Αρχαία Ελλάδα και Αγωνιστές του 1821

Είναι γνωστό ότι οι αρχηγοί της Επανάστασης (φιλικοί, οπλαρχηγοί, κ.ά.) επηρεασμένοι απο τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό επικαλούνταν συνεχώς της Αρχαία Ελλάδα για να ενθουσιάζουν και να παρακινούν τον λαό. Ομώς ποιά επίδραση είχε αυτό στον απλό λαό;

Αυτός, κατά τη γνώμη μας, εν αγνοία του ακολουθούσε ήδη κάποιες πανάρχαιες παραδόσεις μέσα από την λαϊκή παράδοση και επίσης με πλήρη συνείδηση ενστερνίστηκε σε μεγάλο βαθμό την προσκόλληση στην αρχαία ελληνική ιστορία. Τόσο στον ένοπλο αγώνα του για την αναγέννηση του Ελληνικού Έθνους όσο και παλαιότερα. Για το δύσκολο αυτό θέμα παρουσιάζουμε κάποια ενδεικτικά στοιχεία για την χρήση των αρχαιοελληνικών ονομάτων, τη δημοτική ποίηση, το έθιμο της οιωνοσκοπίας και κάποιους ενδιαφέροντες στίχους από λαϊκά πολεμικά εμβατήρια της εποχής.

Αρχαιοελληνικά ονόματα
Δεκαετίες πριν την Επανάσταση η εξάπλωση των αρχαίων ελληνικών ονομάτων ήταν μεγάλη. Όπως αναφέρει ο ιστορικός Δημ.Φωτιάδης ο Αλή Πασάς, ο τύραννος της Ηπείρου, είχε υποψιαστεί ότι κάτι ετοίμαζαν οι υπόδουλοι Έλληνες, μόνο και μόνο από το γεγονός ότι βάφτιζαν τα παιδιά τους με αρχαία ελληνικά ονόματα. «Εσείς οι Ρωμιοί, μπρε, κάτι μεγάλο έχετε στο νου σας. Δεν βαφτίζετε πια τα παιδιά σας Γιάννη, Πέτρο, Κώστα, παρά Λεωνίδα, Θεμιστοκλή, Αριστείδη. Σίγουρα κάτι μαγειρεύετε» Γενικά η τάση που φαίνεται ότι επικρατούσε ήταν αυτή που εκφράζεται από τον Διονύσιο Πύρρο: 

"Ερ. Πώς πρέπει να ονομαζώμεθα ημείς, Έλληνες ή Ρωμαίοι;
Απόκρ. Ποτέ να μη θελήσετε να ονομάζεσθε Ρωμαίοι, αλλά Έλληνες, διότι οι Ρωμαίοι, ήγουν οι Ρωμάνοι, εβαρβάρωσαν και ηφάνισαν την Ελλάδα την γλυκυτάτην μας πατρίδα. Και αν τινάς νέος έχη όνομα ή Ρωμαϊκόν, ή Εβραϊκόν, ή Ρωσσικόν, ή Αραβικόν, πρέπει ευθύς να το αλλάξη, και να ονομάζηται με όνομα Ελληνικόν, τουτέστιν ή Μιλτιάδης, ή Θεμιστοκλής, ή Αχιλλεύς, ή Θησεύς, ή Αλέξανδρος, ή Πλάτων, ή Δημοσθένης, κ.τλ. και τότε ένας νέος αλλάζων το όνομά του θέλει εντρέπεται να μην έχη και τα έργα των προγόνων του"
Ο Διονύσιος Πύρρος ήταν κληρικός ("αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου") και γιατρός (πρώτος πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών). Το απόσπασμα είναι από το έργο του "Χειραγωγία των Παίδων" (Βενετία, 1810) 

Σφόδρα αντίθετο με αυτήν την πρακτική ήταν ως γνωστόν το Πατριαρχείο ΚΠόλεως. Ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ εξέδωσε πατριαρχική εγκύκλιο εν έτη 1819 που ουσιαστικά απαγορεύει στους Έλληνες «ευλογημένους επαρχιώτας», να βαπτίζουν με αρχαία ελληνικά ονόματα τα παιδιά τους (χαρακτηρίζοντας αυτή την τακτική, ως…καινοτομία!), γιατί κάτι τέτοιο αποτελεί «ανάρμοστον» πράξη, και «καταφρόνησιν» της χριστιανικής ονοματοδοσίας. Το σχετικό απόσπασμα βρίσκεται εδώ. ..

Το φαινόμενο της χρήσης των αρχαιοελληνικών ονομάτων φαίνεται και από τα ονόματα των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού του 1821, που ως γνωστόν τα περισσότερα ήταν μετασχηματισμένα εμπορικά καράβια της Ύδρας, των Σπετσών και των Ψαρών. ..

Ο θεός Αρης στο ακρόπρωρο του ομώνυμου πλοίου του Τσαμαδού

Πλοία Ύδρας
1. Αγαμέμνων του Δημ. Τσαμαδού
2. Αθηνά του Φραντζέσκου Βούλγαρη
3. Αθηνά των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
4. Αθηνά των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
5. Αινιάν του Δημ. Μαστρο-Αντωνίου
6. Αίολος του Ιωάννη Ορλάνδου
7. Αλέξανδρος των Στ.& Β. Βουδουραίων
8. Αλέξανδρος του Δημ. Τσαμαδού
9. Αμφιτρίτη του Λαζάρου Μπρούσκου
10. Άρης του Ανδρέα Μιαούλη
11. Άρης του Δημ. Τσαμαδού
12. Αριστείδης του Γεωργίου Γκιώνη
13. Αριστείδης του Αναγνώστη Θεοδώρου
14. Αχιλλεύς του Δημ. Βούλγαρη
15. Αχιλλεύς του Δημ. Τσαμαδού
16. Βατερλώ του Φραντζέσκου Βούλγαρη
17. Διομήδης των Ν.& Α. Οικονομαίων
18. Επαμεινώνδας του Θεοδ. Γκίκα
19. Επαμεινώνδας των Κριεζήδων
20. Ηρακλής του Νικολάου Βώκου
21. Ηρακλής του Αναγν. Παπα-Μανώλη
22. Ηρακλής του Ανδρέα Μιαούλη
23. Ηρακλής του Αναστάση Τσαμαδού
24. Θεμιστοκλής του Δημ. Βούλγαρη
25. Θεμιστοκλής του Θεόδ. Γκίκα
26. Θεμιστοκλής των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
27. Θεμιστοκλής των Εμμ.& Ιακ. Τομπάζηδων
28. Θέτις του Ιωάννη Μαρούκα
29. Θρασύβουλος του Ιωάννη Ορλάνδου
30. Ιάσων των Στ.& Β. Βουδουραίων
31. Κέκροψ των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
32. Κίμων του Αναστ. Θεοδωράκη
33. Κίμων του Αναγν. Κριεμάδη
34. Κίμων του Ανδρέα Μιαούλη
35. Κίμων των Εμ.& Ιακ. Τομπάζηδων
36. Λεωνίδας >> >> >> >>
37. Λυκομήδης των Βουδουραίων
38. Μέντωρ του Κωνστ. Μεθενίτη
39. Μιλτιάδης του Αναστ. Θεοδωράκη
40. Νέρων των Λ.& Γ. Κουντουριωτών
41. Οδυσσεύς >> >> >> >>
42. Οδυσσεύς των Ν.& Α. Οικονομαίων
43. Πάραλος του Θεοχ. Παπα-Αντωνίου
44. Σκιπίων του Λαζάρου Μπρούσκου
45. Σκιπίων των Μ.Νέγκα & Δ. Τσαμαδού
46. Μελπομένη του Φραντέσκου Παπα-Μανώλη
47. Τερψιχόρη των Ε. & Ιακ. Τομπάζηδων
48. Τηλέμαχος των Στ. & Β.Βουδουραίων
49. Τηλέμαχος >> Λ.& Γ. Κουντουριωτών
50. Τιμολέων >> Ι. Ορλάνδου Λαζ.Πινότση

Πλοία Σπετσών
1. Αγαμέμνων της Μπουμπουλίνας
2. Αθηνά του Δημ. Ι. Ορλώφ
3. Αλέξανδρος του Γ. Χ"Ανδρέου
4. Αλέξανδρος Α' του Ανδρ. Σκλιά
5. Αρχάγγελος Μιχαήλ Ν. Αδριανού
6. Αφροδίτη του Γ. Λάμπρου
7. Αχιλλεύς του Ηλ. Θερμισιώτη
8. Αχιλλεύς του Αναστ. Κυριακού
9. Αχιλλεύς του Θεόδ. Λαζάρου
10. Αχιλλεύς του Αναστ. Ματθαίου
11. Αχιλλεύς του Γκίκα Μπόταση
12. Διομήδης του Αντ. Δρίτσα
13. Διομήδης του Γκίκα Μπόταση
14. Διομήδης των Καλαφάτη Στεμνιτζώτη
15. Επαμεινώνδας του Κ. Μπάμπα
16. Επαμεινώνδας του Χ" Γιάννη Μέξη
17. Ηρακλής του Χριστόδουλου Κούτση
18. Θαλάσσιος Ίππος του Ι. Μπούκουρη
19. Θεμιστοκλής του Γ. Κούτση
20. Θεμιστοκλής του Χ" Γιάννη Μέξη
21. Ιερά Συμμαχία του Ν. Δ. Λαζάρου
22. Κίμων του Ανάργ. Λεμπέση.
23. Κόντε Μπένιξ του Γκίκα Τσούπα
24. Λεωνίδας του Χ" Γιάννη Μέξη
25. Λυκούργος του Θεοδ. Σάντου
26. Λυκούργος του Β. Λαζάρου Ορλώφ
27. Μπέλλα Πούλια του Ηλ. Μπάμπα
28. Νέμεσις του Μιχ. Οικονόμου
29. Ξενοφών του Δημ. Ν. Σκλιά
30. Παγκρατίων του Γ. Ανδρούτσου
31. Πελεκάνος του Ν. Α. Κυριακού
32. Περικλής του Κ. Μπουκουβάλα
33. Περικλής του Α. Χ" Αναργύρου
34. Περικλής του Ανδρ. Χ" Αναργύρου
35. Περικλής του Χ" Γιάννη Μέξη
36. Περσεφόνη του Χριστ. Ματθαίου
37. Ποσειδών του Αθ. Γουδή
38. Ποσειδών του Παύλου Χ"Αναργύρου
39. Σαλομώνης του Γ. Κούτση
40. Σκαρδαμούλα του Γ. Κλήσσια
41. Σόλων του Γεωργίου Πάνου
42. Τιμολέων των Μωραϊτών Κυριακού
43. Φιλοκτήτης του Εμμ. Δ. Λαζάρου
44. Φωκίων του Νίκου Σύρμα

Ο Λεωνίδας στο ακρόπρωρο του ομώνυμου πλοίου του Χατζηγιάννη Μέξη

Πλοία Ψαρών
1. Αγάπη του Αναγν. Δομεστίνη
2. Άγ. Νικόλαος του Κ. Χ"Κυριακού
3. Άγ. Νικόλαος του Ν. Μαυρογέννη
4. Αλέξανδρος του Ν. Χ"Αλεξανδρή
5. Αμερικάνα του Κ. Χ"Αγγελή
6. Απόλλων του Δημ. Μαρούκη
7. Αριστείδης του Ν. Κοτζιά
8. Ασπασία του Ανδρέα Μυτάρα
9. Αχιλλεύς του Αναγν. Βουρέκα
10. Αχιλλεύς του Δ.Γ. Παπαμικέ
11. Αχιλλεύς του Γ. Σαρρή
12. Επαμεινώνδας του Κ. Δομεστίνη
13. Επαμεινώνδας των Αφων Παπανικολή
14. Ηρακλής του Ανδρ. Γιαννίτση
15. Ηρακλής του Ιωάννη Μαρκή
16. Θεμιστοκλής του Αναγν. Καλημέρη
17. Θεμιστοκλής του Δ. Ν. Κοτζιά
18. Θεμιστοκλής των Αφων Ματθαίου
19. Θεμιστοκλής του Μαν. Μπαλαμπάνου
20. Θεμιστοκλής του Γ. Χ"Κοτζιά
21. Ιάσων των Αφων Βελισσαρίου
22. Καλλιόπη του Θεοδ. Καλάρη
23. Καμιλοστρώφ του Αντ. Σαρρή
24. Λεωνίδας του Ν. Αποστόλη
25. Λεωνίδας του Ν. Αργύρη
26. Λεωνίδας του Ν. Γιαννάρου
27. Λεωνίδας του Ι. Καλάρη
28. Λεωνίδας του Γ. Χ"Μικέ
29. Λεωνίδας του Αναγν. Τζώτζη
30. Λεωνίδας του Χ"Κωστ. καμπούρη
31. Μιλτιάδης του Γ. Αποστόλη
32. Μινέρβα του Δ. Ι. Κοτζιά
33. Νέα Καρχηδών του Γ. Καλαφάτη
34. Ξενοφών του Ν. Κωνσταντή
35. Πηνελόπη του Αναργ. Κοντού
36. Πηνελόπη του Γ. Κοτζιά
37. Ποσειδών του Δ. Λαίνου
38. Σεμίραμις του Ν. Μαμούνη
39. Σωκράτης του Γ. Αποστόλη
40. Φιλοκτήτης του Γ. Σκανδάλη
41. άγνωστο του Δ.Καραγιώργη


Η δημοτική ποίηση
Τα χριστιανικά στοιχεία απουσιάζουν σχεδόν παντελώς από την Ελληνική Δημοτική Ποίηση. Αντίθετα αυτή είναι υπερπλήρης από απροκάλυπτες επικλήσεις σε φυσιολατρικά σημαινόμμενα, όπως ο ήλιος, ο ουρανός, οι ανεμοι, οι ποταμοί, τα δένδρα, η θάλασσα, κ.ά. καθώς και από ομηρικώ των τρόπω εξυμνήσεις καταρθομάτων διαφόρων νεωτέρων ηρώων.
Η μαρτυρία του συγχρόνου της Επανάστασης Γάλλου λογίου Καρόλου Φωριέλ είναι εγκυρη και σημαντική. Από το κλασσικό έργο του «Τὰ Ἑλληνικὰ Δημοτικὰ Τραγούδια» εκδόθηκε το 1825:

«Ὁ κλάδος αὐτὸς τῆς ζωντανῆς Ἑλληνικῆς Ποιήσεως παρουσιάζει ἰδιαίτερον ἐνδιαφέρον, διότι εἰς αὐτὸν μόνον εὑρίσκομεν τὰ περισσότερα στοιχεῖα τῶν πεποιθήσεων καὶ τῶν δεισιδαιμονιῶν, τὰ ὁποῖα οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἐκληροδότησαν εἰς τοὺς ἀπογόνους των καὶ τὰ ὁποῖα εἶναι ἀκόμη διὰ τοὺς νεωτέρους πηγὴ ἐμπνεύσεως καὶ ποιητικῶν ἰδεῶν… Ἐν ἀγνοίᾳ των βεβαίως οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες διατηροῦν ὡρισμένας ἰδέας, ὡρισμένας μυθολογικὰς δοξασίας τῶν προγόνων των καὶ ἔθιμα τὰ ὁποῖα ἀναφέρονται εἰς αὐτούς. Θὰ ᾐσθάνοντο ἀποτροπιασμόν, ἐὰν ἠμποροῦσαν νὰ ὑποψιασθοῦν, τί διατηρεῖται ἀπὸ τὴν ἀρχαίαν εἰδωλολατρίαν εἰς τὰς ἰδέας των καὶ εἰς τὰ ἔθιμά των. Ἀλλ’ εἰς τὸ σημεῖον αὐτό,χάρις εἰς τὴν ἄγνοιάν των, ἡ ἡσυχία τῆς συνειδήσεώς των δὲν διατρέχει κανένα κίνδυνον. Γνωρίζουν μόνον διὰ τοὺς προγόνους των, ὅτι ὠνομάζοντο Ἕλληνες καὶ ὅτι ἦσαν εἰδωλολάτραι… Ἦτο ἴδιον αὐτῆς τῆς οὐσίας τοῦ ἑλληνικοῦ πολυθεϊσμοῦ νὰ προσωποποιῇ ὅλα τὰ φαινόμενα, ὅλας τὰς δυνάμεις τοῦ σύμπαντος καὶ νὰ ἀποδίδῃ εἰς ὡρισμένα ὑλικὰ ἀντικείμενα σωτηρίους δυνάμεις, νὰ θεωροῦν προστάτιδας θεότητας, αἱ ὁποῖαι ὑφίσταντο εἰς αὐτὰ καὶ μετ’ αὐτῶν. Κατ’αὐτὸν τὸν τρόπον κάθε βαλανιδιὰ εἶχε τὴν Ἁμαδρυάδα της, κάθε ποταμὸς τὸν θεόν του, κάθε πηγὴ τὴν νεράιδα της, κάθε τόπος τὸ ἰδιαίτερόν του πνεῦμα. Οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες ἐλησμόνησαν τὰ ὀνόματα τῶν ἀρχαίων αὐτῶν τοπικῶν θεοτήτων, ἀλλὰ παντοῦ, ὅπου οἱ πρόγονοί των τοποθετοῦσαν κάποια θεότητα, τοποθετοῦν σήμερον ἕνα πνεῦμα (στοιχεῖον), τὸ ὁποῖον τὴν ἀντιπροσωπεύει, καὶ τὰ στοιχειὰ αὐτὰ παρουσιάζονται ὑπὸ ποικίλας μορφάς, ἀλλὰ συνηθέστερον ὡς ὄφεις ἢ δράκοντες. Καὶ σήμερον ἀκόμη, ὅπως ἄλλοτε, δὲν ὑπάρχει ποταμός, πηγὴ ἢ ὄρος, βράχος, σπηλιὰ ἢ οἰκία, τὰ ὁποῖα δὲν ἔχουν τὸ δαιμόνιόν των, καὶ δὲν ὑπάρχει πνεῦμα, τὸ ὁποῖον μὲ ὅλας τὰς δυνάμεις του δὲν ἐπαγρυπνεῖ ἐπὶ τοῦ ἀντικειμένου, εἰς τὸ ὁποῖον εἶναι προσκεκολλημένον καὶ τὸ ὁποῖον φαίνεται νὰ ἔχῃ τεθῆ ὑπὸ τὴν φύλαξίν του.» (Μετάφραση Ἀπ. Δ. Χατζηεμμανουήλ, γιὰ τὴν ἑλληνικὴ ἔκδοση, Ἀθήνα 1955.)

Κάποια χαρακτηριστικά προεπαναστατικά και επαναστατικά τραγούδια του 1821, εδώ >>




Οιωνοσκοπία πριν από τις μάχες

Ήταν μια συνηθισμένη πρακτική στα στρατόπεδα των παληκαριών του 1821 και η καπεταναίοι την χρησιμοποιούσαν κατά κόρον για να ενισχύσουν το θάρρος τους. Περιγραφή της οιωνοσκοπίας δίνει στα απομνημονεύματά του ο υπασπιστής του Θεοδ. Κολοκοτρώνη, Φώτιος (Φωτάκος) Χρυσανθακόπουλος.

«Ἐπειδὴ γίνεται λόγος περὶ τῆς προλήψεως τῶν Ἑλλήνων, καλὸν εἶναι ἐν ταῦθα νὰ κάμωμεν λόγον περὶ τῆς μαντείας, ἡ ὁποία ἐγίνετο διὰ τῆς πλάτης ὡς ἑξῆς: κατὰ τὴν ἐπανάστασιν καὶ πρὸ αὐτῆς οἱ Ἕλληνες ἐμάντευαν καὶ ἐμαντεύον το διὰ τῆς πλάτης τοῦ ψητοῦ ἀρνιοῦ καὶ ὄχι ἄλλου τινὸς ζῴου. Ἕνας μὲ τὸν ἄλλον ἐπαρατήρουν μετὰ προσοχῆς τὴν δεξιὰν πλάτην τοῦ ἀρνιοῦ… Ἡ δὲ μαντεία ἐγίνετο κατὰ τὸν ἑξῆς τρόπον: Ἔβλεπαν ἐπάνω εἰς τὴν πλάτην αὐτὴν κατὰ τὸ μέρος ὅπου ἔχει ἕνα κόκκαλον κατ’ εὐθεῖαν γραμμὴν ὀρθόν, καὶ ἂν πλησίον αὐτοῦ καὶ εἰς τὸ κέντρον ἐφαίνετο μαυρίλα στρογγύλη, ἔλεγαν ὅτι θὰ λάβουν λάφυρα. Ἂν δὲ αὐτὴ ἡ μαυρίλα ἤρχετο ἀπὸ κάτω πρὸς τὰ ἄνω, τότε ἔλεγαν ὅτι ἔρχονται οἱ ἐχθροί, καὶ θὰ ἔχωμεν πόλεμον, καὶ τοῦτο πολλάκις ἀλήθευεν, καὶ δὲν ἔμεναν νὰ πολεμήσουν, διότι ὁ οἰωνὸς ἦτο κακός, καὶ τοιουτοτρόπως διὰ τῆς τοιαύτης προλήψεως ἐσκέπαζαν τὴν ἀδυναμίαν των. Ἄλλοτε πάλιν οἱ καπεταναῖοι ἀπὸ τὴν ἄλλην ἡμέραν διέδιδαν, ὅτι αὔριον θὰ ἔχωμεν πόλεμον, θὰ νικήσωμεν καὶ θὰ λάβωμεν καὶ πολλὰ λάφυρα, διότι ἡ πλάτη τὸ ἔδειξεν. Ἐὰν δὲ τυχὸν οἱ Τοῦρκοι ἤρχοντο, καὶ συνέπιπτε νὰ νικήσωμεν αὐτούς, ἡ πρόληψις τότε ἐστερεοῦτο. Ἐνόσῳ λοιπὸν ἐκράτει ὁ πόλεμος κατὰ τῶν Τούρκων, κάθε ἡμέραν τοιαῦτα εἴχαμεν… Οἱ στρατηγοὶ ὅμως, οἱ καπεταναῖ οι καὶ οἱ λοιποὶ νοήμονες τῶν Ἑλλήνων ἐγνώριζαν τὸ ψεῦδος καὶ τὸ ἐμεταχειρίζοντο εἰς τοὺς ἁπλοῦς κατὰ τὰς περιστάσεις, διὰ νὰ μὴ δειλιοῦν καὶ ὑποχωροῦν εἰς τὰς μάχας…»

Πολεμικές επικλήσεις των αρχαίων θεών και ηρώων

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πολεμικά εμβατήρια που συνθέθηκαν κατά την διάρκεια της Επανάστασης από λαϊκούς και αμόρφωτους κατά κανόνα "ραψωδούς". Το γεγονός ότι τραγουδούνταν από εκατοντάδες πολεμιστές - για να διασωθούν ως τις μέρες μας - σημαίνει ότι απηχούσαν τις αντιλήψεις αρκετά περισσότερων πέραν των δημιουργών τους. Οι γενικευμένες επικλήσεις των "αρχαίων ημών" από τον απλό λαό ξεφεύγει πια από κάθε όριο, θρησκευτικό ή εθνικό. Τα αποσπάσματα που ακολουθούν είναι από τα «Ἅπαντα Παναγιώτη Κάλα-Τσοπανάκου – Ἡ ζωὴ καὶ τὸ πνευματικὸ ἔργο τοῦ Τυρταίου τῆς Ἐθνεγερσίας» τοῦ Καρόλου Μωραΐτη (ἔκδ. «Νέες Ἰδέες», Ἀθήνα 1989):

«Ἀπ’ τὸ τουφέκι τὸ πολὺ
στὸν ᾍδη πῆγεν ἡ βοή,
καὶ τ’ ἀκοῦσαν οἱ ἀνδρειωμένοι
κ’ ἐχαρῆκαν οἱ καημένοι.
Ὁ ᾍδης ἐπωδύρετο,
οἱ ἀνδρειωμένοι ’σύροντο
νὰ συντρίψουνε τὰς πύλας,
νὰ βρεθοῦν στὰς Θερμοπύλας.
Ὦ Ἀχιλλέα κι Ἡρακλῆ
καὶ θαυμαστὲ Θεμιστοκλῆ
σηκωθῆτ’ ἀπὸ τάφους,
νὰ ἰδῆτε νέους ἄθλους»
…
«Ποιός εἶναι ἄξιος, βρὲ παιδιά,
νὰ πάγῃ μὲ ἀναφορὰ
στὸν Πλούτωνα στὸν ᾍδη
καὶ νὰ ἔλθῃ ταχὺ βράδυ;
νὰ φανερώ σ’ στὸν Ἡρακλῆ,
τὸν θαυμαστὸν Θεμιστοκλῆ
τὸ Ἀνάπλι πὼς ’λυτρώθη
κι ἡ Ἑλλὰς ὑπερυψώθη»
…
«Σένα πρέπει, ὦ Μιαούλη,
τῆς θαλάσσης βασιλεῦ,
τὸ δικόν σου τὸ καράβι
ὀνομάζεται Ἀχιλλεύς,
πολεμεῖ μὲ τὴν ἀρμάτα
εἰς τῆς Σκιάθου τὰ νερά,
Ποσειδῶν θεὸς θαλάσσης
βοηθεῖ σε φανερά»
…
«Ὅσοι κάμνουν ταῖς φατρίαις
θέλουν δικασθῆ σφοδρά,
ὅτι ’φέραν τῆς πατρίδος
καθεκάστην τὴν φθορά.
Ὦ Ἑλλάς, παρακαλέσου
στὴ θεὰ τὴν Ἀθηνᾶ
νὰ παιδεύσῃ τοὺς αἰτίους,
γιὰ νὰ παύσουν τὰ δεινά»
…

«Πατρίδα, ἔχεις πάλιν,
ἔχεις θεὸν τὸν Ἄρην καὶ σὲ βοηθεῖ,
ἔ χεις καὶ τὴν σοφίαν,
τὴν Ἀθηνᾶ τὴ θείαν, καὶ σὲ νουθετεῖ.
Τότ ἡ πατρίδα κράζει
καὶ τοῦ Διὸς φωνάζει,
π’ εἶναι εἰς τοὺς οὐρανούς,
τὸν κεραυνὸν νὰ ρίψῃ,
σημάδι γιὰ νὰ δείξῃ
στοὺς πλάνους τοὺς κρυφούς.»

Πηγές: Τα στοιχεία για τη δημοτική ποίηση, την οιωνοσκοπία και τα εμβατήρια του "Τσοπανάκου" είναι από το άρθρο του Θ.Λαμπρόπουλου για τους αγωνιστές του 1821 "Ἡ ἄθεη Δημοτικὴ Ποίηση καὶ τὰ ἀρχαῖα πολεμικὰ ἔθιμά τους", Δαυλός τ.290, Απρ. 2006

  ========================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"