Φίδια στην Αθήνα, ένα ρεπορτάζ του ΣΚΑΪ [Ποιος ο ρόλος των φιδιών; Είναι_ωφέλιμα ζώα; - Πως να κρατήσω τα φίδια μακρυά από το σπίτι]

Ποιος ο ρόλος των φιδιών; Είναι ωφέλιμα ζώα;

Τα φίδια, στις μέρες μας, έχουν αδιαμφισβήτητα την χειρότερη φήμη όλων των ζώων. Οι παραδόσεις τα θέλουν σύμβολα του κακού, ζώα πονηρά και κακόβουλα που θέλουν το κακό μας. Θεωρούνται σιχαμερά, γλοιώδη και επικίνδυνα και γι’αυτό είναι μισητά από την πλειονότητα των ανθρώπων, οι περισσότεροι των οποίων τα σκοτώνουν με την πρώτη ευκαιρία.

Όλοι αυτοί οι μύθοι έχουν περάσει από γενιά σε γενιά τους τελευταίους αιώνες, αφού δεν υπήρχε ενημέρωση και ενδιαφέρον για έρευνα. Έτσι, μέχρι και σήμερα, στην εποχή του ίντερνετ και της τεχνολογίας, δυστυχώς πολλοί είναι αυτοί που ακόμα βασίζονται στις «γνώσεις» που έχουν κληρονομήσει και διατηρούν όλες αυτές τις αβάσιμες θεωρίες και δεισιδαιμονίες ή βρίσκονται σε πλήρη άγνοια όσον αφορά αυτά τα ζώα, αφού οι πηγές ενημέρωσης είναι ελάχιστες και δυσεύρετες. ...

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι τα φίδια προκαλούν άδικα τον φόβο και το μίσος, αφού όλα τα παραπάνω είναι απλώς μύθοι πλασμένοι εδώ και μερικούς αιώνες μόνο. 

Στην αρχαιότητα το φίδι ήταν σύμβολο αναγέννησης, θεραπείας, φρονιμότητας και άλλων πολλών θετικών εννοιών και αρετών, θεωρούνταν ζώο ιερό και χρήσιμο, καλός οιωνός όταν έμπαινε στα σπίτια και καμία προκατάληψη δεν υπήρχε εναντίον του. Φίδια χρησιμοποιούνταν δε, στην θεραπεία ασθενειών, απ’όπου προέρχεται και το σύμβολο του Ασκληπιού που διατηρείται στην Ιατρική μέχρι και σήμερα.


Σπιτόφιδο, Zamenis situla. Φωτογραφία: Ηλίας Στραχίνης


Ποια είναι η πραγματικότητα;

Τα φίδια είναι ζώα όπως όλα τα άλλα. Το ότι δεν έχουν πόδια τα κάνει ιδιαίτερα και ίσως «αλλόκοτα» ζώα σε εμφάνιση, αλλά αυτό το χαρακτηριστικό τους μόνο δεν τα κάνει να διαφέρουν σε συμπεριφορά και σημαντικότητα από τα υπόλοιπα «μέλη» της Φύσης. Τα φίδια δεν πρόκειται να επιτεθούν ποτέ σε οτιδήποτε δεν αποτελεί τροφή γι’αυτά, πόσο μάλλον στον άνθρωπο που τόσο φοβούνται. Αντιθέτως, η πρώτη τους αντίδραση είναι να απομακρυνθούν και να γλιτώσουν από αυτό που θεωρούν θηρευτή τους και ο άνθρωπος θεωρείται από αυτά, καθόλου άδικα, ένας από τους χειρότερους θηρευτές.

Στην πραγματικότητα είναι πολύ ωφέλιμα ζώα αφού συντελούν σημαντικά στην ισορροπία του οικοσυστήματος. Στα πρώτα χρόνια της ζωής τους τρέφονται κυρίως με έντομα καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες από αυτά. Στα επόμενα χρόνια, αφού αποκτήσουν το ανάλογο μέγεθος, τρέφονται κυρίως με τρωκτικά, αποτελώντας έτσι έναν από τους κυριότερους θηρευτές αυτών, παίζοντας σημαντικότατο ρόλο στον έλεγχο των πληθυσμών τους.

Δεδομένου ότι ζουν πολλά χρόνια, υπολογίζεται ότι ένα και μόνο φίδι μπορεί να καταναλώσει μέχρι και 1000 τρωκτικά μέχρι το πέρας της ζωής του. Μπορεί κανείς έτσι να καταλάβει πόσο μπορεί να αυξηθεί ο πληθυσμός τρωκτικών σε μία περιοχή, αν φονευθεί έστω και ένα φίδι, αφού τα τρωκτικά πολλαπλασιάζονται εύκολα και σε μεγάλους αριθμούς, με γεωμετρική πρόοδο. Παράλληλα, ένα σκοτωμένο φίδι, απέχει από την αναπαραγωγή, από την οποία θα προέκυπταν περισσότεροι θηρευτές τρωκτικών. Έτσι, είναι ευνόητη η ανισορροπία που μπορεί να προκληθεί σε ένα οικοσύστημα, αν αφαιρέσουμε ή μειώσουμε από αυτό τους πληθυσμούς των φιδιών· μία ανισορροπία που αν μη τι άλλο επηρεάζει άμεσα και τον άνθρωπο.


Σύνταξη κειμένου: Ηλίας Στραχίνης

Πως να κρατήσω τα φίδια μακρυά από το σπίτι

Παρ’ όλο που τα περισσότερα φίδια στη χώρα μας είναι ακίνδυνα οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω άγνοιας πανικοβάλλονται στη θέα οποιουδήποτε φιδιού και νιώθουν πως απειλείται η ζωή τους. Το αποτέλεσμα συνήθως είναι ένα άδικα σκοτωμένο ζώο. Σε αυτό το άρθρο θα εξηγήσουμε πως μπορεί κάποιος να αποτρέψει όσο το δυνατόν την είσοδο των φιδιών στην ιδιοκτησία του και να μειώσει κατά πολύ τις πιθανότητες μιας τέτοιας συνάντησης. ΣΗΜ: Το άρθρο αυτό γράφτηκε κυρίως για τους ανθρώπους που λόγω φοβίας στα φίδια χάνουν την ψυχραιμία τους και σοκάρονται, ασχέτως της πραγματικής επικινδυνότητας, αλλά και για όσους έχουν συχνές εμφανίσεις φιδιών της οικογένειας των Εχιδνιδών (Οχιές) στην κατοικία τους και ανησυχούν. Σε καμία περίπτωση ο αναγνώστης δεν πρέπει να νιώσει ότι κινδυνεύει εάν δεν ακολουθήσει τις συμβουλές του άρθρου αυτού. Αρχικά θα πρέπει να τονίσουμε τη σημαντικότητα των φιδιών και τις αρνητικές για τον άνθρωπο επιπτώσεις της αφαίρεσής τους από μία περιοχή. Τα φίδια παίζουν έναν από τους σπουδαιότερους ρόλους στην ισορροπία του οικοσυστήματος και η μείωση των πληθυσμών τους επιφέρει ανισορροπία σε αυτό, η οποία επηρεάζει αρνητικά και τον άνθρωπο. Για τη σημαντικότητα των φιδιών μπορεί κανείς να διαβάσει στα άρθρα «Πόσο ωφέλιμα είναι τα ερπετά και τα αμφίβια για τον άνθρωπο» και «Ποιος ο ρόλος των φιδιών; Είναι ωφέλιμα ζώα;». Επίσης, είναι σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίζουμε τουλάχιστον τα επικίνδυνα φίδια της περιοχής μας, κάτι το οποίο μπορεί να γίνει πολύ εύκολα με την βοήθεια των φωτογραφιών του herpetofauna.gr. Η θανάτωση των φιδιών ως λύση δεν είναι καθόλου σοφή. Τεχνικές και μέθοδοι που ΔΕΝ έχουν αποτέλεσμα στην απώθηση φιδιών ή είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον: Θειάφι: Ενοχλητικό στην οσμή για τον άνθρωπο αλλά και αρκετά τοξικό, χωρίς κανένα αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση φιδιών. Σκόρδο ή κρεμμύδι: Κανένα αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση φιδιών. Πετρέλαιο ή βενζίνη: τοξικά για τον άνθρωπο, καταστρεπτικά για το περιβάλλον, χωρίς κανένα αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση. Ναφθαλίνη: Επικίνδυνο υλικό, μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στο δέρμα, τα μάτια και το αναπνευστικό, βλάβες στο συκώτι, τους νεφρούς, το αίμα και το νευρικό σύστημα, ακόμα και καρκίνο. Δεν έχει αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση. Απωθητικά εμπορίου: Σχεδόν όλα τους είναι βασισμένα σε ναφθαλίνη, θειάφι ή άλλες επικίνδυνες χημικές ουσίες, έχουν αμφίβολη σύσταση και κανένα αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση φιδιών. Μάλιστα έχουν βρεθεί φίδια σε κατοικίες περιτριγυρισμένες από απωθητικά εμπορίου βασισμένα στην ναφθαλίνη που υπόσχονταν απώθηση. Υπάρχει λοιπόν ασφαλής τρόπος απώθησης των φιδιών; Η απάντηση είναι όχι. Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα δεν υπάρχει κάποια ασφαλής μέθοδος απώθησης των φιδιών από μία περιοχή, αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να σκεφτούμε αντίστροφα. Αντί δηλαδή να ψάχνουμε τι τα απωθεί, να βρούμε τι είναι αυτό που τα προσελκύει και να προσπαθήσουμε να το αποφύγουμε. Η καθημερινή ζωή των φιδιών είναι πολύ απλή και χωρίζεται κυρίως σε τέσσερα στάδια: θερμορύθμιση, αναζήτηση τροφής, ξεκούραση και αναπαραγωγή. Οι πιο πιθανοί λόγοι για τους οποίους ένα φίδι θα επισκεφτεί την κατοικία μας είναι γιατί εκεί υπάρχει πηγή τροφής ή/και κρυψώνες όπου μπορεί να ξεκουραστεί. Η πρόληψη λοιπόν είναι αυτό που μπορούμε να κάνουμε για να αποτρέψουμε τα φίδια από το να επιλέξουν την κατοικία μας για «επίσκεψη». Τροφή Κρατάμε μακρυά από το σπίτι μας, όσο το δυνατόν, τρωκτικά (ποντίκια, αρουραίους, κτλ) καιαρθρόποδα (γρύλους, ακρίδες, σαρανταποδαρούσες, κ.ά), τα οποία αποτελούν τροφή για τα φίδια και η παρουσία τους θα τους κινήσει το ενδιαφέρον.  Αποφεύγουμε να αφήνουμε εκτεθημένες τροφές που μπορούν να προσελκύσουν τρωκτικά και μεγάλα έντομα, όπως ξηρούς καρπούς, φρούτα, λαχανικά και τρόφιμα γενικώς, αλλά και νερό και οτιδήποτε πόσιμο. (Το γάλα προσελκύει τα τρωκτικά και ΟΧΙ τα φίδια. Τα φίδια ΔΕΝ πίνουν γάλα!) Απαλλάσσουμε τον περιβάλλοντα χώρο της κατοικίας μας από σορούς αντικειμένων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κρυψώνες για τρωκτικά και έντομα και κλείνουμε/φράσσουμε όλες τις εξωτερικές σχισμές και τρύπες. Αποφεύγουμε να φυτεύουμε καρποφόρα δέντρα και φυτά στον κήπο μας τα οποία μπορούν να γίνουν ελκυστικά για τρωκτικά και αρθρόποδα. Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε απωθητικά τρωκτικών και εντόμων εάν βρούμε κάποια οικολογικά, μη-τοξικά, που δεν προκαλούν βλάβες σε εμάς ή στο περιβάλλον και βασίζονται σε φυσικά προϊόντα (αποφύγετε με κάθε τρόπο τα δηλητήρια). Κρυψώνες – Ελκυστικό περιβάλλον Τα φίδια αναζητούν πάντα ένα δροσερό, σκοτεινό και ασφαλές μέρος για να κρυφτούν και να ξεκουραστούν, ειδικά αφού τραφούν. Απαλλάσσουμε τον κήπο μας από μεγάλες πέτρες και σορούς ξύλων ή οποιωνδήποτε αντικειμένων δημιουργούν σχισμές, τρύπες και κρυψώνες. Κόβουμε – κουρεύουμε τα ψηλά χόρτα. Κλαδεύουμε τις βάσεις των πυκνών θάμνων έως και 60cm (ίσως και παραπάνω) πάνω από το έδαφος δημιουργώντας κενό από κάτω ή αποφεύγουμε τους πυκνούς θάμνους και την πυκνή βλάστηση γενικά. Φράσσουμε καλά τις σχισμές των εισόδων του σπιτιού, της αποθήκης ή του υπογείου, έτσι ώστε να κλείνουν ερμητικά οι πόρτες και τα ανοίγματα. Φράσσουμε όλες τις εξωτερικές τρύπες και σχισμές οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν προσωρινό καταφύγιο από τα φίδια. Αποφεύγουμε να δημιουργούμε ένα υγρό και δροσερό περιβάλλον την καλοκαιρινή περίοδο, όταν αυτό είναι προσβάσιμο από τα φίδια (π.χ. εξωτερικές λιμνούλες, μονίμως βρεγμένο γκαζόν, κτλ). Αποφεύγουμε να αφήνουμε τις εξώπορτες ανοιχτές. Ακολουθώντας τις παραπάνω συμβουλές δημιουργούμε ένα περιβάλλον αρκετά αφιλόξενο για τα φίδια, κάτι που τα κάνει να το απορρίψουν και να επιλέξουν κάποια άλλη περιοχή πιο βολική στον τρόπο ζωής τους και τις ανάγκες τους. Οι πιθανότητες να βρεθεί ένα φίδι σε περιβάλλον με αυτές τις συνθήκες γίνονται πλέον ελάχιστες και ακόμα λιγότερες να παραμείνει κάποιο που είναι περαστικό. Τι κάνουμε εάν εντοπίσουμε ένα φίδι στην κατοικία μας; Εάν δεν είμαστε ικανοί να αναγνωρίσουμε το φίδι και να ξέρουμε εάν είναι δηλητηριώδες ή όχι, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να καλέσουμε την Πυροσβεστική Υπηρεσία. Στη χώρα μας δυστυχώς δεν υπάρχει ακόμα αρμόδια υπηρεσία για τέτοια περιστατικά, όμως η Πυροσβεστική Υπηρεσία ενδέχεται να συνεργάζεται με κάποιους ειδικούς οι οποίοι θα έρθουν εθελοντικά να απομακρύνουν το φίδι από το σπίτι σας, ή να στείλει προσωπικό για να βοηθήσει την κατάσταση όπως μπορεί.   Καθώς περιμένουμε να έρθει ο ειδικός ή το προσωπικό της Π.Υ., αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να παρακολουθούμε το φίδι από απόσταση 3 μέτρων τουλάχιστον, έτσι ώστε να ξέρουμε ανά πάσα στιγμή που βρίσκεται. Επίσης μπορούμε να πετάξουμε επάνω του μία κουβέρτα γιατί είναι πολύ πιθανό να νιώσει ασφάλεια από κάτω και να παραμείνει εκεί μέχρι να φτάσουν οι ειδικοί, αποφεύγοντας έτσι το ενδεχόμενο να τρυπώσει σε κάποιο δύσκολο και μη προσβάσιμο σημείο του σπιτιού.   Ένας σχετικά εύκολος τρόπος απομάκρυνσης ΜΗ δηλητηριώδους φιδιού είναι να το σπρώξουμε - "σκουπίσουμε" με ένα μακρύ αντικείμενο (π.χ. μεταλλική βέργα αναδίπλωσης τέντας) σε έναν ψηλό κάδο (80 εκατοστών και ψηλότερο) και στην συνέχεια να το μεταφέρουμε στην ύπαιθρο. Αυτό μπορεί να γίνει και με μία μακρυά ειδική λαβίδα για φίδια (snake tong). Ο κάδος θα πρέπει να είναι λείος εσωτερικά και να έχει πυκνά χόρτα ή μικρούς θάμνους στον πάτο για να μπορεί το φίδι να κρυφτεί. Αυτό όμως απαιτεί εμπειρία στην αναγνώριση φιδιών και δεν συνιστάται σε μη έμπειρα άτομα για λόγους ασφάλειας. Την καλύτερη λύση τη δίνει πάντα ένας ειδικός στα ερπετά, ο οποίος θα συλλέξει και θα απελευθερώσει το φίδι μακρυά από κατοικημένες περιοχές, σε κατάλληλο ενδιαίτημα και αυτή είναι και η προτεινόμενη λύση από μεριάς μας.   Σε καμία περίπτωση μην προσπαθήσετε να σκοτώσετε το φίδι, καθώς είναι πολύ πιθανό να γίνει επιθετικό και να σας δαγκώσει στην προσπάθειά του να αμυνθεί και να σωθεί. Μάλιστα ένα μεγάλο ποσοστό των δηλητηριωδών δηγμάτων έχουν συμβεί όταν κάποιος προσπάθησε να σκοτώσει το φίδι.    Σύνταξη κειμένου: Ηλίας Στραχίνης

==========================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"