Τα διλήμματα του Καραμανλή: Βόλεμα ή πρωτοβουλίες φόβου...

Του Νίκου Κοτζιά*

EpirusGate

Για τον Καραμανλή και τη ΝΔ η εξουσία έχει γίνει αυτοσκοπός. Η ΝΔ δεν στοχεύει στη λύση των προβλημάτων της κοινωνίας. Αυτά θεωρούνται δευτερεύοντα. Ενδιαφέρεται να κρατήσει τις καρέκλες. Τα πώς θα το πετύχει είναι ένα δύσκολο μέχρι άλυτο πρόβλημα για την ίδια και εμπεριέχει πολλαπλές επιλογές ήττας..


1. Το πρώτο : O Καραμανλής έχασε τον έλεγχο του χρόνου

Ο μέχρι σήμερα πρωθυπουργός της χώρας θέλει να κυβερνήσει όσο το δυνατό περισσότερο χρόνο. Πρόθεση που του δημιουργεί το εξής, πρώτο, δίλημμα: ποια είναι η καλύτερη επιλογή επιμήκυνσης της παραμονής του στην πρωθυπουργία; Το ερώτημα αυτό το απάντησε το 2007 ως εξής: παραίτηση από την ολοκλήρωση της τετραετίας και διεξαγωγή πρόωρων εκλογών προκειμένου να διασφαλίσει για τον εαυτό του περισσότερο χρόνο.
Το ανάλογο δίλημμα είναι σήμερα για τον Καραμανλή πιο δύσκολο. Διότι τίθεται σε άλλα πλαίσια: το 2007 ο Καραμανλής ήξερε ότι θα κέρδιζε τις εκλογές, σήμερα γνωρίζει ότι θα τις χάσει. Στις σημερινές συνθήκες και ενόψει επικείμενης εκλογικής ήττας, η πρώτη επιλογή του πρωθυπουργού είναι να κάτσει όσο το δυνατό μεγαλύτερο διάστημα στην καρέκλα του, μη κάνοντας ουσιαστικά τίποτα για τη χώρα. Απλά να «παίζει παράταση». Μόνο που τώρα γνωρίζει ότι το παιχνίδι δεν εξαρτάται μονοσήμαντα από τις δικές του επιλογές. Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους αντιπάλους του και αυτό τον κάνει να τους αντιπαθεί «και επί προσωπικού».
Το νέο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Καραμανλής σε σχέση με το 2007 είναι ότι αφενός η αξιωματική αντιπολίτευση βρήκε βηματισμό και πείθει, πλέον, ότι είναι η μόνη εναλλακτική για τη χώρα.
Αφετέρου, γνωρίζει, πλέον, ότι δεν μπορεί να εξαντλήσει την τετραετία διότι το Σύνταγμα δίνει τη δυνατότητα στην αντιπολίτευση να πάει η χώρα σε πρόωρες εκλογές, -που θα τις χάσει.
Το γεγονός ότι χρονικά περιορίζονται οι επιλογές του Καραμανλή για πρώτη φορά τόσο έντονα από τότε που ανέλαβε ως πρωθυπουργός, τον οδηγεί τον ίδιο και το περιβάλλον του σε κρίσεις ανοησίας, σύμφωνα με τις οποίες ο χρονικός περιορισμός στις επιλογές του είναι αντισυνταγματικός.
Ο πρωθυπουργός όχι μόνο δεν θα έχει τον Μάρτιο του 2010 την πρωτοβουλία των κινήσεων, αλλά βλέπει τον χρόνο να περιορίζεται. Τόσο «χρονικά», όσο και ως προς τη δυνατότητα πολιτικών του επιλογών. Ο παράγων χρόνος είναι σε βάρος του.
Αν θελήσει να τον ελέγξει θα πρέπει να κάνει πρόωρες εκλογές. Εκλογές που γνωρίζει ότι θα τις χάσει. Κατά συνέπεια η μόνη πρωτοβουλία που του έχει μείνει είναι να πάει σε εκλογές ήττας. Μια τέτοια προοπτική δεν «μυρίζει» και πολύ ελευθερία κινήσεων για έναν άνθρωπο που του είχε δημιουργηθεί η λανθασμένη αντίληψη ότι μπορεί να κάνει ότι θέλει, ή πιο σωστά να μην κάνει σχεδόν τίποτα, αλλά αυτό να θεωρείται «πολιτικό μεγαλείο». Ο έλεγχος του χρόνου χάθηκε. Πρόκειται για μεγάλη πολιτική ήττα. Η περιορισμένη δυνατότητα ελέγχου του σημαίνει πρόωρες εκλογές τον φθινόπωρο και κατά συνέπεια εκλογική ήττα.

2. Δεύτερο : H ήττα είναι προγραμματισμένη – μένει η επαναφορά

Ο Καραμανλής γνωρίζει ότι είτε κάνει εκλογές το φθινόπωρο, είτε αναγκαστεί να συρθεί τον Μάρτιο θα τις χάσει. Κατά συνέπεια αυτό που τον απασχολεί είναι πώς να τις κάνει με τέτοιο τρόπο ώστε η ήττα να μην έχει βάθος χρόνου. Να ελέγξει, δηλαδή, τον χρόνο μετά την ήττα. Από αυτή τη σκοπιά βρίσκεται ενώπιον νέου διλήμματος. Αν οι εκλογές γίνουν τον Μάρτιο, τότε έχει σειρά επιχειρημάτων, έτσι νομίζει αυτός και η παρέα του, ως προς «την ανευθυνότητα», ακόμα και την «αντισυνταγματικότητα» των ενεργειών του ΠΑΣΟΚ.
Προτιμά, δηλαδή, αν όλες οι άλλες συνθήκες δεν παίζουν ρόλο, να πάει για εκλογές τον Μάρτιο, ώστε να δημιουργήσει την κατάλληλη –κατ’ αυτόν- ατμόσφαιρα και να περιορίσει την ήττα. Ο Καραμανλής, όμως, δεν είναι σίγουρος ότι θα τα καταφέρει να φτάσει μέχρι τον Μάρτιο, λόγο της κρίσης (οικονομικής, κοινωνικής, κομματικής). Φοβάται, λοιπόν, μη καταρρεύσει προηγούμενα. Απ’ αυτή την άποψη προτιμά να έχει την πρωτοβουλία και να διεξαχθούν οι εκλογές το Φθινόπωρο. Γνωρίζει ότι θα τις χάσει, αλλά πιθανολογεί και ελπίζει, ότι υπό συνθήκες μπορεί να τις χάσει με μικρότερη διαφορά από ότι αν πάει σε εκλογές την άνοιξη του 2010 σερνάμενος και παρά τη θέλησή του. Διότι εάν η κρίση του ξεφύγει, και όλα δείχνουν ότι δεν είναι ηγέτης με δυνατότητες να την συγκρατήσει, τότε το αποτέλεσμα των εκλογών του 2010 μπορεί να πάρει εφιαλτικές διαστάσεις ήττας..
Ο Καραμανλής φοβάται την κρίση, φοβάται ότι μπορεί να τον πάει στον πάτο. Ελπίζει, από την άλλη, ότι η διεθνής οικονομία μπορεί να ανακάμψει και φοβάται ότι αν κάνει τις εκλογές το Φθινόπωρο, τότε θα καρπωθούν άλλοι την έξοδο από την κρίση. Ότι έτσι θα χάσει μια μοναδική ευκαιρία.
Ο Καραμανλής όμως δεν έχει το απαιτούμενο διαμέτρημα για να αντιμετωπίσει την κρίση ως μια ευκαιρία αναδιάρθρωσης της χώρας μακριά από πολιτικές μονόπλευρης λιτότητας. Για αυτό περισσότερο φοβάται την κρίση παρά έχει διάθεση να πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα. Έτσι μέσα του υπάρχουν δύο τάσεις. Η μία του βολέματος, να παραμείνει στην κυβερνητική εξουσία και όσο πάει, με το φόβο ότι το αποτέλεσμα θα είναι καταστροφικό. Η άλλη να πάρει πρωτοβουλία στα περιορισμένα πλαίσια που του αφήνουν οι συνθήκες. Σε μια τέτοια περίπτωση κάνει και μια σκέψη «αισιοδοξίας» για τον εαυτό του.
Φαντάζεται να καταφέρνει το Φθινόπωρο να χάσει «με μέτρο». Να «αφήσει» κατόπιν τον Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ να φθαρούν μέσα στην κρίση και «να πάρει τη ρεβάνς του» προκαλώντας εκλογές με αφορμή την (μη) εκλογή του προέδρου. Σκέφτεται, λοιπόν, ότι εάν θέλει να έχει δρόμο επαναφοράς στην πολιτική ζωή, τότε θα έπρεπε να ξεβολευτεί και να κάνει εκλογές το φθινόπωρο. Ο φόβος, δηλαδή, για τα μελλούμενα να υπερισχύσει της φυσικής του τάσης για αδράνεια. Προϋπόθεση για να έχει ένα τέτοιο σενάριο κάποια προοπτική, είναι να μην υποστεί η ΝΔ εκλογική ήττα στρατηγικής σημασίας. Κανείς στρατηγός δεν μπορεί να πάρει ρεβάνς όταν έχει διαλυμένο το στράτευμά του. Και με μεγάλη ήττα η ΝΔ θα παρουσιάσει πολλαπλά φαινόμενα αποσύνθεσης, αμφισβήτησης, δυσπιστίας. Αυτό σημαίνει, ότι για να αναλάβει ο Καραμανλής πρωτοβουλία (ως προς τις εκλογές, διότι ως προς τη χώρα, ξεχάστε το) θα πρέπει να έχει κάποιες ενδείξεις ότι δεν θα πάθει στρατηγική ήττα.

Προς το σκοπό αυτό έχει κάνει δύο επιλογές:
Πρώτη, μοιράζει προεκλογικές παροχές. Μόνο που αυτές δεν είναι συνηθισμένες παροχές, αλλά παροχές που έχουν επιλεχθεί με τρόπο που διαλύεται και άλλο η οικονομία της πατρίδας. Που μεγαλώνει τα προβλήματα της επόμενης διακυβέρνησης, κάτι που όχι μόνο αφήνει αδιάφορο τον Καραμανλή, αλλά θεωρεί ότι τον βολεύει ενόψει της προοπτικής της «ρεβάνς».
Δεύτερη, περιμένει τις δημοσκοπήσεις και κατόπιν θα αποφασίσει. Στα πέντε χρόνια που κυβερνά, ο Καραμανλής δεν έκανε πολιτική, με την έννοια της ενεργητικής, με πρόθεση σχεδιασμένης παρέμβασης στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στην ενεργητική προάσπιση και προώθηση των συμφερόντων της χώρας διεθνώς. Αυτό που έκανε ήταν «εξ’ αντανακλάσεως αντιδράσεις». Δηλαδή εκτίμηση της κατάσταση και κάποια αντίδραση. Η δε εκτίμηση της κατάστασης ήταν, κατά κανόνα, αποτέλεσμα ενστίκτου, που διαθέτει ο Καραμανλής σε επάρκεια, και δημοσκοπήσεων.
Αν οι τελευταίες καταγράψουν μια διαφορά από 4-5% και πάνω ο Καραμανλής θα δυσκολευτεί να πάει για εκλογές. Αν δίνουν λιγότερα, τότε πιθανά να πάει σε αυτές, ακόμα και συνδυάζοντας τες με το προεδρικό ζήτημα. Σε κάθε περίπτωση ο Καραμανλής έχει να λύσει ένα σύνθετο σταυρόλεξο με πολλές αντιφάσεις, δύσκολες λύσεις και αρνητικά επακόλουθα για αυτόν σε κάθε περίπτωση.

Κατά συνέπεια προετοιμάζει με σειρά μέτρων περισσότερα του ενός σενάρια και δεν έχει καταλήξει δεσμευτικά σε κανένα, ακόμα. Κατά προέκταση, μπορεί να μην μπορεί κανείς να πει με 100% ασφάλεια για το πότε θα γίνουν εκλογές, αλλά σίγουρα μπορεί να εντοπίσει τα κριτήρια επιλογής της ημερομηνίας των εκλογών.
Συμπέρασμα, ο Καραμανλής δεν θα προσδιορίσει τις εκλογές με βάση τα συμφέροντα της χώρας, αλλά τις προσωπικές του «ανάγκες, και μπορεί μεν να μην γνωρίζει ακόμα πότε θα τον βόλευαν οι εκλογές, αλλά εμείς γνωρίζουμε πότε θα το είχε ανάγκη η χώρα: άμεσα και με τη μέγιστη δυνατή ήττα του.

(*) Ο Νίκος Κοτζιάς είναι πρόεδρος του ΙΣΤΑΜΕ Ανδρέας Παπανδρέου

===========================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"