Γιατί ο Che Guevara δεν νικήθηκε ποτέ

Γράφει ο Παναγιώτης Μαυροειδής

Λένε πως αν τύχει και μια μάνα χάσει το παιδί της, τότε αυτή πεθαίνει κάθε χρόνο τουλάχιστον μια φορά. Στην επέτειο του πρόωρου θανάτου. Και πως δεν υπάρχει μεγαλύτερος πόνος και πιο βαριά ισόβια καταδίκη.

Δεν είναι όμως ως φαίνεται πάντα έτσι. Υπάρχει ένας παράξενος θεός που είναι στοργικός με τις μανάδες που έχουν πονέσει πολύ. Σε αυτές που έτυχε να τους σκοτώσουν, να τους αδικήσουν ή να τους πληγώσουν πολλά από τα παιδιά τους, τους χαρίζει κάποιους μοναδικούς γιούς και υπέροχες κόρες. Αυτά τους τα ιδιαίτερα παιδιά, σα χαθούν, όχι μόνο δε γίνονται πηγές δακρύων, αλλά γεννιούνται κάθε χρόνο, ξανά και ξανά. Γλυκαίνοντας τον πόνο της μάνας για τη μεγάλη απώλεια, αλλά και χαρίζοντας χαμόγελα και αισιοδοξία σε όλους.

Μια τέτοια μάνα μοιάζει να είναι η Λατινική Αμερική. Της συνέβηκαν τα χειρότερα. Να πως περιγράφει ο Galeano τον κακοτυχία των παιδιών της:

Το 1492 οι αυτόχθονες ανακάλυψαν ότι ήταν Ινδιάνοι, ανακάλυψαν ότι ζούσαν στην Αμερική, ανακάλυψαν ότι ήταν γυμνοί, ανακάλυψαν ότι υπήρχε αμαρτία,

ανακάλυψαν ότι όφειλαν υπακοή σε έναν βασιλιά και μια βασίλισσα ενός άλλου κόσμου και σε έναν θεό ενός άλλου ουρανού,

κι ότι εκείνος ο θεός είχε επινοήσει την ενοχή και τα ρούχα και διέταζε να καεί ζωντανός όποιος λάτρευε τον ήλιο, το φεγγάρι, τη γη και τη βροχή που την ποτίζει.

Φαίνεται πως ήταν δίκαιο λοιπόν αυτή η ανθρωπο-μάνα ήπειρος, των φριχτών δικτατοριών, της ιμπεριαλιστικής ευρωπαϊκής και βόρειο-αμερικάνικης καταλήστευσης, των αντάρτικων, των επαναστάσεων και των μεγάλων ελπίδων, να αποχτήσει κάποια ξεχωριστά παιδιά. Αυτά που μπορούν να ξαναγεννιούνται συνέχεια και να αναγεννούν την ίδια.

Ένα τέτοιο παιδί της Λατινικής Αμερικής ήταν αυτός που έμεινε στην ιστορία με το όνομα Che Guevara. Σαν σήμερα, στις 9 Οκτωβρίου του 1967,  έπεφτε νεκρός, από τις σφαίρες του Βολιβιανού στρατού.

Πέθανε, πριν συμπληρώσει τα 40 χρόνια του, αλλά η παρακαταθήκη του αποδείχτηκε ολοζώντανη και πανίσχυρη σε όλες τις ταραγμένες εποχές που ακολούθησαν, μα και στην τωρινή εποχή. ...

Πως να το εξηγήσουμε, χωρίς να φονεύσουμε την ανεξήγητη μαγεία που κουβαλάει η μορφή του; Πώς να τιμήσουμε τον επαναστάτη, χωρίς να ατιμάσουμε το επαναστατικό του πνεύμα;

Όχι, δεν ήταν δυνατός σα μυθικός ήρωας. Από δύο χρονών διαγνώστηκε με άσθμα. Σε όλη του τη σύντομη ζωή ήταν αδύναμος και φιλάσθενος.

Όπως λένε δεν ήταν και όμορφος σαν τους φτιαγμένους πρωταγωνιστές. Αντίθετα, κοντούλης και τουλάχιστον μέτριος ήταν.

Είχε όμως μια άγρια, πρωτόγνωρη και συνάμα τόσο γλυκιά ομορφιά η ζωή του.

Ο Che πολέμησε κάτω από μια σημαία που έγραφε ‘’Πατρίδα ή θάνατος’’, αλλά η χώρα στην οποία ρισκάρισε τη ζωή του επαναστατώντας, η Κούβα, δεν ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα όπου ήρθε στον κόσμο, δηλαδή η Αργεντινή. Πολέμησε στο Κογκό, έγραψε τα λιγοστά έργα του στην Τανζανία, αγωνιούσε για την επαναστατημένη Αλγερία και ανέπνευσε τελευταία φορά στα βουνά της Βολιβίας. Πατρίδα του ήταν τελικά το δίκιο και η λευτεριά για τους ανθρώπους.

Διάλεξε το δρόμο της επανάστασης. Φόρεσε το κοστούμι του Διοικητή της Τράπεζας της Κούβας, την επίσημη φορεσιά του Υπουργού Βιομηχανίας της χώρας που δόξασε η δράση του. Μα με την ίδια φυσικότητα, έφυγε για την Αφρική αρχικά και τη Βολιβία στη συνέχεια για να πολεμήσει το άδικο και να δώσει το αδύναμο δικό του χέρι σε όλους αυτούς που θεωρούσε αδέρφια του. Η επανάσταση δεν ήταν για αυτόν το μελλοντικό  άλλοθι της παροντικής μιζέριας. Η κυβέρνηση και η εξουσία δεν ήταν το έπαθλο μιας προσφοράς, μα μόνο ένα καθήκον. Ο κομμουνισμός ήταν και στόχος και δρόμος ταυτόχρονα. Ήταν μέσο και σκοπός. Ήταν ζωή. Και κυρίως η επιλογή για να ζήσεις για τους άλλους. Δηλαδή να ζήσεις πραγματικά.

Δεν μπορεί να εξηγηθεί διαφορετικά πως κατάφερε να επιζήσει η κληρονομιά του. Δεν την  έσβησαν οι χούντες της Λατινικής Αμερικής, ούτε τα πειράματα του νεοφιλελευθερισμού στη Χιλή. Ούτε και η εμπορευματοποίηση της μπλούζας και η διαφήμιση της coca cola. Μα ούτε και η ναφθαλίνη των κρατικών μαυσωλείων.

Ο Che είναι παντού. Στο Μάη του 68, στις εργατικές απεργίες του Χονγκ Κόνγκ του 2009, στις αντιμνημονιακές διαδηλώσεις στην Κύπρο το 2012, στους τούρκικους μαχαλάδες το 2013, ακόμη και στις εκκλησίες της Λατινικής Αμερικής δοξάζεται σαν ο θεός των φτωχών.

Και γεννιέται συνέχεια. Λίγες μέρες πριν την επέτειο της δολοφονίας του, εμφανίστηκε ξανά και απροσδόκητα. Σε  μια φτωχογειτονιά του Χαρτούμ, πρωτεύουσας του Σουδάν.

Εκεί, στις 28 Σεπτέμβρη 2013,  ο Salah Sanhouri, 28 ετών, έπεφτε νεκρός από δύο σφαίρες της αστυνομίας, μία στο κεφάλι και μία ολόισα στο στήθος του. Ήταν φαρμακοποιός στο επάγγελμα.

Είχε γεννηθεί και μεγαλώσει στο Αμπού Ντάμπι, πρωτεύουσα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Σπούδασε στο Πακιστάν και θα μπορούσε να έχει μια καλή καριέρα στο εξωτερικό, αλλά προτίμησε να γυρίσει στην πολύπαθη πατρίδα του, δουλεύοντας εθελοντικά σε ιατρικές μονάδες βοήθειας σε αντιμετώπιση των καταστροφικών πλημμυρών που έπληξαν το Χαρτούμ τον περασμένο μήνα. Αλλά και οργανώνοντας δραστήρια λαϊκές διαδηλώσεις ενάντια στην απόφαση της κυβέρνησης να σταματήσει την επιδότηση του πετρελαίου, που σήμανε αυτόματα γιγάντωση των τιμών των τροφίμων στη χώρα.

Τίποτα το ιδιαίτερο θα πει κάποιος. Έχουμε πλέον συνηθίσει τόσο την εικόνα του βιασμού των ανθρώπων και των αναγκών τους σε όλο τον κόσμο.

Ένα κύμα εκπληκτικών διαδηλώσεων είναι σε εξέλιξη από τότε στο Σουδάν.

‘’Ω Χαρτούμ,  

εξεγέρσου,

εξεγέρσου ενάντια σε αυτούς που σκότωσαν τον Salah’’,

φωνάζουν χιλιάδες νέα παιδιά, ενώ μετρούνται ήδη 700 συλλήψεις και 33 ακόμη νεκροί από την κρατική βαρβαρότητα.

Οι αναλογίες με τον κοινωνικό αναβρασμό στην γειτονική Αίγυπτο, τις χώρες της Βόρειας Αφρικής γενικά, όπως και στη  Μέση Ανατολή, είναι πολλές. Όπως και τα ερωτήματα για το δρόμο και την προοπτική αυτών των λαϊκών αγώνων. Σε μια εποχή και ένα κόσμο, πού ενώ είναι ξέχειλος από πλούτο και δυνατότητες, πνίγεται από την πείνα, την ανισότητα και την αδικία.

Να όμως και ένας άλλος παραλληλισμός.

‘’ Η ιστορία θυμίζει τον Τσε, δηλώνει ο Hisham Ahmed, 29 ετών,  στην συντηρητική διεθνούς κυκλοφορίας International Herald Tribune, συναγωνιστής και φίλος του  Salah και ένας από τους δημιουργούς ενός όμορφου βίντεο για το νεκρό αγωνιστή που κυκλοφορεί στο  YouTube.

Ο Hisham  εξηγεί: ‘’Ήταν γεμάτος ανθρωπιά. Προερχόταν από μια εξέχουσα οικογένεια, μπορούσε να έχει μια εύκολη ζωή, αλλά διάλεξε να αγωνίζεται και να βοηθάει τους ανθρώπους“.

Δεν γνωρίζουμε αν ο Hisham έτυχε να διαβάσει ποτέ τις θεωρίες του Che για τον ανταρτοπόλεμο ή για τον κεντρικό σχεδιασμό της βιομηχανίας στο σοσιαλισμό.

Κληρονόμησε όμως, όπως τόσοι και τόσοι νέοι και αγωνιστές της κοινωνικής απελευθέρωσης σε όλο τον κόσμο, τα πιο ουσιώδη πράγματα που άφησε πίσω του ο Γκεβαρισμός. Το να προχωρά κανείς, ‘’ορθοστατών και ορθοβαδίζων’’, με βάση το δίκιο και όχι την τυπική λογική και το ‘’κοίτα την πάρτη σου’’. Να μετρά τις δυνατότητες με βάση τη θέληση και την ανάγκη. Να βλέπει τη ζωή, με αισιοδοξία, γεμάτη νόημα, όταν ακριβώς δεν την καταναλώνει, αλλά τη χαίρεται μαζί με όλο τον κόσμο, παλεύοντας να την νοηματοδοτεί διαρκώς.

---

Hasta Siempre Che Guevara (Τσε Γκεβάρα)

Στίχοι: Δέσποινα Φορτσέρα

Μουσική: Carlos Puebla

Πυξίδα μέσα στον χρόνο
Κι ο μύθος να σου ανήκει
Είναι των ματιών σου οι κύκλοι
Που αγκαλιάσανε τον κόσμο Εδώ θα μείνει για πάντα
Το ζεστό το πέρασμά σου
Φωτιά που ανάβει η ματιά σου
Κομαντάντε τσε γκεβάρα
Εσύ που ανάβεις τ’ αστέρια
Της μνήμης φτιάχνεις τον χάρτη
Και περνάς μέσα απ’ την στάχτη
Την ελπίδα σ’ άλλα χέρια
Εδώ θα μείνει για πάντα
Το ζεστό το πέρασμά σου
Φωτιά που ανάβει η ματιά σου
Κομαντάντε τσε γκεβάρα
Σα θρύλος γύρω καλπάζεις
Σαν ευχή και σαν κατάρα
Στα στενά της Σάντα Κλάρα
Το όνειρό σου δοκιμάζεις
Εδώ θα μείνει για πάντα
Το ζεστό το πέρασμά σου
Φωτιά που ανάβει η ματιά σου
Κομαντάντε τσε γκεβάρα
Μιλάς κοιτώντας μπροστά σου
Το ποτάμι της ευθύνης
Και στην ιστορία δίνεις
Τη φωνή και τ’ όνομά σου
Εδώ θα μείνει για πάντα
Το ζεστό το πέρασμά σου
Φωτιά που ανάβει η ματιά σου
Κομαντάντε τσε γκεβάρα
Γελάς και γίνεται μέρα
Η νύχτα σε συλλαβίζει
Μυστικά σου ψιθυρίζει
Hasta siempre κομαντάντε
Εδώ θα μείνει για πάντα
Το ζεστό το πέρασμά σου
Φωτιά που ανάβει η ματιά σου
Κομαντάντε τσε γκεβάρα

---

Μάνος Λοΐζος – Τσέ

Στίχοι: Μάνος Λοΐζος
Μουσική: Μάνος Λοΐζος
Πρώτη εκτέλεση: Μάνος Λοΐζος Μια φωτογραφία σου ήρθε και σε μένα
Μια φωτογραφία σου απ’ τα ξένα
Απ’ αυτές που κρατάν οι φοιτητές
Απ’ αυτές που ξεσκίζει ο χαφιές
Απ’ αυτές που κρεμάν οι φοιτητές
Στην καρδία τους
Τσε Γκεβάρα
Κλείσε το παράθυρο
Σφάλισε τις πόρτες
Τρέμω για τον άνθρωπο
Με τις μπότες
Τι ζητά και στους ίσκιους περπατά
Τι ζητά και για σένανε ρωτά
Τι ζητά και το σπίτι μας κοιτά
Κάθε βράδυ
Τσε Γκεβάρα
Τόσα τριαντάφυλλα
Τα `καψε το χιόνι
Αχ αυτή η άνοιξη
Με ματώνει

Σύντομη Περιγραφή: 

Παναγιώτης Μαυροειδής

Λένε πως αν τύχει και μια μάνα χάσει το παιδί της, τότε αυτή πεθαίνει κάθε χρόνο τουλάχιστον μια φορά. Στην επέτειο του πρόωρου θανάτου. Στις μανάδες όμως που έχουν πονέσει πολύ, κάποιος παράξενος θεός τους χαρίζει κάποια ιδιαίτερα παιδιά, που σα χαθούν, όχι μόνο δε γίνονται πηγές δακρύων, αλλά γεννιούνται κάθε χρόνο, ξανά και ξανά. Μια τέτοια μάνα μοιάζει να είναι η Λατινική Αμερική και παιδί της  αυτός που έμεινε στην ιστορία με το όνομα Che Guevara. Λίγες μέρες πριν την επέτειο της δολοφονίας του, εμφανίστηκε ξανά, σε  μια φτωχογειτονιά του Χαρτούμ.

==========================
 "O σιωπών δοκεί συναινείν"