Η Εκκλησία του Δήμου Η αθηναϊκή λαϊκή συνέλευση λεγόταν Εκκλησία του Δήμου και καθιερώθηκε από τον Σόλωνα το 594 π.Χ..

Μακέτα της Εκκλησίας του Δήμου

Η Εκκλησία του Δήμου λάμβανε χώρα στο λόφο της Πνύκας και την απάρτιζαν όσοι πολίτες είχαν συμπληρώσει το 20ο έτος της ηλικίας τους, εφόσον δεν τους είχε αφαιρεθεί το δικαίωμα να συμμετέχουν (δεν είχαν καταδικαστεί – ατιμία), και ονομάζονταν Εκκλησιαστές. 

Την ιδιότητα του πολίτη (γεννημένοι στην Αθήνα) την είχαν όσων οι γονείς ήταν και αυτοί πολίτες, ενώ είχαν αποκλειστεί από τη συμμετοχή τους στην Εκκλησία του Δήμου οι δούλοι, οι μέτοικοι και οι γυναίκες. 

Στην πραγματικότητα, μόνο το 10-20% του πληθυσμού συμμετείχε. 

Τον 5ο αιώνα, πριν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο οι ενήλικοι άνδρες πολίτες αριθμούσαν περί τις 60.000, και 30.000 κατά τον 4ο αιώνα ως αποτέλεσμα των απωλειών στις μάχες. 

Ο συνολικός αριθμός των κατοίκων της Αθήνας, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών και των ανηλίκων, ήταν τουλάχιστον 160.000 (συν 25.000 μέτοικοι και 200.000 δούλοι).

Το όνομα του Θεμιστοκλή χαραγμένο για τον εξοστρακισμό του

Μια ομάδα σκλάβων, οι Σκύθες, που είχαν το ρόλο της τήρησης της τάξης (ροπαλοφόροι), κουβαλούσαν σχοινιά που είχαν βυθιστεί σε κόκκινο χρώμα και τριγύριζαν την πόλη τις ημέρες των συνελεύσεων, μαστιγώνοντας όσους πολίτες δεν είχαν πάει στη συνέλευση. 

Όσοι έφεραν λεκέδες από το μαστίγωμα στα ρούχα τους, αισθάνονταν μεγάλη ντροπή (αιδώς) και δεν μπορούσαν να εκτελέσουν καμία δουλειά έως ότου επισκέπτονταν τους χώρους συνεδρίασης της Εκκλησίας του Δήμου. 

Η μη συμμετοχή στα κοινά θεωρούνταν ένδειξη δυσλειτουργίας του κράτους: 

Ο Αριστοτέλης για τη δημοκρατία

Συντάκτης: Γιώργος Ν. Οικονόμου *

Το 2016 έκλεισαν 2.400 έτη από τη γέννηση του Αριστοτέλη (384-322 π.Χ.) και το γεγονός τιμήθηκε στην Ελλάδα με πανεπιστημιακά διεθνή συνέδρια και άλλες εκδηλώσεις. Παρουσιάστηκε, μάλιστα, ο μεγάλος φιλόσοφος ως ο «θεμελιωτής της δημοκρατικής πολιτείας», άποψη που δεν ισχύει για πολλούς λόγους.

Θεμελιωτής της δημοκρατίας δεν είναι ο Αριστοτέλης αλλά ο δήμος, ο οποίος με τον αγώνα του επέβαλε τις απαραίτητες αλλαγές και σταδιακώς εγκαθίδρυσε και σταθεροποίησε το δημοκρατικό πολίτευμα.

Ηδη από την αρχή του 6ου π.Χ. οι αγώνες του δήμου στην Αθήνα ανέδειξαν νομοθέτη τον Σόλωνα (594 π.Χ.) και επέβαλαν ένα πολίτευμα στο οποίο πρώτη φορά τα κατώτερα και μεσαία στρώματα απέκτησαν πολιτικά δικαιώματα και συμμετείχαν στην εκλογή των αρχόντων και στα δικαστήρια.

Εν συνεχεία συνέβαλαν στην ανατροπή της τυραννίδος των Πεισιστρατιδών και αποφάσισαν σε συνέλευση και με διαβούλευση τις μεταρρυθμίσεις που φέρουν το όνομα του Κλεισθένη (508 π.Χ.), οι οποίες αποτελούν τη γενέθλια πράξη του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Αλλά και στη μετέπειτα ιστορία της αθηναϊκής πολιτείας, ο δήμος, διαβουλευόμενος στην Εκκλησία του Δήμου, αποφάσισε με τον ίδιο τρόπο και άλλες μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν περαιτέρω τους θεσμούς και διηύρυναν τα δικαιώματά του. Οι μεταρρυθμισεις αυτές φέρουν τα ονόματα του Θεμιστοκλή, του Εφιάλτη (462 π.Χ.), του Περικλή κ.ά.

Η δημοκρατία θεμελιώθηκε λοιπόν από τον αθημαϊκό δήμο πολύ πριν από τη γέννηση του Αριστοτέλη. ...

Για ποια δημοκρατία μιλάμε τώρα; - ΑΥΘΗΜΕΡΟΝ ΤΕΛΕΥΘΗΣΑΤΩ !

 Λέμε ότι έχουμε δημοκρατία.
Μάλιστα!
Όμως, για ποια δημοκρατία μπορούμε να μιλάμε όταν η Ελλάδα είναι η χαρά του κάθε διαπλεκόμενου, του κάθε φοροφυφάδα, του κάθε αεριτζή και του κάθε κρατικοδίαιτου κηφήνα;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν η εφαρμογή των νόμων έχει καταστεί όραμα θερινής νυκτός;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν η ισοπολιτεία και η ισονομία αποτελούν για εμάς κάτι σαν την ανακάλυψη της αρχής του Αρχιμήδη;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε, όταν οι
πολλοί είναι έρμαια των διαθέσεων των λίγων προνομιούχων του κράτους;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν ο πλέον βροντόφωνος λαϊκιστής υπερισχύει εκείνων που με επιχειρήματα προσπαθούν να τεκμηριώσουν τη γνώμη τους;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν το δημόσιο έχει καταστεί εκτροφείο ανταλλαγής ψήφων;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν ο κάθε προύχοντας του δημοσίου αντιμετωπίζει ως προλετάριο τον απλό πολίτη;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν ο ιδιωτικός τομέας γίνεται καθημερινά βορρά στις διαθέσεις του ΠΑΜΕ και των άλλων κομματόσκυλων;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης την…διαμορφώνουν συμφώνως με τα εργολαβικά ή επιχειρηματικά συμφέροντα των αφεντικών τους;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν εκατοντάδες συντεχνίες κάνουν καθημερινό πεζοδρόμιο εις βάρος των υπολοίπων;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν δεν ξέρουμε που σταματά η δική μας ελευθερία και που αρχίζει του διπλανού μας;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν αγνοούμε τη σύνεση και τη λογική;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν δεν έχουμε διαπαιδαγωγηθεί να σεβόμαστε τον πλησίον μας;
Για ποια δημοκρατία μιλάμε όταν οι πολλοί δεν γνωρίζουν ή δεν αναγνωρίζουν στοιχειώδη χαρακτηριστικά της;

Αν μπορέσουμε να κάνουμε την αυτοκριτική μας, ίσως να κατανοήσουμε περισσότερο ότι η κρίση που μας μαστίζει δεν είναι μόνο οικονομική.
Η κρίση είναι βαθειά μέσα μας. ...

Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Το δικαίωμα και καθήκον αντιστάσεως κατά της καταλύσεως της δημοκρατίας
     Σημαντικός θεσμός για την προστασία του δημο­κρατικού πολιτεύματος υπήρξε και η μέριμνα για την αποτροπή καταλύσεως της δημοκρατίας. 
Σύμφωνα με το «Ψήφισμα του Δημοφάντου» (410 Π.Χ.): 
«Ἐάν τις δημοκρατίαν καταλύῃ τήν Ἀθήνησιν ἤ ἀρ­χήν τίνα ἄρχῃ καταλελυμένης τῆς δημοκρατίας, πο­λέμιος ἔστω τῶν Ἀθηναίων καί νηποινί τεθνάτω καί τά χρήματα αὐτοῦ δημόσια ἔστω καί τοῦ θεοῦ τό ἐπιδέκατον, ὁ δέ ἀποκτείνας τόν ταῦτα ποιήσαντα καί ὁ συμβουλεύσας ὅσιος ἔστω καί εὐαγής...»

Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ*

  (ΑΦΙΕΡΩΜΑ - Ιστορικά - ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 25, 06 - 04 - 2000)

 - Εισαγωγικά -

 · Μια πρακτική λύση διακυβέρνησης

 Φαίδων Μαλιγκούδης

     Αναφερόμενος, γύρω στα μέσα του 6ου μ.Χ. αιώνα, στα ήθη και στα έθιμα ενός λαού που μόλις είχε εμφανιστεί στο προσκήνιο της Ιστορίας, γράφει ο Προκόπιος: «Τα έθνη αυτά, οι Σλάβοι και οι Αντες, δεν κυβερνώνται από έναν και μόνον άνδρα, αλλά από παλιά διαβιούν υπό το καθεστώς της δημοκρατίας» («...εν δημοκρατία εκ παλαιού βιοτεύουσι»). Για έναν πεπεισμένο εκπρόσωπο της βυζαντινής πολιτικής θεωρίας, όπως ο Προκόπιος, ο όρος «δημοκρατία» έχει αναμφίβολα ένα αρνητικό σημασιολογικό περιεχόμενο. Στο έργο του ιστορικού αυτού της εποχής του Ιουστινιανού, που έζησε από κοντά τη στάση των δήμων, που συγκλόνισε τη βασιλεύουσα τον Ιανουάριο του 532 («Στάσις του Νίκα») ο όρος «δημοκρατία» χρησιμοποιείται για να αντιδιαστείλει το πολιτειακό καθεστώς της «βαρβαρικής» κοινωνίας από εκείνο της αυτοκρατορίας: στην κοινωνία εκείνη «κρατούν» οι «δήμοι», οι φατρίες και οι φυλές και όχι ο βασιλεύς - αυτοκράτωρ.
    Χίλια χρόνια μετά τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη και τη γέννηση του πολιτειακού όρου, ο όρος «δημοκρατία» θα διατηρήσει, στη χρήση του αττικίζοντος γλωσσικού του απογόνου Προκόπιου, την αρχική αμφισημία του. Για τον Προκόπιο, όπως και για τους φιλοσόφους της κλασικής περιόδου, το δίλημμα παραμένει το ίδιο: είναι δίκαιο να έχει η πολυπληθέστερη κοινωνική τάξη του δήμου, ο χύδην όχλος, το δικαίωμα να ανατρέπει δια της ψηφοφορίας τις αποφάσεις των εκλεκτών του πνεύματος ή των οικονομικά ισχυρότερων συμπολιτών; Ιχνηλατώντας τις απαρχές του όρου θα διαπιστώσει κάποιος ότι η μορφή αυτή διακυβέρνησης είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη συμβίωση πολλών ατόμων σε έναν αστικό οικισμό, στην πόλη. «Δήμος» σημαίνει αρχικά την οικο­δομημένη περιοχή, την πόλη. Η σημασιολογική διεύρυνση ως πολιτειακού όρου είναι η δευτερεύουσα.
    Ως μορφή διακυβέρνησης αποτελεί η δημοκρατία μια πρακτική λύση, που ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες συνθήκες του αττικού άστεως της εποχής του Κλεισθένη. Δεδομένο, το οποίο θα σημαδέψει τον όρο σημασιολογικά σε όλη τη διαχρονική πορεία του: οι κανόνες συμβίωσης πολλών ατόμων σε ένα αστικό κέντρο και, κυρίως, οι αμοιβαίες παραχωρήσεις που συνεπάγονται αυτοί, δεν θα βρουν πάντοτε ένθερμους υποστηρικτές. Για τον Λένιν, για παράδειγμα, οι κανόνες συμβίωσης στο άστυ, η δημοκρατική διακυβέρνηση αποτελούν ένα φαινόμενο αρνητικό: