Ο άλλος δρόμος
του Αντώνη Καρακούση
dolnet
Προχθές το βράδυ στο Κοινοβούλιο πραγματοποιήθηκε, υπό την αιγίδα του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, μια άκρως ενδιαφέρουσα εκδήλωση με θέμα το κραχ του 1929 και την τρέχουσα διεθνή χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση.
Σημαντικοί οικονομολόγοι, τραπεζίτες και ιστορικοί, όπως οι κκ. Γ. Προβόπουλος, Ν. Καραμούζης, Κ. Κωστής και άλλοι περιέγραψαν ομοιότητες και διαφορές, διέγνωσαν λάθη, συνέκριναν πολιτικές και ανέδειξαν ευθύνες για το παρ΄ ολίγον δεύτερο κραχ, που απεφεύχθη επειδή ξεπεράστηκαν ιδεολογικές και άλλες αγκυλώσεις για τον ρόλο και την παρεμβατικότητα του κράτους. Πολλά τα ενδιαφέροντα σ΄ αυτή την άγνωστη για τα ΜΜΕ εκδήλωση.
Ορισμένα μάλιστα ήταν και αρκούντως διαφωτιστικά και απολύτως ανατρεπτικά για τα κυρίαρχα ιδεολογικο-πολιτικά δόγματα της τελευταίας εικοσαετίας.
Αναπτύσσοντας τους λόγους που έφεραν την κρίση, ο κ. Καραμούζης ξεχώρισε τις επικρατήσασες διεθνώς νεοφιλελεύθερες αρχές οι οποίες χρεοκόπησαν στην παρούσα κρίση και τις ανέδειξε κατά τρόπο απολύτως ακριβή.
Έχουμε και λέμε λοιπόν. Πρώτη αρχή που κατερρίφθη είναι αυτή της αοράτου χειρός, του Ανταμ Σμιθ, η οποία αποδέχεται ως έμφυτη τη σταθερότητα και την αρμονία της αγοράς. Ακολούθως κατέπεσε η ιδέα που έφερε τις ελεύθερες αγορές χρήματος και κεφαλαίου να ορίζουν πάντα τις σωστές τιμές.
Όπως επίσης απεδείχθη προβληματική η δήθεν ικανότητα των αγορών να αυτορρυθμίζονται και σε κάποιον βαθμό να αυτοεποπτεύονται.
Ακόμη, μύθος απεδείχθη η πεποίθηση ότι οι οικονομικές μονάδες ενεργούν πάντα ορθολογικά στη λήψη των αποφάσεων και ότι αθροιστικά η συμπεριφορά τους οδηγεί δήθεν σε αρμονική λειτουργία της οικονομίας της αγοράς. Απολύτως μούφα απεδείχθη η βεβαιότητα ότι η κερδοσκοπία αποτελεί πάντα σταθεροποιητικό παράγοντα των αγορών. Οπως βεβαίως και το δόγμα που έλεγε ότι η καλύτερη μακροοικονομική πολιτική είναι η μη πολιτική, ότι δηλαδή επαρκεί η θέσπιση «σταθερών κανόνων» σαν και αυτή του αντιπληθωρισμού για να πάει καλά ο κόσμος.
Η άποψη επίσης ότι οι μέτοχοι των εταιρειών και των τραπεζών έχουν τα μέσα να επιβάλουν τον ορθολογισμό και τον έλεγχο στη διοίκηση των εταιρειών ώστε να ταυτίζονται τα συμφέροντα μετόχων και διοικούντων απεδείχθη απολύτως εσφαλμένη. Ειδικώς αυτή η άποψη επέτρεψε να επικρατήσει το απολύτως προβληματικό δόγμα «ό,τι είναι καλό για τη Citibank και την General Μotors είναι καλό για την Αμερική», ή ακόμη χειρότερα «ό,τι είναι καλό για τις διοικήσεις της Citibank και της General Μotors είναι καλό για την Αμερική».
Οι στρεβλώσεις που επιβλήθηκαν διεθνώς με την επικράτηση της νεοκλασικής νεοφιλελεύθερης σχολής του Σικάγου επέδρασαν καθοριστικά.
Φόροι μειώθηκαν, ρυθμίσεις και παρεμβάσεις στην αγορά ελαχιστοποιήθηκαν, η συγκέντρωση κεφαλαίου γιγαντώθηκε, η κερδοσκοπία πολλαπλασιάστηκε, η ανισοκατανομή πλούτου και εισοδήματος διευρύνθηκε, η συμμετοχή στα συνδικάτα μειώθηκε, οι αντιπαραγωγικές επενδύσεις σε σπίτια και μετοχές εκτινάχθηκαν στα ύψη, η σημασία των μαζικών κερδοσκοπικών φαινομένων υποβαθμίστηκε, δεν επέτρεψε την αξιολόγηση της παράλογης ευφορίας, παρέτεινε και διηύρυνε τις «φούσκες» τιμών και τελικώς έφερε το χάος.
Η ανάδειξή τους και η αναγνώρισή τους μάλιστα από πρόσωπα που έζησαν εκ των έσω το μέγα λάθος έχουν εξαιρετική σημασία και βεβαίως δείχνουν ακριβώς τον άλλον δρόμο στον οποίο πρέπει πια να βαδίσουμε.
Σχόλιο: Πολλά και ενδιαφέροντα ειπώθηκαν και από τις δύο πλευρές σκέψης.
Για μας ξεχωρίζει αυτή του κράτους πρόνοια, όπου οι κοινωνίες αναπτύσσονται αργά και σταθερά και σύμφωνα με:
Το ότι, όποιος είναι με το διαπλε
κόμενο σύστημα, σύμφωνα με το οποίο "αρπάζει το μεγάλο κομμάτι πίτα" από τους εργαζόμενους και τους έξω από αυτό, αυτοαποκαλείται φιλελεύθερος και βλέπει τη υπόλοιπη κοινωνία ως μία απλή θεωρία ΜΗ ικανών και τεμπέληδων, είναι μία δική του άποψη, η οποία προφανώς τον βολεύει να εξακολουθεί να γεύεται υπέρμετρα ένα πλούτο που σαφώς ΔΕΝ του ανήκει, (
σύμφωνα με τη προσφορά του σε αυτό), αλλά τον ξοδεύει χωρίς να συμμερίζεται τις ανάγκες και της υπόλοιπης κοινωνίας.
Οι θεωρίες είναι όλες αποδεκτές (σε αυτούς που τις υιοθετούν) και εξαρτάται στην εκάστοτε επιλογή των ανθρώπων που τις επιλέγουν. Η ανθρωπότητα ιστορικά ποτέ ΔΕΝ ξέφυγε από την αρπαγή και την ανισοκατανομή του πλούτου. Πως μπορεί κάποιος να αποδεχτεί να δώσει απο αυτά που με την ανοχή των πολλών απολαμβάνει; ή πως μπορείς να στερήσεις το ιδεολόγημα από τον "ΜΗ έχοντα" να καταστεί "κατέχοντας";
Το θέμα αυτό πρέπει όλες οι κοινωνίες να το δουν από την ανθρωπιστική πλευρά και τις βοιωτικές του ανάγκες. Ποτέ δεν έχει καταγραφεί η ιδανική πολιτεία και το "Ου τόπος" μας οδηγεί σε μία φανταστική επιθυμητή κοινωνία που και αυτή αν είχε εφαρμοστεί σε κοινωνία με ανθρώπους θα είχε γίνει φορτική και ξένη ... (Καβάφης). Η μόνη κοινωνία που μπορεί να καταγραφεί είναι αυτή των μεγάλων κοινοβίων τις οποίες συναντούμε στις μέλισσες και τα μυρμήγκια. Ο άνθρωπος ακόμη παραμένει με το συναίσθημα της συνεχούς έλλειψης και του ανικανοποίητου που είχα από την εποχή των σπηλαίων.
Οι κοινωνίες που προσπάθησαν να εισάγουν την αγάπη και την αλληλεγγύη, όπως ο χριστιανισμός (των πρώτων χρόνων) και τα σοβιετικά συστήματα αργότερα, απέτυχαν παταγωδώς. Ο μεν χριστιανισμός προσκολλήθηκε στο άρμα της εξουσίας και ενέσπειρε το φόβο θεού και σεβασμό στην εξουσία, με αποτέλεσμα ο πιστός να αποδεχτεί τη δουλεία (εκ θεού εκπορευόμενη) ο δε σοβιετισμός με την κλίκα της γραφειοκρατίας και την επιλεκτική εξουσιαστική αντίληψη των ηγητόρων μεταβλήθηκε και αυτός σε ένα επίγειο (θεοκρατικό) προσωπολατρικό σύστημα εκμετάλλευσης των εκλεκτών κηφήνων.
Το θέμα αυτό έχει πολύ μεγάλο βάθος και έχει αναλυθεί από πολλούς και σπουδαίους στοχαστές, μία ακόμη "πρόχειρη" ανάλυση θα ήταν μία ακόμη μελέτη στο αρχείο.
Για να συνδέσω όλα τα προηγούμενα, θα αναδημοσιεύσω το άρθρο του Σπύρου Ζήση (Οκτώβριος 2003
servitoros)
Νάσος
"
Ο νεοφιλελευθερισμός είναι μια οικονομική θεωρία-πρόταση, κρατικής διαχείρισης, που για να την κατανοήσουμε απαιτείται να ανατρέξουμε στις ρίζες της... Θα πρέπει κατ' αρχήν από την λέξη, να αφαιρέσουμε το πρόθεμα «νέο» που υποδηλώνει κατά τον καλύτερο τρόπο το παλιό...
Αρα («νέο» - φιλελευθερισμός = παλιοφιλελευθερισμός). Συνεπάγεται ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι μια παλιά οικονομική-πολιτική θεωρία που ξαναπροβάλλεται ως «νέα» τα τελευταία χρόνια μέσα στο σύστημα της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης... Είναι απαραίτητο επίσης να κατανοήσουμε την σχέση που υπάρχει μεταξύ του φιλελευθερισμού και του Κευνσιανισμού...
Ο μεν φιλελευθερισμός υποστηρίζει τις ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων οργανισμών, νοσοκομείων, ασφαλιστικών εταιριών, τραπεζών, μέσων μεταφοράς την κατάργηση του κρατικού παρεμβατισμού στα οικονομικά ζητήματα, καθώς και την κατάργηση των ορίων, των φραγών, των δασμών στο εμπόριο, την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών... Με σκοπό να ενθαρρύνει τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Που καταλήγει να σημαίνει, ελευθερία στους έχοντες και κατέχοντες τα μέσα παραγωγής, του παγκόσμιου εμπορίου κλπ, να αυξάνουν τα κέρδη τους κατά το πώς το θέλουν...
Καθώς οι πλούσιοι θα έχουν τη δυνατότητα να γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι...
Πατέρας του φιλελευθερισμού θεωρήθηκε, ο Αγγλος οικονομολόγος ο Ανταμς Σμίθ, που υποστήριξε αυτές τις ιδέες από το 1776, όπου βρήκαν απήχηση και κυριάρχησαν έως τις αρχές του 19ου αιώνα στην Αμερική, αφού προπαγανδίστηκαν στους εργαζόμενους ως προοδευτικές, σε σχέση με αυτό που πρόβαλε η συντηρητική πολιτική της εποχής... Ο μικροαστικός φιλελευθερισμός παρουσιάστηκε ως ιδεολογία, όπου μαζί με την ελευθερία της αγοράς, προέβαλε την ελευθερία στην έκφραση, στη θρησκεία, στα ήθη, την σεξουαλική απελευθέρωση, την ελευθερία σε όλα..., απέκρυβε όμως την ελευθερία του «ισχυρού» να εκμεταλλεύεται κατά τον καλύτερο τρόπο τον «ανίσχυρο». Στην πραγματικότητα οι συντηρητικοί πολιτικοί της εποχής δεν θα είχαν καμία αντίρρηση ως προς τον οικονομικό φιλελευθερισμό και μόνον...
Ο δε Κευνσιανισμός υποστηρίζει, το κράτος δικαίου και το κοινωνικό κράτος, τη μικτή οικονομία με το κράτος να παίζει βασικό ρόλο στον τον έλεγχο της αγοράς, την πλήρη απασχόληση, την μείωση της ανεργίας με κρατικούς παρεμβατισμούς... και άλλα που θα εξασφαλίζουν την ισορροπία της κοινωνίας, ως ασφαλιστική δικλίδα δια μέσου μιας πολιτικής οικονομίας... Εμπνευστής αυτής της θεωρίας, θεωρήθηκε άλλος ένας οικονομολόγος, με το όνομα Τζων Μάυναρντ Κέυνς, που αμφισβήτησε έντονα το φιλελευθερισμό, προβάλλοντας τις ιδέες του, μετά το μεγάλο οικονομικό κραχ του 1930, σαν τις καλύτερες για το κράτος, ώστε να μπορεί να ξεπερνάει (το κράτος) τις οικονομικές κρίσεις του...
Αυτές οι ιδέες επηρέασαν τις κυβερνήσεις και βελτίωσαν τη ζωή πολλών ανθρώπων όπου η πίστη ότι οι κυβερνώντες θα πρέπει να προάγουν το κοινό όφελος έγινε ευρέως αποδεκτή από εκατομμύρια ανθρώπους...
Όμως η οικονομική κρίση των τελευταίων εικοσιπέντε χρόνων, σε συνδυασμό με τους μειωμένους ρυθμούς κερδών και την κατάρρευση του «ανατολικού μπλοκ», ενέπνευσε τους ισχυρούς της γης να αναβιώσουν το φιλελευθερισμό και να τον κάνουν «νέο»..., και κατ' επέκταση την νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση...
Οι ανά τον κόσμο νεοφιλελεύθερες ιδέες έχουν επιβληθεί από ισχυρότατους οικονομικούς θεσμούς όπως είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), η παγκόσμια τράπεζα και η Δια-Αμερικανική τράπεζα ανάπτυξης.
Η επιβουλή αυτών των κανόνων στην αγορά, ελευθερώνοντας τις επιχειρήσεις από τους οποιοδήποτε θεσμούς επιβάλλονται από τις όποιες κυβερνήσεις ανεξάρτητα από την κοινωνική καταστροφή που ενδεχομένως θα προκληθεί... Με κύρια σημεία, την κατάργηση των ελέγχων στις τιμές... Τη μείωση των μισθών με την διάσπαση των εργαζομένων και την αφαίρεση των εργατικών δικαιωμάτων... Τη μεγαλύτερη ελευθερία στο διεθνές εμπόριο, την επένδυση-μετακίνηση κεφαλαίων, προϊόντων και υπηρεσιών... Τις περικοπές των Δημόσιων δαπανών για κοινωνικές υπηρεσίες, όπως είναι η συντήρηση δρόμων, γεφυρών, έργων υποδομής ή προστασία του περιβάλλοντος και άλλα, με αντιστάθμισμα τις φορολογικές ελαφρύνσεις των επιχειρήσεων... Τις ιδιωτικοποιήσεις με την πώληση των κρατικών επιχειρήσεων σε ιδιώτες επενδύτες, όπως τράπεζες, ενέργεια, ηλεκτρισμός, τηλεπικοινωνίες, βιομηχανίες κλειδιά, σχολεία, νοσοκομεία, διόδια, νερό... Με την εξαφάνιση κάθε έννοιας κοινού οφέλους και κοινωνικότητας καθιστώντας κυρίαρχη την ιδιωτική πρωτοβουλία... Καταπιέζοντας τα ασθενέστερα στρώματα των κοινωνιών, εξαναγκάζοντας τα, να βρίσκουν μόνα τους λύσεις στην έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης, εκπαίδευσης και κοινωνικής ασφάλισης... Για να μας πείσουν βέβαια για όλα αυτά, οι πατέρες του «νέο» φιλελευθερισμού, μας λένε με τον πιο απλό τρόπο ότι όλα γίνονται για το καλό μας..., ότι μια αγορά χωρίς κανόνες είναι ο καλύτερος τρόπος για την αύξηση της παραγωγικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης, η οποία τελικά θα ωφελήσει όλους μας... Και όποιος αποτύχει σε ένα τέτοιο οικονομικό σύστημα, θα είναι ανάξιος, τεμπέλης, ανίκανος και ότι άλλο φαντασθεί κανείς...
Ξεκάθαρο παράδειγμα νεοφιλελευθερισμού στην πράξη, έγινε στην Χιλή με την ανατροπή του δημοφιλούς καθεστώτος του Προέδρου Αλλιέντε, με το πραξικόπημα του 1973 (χάρη στον οικονομολόγο του πανεπιστημίου του Σικάγο Μίλτον Φρίντμαν). Ακολούθησαν και άλλες χώρες όπως το Μεξικό όπου οι μισθοί μειώθηκαν κατά 40-50% όταν το κόστος ζωής αυξήθηκε κατά 80%, όπου πάνω από 20.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις χρεοκόπησαν και 1.000 κρατικές επιχειρήσεις ιδιωτικοποιήθηκαν...
Σήμερα, η ανθρωπότητα βλέπει το νεοφιλελευθερισμό ως απειλή... και έχουν αναπτυχθεί σε παγκόσμια κλίμακα μεγάλα και σημαντικά κινήματα, όχι με σκοπό να αλλάξουν τον κόσμο..., αλλά, απλά ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και την προάσπιση του κοινωνικού κράτους...
Στην Αργεντινή, που πριν από πενήντα χρόνια εθεωρείτο μια από τις πιο αναπτυγμένες χώρες του τρίτου κόσμου, πασχίζουν τώρα να βγουν από την οικονομική κρίση που προκάλεσαν οι νεοφιλελεύθεροι πειραματισμοί της δεκαετίας του 90.
Το 57% των Αργεντινών ζει στη φτώχεια με την ανεργία επίσημα στο 30% με τους εργαζόμενους να προσπαθούν να κινήσουν από μόνοι τους τα παροπλισμένα εργοστάσια... Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της Νιού Γιορκ Τάιμς: «Αντί να αποδεχθούν αυτή την κατάσταση οι εργαζόμενοι, με την υποστήριξη των αριστερών οργανώσεων και των γειτονιών, έχουν αγκαλιάσει την ιδέα του λαϊκού καπιταλισμού, καταφέρνοντας σε ορισμένες περιπτώσεις να πείσουν τα δικαστήρια να τους επιτρέψουν να αναλάβουν τα περιουσιακά στοιχεία των επιχειρήσεων...»
Ο λαϊκός καπιταλισμός και ο de facto σοσιαλισμός, θεραπεύει πλέον τις πληγές του Αργεντίνικου νεοφιλελευθερισμού... 160 εργοστάσια με 10.000 εργάτες αναστήθηκαν με την αυτοδιαχείριση, γράφουν οι Αμερικανικές εφημερίδες...
Τα περισσότερα αυτοδιαχειριζόμενα εργοστάσια είναι συγκεντρωμένα στο Μπουένος Αϊρες και τα περίχωρα, όπου βρίσκεται η καρδιά της βιομηχανίας της Αργεντηνής. Σε πολλά από αυτά, σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα της Νιού Γιορκ Τάιμς, η παραγωγή έχει τριπλασιαστεί σε σχέση με τα χαμηλά επίπεδα της περιόδου της κρίσης, υπολείπονται όμως αρκετά των επιπέδων των αρχών του 90.... Οι μισθοί έχουν και αυτοί διπλασιαστεί, ενώ διεξάγονται μηνιαία συμβούλια, στα οποία οι εργαζόμενοι εκλέγουν τους διευθυντές και συζητούν θέματα των μισθών και των προσλήψεων. Η ισχνή ανάκαμψη, πάντως της οικονομίας έχει ανοίξει την όρεξη σε ορισμένους πρώην ιδιοκτήτες που προσπάθησαν να πάρουν τα εργοστάσια τους πίσω, συνήθως με την βοήθεια της αστυνομίας, όπως έγινε με την κλωστοϋφαντουργία Μπρούκμαν τον Απρίλιο, κατηγορώντας τους καταληψίες εργαζόμενους ως «παραβάτες και κλέφτες».
Γίνεται πλέον φανερό ότι οι επωφελούμενοι από τον νεοφιλελευθερισμό είναι μια μειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού. Για την συντριπτική πλειοψηφία επιφέρει περισσότερη εξαθλίωση απ' ότι πριν... χωρίς τα μικρά και σκληρά κερδισμένα δικαιώματα των τελευταίων εξήντα χρόνων...
Του Ζήση Σπύρου
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν: Elizabeth Martinez, Arnoldo Garcia
========================================================
"O σιωπών δοκεί συναινείν"
