Η ποίηση του Τ.Σ.Έλιοτ: ταυτότητα και επιδράσεις- Thomas Sterns Eliot - Έρημη χώρα - The Waste Land

Μέντωρ / November 4, 2012

Το ποιητικό έργο του Τ.Σ. Έλιοτ απηχεί ένα κλίμα γενικής διάλυσης και αποσύνθεσης, εκφυλισμού των ιδεών και των αισθημάτων, χωρίς ωστόσο να χάνεται ολότελα «η ελπίδα μιας πίστης ζωοποιάς», η οποία στην περίπτωση του Έλιοτ φαίνεται πως θεμελιώνεται σ’ ένα βαθύ θρησκευτικό έρεισμα. 

Ο Έλιοτ, με την ποίησή του «κατασκευάζει» και παραδίδει στην ανθρωπότητα ένα ελπιδοφόρο ηθικό οικοδόμημα θεμελιωμένο στην αισθητική και στη φιλοσοφική προσέγγιση της ατομικής συνείδησης και της ζωής συνολικά. 

Στο άρθρο για την ποίηση του Έλιοτ, αποσπάσματα του οποίου αναδημοσιεύουμε, ο  Μ. Β. Ραϊζης προσδιορίζει τα νεοτεριστικά στοιχεία της (λεπτή ειρωνεία, ελεύθερος συνειρμός ιδεών, εσωτερικά σύμβολα, απομάκρυνση από τα περιοριστικά όρια της παραδοσιακής μετρικής και στιχουργικής μορφολογίας, χρήση της μυθικής μεθόδου και περσόνων, υιοθέτηση των αρχών της μουσικής σύνθεσης, πλάγια έκφραση του συναισθήματος, ιδιαίτερη λειτουργία ενός διευρυμένου τόπου και χρόνου, ανανέωση της τεχνικής μέσα από την παράδοση με τη χρήση δάνειων φράσεων) και σχολιάζει τον τρόπο εφαρμογής τους από τον Αμερικανό ποιητή. Η συστηματική παρουσίασή τους και οι συνοδευτικές διευκρινήσεις με παραδείγματα αναμφισβήτητα λειτουργούν υποβοηθητικά για όποιον επιθυμεί να εντρυφήσει στην ελιοτική ποιητική. Επιπλέον η αναφορά στις επιρροές που ο ποιητής δέχτηκε αλλά και άσκησε επιτρέπει στον αναγνώστη τον σχηματισμό μιας ολοκληρωμένης εικόνας για την ποιητική φυσιογνωμία του Έλιοτ:

«Μελετώντας το έργο του Έλιοτ καταλήγουμε στην ανακάλυψη των εξής επτά πολύ σημαντικών χαρακτηριστικών που, με την πάροδο του χρόνου, είχαν παγκόσμιο αντίκτυπο στη διεθνή ποίηση: 

T.S. Eliot: Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός - Thomas Sterns Eliot - Έρημη_χώρα - The Waste Land

Η Έρημη Χώρα του T.S. Eliot αποτελεί ένα από τα θεμελιακά έργα της παγκόσμιας μοντέρνας ποίησης. Στα ελληνικά εκδόθηκε το 1936 σε μετάφραση του Γιώργου Σεφέρη.
«Είπανε εναντίον του πως αφήνει τον αναγνώστη μέσα στη στεγνή, στέρφα και άνυδρη Έρημη Χώρα, μόνο, χωρίς ελπίδα σωτηρίας. Αυτό θα ήταν αλήθεια αν ο Έλιοτ δεν είχε δημιουργήσει ποίηση. Και η ποίηση όσο απελπισμένη κι αν είναι, μας σώζει πάντα, με κάποιον τρόπο, από την ταραχή των παθών», γράφει ο Γιώργος Σεφέρης για τον Τ.Σ. Έλιοτ.

«Είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ένα πάθος σε κάποιον που δεν το έχει ζήσει, όπως δεν μπορούμε να εξηγήσουμε το φως σε έναν εκ γενετής τυφλό» / «Η ποίηση δεν είναι η απελευθέρωση των αισθημάτων, αλλά η δραπέτευση από τα αισθήματα. Δεν είναι η έκφραση της προσωπικότητας αλλά η δραπέτευση από την προσωπικότητα. Αλλά θα πρέπει κανείς να έχει αισθήματα και προσωπικότητα για να θέλει να δραπετεύσει από αυτά» – Τ.Σ. Έλιοτ

O Τόμας Στερνς Έλιοτ (26 Σεπτεμβρίου 1888 – 4 Ιανουαρίου 1965) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του 20ου αιώνα και ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος του μοντερνισμού στην ποίηση. Οι στάχτες του βρίσκονται στην εκκλησία Saint Michael στο East Cocker μαζί με μια επιγραφή: «In my beginning is my end, in my end is my beginning» (Στην αρχή μου είναι το τέλος μου, στο τέλος μου είναι η αρχή μου). Η ανάγνωση του έργου του αποτελεί μια πραγματική πρόκληση τόσο για τους λάτρεις της ποίησης, όσο και για αυτούς που θέλουν να μυηθούν σε αυτό τον κόσμο.

Το έργο του ποιητή, κριτικού και δοκιμιογράφου Τ.Σ. Έλιοτ είναι άρρηκτα δεμένο με τις κοινωνικές και πολιτιστικές ανακατατάξεις της περιόδου μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Απογοητευμένος από την εποχή του στράφηκε στο παρελθόν, αντλώντας από τις αξίες και παραδόσεις του. Υποστήριζε ότι η ποίηση δεν απευθύνεται στις μάζες αλλά σε μια πνευματική ελίτ και δημιούργησε τομή στον χώρο της λογοτεχνικής κριτικής αναδεικνύοντας την αυτονομία του κειμένου ως μοναδικού φορέα του νοήματος.

Ο Έλιοτ, επιλέγει τις λέξεις του με μοναδική μαεστρία και διερευνά μέσα στα ποιήματά του και τα δοκίμιά του όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ψυχής και τις δομές της κοινωνίας. Φυσικά η τεράστια μόρφωσή του υπήρξε γι’ αυτόν ένα πολύτιμο όπλο. Χωρίς συμβιβασμούς, αρνήθηκε τον αστικό πολιτισμό, κατέληξε όμως σε συντηρητικές θέσεις, όπως η υποστήριξη μιας «κοινωνίας αρμονίας» με τις αρχές της μοναρχίας, ενώ ταυτόχρονα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της αγγλόφωνης ποίησης.

Τα πρώτα χρόνια: