Βρώμικο, βλάσφημο, άσεμνο και τελικά αδιάβαστο έχει χαρακτηρισθεί το βιβλίο του Τζόυς Ulysses (Οδυσσέας)[1] από πολλούς κριτικούς και αναγνώστες. Ορισμένοι θεωρούν τον Οδυσσέα εγχειρίδιο τεχνικής ή δοκίμιο (αντί)φιλοσοφικό ή (αντί)πατριωτικό ή (αντί)εκκλησιαστικό. «Εάν ο Οδυσσέας δεν αξίζει να διαβαστεί τότε η ζωή δεν αξίζει να την ζει κανείς» απαντά ο Τζόυς, για το νεωτερικό δημιούργημά του.
«Είναι ένα βιβλίο στο οποίο όλοι μας χρωστάμε και από το οποίο κανείς μας δεν μπορεί να ξεφύγει»[2] γράφει ο Τόμας Έλιοτ. Ένα βιβλίο που έφερε επανάσταση στη λογοτεχνία. Ένα έργο, όπου ο λυρισμός και η χυδαιότητα φθάνουν στα άκρα, συνθέτοντας ένα Απολλώνιο και Διονυσιακό αμάλγαμα.
Ο Οδυσσέας του Τζόυς, έχει τα χαρακτηριστικά ενός νεωτερικού μυθιστορήματος στο οποίο, σύμφωνα με την Βιρτζίνια Γούλφ,[3] «καμία μέθοδος γραψίματος κανένας λογοτεχνικός πειραματισμός δεν απαγορεύεται. Το μόνο που απαγορεύεται είναι η δολιότητα και η υποκρισία. Σε ένα τέτοιο έργο οτιδήποτε είναι κατάλληλο υλικό. Κάθε αίσθημα, κάθε σκέψη, εφόσον έχει πνεύμα και ζωή μέσα της. Μια συνηθισμένη σκέψη σε μια συνηθισμένη μέρα της ζωής μας.»
Ο Τζόυς, στον Οδυσσέα, καταγράφει τις σκέψεις και τις πράξεις πραγματικών ανθρώπων, ακόμη και τις πιο αισχρές και άσεμνες. Η σεξουαλικότητα της Τζοϋσικής Πηνελόπης, της Μόλλυ Μπλουμ, στο τελευταίο κεφάλαιο και οι σαδομαζοχιστικές «παραισθήσεις» του Μπλουμ στο κεφάλαιο της Κίρκης, καθώς και ο αυνανισμός του στο κεφάλαιο της Ναυσικάς είναι μερικά παραδείγματα, αλλά όχι τα μόνα.
Στον Οδυσσέα, ο Τζόυς επιστρέφει στο ομηρικό έπος της Οδύσσειας και αποδομεί τον Έλληνα ήρωα, τον πολύτροπο Οδυσσέα, σε μια παρωδία «περιπλανώμενου Ιουδαίου». Στη θέση του ελληνικού στωικισμού και της ρώμης του ομηρικού Οδυσσέα, ο Τζόυς τοποθετεί έναν μοντέρνο «ήρωα», τον Τζοϋσικό Οδυσσέα-Μπλουμ, που τον χαρακτηρίζουν ταπεινές ανθρώπινες δραστηριότητες και βίτσια: λαιμαργία, αφόδευση, ούρηση, αυνανισμός, μπανιστήρι, σαδομαζοχισμός, κοπροφιλία.
Αν και ο Μπλουμ είναι ο μείζων πρωταγωνιστής του έργου, σημαντικό μέρος στον Οδυσσέα αφιερώνεται στο Στέφανο Δαίδαλο. Μέσω του Στέφανου, πρωταγωνιστή των δύο προηγουμένων έργων του Τζόυς: Stephen Hero (Στήβεν ο Ήρωας)[4] και Portrait of the Artist as a Young Man (Το Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρά ηλικία),[5] ο Τζόυς συζητά και αναλύει τα αμφιλεγόμενα θρησκευτικά και πολιτικά θέματα που κυριαρχούν στο έργο του και στην Ιρλανδία της εποχής του.
Περιγράφει το Δουβλίνο και τους Δουβλινέζους ως το μισό-συνένοχα θύματα της Βρετανικής επιθετικότητας και της καταπίεσης της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. ...
