξάπλωση αυτοκρατοριών και καταπιεστικών ιδεολογικών εξουσιών, από την Αίγυπτο ως την Κίνα και τη Ρωσία, από την Αιθιοπία ως την Ινδία – ούτε οι νεκροί δεν είναι ασφαλείς από τη σαρωτική του δύναμη.
Μια ηγεμονική πολιτική παραμένει άμεσα συνδεδεμένη με τις συνθήκες που οδηγούν στην πείνα. Στο παράδειγμα της ιρλανδικής υπαίθρου που παραθέτει ο Charles Trevelyan –ο οποίος είχε υπηρετήσει στην Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών και κατείχε δημόσια αξιώματα στη Βεγγάλη πριν επιστρέψει στην Αγγλία– η ανακατανομή των γεωργικών εδαφών, οι χαμηλοί μισθοί και η καθυστέρηση στην αποστολή βοήθειας οδήγησαν στην απώλεια άνω του ενός εκατομμυρίου ζωών. Ας αντιπαραθέσουμε δύο δηλώσεις που έγιναν με διαφορά ενός αιώνα: Το 1861, ο ηγέτης του κινήματος με την επωνυμία Young Ireland (Νέα Ιρλανδία), John Mitchel, διατύπωσε την κατηγορία ότι «ο Παντοδύναμος όντως κατέστρεψε τη σοδειά της πατάτας, αλλά οι Άγγλοι έφεραν τον λιμό»· τον Μάιο του 1997, στο πλαίσιο των τακτικών ασκήσεων με τις οποίες το αυτοκρατορικό κράτος προσπαθεί να διατηρήσει τον ηθικό χαρακτήρα του, ο Βρετανός πρωθυπουργός Tony Blair εξέδωσε επίσημη απολογία για τον Μεγάλο Λιμό.4 Το πολύπλοκο ζήτημα του λιμού συχνά αντιμετωπίζεται εκ των υστέρων, όμως αυτή η εκ των υστέρων γνώση ιστορικά έχει αποτύχει να αντιληφθεί τις αδικίες της πείνας. . . .
