Για έναν που ασχολείται και με τη μετάφραση, τα διάφορα μεταφραστικά μοντέλα έχουν μια αξία κάθαρσης και απελευθέρωσης: στην προοπτική μιας πρόδηλης αισθητικής αναζήτησης όπου συμπυκνώνονται φιλοσοφικές και κειμενικές διαστάσεις κάθε μια από τις οποίες υπόκειται σε μια σύνθετη φιλολογική συζήτηση, όποιος μεταφράζει μπορεί να αντιληφθεί με ποιο τρόπο η εσωτερική συνέπεια και η δύναμη του ποιητικού λόγου, γεννιέται από τη θέληση να μεταμοσχεύσει τα σημεία του κειμένου μέσα στον «προστατευόμενο τόπο» του Σύγχρονου, όπου ακόμη και εκείνα τα δυσεπίλυτα αινίγματα εκρήγνυνται ακέραια, στο περιπεπλεγμένο δίχτυ του αντί-κειμένου: και τότε, η προσπάθεια ερμηνείας σημαίνει αδυναμία κατανόησης.
Περισσότερο από κατανόηση, σημαίνει πράξη: η δημιουργία ενός κειμένου στη συνείδηση του μεταφραστή περνά από το ίδιο πλέγμα υπαινιγμών που κατακλύζουν τον αναγνώστη στη μητρική γλώσσα.
Αποστολή του μεταφραστή είναι η μεταμόσχευση των γκρίζων περιοχών σ’ έναν άλλο αστερισμό σημείων, χωρίς η αρετή της βαρύτητάς τους να χάνει την ώσμωση γύρω από τη μονάδα-άτομο.
Ας αρχίσουμε λοιπόν το ταξίδι μας από την εικόνα του μεταφραστή ως πρώτο και βαθύ αναγνώστη του κειμένου, μια μοναδική φιγούρα μάρτυρα του χρόνου: τον Νίκο Καζαντζάκη.
Σ’ αυτόν, η αισθητική του κειμένου του Δάντη μετατρέπεται σε ερμηνευτική στρατηγική.
Ο Καζαντζάκης μεταφράζει αναζητώντας τη στιγμή κατά την οποία μια συγκεκριμένη οπτασία του δαντικού κόσμου μεταμορφώνεται σε ποιητική λάμψη.
Η στιγμή κατά την οποία ο ποιητής επισκέπτεται, και θα επισκέπτεται για πάντα, τους αναγνώστες.
Έτσι, όταν αρχίζει να μεταφράζει στα ελληνικά τη Θεία Κωμωδία, ο Καζαντζάκης δημιουργεί ένα παράδειγμα αρχαϊκής συμβίωσης ανάμεσα στη φύση και τη σκέψη.
Στη δίνη της γλώσσας, στην Κόλαση, στο Καθαρτήριο και στον Παράδεισο, τα Κάντι επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα από τις αισθήσεις, τα πάθη, τις αλληγορίες, τα σύμβολα, τα τοπία, τον έρωτα, τον πόθο, ξεφεύγοντας από τη διάσταση «χρόνος».
Για τον Καζαντζάκη μεταφραστή, κάθε πράξη επικοινωνίας ξεκινά από μια προϋπόθεση αθωότητας:
