Κωνσταντίνος Καβάφης, «Σοφοί δε Προσιόντων» - Ο Πυθαγοριστής Απολλώνιος ο Τυανέυς «Γιατί οι θεοί αισθάνονται ό,τι θα συμβεί στο μέλλον, οι άνθρωποι ό,τι γίνεται τώρα και οι σοφοί ό,τι πλησιάζει» Απολλώνιος ο Τυανέυς

Θεοί μεν γαρ μελλόντων, άνθρωποι δε γιγνομένων,
σοφοί δε προσιόντων αισθάνονται.

Φιλόστρατος, Τα ες τον Τυανέα Aπολλώνιον, VΙΙΙ, 7

Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα.
Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί,
πλήρεις και μόνοι κάτοχοι πάντων των φώτων.
Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα
αντιλαμβάνονται. Η ακοή

αυτών κάποτε εν ώραις σοβαρών σπουδών
ταράττεται. Η μυστική βοή
τούς έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων.
Και την προσέχουν ευλαβείς. Ενώ εις την οδόν
έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί.

Ο Καβάφης αξιοποιεί για μιαν ακόμη φορά το έργο του Φιλόστρατου «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον», απ’ το οποίο αντλεί και αναπτύσσει μια διαπίστωση του σοφιστή. 

Η σκέψη πως οι σοφοί είναι σε θέση να αντιληφθούν νωρίτερα απ’ τους άλλους ανθρώπους τις επερχόμενες αλλαγές, βρίσκει σύμφωνο τον ποιητή, που παρουσιάζει εμφατικά την ιδέα αυτή προσδίδοντάς της την αναγκαία δραματικότητα, ώστε να γίνει πιο αποτελεσματική η εντύπωσή της στη μνήμη και την αντίληψη του αναγνώστη.

«Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα.
Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί,
πλήρεις και μόνοι κάτοχοι πάντων των φώτων.»

Οι άνθρωποι· οι απλοί πολίτες, γνωρίζουν και αντιλαμβάνονται μόνο όσα συμβαίνουν γύρω τους. Κρίνουν την πραγματικότητα με βάση την υπαρκτή εμπειρία, χωρίς ωστόσο να έχουν τη δυνατότητα ή τη θέληση να. . .

Κωνσταντίνος Καβάφης "Ας φρόντιζαν" (Ανάλυση: Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη)

Η Ελλη Λαμπέτη διαβάζει Καβάφη Ηχογραφήσεις του 1975 (ΕΡΤ)

Κωνσταντίνος Καβάφης «Ἀς Φρόντιζαν»

Κατήντησα σχεδόν ἀνέστιος καί πένης.

Αὐτή ἡ μοιραία πόλις, ἡ Αντιόχεια

όλα τά χρήματα μου τά ‘φαγε:

αυτή ἡ μοιραία μέ τόν δαπανηρό της βίο.

Ἀλλά εἶμαι νέος καί μέ ὑγείαν ἀρίστην.

Κάτοχος τῆς ἑλληνικής θαυμάσιος

(ξέρω και παραξέρω Ἀριστοτέλη, Πλάτωνα∙

τί ρήτορας, τί ποιητάς, τί ὅ,τι κι ἄν πεῖς).

Ἀπό στρατιωτικά ἔχω μιάν ἰδέα,

κ’ ἔχω φιλίες μέ ἀρχηγούς τῶν μισθοφόρων.

Εἶμαι μπασμένος καμπόσο καί στά διοικητικά.

Στην Ἀλεξάνδρεια ἔμεινα ἕξι μήνες, πέρσι∙

κάπως γνωρίζω (κ’ εἶναι τοῦτο χρήσιμον) τά ἐκεῖ:

τοῦ Κακεργέτη βλέψεις καί παληανθρωπιές, καί τά λοιπά.

Ὅθεν φρονῶ πώς εἶμαι στά γεμάτα

ἐνδεδειγμένος γιά νά ὑπηρετήσω αὐτήν τήν χώρα,

τήν προσφιλῆ πατρίδα μου Συρία.

Σ’ ὅ,τι δουλειά μέ βάλουν θά πασχίσω

νά εἶμαι στήν χώρα ὠφέλιμος. Αὐτή εἶν’ ἡ πρόθεσίς μου.

Ἄν πάλι μ’ ἐμποδίσουνε μέ τά συστήματά τους –

τούς ξέρουμε τούς προκομένους: νά τά λέμε τώρα;

ἄν μ’ ἐμποδίσουνε, τί φταίω ἐγώ.

Θ’ ἀπευθυνθῶ πρός τόν Ζαβίνα πρῶτα,

κι ἄν ὁ μωρός αὐτός δέν μ’ ἐκτιμήσει,

θά πάγω στόν ἀντίπαλό του, τον Γρυπό.

Κι ἄν ὁ ἠλίθιος κι αὐτός δέν μέ προσλάβει,

πηγαίνω παρευθύς στόν ‘Υρκανό.

Θά μέ θελήσει πάντως ἕνας ἀπ’ τους τρεῖς.

Κ’ εἶν’ ἡ συνείδησίς μου ἥσυχη

γιά τό ἀψήφιστο τῆς ἐκλογῆς.

Βλάπτουν κ’ οἱ τρεῖς τους τήν Συρία τό ἴδιο.

Ἀλλά, κατεστραμμένος ἄνθρωπος, τί φταίω ἐγώ.

Ζητῶ ὁ ταλαίπωρος να μπαλωθῶ.

Ἀς φρόντιζαν οἱ κραταιοί θεοί

να δημιουργούσαν ἕναν τέταρτο καλό.

Μετά χαρᾶς θά πήγαινα μ’ αὐτόν.

[1930]

(Ανάλυση: Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη)

Αντιόχεια: Η Αντιόχεια ήταν η πρωτεύουσα του αρχαίου κράτους της Συρίας και ιδρύθηκε από το στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου Σέλευκο Ά το Νικάτορα στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. προς τιμήν του πατέρα του Αντίοχου. Η Αντιόχεια σήμερα ανήκει στην Τουρκία.

Κακεργέτης: Προσωνύμιο του Πτολεμαίου Η΄ Ευεργέτη Β΄ (182-116 π.Χ.) της Αιγύπτου. Ο Κακεργέτης (ή αλλιώς ο Φύσκων) ήταν ο όγδοος Φαραώ της δυναστείας των Πτολεμαίων (15ος και τελευταίος ήταν ο Καισαρίωνας, ο γιος της Κλεοπάτρας της Ζ΄). Πήρε την εξουσία μετά το θάνατο του αδερφού του Πτολεμαίου Στ΄, ενώ, παράλληλα, παντρεύτηκε τη χήρα του Πτολεμαίου Στ΄, και αδερφή τους, Κλεοπάτρα Β΄ και δολοφόνησε τον ανιψιό του. Στη συνέχεια παντρεύτηκε και τη μια από τις δύο κόρες της Κλεοπάτρας Β’ την Κλεοπάτρα Γ΄, που ήταν παράλληλα και ανιψιά του. Όταν η Κλεοπάτρα Β΄ το 131 π.Χ. ξεκίνησε επανάσταση εναντίον του συζύγου και αδερφού της, εκείνος σκότωσε το γιό τους Πτολεμαίο Μεμφίτη, που ήταν τότε δεκατεσσάρων ετών, τον τεμάχισε και της έστειλε τα κομμάτια του σα δώρο γενεθλίων. Η Κλεοπάτρα Β΄ παρόλα αυτά το 124 π.Χ. επέστρεψε στον Πτολεμαίο Η΄ κι έμεινε κοντά του μέχρι το θάνατό του το 116 π.Χ.

Οι διεκδικητές του θρόνου της Συρίας:

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης: Ένας γέρος

Το ποίημα Ένας Γέρος του Κ.Π.Καβάφη είναι ένα από τα αγαπημένα μου λόγω της παραστατικότητας που παρουσιάζει έναν ηλικιωμένο άνθρωπο που αναπολεί τα νεανικά του χρόνια και μετανιώνει για πράγματα που δεν έκανε. 

Ο γέροντας σκέφτεται ότι στηριζόταν πολύ στην λογική και οι πράξεις του ήταν μετρημένες και σοβαρές με αποτέλεσμα να μείνει στα γεράματά του μόνος.

Τώρα όμως που γέρασε λυπάται που δεν έκανε αυτά που ήθελε η ψυχή του και επιθυμούσε πιο πολύ. 

Βλέπουμε δηλαδή ότι τη ζωή αξίζει τελικά ο νέος να την χαίρεται, να ακολουθεί τις επιθυμίες του έτσι ώστε να μην φτάσει στη θέση του γέρου που είναι απογοητευμένος με τις χαμένες ευκαιρίες του. 

Πιστεύω ότι είναι ένα από τα καλύτερα δημιουργήματα του Καβάφη καθώς μας βοηθάει να καταλάβουμε την ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων της ηλικίας και έτσι καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο συμπεριφοράς μας απέναντι τους και να τους κάνουμε και λίγη συντροφιά.

Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος σκυμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος·
με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.

Και μες των άθλιων γηρατειών την καταφρόνια σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια
που είχε και δύναμι, και λόγο, κ’ εμορφιά.

Ξέρει που γέρασε πολύ· το νοιώθει, το κυττάζει.
Κ’ εν τούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει σαν χθες.

Τι διάστημα μικρό, τι διάστημα μικρό.

Και συλλογιέται η Φρόνησις πως τον εγέλα·
και πως την εμπιστεύονταν πάντα — τι τρέλλα! —
την ψεύτρα που έλεγε· «Aύριο. Έχεις πολύν καιρό.»

Θυμάται ορμές που βάσταγε· και πόση
χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι
κάθ’ ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.

.... Μα απ’ το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται
ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται
στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.

Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη. Τα Ποιήματα, Τ. Α’ 1897 - 1918, Ίκαρος 1963

https://www.onassis.org/.../cavafy.../the-canon/an-old-man

 

=====================

 "O σιωπών δοκεί συναινείν"

Κωνσταντίνος Καβάφης - Περιμένοντας τους βαρβάρους

 

- Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;

Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.

- Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία;

Τι κάθοντ' οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.

Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;

Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.

- Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,

και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη

στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορώνα;

Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.

Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί

τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε

για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί

τον έγραψε τίτλους πολλούς και ονόματα. . . .

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης - Ιωνικόν - [That we’ve broken their statues, that we’ve driven them out of their temples, doesn’t mean at all that the gods are dead]

Ιωνικόν 

Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,

γιατί τους διώξαμεν απ’ τους ναούς των,

διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι θεοί.

Ω γη της Ιωνίας, σένα αγαπούν ακόμη,

σένα η ψυχές των ενθυμούνται ακόμη.

Σαν ξημερώνει επάνω σου πρωί αυγουστιάτικο

την ατμοσφαίρα σου περνά σφρίγος απ’ την ζωή των·

και κάποτ’ αιθερία εφηβική μορφή,

αόριστη, με διάβα γρήγορο,

επάνω από τους λόφους σου περνά. 

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984) 

That we’ve broken their statues,

that we’ve driven them out of their temples,

doesn’t mean at all that the gods are dead.

O land of Ionia, they’re still in love with you,

their souls still keep your memory.

When an August dawn wakes over you,

your atmosphere is potent with their life,

and sometimes a young ethereal figure,

indistinct, in rapid flight,

wings across your hills. 

Translated by Edmund Keeley/Philip Sherrard=

 

====================

 "O σιωπών δοκεί συναινείν"