Ο πιο σημαντικός εκπρόσωπος της λογοτεχνικής σχολής του νατουραλισμού και σημαντικός παράγοντας της ανάπτυξης του θεατρικού νατουραλισμού.
O Εμίλ Ζολά διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην πολιτική φιλελευθεροποίηση της Γαλλίας και στην απαλλαγή του λοχαγού Άλφρεντ Ντρέιφους, ο οποίος κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε άδικα, γεγονός που συνοψίζεται στη διάσημη ανοιχτή επιστολή του με τίτλο "Κατηγορώ", μία επιστολή που δημοσιεύτηκε στις 13 Ιανουαρίου 1898 στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας"L' Aurore".
Ο Εμίλ Ζολά ήταν υποψήφιος για Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1901 και το 1902. Το έργο του ξεχώρισε όχι μόνο αναδεικνύοντας το ρεύμα του νατουραλισμού, αλλά πρωτίστως επειδή άσκησε τεράστια κοινωνική επιρροή με το έργο και τις παρεμβάσεις του.
Υπόθεση Ντρέιφους: Η ανοιχτή επιστολή "Κατηγορώ!"
Ο Εμίλ Ζολά ήταν ο μόνος που υπερασπίστηκε τον εβραϊκής καταγωγής Γάλλο λοχαγό του πυροβολικού, Άλφρεντ Ντρέιφους, στέλνοντας ανοιχτή επιστολή στον Γάλλο πρόεδρο. Δημοσιεύτηκε στις 13 Ιανουαρίου του 1898 στο εξώφυλλο της παριζιάνικης καθημερινής εφημερίδας «L' Aurore», του Ζορζ Κλεμανσό, υπό τον τίτλο “Κατηγορώ!”.
Ο Ζολά ήταν αυτός που αποκάλυψε μία μηχανορραφία, η οποία κόστισε την ελευθερία στον στρατιωτικό Άλφρεντ Ντρέιφους εξαιτίας του αντισημιτισμού του υπουργείου Αμύνης.
Η υπόθεση Ντρέιφους είναι µία δικαστική πλάνη που συντάραξε τη Γαλλία και τη χώρισε σε δύο στρατόπεδα. Η εφηµερίδα "L' Aurore", την ημέρα της δημοσίευσης της επιστολής του Ζολά έγινε ανάρπαστη, με πωλήσεις που έφθασαν τα 300.000 αντίτυπα, αντί των 30.000 που πωλούσε συνήθως.
Η επιστολή αυτή προκάλεσε αίσθηση σε όλο τον κόσμο. Η πρόθεση του Ζολά ήταν να κατηγορηθεί ο ίδιος για συκοφαντική δυσφήμηση ώστε να δημοσιοποιήσει τα νέα αποδεικτικά στοιχεία προς στήριξη του Ντρέιφους.
Όπως σημείωνε μεταξύ άλλων στην επιστολή του:
