Οι πολεμιστές που έπεσαν στις Θερμοπύλες έπεσαν ως Έλληνες.
Στην Καινή Διαθήκη αποκαλούνται "Ελληνιστές" οι ελληνίζοντες Ιουδαίοι και "Έλληνες" οι οπαδοί της ελληνικής εθνικής θρησκείας.
Στη Βυζαντινή εποχή αναφέρονται επίσημα, αλλά και ανεπίσημα, ως Ρωμαίοι, με το κράτος να ονομάζεται "Βασιλεία Ρωμαίων", ενώ οι γείτονές τους στη Δυτική Ευρώπη τους ονόμαζαν Γκραίκους (Greci). Κάποιοι σχολαστικοί της νεοπλατωνικής ιδεολογίας, όπως για παράδειγμα ο Πλήθων Γεμιστός (15ος αιώνας), τους ονόμαζαν Έλληνες, ενώ βασικά "Έλληνες" πριν τον 18ο αιώνα ονομάζονταν οι Αρχαίοι Έλληνες. Στους Άραβες και Τούρκους ονομάζονται Αλ Ρουμ (Ρωμαίοι).
Στη μακρά περίοδο για την οποία υπάρχουν γραπτές πηγές, τα ονόματα για τους Έλληνες ποικίλουν, και πολλές φορές ο ίδιος συγγραφέας χρησιμοποιεί δύο ή περισσότερα ονόματα ανάλογα με την περίσταση.
Στη νεώτερη εποχή (μετά τον 19ο αιώνα) η μελέτη των χρησιμοποιηθεισών ονομασιών για τους Έλληνες έχουν γίνει αντικείμενο μελέτης σε σχέση με την "εθνική ταυτότητα" των Ελλήνων και συχνά εξετάζονται σε συνάφεια με όρους όπως "γένος", "έθνος" και σε άλλες γλώσσες με όρους όπως "nation", "race" (πρό του Β' ΠΠ) κ.ά.
Όμως η αρχή της συζήτησης γύρω από την ελληνική εθνική ταυτότητα και η σχετική χρήση των ονομασιών (Γραίκος, Έλλην, Ρωμαίος) με εθνική σημασία εντοπίζεται τουλάχιστον στους λογίους του 15ου αιώνα.[2] του Αν. Φιλιππίδη
Θα κάνουμε εδώ έναν σύντομο ιστορικό περίπατο στις πηγές για να ξεδιαλύνουμε τη σύγχυση την οποία συσσώρευσαν κατοπινές ιδεολογικές σκοπιμότητες γύρω από το εθνικό μας όνομα. Θα ανακαλύψουμε έτσι την απάντηση στο πρόβλημα που τέθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο.
Οι πηγές προσφέρουν μια ξεκάθαρη εικόνα και ομολογουμένως χρειάζεται επίπονη προσπάθεια για να στηρίξει κάποιος μια αντίθετη άποψη.
Όλες οι πηγές που διαθέτουμε μας οδηγούν στη διαπίστωση ότι το όνομα "Έλλην" είχε ήδη χάσει την εθνική-φυλετική του σημασία στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες.
Στο τεράστιο χωνευτήρι της πολυφυλετικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας όλοι οι λαοί απέκτησαν σταδιακά "ρωμαϊκή συνείδηση".
Δεν είναι εδώ ο κατάλληλος χώρος για να εξετάσουμε το πώς συνέβηκε αυτό. Σημασία έχει ότι συνέβηκε.
Χωρίς αμφιβολία, ο πολιτισμός αυτής της αυτοκρατορίας ήταν βαθύτατα επηρεασμένος από την κλασική και ελληνιστική παράδοση.
Ήταν κατά κάποιο τρόπο η οικουμενική ολοκλήρωση αυτού που διαδραματίστηκε αλλά δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει ο Μέγας Αλέξανδρος, να εγκαταστήσει δηλαδή μόνιμα την ελληνική παιδεία σε όλο το πλάτος του γνωστού κόσμου.
Σύγχρονοι ξένοι ιστορικοί δέχονται ότι τελικά η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπήρξε κράτος ελληνιστικό, ενώ άλλοι φτάνουν να μιλάνε για "Ελληνικό Ελληνισμό" και "Λατινικό Ελληνισμό". . .
